علل و درمان بيماري بلفارواسپاسم (پلک زدن غير ارادي)
تاریخ انتشار: ۲۴ اسفند ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۷۷۰۷۳۳۶
خبرگزاري آريا -
علت اصلي ايجاد بلفارواسپاسم مشخص نيست
بلفارواسپاسم به انگليسي Blepharospasm به معناي پلک زدن غير ارادي يا بسته شدن غير ارادي پلکها است. بلفارواسپاسم يک عارضه پيش رونده عصبي است که بيشتر در زنان ميانسال و سالمند اتفاق ميافتد.
علت ايجاد بلفارواسپاسم چيست؟
به نظر مي رسد كه بلفارواسپاسم ناشي از نوعي از اشكال در عملكرد “عقدههاي قاعده اي مغز” باشد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
البته هنوز به طور دقيق نمي دانيم كه چه مشكلي باعث بروز بلفارواسپاسم مي شود. در بيشتر موارد بلفارواسپاسم به صورت خودبهخودي و بدون هيچ علت مشخصي ايجاد مي شود.
البته در بسياري از افراد، خشكي چشم عامل محركي باشد كه در افراد حساس باعث شروع بلفارواسپاسم شود. گاهي بلفارواسپاسم يا انواع ديگر ديستوني در افراد يك خانواده بروز ميكند، بنابراين شايد زمينه هاي ارثي و ژنتيكي در بروز آن مؤثر باشند.
بلفارواسپاسم به معناي پلک زدن غير ارادي يا بسته شدن غير ارادي پلکها است
برخي بيماران بلفارواسپاسمي ممکن است سابقه احساس خشکي چشم يا حساسيت به نور داشته باشند. تحريک چشم (مثلاً نور خورشيد، باد خنک، سرو صدا، حرکات سريع سر يا چشم) و استرس عصبي باعث شروع حملات بلفارواسپاسم ميشود.
با پيشرفت بيماري شدت و فراواني حملات بيشتر ميشود به طوري که گاهي بسته شدن پلکها تا چند ساعت طول ميکشد و فرد عملاً براي چند ساعت نابينا ميشود. بيماري گاهي آنقدر شديد است که موجب ناتواني فرد از حضور در اجتماع ميشود و عملاً فرد را منزوي و افسرده ميکند. در حالت خواب بلفارواسپاسم متوقف ميشود.
تمرکز بر يک فعاليت خاص، معمولاً باعث کمتر شدن حملات ميگردد. گاه بيماري براي چند روز کاملا بهبود مييابد. در شروع بيماري معمولا بدرستي تشخيص داده نمي شود و با آلرژي يا خشکي چشم ها اشتباه مي شود.
در ابتدا ممکن است بيمار فقط پلک زدن هاي بيشتر و طولانيتر داشته باشد. برخي بيماران انجام بعضي کارها باعث کاهش علائم مي شوند، از جمله:
* دراز کشيدن
* حرف زدن
* آواز خواندن
* خميازه کشيدن
* خنديدن
* فشار دادن ناحيه ابرو يا گيجگاهي
* آدامس جويدن
* باز کردن دهان
* گاهي انقباضات به ناحيه پيشاني و بيني ،صورت و حتي گردن انتشار مي يابند. در همي فاسيال اسپاسم اين حرکات در يک نيمه صورت وجود دارد و در خواب از بين نمي رود.
به نظر مي رسد که بلفارواسپاسم ناشي از نوعي از اشکال در عملکرد "عقدههاي قاعده اي مغز" باشد. البته هنوز به طور دقيق نمي دانيم که چه مشکلي باعث بروز بلفارواسپاسم مي شود. در بيشتر موارد بلفارواسپاسم به صورت خودبهخودي و بدون هيچ علت مشخصي ايجاد مي شود. در همي فاسيال اسپاسم مي بايست با تصوير برداري مغزي وجود فشار روي عصب صورت بررسي شود.
