فلسفه میانسالی اگر میخواهید حال یک میانسال را بفهمید، شوپنهاور بخوانید
تاریخ انتشار: ۱۶ اسفند ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۷۵۷۶۹۶۶
علیرغم اینکه بیش از ۲۵۰۰ سال است فلاسفه درباره مشخصات زندگی نیک تامل میکنند، چندان چیزی درباره میانسالی نگفتهاند. برای من، نزدیکشدن به چهلسالگی آغاز یک بحران کلیشهای بود. منی که از روی موانع حرفه آکادمیک پریده بودم، میدانستم خوش اقبالم که استاد دائمی فلسفه هستم. بااینحال، وقتی از مشغولیات زندگی و هجوم چیزهایی که باید انجام دهم، فاصله میگیرم، خودم را سرگردان مییابم؛ خب که چه؟ احساس تکرار و پوچی میکنم، پروژههایی که کامل میشوند تا صرفاً پروژههایی دیگر جایگزینشان شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
فقط من این حس را ندارم. احتمالاً شما نیز در پیگیری اهداف ارزشمند نوعی پوچی را حس کردهاید. این شکلی از بحران میانسالی است که هم آشناست و هم به لحاظ فلسفی گیجکننده. تناقض در اینجاست که ممکن است موفقیت شبیه شکست باشد. این بحران، نظیر هر تناقض دیگری، نیازمند تاملات فلسفی است. اگر بحران میانسالی یک پوچی مطلق نیست که در آن فرد ارزشی در هیچ چیز نمیبیند، پس پوچی آن به چه معناست؟ مشکل زندگی من در کجاست؟
در جستوجوی پاسخ بودم که به سراغ آرتور شوپنهاور، فیلسوف بدبین سده نوزدهم، رفتم. شوپنهاور مشهور است به موعظهگرِ پوچیِ امیال. اینکه ممکن است رسیدن به خواستههایمان باعث شادی ما نشوند، اصلاً او را متعجب نمیکند. از سویی دیگر، نرسیدن به خواستههایمان نیز به همان اندازه بد است. به اعتقاد شوپنهاور، اگر کاری را انجام دهید یا ندهید در هر حال محکوم میشوید. اگر به خواسته خود برسید، جستوجویتان به پایان رسیده است. همانگونه که او در جهان بهمثابه اراده و بازنمایی۱ میگوید، بیهدف میشوید و «ترس پوچی و ملالت» شما را فرامیگیرد. زندگی نیازمند جهت است: خواستهها، پروژهها و هدفهایی که تاکنون تحصیل نشدهاند. این نیز کشنده است. زیرا خواستن چیزهایی که ندارید، رنج است. اگر این پوچی را با یافتن کارهایی برای انجامدادن به تعویق بیندازید، خود را محکوم به فلاکت کردهاید. زندگی «شبیه یک آونگ، مابین درد و ملالت میگردد، و در واقع این دو مولفههای غاییِ زندگیاند».
شاید تصویر شوپنهاور از زندگی بیجهت تهی و غمبار باشد. میانسالی غالباً با شکست یا موفقیت در پروژههایی محبوب همراه است: شغلی دارید که برای رسیدن به آن سالها تلاش کردید، شریکی دارید که آرزویش را داشتید، خانوادهای که قصد تشکیل آن را داشتید، یا اینکه آنها را ندارید. در هر صورت، جهتهایی تازه را میجویید. اما ظاهراً پاسخ به رسیدن یا نرسیدن به اهدافتان روشن است: شما صرفاً هدفهایی جدید میسازید. پیگیری آنچه میخواهید، مشقت صرف نیست. نوسازی آرزوهایتان میتواند لذتبخش باشد.