اين يک بيماري نادر است (يک نفر در هر 20،000 نفر) که در خانمها شايعتر و سن متوسط شروع بيماري 60 سالگي است. در اين بيماري پلک زدنهاي مکرر غير ارادي دو طرفه وجود دارد که سبب مي شود فرد قادر به باز کردن چشمها نباشد. در صورتي اين حرکات و اسپاسمهاي غير ارادي در يک سمت صورت باشد به نام همي فاسيال اسپاسم است.
تشخيص بلفارواسپاسم
با توجه به علائم باليني تشخيص داده ميشود. براي تشخيص بلفارواسپاسم نياز به آزمايش يا عکس برداري خاصي وجود ندارد. انجام اقدامات پاراکلينيک تنها وقتي ضروري است که بخواهيم احتمال مشکلات همراه (مثلاً وجود تومور) را رد کنيم.
برخي بيماران بلفارواسپاسمي ممکن است سابقه احساس خشکي چشم داشته باشند
درمان بيماري بلفارواسپاسم
▪ درمان هاي دارويي:
علت اصلي ايجاد بلفارواسپاسم مشخص نيست، هيچ داروي اختصاصي براي درمان آن وجود ندارد. داروهاي ضد تشنج، داروهاي آرام بخش و داروهاي ضد افسردگي داروهايي هستند كه معمولاً براي كنترل بلفارواسپاسم به كار مي روند. پاسخ افراد مختلف به داروهاي مختلف متفاوت است و نمي توان از قبل پيش بيني كرد كه كدام دارو براي فرد خاصي مناسبتر است.
اغلب لازم است فرد، داروهاي مختلف را تحت نظر پزشك امتحان كند تا مشخص شود كه كدام دارو براي وي مناسب تر است. به هر حال درمان دارويي در بلفارواسپاسم چندان موثر نيست. در بهترين حالت، استفاده از دارو تنها باعث بهبود نسبي و گذرا مي شود. به علاوه بسياري از بيماران هيچ پاسخ مناسبي به درمان دارويي نمي دهند.
▪ درمان دارويي با تزريق بوتوكس:
در حال حاضر بهترين روش درمان بلفارواسپاسم (Blepharospasm) تزريق بوتوكس است. بوتوكس نام تجاري پروتئين پيچيده اي است كه از يك باكتري به نام كلوستريديوم بوتولينوم استخراج مي شود. تزريق ديسپورت يا بوتاکس (Dysport or Botox) در عضلات پلک ها و اطراف چشم است که در 90-80% موارد پاسخ رضايت بخش است.
بوتوكس پس از تزريق در محل، جذب پايانه هاي عصبي مي شود كه به عضلات فرمان مي دهند. در اين پايانه ها بوتوكس مانع آزاد شدن يك واسطه شيميايي به نام استيل كولين مي شود كه مسئول انقباض عضلات است.
در نتيجه نوعي فلج موقتي در عضلات ايجاد مي شود كه بين 3 تا 6 ماه طول مي كشد. وقتي بوتوكس به صورت موضعي به داخل عضلاتي تزريق مي شود كه مسوول بسته شدن پلك هستند، اين عضلات فلج مي شوند و ديگر قادر به انقباض نيستند، در نتيجه علائم بلفارواسپاسم برطرف مي شوند.
معمولاً اثر تزريق پس از يكي دو هفته ظاهر مي شود و 3 تا 6 ماه باقي مي ماند. پس از اين مدت لازم است تزريق بوتوكس مجدداً تكرار شود. البته در معدودي از بيماران پس از يكي دو بار تزريق علائم برطرف مي شود، اما اين حالت شايع نيست و معمولاً لازم است تزريق بوتوكس هر 3 تا 6 ماه يكبار تكرار گردد.
تزريق بوتوكس روش بسيار مؤثري در كنترل علائم بلفارواسپاسم است به طوري كه در بيش از 90 تا 95% موارد باعث بهبود قابل توجه فرد مي شود. البته تزريق بوتوكس مي تواند عوارضي از قبيل افتادگي پلك، تاري ديد يا دوبيني ايجاد كند اما كليه اين عوارض گذرا هستند و حداكثر ظرف مدت 6 ماه برطرف مي گردند.
اثر تزريق در عرض چند روز شروع مي شود و تا 4-3 ماه ادامه مي يابد. اين تزريق بايستي هر 4-3 ماه يکبار تکرار شود. از عوارض احتمالي اين تزريق افت موقتي پلک است که پس از چند روز يا چند هفته رفع مي شود.
▪ جراحي:
جراحي معمولاً براي مواردي بكار مي رود كه يا تزريق بوتوكس هيچ اثر مفيدي نداشته است و يا فرد به انجام تزريقات مكرر علاقه اي ندارد. شايعترين روش جراحي كه براي درمان بلفارواسپاسم به كار مي رود برداشتن عضله يا ميكتومي (Myectomy) است. در اين روش قسمتي از عضلاتي كه مسوول بستن پلك هستند با جراحي برداشته مي شوند.
اين روش در 70 تا 80% موارد باعث بهبود علائم بلفارواسپاسم مي شود. اما عوارض عمل جراحي بيشتر از تزريق بوتوكس است، به علاوه عوارض تزريق بوتوكس برگشت پذير است اما عوارض عمل جراحي اغلب غير قابل برگشت است.
استفاده از عينک هاي آفتابي تيره به مبتلايان بلفارواسپاسم کمک مي کند
توصيه هاي بيماري بلفارواسپاسم
1. آموزش بيمار و اطرافيان و حمايت موثر افراد خانواده از فرد مبتلا به بلفارواسپاسم مي تواند نتايج مفيدي در کنترل علائم داشته باشد.
2. استفاده از عينک هاي آفتابي تيره به دو علت به مبتلايان بلفارواسپاسم کمک مي کند. اول آنکه عينک آفتابي با جلوگيري از تابش نور شديد به چشم، مانع از تحريک چشم شده و تا حدي از بروز حمله بلفارواسپاسم جلوگيري مي کند.
ثانياً عينک تيره با پنهان کردن چشم، مانع از آن مي شود که سايرين متوجه پلک زدن غير عادي فرد شوند، در نتيجه حضور در اجتماع را براي فرد آسان تر مي کند.
3. استفاده از قطره هاي اشک مصنوعي و مرطوب کننده هاي چشم براي درمان خشکي چشم و درمان التهاب پلک (بلفاريت) با کاهش تحريک سطح چشم ممکن است به کنترل حملات بلفارواسپاسم کمک کند.
گردآوري: بخش سلامت بيتوته
منابع:iranwiki.net
pezeshk.us
منبع: خبرگزاری آریا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۷۷۰۷۳۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چرا ایرانیها بیشتر سنگ کلیه می گیرند؟
مریم سرخوش در همشهری آنلاین نوشت: امیر محسن ضیایی، رئیس جامعه اورولوژی ایران در نشست خبری بیست و هفتمین کنگره اورولوژی ایران گفت: این همایش هر سال در همین بازه زمانی برگزار میشود و فرصت مناسبی است که همه رشتههای مرتبط با ارولوژی دور هم جمع شوند و در طی این همایش پیشرفت علمی این تازههای این رشته آشنا شوند. نکته مهمتر این که تجربیات خودشان را هم به اشتراک میگذارند و فرصت مناسبی است که با آخرین فناوریها، تجهیزات و امکانات این رشته آشنا شوند.
ضیایی با بیان این که برای مراقبت از کلیه و دستگاه ادراری دو رشته مهم وجود دارد، ادامه داد: نفرولوژی مربوط به بخش داخلی کلیه و اورولوژی هم برای بیماریهای مرتبط با دستگاه ادراری در بخش سلامت، پیشگیری، پیشبینی، کاهش خطرپذیری، همچنین درمان دخالت دارد. در این حوزه بیماریهای مختلفی وجود دارد که بسیار مهم هستند، از جمله کاهش فعالیت کلیه و نارسایی این عضو، بیماریهای مادرزای، عفونتها و سرطانهای دستگاه ادراری مثل مثانه، پروستات و...
به گفته این مسئول نکته مهم اینجاست که جراحی کلیه همه طیفهای جامعه را دربرمیگیرد از کودکان تا سالمندی و بیماران و از همه گروههای سنی به متخصصان مراجعه میکنند.