با این حال، به نظرم در تصور غمانگیز شوپنهاور از روابط ما با اهدافمان حقیقی نهفته است که میتواند تاریکی میانسالی را روشن سازد. انتخاب پروژههایی جدید در نهایت فقط مسئله را مبهم میسازد. وقتی یک هدف را در آینده قصد میکنید، رضایتمندی به تعویق میافتد: قرار است به موفقیت برسیم. اما وقتی موفق شدید، دستاوردتان در گذشته است. ضمناً، مشغولیت شما به پروژهها نافی خود است. در پیگیری یک هدف یا شکست میخورید یا، در صورت موفقیت، توانش برای هدایت زندگی شما را از دست میدهد. بدون تردید، میتوانید نقشههایی دیگر بکشید. مسئله نه کمبود پروژهها (حالت بیهدفی ملالتبارِ مورد نظر شوپنهاور)، بلکه شیوه مشغولیت شما به پروژههایی است که بیشترین اهمیت را برایتان دارند. بدین صورت که میکوشید آنها را تکمیل کنید و سپس از زندگیتان کنار بگذارید. وقتی یک هدف را تعقیب میکنید، به تعاملتان با چیزی خوب پایان میدهید، انگار قرار باشد دوستی پیدا کنید تا با او خداحافظی کنید.
بنابراین، چهره رایج بحران میانسالی به این صورت است: فرد سختکوش و پردستاوردی که وسواس تکمیل کارها را دارد و پوچی زندگی روزمره او را آزار میدهد. وقتی دلمشغول پروژهها میشوید و مدام پروژههایی جدید را جایگزین پروژههای قدیمی میکنید، رضایتمندی همیشه در آینده است. یا در گذشته. رضایتمندی منوط خواهد شد، سپس به دست میآید، اما مالک آن نمیشویم. شما، در پیگیری اهدافتان، مترصد نتایجی هستید که امکان آن پیگیری را از بین میبرد و بارقههای معنا را در زندگیتان خاموش میکند.
پرسش این است که در این خصوص چه کار کنیم. به اعتقاد شوپنهاور، هیچ راه خروجی وجود ندارد: آنچه من بحران میانسالی میخوانم، وضعیت بشر است. اما او اشتباه میکرد. برای اینکه به این اشتباه او پی ببریم، باید بین فعالیتهایی که ارزشمند میدانیم، تمایز قائل شویم: بین فعالیتهایی که هدف تکمیل آنهاست و فعالیتهایی که پایان نمییابند.
با وامگیری از اصطلاحات زبانشناسی، میتوان گفت فعالیتهای «غایتمند»۲ ـ ماخوذ از واژه یونانی «تلوس»۳ به معنای هدف ـ آنهاییاند که معطوف به حالات پایانی تکمیل و اتمام هستند. در یک کلاس تدریس میکنید، ازدواج میکنید، خانواده تشکیل میدهید، درآمد بیشتری کسب میکنید. اما تمام فعالیتها این چنین نیستند. دیگر فعالیتها «غایتگریز»۴ هستند: معطوف به هیچ پایانی نیستند، یا حالتی نهایی که در آن تحصیل شدهاند و دیگر کاری برای انجامدادن نیست، وجود ندارد. گوشدادن به موسیقی، وقتگذاشتن برای خانواده یا دوستان را در نظر بیاورید. میتوان از این کارها دست کشید، اما نمیتوان آنها را پایان داد یا تکمیل کرد. گذرا بودنِ آنها نه از جنس گذرا بودنِ یک پروژه با هدفی غایی، بلکه از جنس گذرا بودنِ یک فرایند بیپایان است.
اگر بحرانی که شوپنهاور تشخیص داد منوط به سرمایهگذاری مفرط بر روی پروژهها باشد، چاره سرمایهگذاری کاملتر در این فرایند است، معنادادن به زندگیِ خود از مجرای فعالیتهایی که هیچ پایانی ندارند: چون این فعالیتها تکمیل نمیشوند، مشغولیت شما با آنها پایان نمییابد. این فعالیتها نافی خود نیستند؛ همچنین، باعث آن حس ناکامیای نمیشوند که شوپنهاور با خواستههای تحققنیافته تمسخرش میکرد، حس فاصلهداشتن با هدفِ خود، بدین نحو که اتمام آن همیشه منوط به آینده یا گذشته است.