او درباره جایگاه این رشته هم بیان کرد: این رشته پیشرو است و بسیاری از فعالیتهای جدید جراحی در مجاری ادرار شروع شده و بسیار وابسته به دستگاههای پیشرفته است. در حال حاضر هم بسیاری از اقدامات به صورت کارهای غیر تهاجمی انجام میشود. در سطح منطقه هم ایران جزو بهترین ارائه کننده خدمات درمانی دراین رشته هستند. بسیاری از افراد، از کشورهای دیگر به همکاران ما مراجعه و درمانهای مناسب دریافت میکنند. در سطح بین المللی هم با وجود مشکلات در تامین تجهیزات به دلیل منابع و تحریمها، در طراز جهانی قرار داریم. البته باید تلاش زیادی کنیم که خودمان را در این سطح نگه داریم، اما نیاز است که منابع کافی داشته باشیم و آموزشهای لازم هم ارائه شود.
به گفته ضیایی در حال حاضر به طور کلی یک سوم جراحیها برای سنگ است، یک سوم مرتبط با سرطان و یک سوم هم سایر اعمال جراحی که بخشی از آنها به صورت کمتر تهاجمی انجام میشود.
این پزشک در پاسخ به سؤال ما درباره میزان شیوع سنگ کلیه در ایران هم بیان کرد: این بیماری در ایران شایع است که یکی از دلایل آن بر اساس شرایط جغرافیایی و درجه حرارت است، ایران در منطقه نیمه خشک قرار دارد و بروز بیماری هم در مناطقی که گرمتر هستند، شیوع بیشتری دارند.
او درباره شیوع پروستات هم عنوان کرد: در کشورهای شرق و جنوب غرب آسیا شیوع این بیماری کم است، اما ایران وضعیتی شبیه کشورهای غربی دارد و شیوع بیشتر است. البته در شیوع بیماری تفاوت چندانی با جهان نداریم، اما در کشورهایی که وضعیت بهداشتی قویتری دارند، این بیماریها کمتر است.
ربات جراح نداریم، اما درمان نوین انجام میدهیمدکتر محمدعلی زرگر، عضو هیئت علمی جامعه اورولوژی ایران هم این نهاد را یکی از قدیمیترین انجمنهای تاسیس شده در کشور عنوان کرد و گفت: انجمن ارولوژی ایران قبل از انقلاب و در سال ۳۸ تاسیس شده و قدیمیترین انجمن است. در سال ۷۳ در وزارت بهداشت ثبت شد و مجددا فعالیت آن شروع شد. در حال حاضر حدود ۱۴۰۰ متخصص و ۲۰۰ دستیار اورولوژی در کشور داریم.
وی افزود: از نیمه دوم سال قبل به دلیل وسعت کارها و جمعیت تحت پوشش نام انجمن به جامعه تبدیل شد. جامعه اورولوژی ایران هر سال در اردیبهشت ماه کنگره ۴ روزه برگزار میکند و هدف از برگزاری آن به روز رساندن علم اورولوژیستهای کشور است.
زرگر با بیان این که اکنون پای رباتهای جراحی به این حوزه باز شده، بیان کرد: یکی از رشتههایی که این رباتها شروع به جراحی کردند اورولوژی بود. در حال حاضر کشورهای منطقه از این تجهیزات بهرهمند هستند و امیدواریم که ما هم این رباتها را در کشور خود داشته باشیم. در حال حاضر ما هیچ ربات جراحی وارداتی نداریم، اما نکته مهم این است که ما از نظر علم سرآمد منطقه هستیم.
او تاکید کرد: البته تمام جراحیهایی که در کشورهای دیگر به صورت رباتیک صورت میگیرد، در ایران به شیوه لاپاراسکوپی انجام میشود که البته برای جراح سختتر است، چون درباره رباتها، جراح دخالت مستقیم در عمل ندارد.
این پزشک درباره بیماریهای این حوزه هم عنوان کرد: شیوع بیماریها بسته به نوع بیماری است و در حال حاضر دو نوع بیماری در همه دنیا شایعتر است؛ پروستات و سنگ. پروستات چه در نوع خوشخیم و بدخیم اگر به موقع مراجعه باشد و تشخیص درست صورت بگیرد، قطعا عمر طبیعی برای بیمار وجود خواهد داشت و مرگ ناشی از این مساله وجود ندارد. در گذشته بیشترین جراحیهای ما هم در حوزه سنگها بود و در حال حاضر تقریبا تمام این جراحیها با روشهای درمانی جدید و به صورت بسته یا کمتر تهاجمی انجام میشود.
چرا ایرانیها بیشتر سنگ کلیه میگیرند؟ | شایعترین بیماریهای اورولوژی در کشور | این دو بیماری را به خاطر کلیهها کنترل کنید
سنگ کلیه بیماری خانوادگی استزرگر تاکید کرد: بیماریها یا خانوادگی هستند یا ژنتیکی، سنگهای کلیه خانوادگی هستند، اما پروستات به ژن مرتبط است. اگر کسی در اعضای درجه یک خانواده خود فرد مبتلا به پروستات را داشته باشد، احتمال ابتلا در او ۴ برابر است، اما اگر این عدد به ۲ برسد، شانس بیماری ۹ برابر میشود. افراد معمولی بعد از ۵۰ سالگی باید اقدام به بررسی این بیماری کنند، اما در افرادی که بیماری در خانواده خود دارند، این عدد برای ۴۰ سال به بالا پیشنهاد میشود. تشخیص هم از طریق پیاسآ و معاینه صورت میگیرد.
این متخصص اورولوژی در پاسخ به سوالی درباره افزایش ابتلا به پروستات بیان میکند: ما افزایش ابتلا نداریم بلکه آگاهی مردم بیشتر شده است و اطلاعات بیشتری به آنها داده میشود. از جمله این که آنها بدانند، یک فرد معمولی برای رفتن به سرویس بهداشتی یکبار در شب بیدار میشود و اگر این دفعات بیدار شدن افزایش پیدا کند و تداوم داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کند. هوشیار شدن مردم باعث میشود بیماری زودتر تشخیص داده شود.
ضیایی، رئیس جامعه اورولوژی ایران هم در توضیح این نکته افزود: سطح سواد سلامت مردم افزایش پیدا کرده است. نکته دوم هم دسترسی به خدمات درمانی است که فرد شانس بیشتری برای درمان پیدا کرده. امکانات برای تشخیص هم بیشتر شده. در گذشته افراد با پیشرفت بیماری به ما مراجعه میکردند، اما اکنون تشخیص زودهنگام داریم و به وسیله تستی به نام پیاسای بیماری در مراحل اولیه قابل شناسایی است و نوعی غربالگری به شمار میرود. قیمت آن هم گران نیست.
او بر افزایش سطح سواد سلامت جامعه هم تاکید کرد و گفت: بسیاری از بیماریها با غربالگری قابل پیشگیری و حتی درمان در همان مراحل اولیه هستند. این مساله درباره کنترل بیماریهای مرتبط با دستگاه ادراری هم اهمیت دارد، چون ۲ بیماری مهم وجود دارد که میتواند باعث نارسایی کلیه شود؛ دیابت و فشار خون. اگر غربالگری به موقع درباره آنها انجام شود بار مهمی از بیماریها کاهش پیدا میکند. حتی در صورت ابتلا هم اگر شرایط بیماران کنترل شود، منجر به نارسایی کلیه نخواهد بود. بیماریهای کلیوی بار عظیمی برای دولت و نظام سلامت دارند، به ویژه در بحث دیالیز یا احتمال پیوند. سرمایهگذاری یک دلار در بخش پیشگیری، معادل ۵ دلار در بخش درمان و ۱۵ دلار در زمان توانبخشی است.