نباید از اهداف ارزشمند خود دست برداریم. دستیابی بدانها اهمیت دارد. اما باید در باب ارزش این فرایند نیز تامل کنیم. اتفاقی نیست که جوانان و سالمندان در مقایسه با میانسال رضایتمندی بیشتری از زندگی دارند. جوانان بالغ هنوز درگیر پروژههای تعریفکننده زندگی نشدهاند و سالمندان نیز از این مرحله گذشتهاند. این امر باعث میشود زندگی در اکنون برایشان طبیعیتر باشد: یافتن ارزش در فعالیتهایی غایتگریز که با مشغولیت پایان نمیگیرند یا به آینده تعویق نمیشوند، بلکه اینجا و اکنون تحقق مییابند. مقاومت در برابر استبداد پروژهها در میانسالی، یافتن تعادل بین فعالیتهای غایتمند و غایتگریز دشوار است. اما این کاری است که باید انجام داد، اگر امیدواریم که بر بحران میانسالی فائق شویم و از تیرگی پوچی و خودتخریبی بگریزیم.
پینوشتها:
• این مطلب در تاریخ ۲۶ ژانویه ۲۰۱۸، با عنوان «How Schopenhauer’s thought can illuminate a midlife crisis» در وبسایت ایان منتشر شده است و وبسایت ترجمان در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۹۶ آن را با عنوان «اگر میخواهید حال یک میانسال را بفهمید، شوپنهاور بخوانید» منتشر کرده است.
•• کیرن ستیا استاد فلسفه موسسه تکنولوژی ماساچوست است و تازهترین کتاب او راهنمایی فلسفی به میانسالی (Midlife: A Philosophical Guide) نام دارد.
[۱] The World as Will and Representation
[۲] telic
[۳] telos
[۴] atelic
منبع: الف
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۷۵۷۶۹۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اگر برای خرید کشنده فاو در بورس تردید دارید، این مقاله را بخوانید
بسیاری از رانندگان و مالکان خودروهای تجاری قصد دارند کشندهای با کیفیت مثل فاو J6-460 را مالک شوند ولی نسبت خرید در بورس کالا مردد و نگران هستند. برخی از آنها تصور میکند خرید کشنده در بورس کالا، کاری پیچیده و سخت است اما واقعیت این است که مراحل خرید خودرو در بورس کالا بسیار راحتتر از ساعتها چانهزنی با دلالهای خودور است.
حال اگر برای خرید کشنده فاو J6-460 در بورس کالا ابهام دارید، کافیست:
• پنج دقیقه یک ویدئو آموزشی که در سایت رسمی بورس کالا در بخش «خودرو» بارگذاری شده را تماشا کنید و صفر تا صد خرید خودرو بورس کالا را یاد بگیرد:
سری به سایت بورس کالا به آدرس ime.co.ir بزنید. از منوی بالای صفحه به قسمت «خودرو » بروید؛ پایین صفحه مراحل خرید خودرو توضیح داده شده و اگر نیاز به توضیحات بیشتری دارید، روی قسمت «بیشتر» بزنید تا ویدئو آموزشی پخش شود.
• میتوانید از عاملیتهای تجاری گروه بهمن بخواهید در این کار شما را راهنمایی کنند.
عاملیتهای تجاری گروه بهمن در سراسر کشور، آمادگی دارند شما را در این خصوص راهنمایی کنند؛ بنابراین با مراجعه یا تماس با عاملیتها اطلاعات مورد نیاز شما را در اختیار شما میگذارند.
• برخی کارگزاریهای بورسی این خدمت را به مشتریان خودشان میدهند! با کارگزاری بورسی خودتان تماس بگیرید.
برخی کارگزاریهای بورسی این خدمت را به مشتریان خود ارائه میدهند و راهنماییهای لازم را انجام میدهند.
ضمن اینکه:
• در روز معامله بورس کالا نیازی نیست، تمام مبلغ کشنده فاو در حساب شما باشد! در این نوبت حداقل ده درصد مبلغ پایه خودرو در حساب شما باشد، میتوانید در قیمتگذاری شرکت کنید که در این طرح فروش حدود 478 میلیون تومان میشود.
• معامله در بورس کالا در شرایط فعلی بازار، به صرفه است و نیازی نیست پولی که با زحمت بدست آوردید را به دلالها بدهید. در بورس کالا شما خودتان تعیین کننده قیمت هستید اما وقتی محصول در اختیار دلال باشد، شما باید مطیع و تابع باشید.