یک پیشرفت خوب درباره بیماری شایع زنانهدکتر رباب مقصودی، عضو هیات مدیریت جامعه اورولوژی ایران هم با اشاره به پیشرفت درمانهای مرتبط با اورولوژی بیان کرد: عملهای جراحی کمتر تهاجمی، در ایران از اورولوژیستها آغاز شده و به نوعی پایهگذار آن بودهاند و اکنون به انواع پیشرفته عملهای جراحی رسیده است. در حال حاضر اکثر عملهای جراحی که پیشتر به صورت باز انجام میشد به صورت کمتر تهاجمی در حال ارائه هستند. حتی درباره سنگها هم پیش از این که دستگاه سنگشکن نداشتیم و با ابزارهای اولیه سنگ را جراحی میکردیم، بیمار مجبور بود به دلیل جراحی دو تا سه هفته بستری شود، اما باتوجه به پیشرفت جراحیهای کمتر تهاجمی این زمان به شدت کاهش پیدا کرده و بیماران به سرعت به روند عادی زندگی برمیگردند.
مقصودی افزود: ایران از نظر عملی در سطح منطقه چیزی از تکنیکهای به روز دنیا کم ندارد و تمام جراحیهایی که در دنیا با تکنولوژیهای پشیرفته انجام میشود را ارائه میدهیم. این خدمات حتی در مراکز شهرستانها هم انجام میشود. البته درباره رباتها به دلیل تحریم یا نبود منابع اقصادی دسترسی وجود ندارد، اما این فقدان خللی در کارهای کمترتهاجمی نداشته است و این مهارتی که در دوران آموزش، متخصصان کسب میکنند، میتواند جایگزین رباتها باشد.
این پزشک به پیشرفت درمانها درباره زنان هم اشاره کرد و گفت: بیاختیاری ادرار در زنان یکی از معضلاتی است که درصد زیادی از زنان به آن مبتلا هستند و در بسیاری از موارد سرگردان مطبهای مختلف میشوند. در حال حاضر با وجود انجمن اورولوژی زنان این مشکلات زنان رفع شده و درمانهای به روز ارائه میشود.
او درباره آمار جراحی کمتر تهاجمی هم بیان کرد: بخش زیادی از سنگها و سرطانهای سیستم ادراری با این روش درمان میشوند، چیزی حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد.
باور اشتباه بیماراندکتر هادی رادفر، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و دبیر جامعه اورولوژی ایران هم با بیان این که فعالیت درمانی در تمام نقاط کشور در حال انجام است، عنوان کرد: در حال حاضر پیشرفتهترین جراحیها حتی در شهرهای محروم هم ارائه میشود و بالاترین سطح خدمات پزشکی را داریم.
به گفته او سنگها بیشترین بار بیماری در بخش اورولوژی کشور و شیوع حدود ۵ درصدی در زنان و مردان دارد که شبیه سایر کشورهاست. سرطانهای پروستات، مثانه، کلیه و بیضه هم شایعترین سرطانهای اورولوژی هستند.
رادفر به یک باور اشتباه در بیماران هم اشاره کرد و گفت: علاوه بر جراحیهای سنگ، در بحث سرطانها هم اکثر جراحیها بسته و کمترتهاجمی انجام میشود. البته گاهی بیماران فکر میکنند که اگر جراحی بسته انجام شود، جراحی کامل نیست، اما این تصور درستی نیست و اگر پزشک تشخیص به درمان بسته داشته باشد، درمان کامل است.
ضرورت تامین وسایل برای آموزشهای با کیفیتدکتر عرفان امینی، عضو عیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران هم با بیان این رشتهها به شدت به وسیله وابسته هستند، بیان کرد: اگر این موارد تامین نشود، میتواند آموزش دستیاران را تحت تاثیر قرار دهد. تکنولوژیها به سرعت در حال به روزرسانی هستند و بهتر است که در اختیار کلیه مراکز درمانی قرار بگیرد. در شرایط آموزشی احتمال آسیب به دستگاهها وجود دارد و گاهی شاهد هستیم که آنها برای یک بازه زمانی در دسترس نیستند و فرصت ایدهآل برای دستیاران برای آموزش از دست میرود.
tags # اخبار پزشکی سایر اخبار آیا انسان میتواند در فضا تولید مثل کند؟ | رابطه جنسی و زایمان در فضا چگونه است؟ بعد از فضا چه چیزی وجود دارد، جهان کجا تمام میشود؟! (تصاویر) مرکز واقعی جهان کجا است؟ فضانوردان چگونه در فضا دستشویی میکنند؟ | سرنوشت مدفوع انسان در فضا چه میشود؟