حکمت الهی، مصدر همه علم هاست/ تفکیک بین علوم الهی و بشری خطاست

آیت الله سید محمد قائم مقامی گفت: تمییز و تفکیک بین علوم الهی و علوم بشری یک طبقه بندی غلط است. ما علوم را به درست و نادرست تقسیم بندی می کنیم نه به الهی و بشری.

به گزارش خبرنگار مهر، یکی از مباحثی که در بحث تحول در علوم انسانی کمتر به آن توجه می شود این است که ما می گوییم باید مبانی علوم سیاسی غربی یا جامعه شناسی غربی، اقتصاد و.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

.. تغییر کنند ولی خود اینکه ما از علوم سیاسی، جامعه شناسی، اقتصاد و... سخن می گوییم مبتنی بر پذیرش یک نظام تقسیم بندی است که با مبانی غربی انجام شده است. به نظر می رسد قبل از بحث درباره تحول علوم حرف بزنیم پذیرفته ایم که نظام طبقه بندی علوم اینگونه باشد، در حالی که اگر تحول بخواهد به معنای عام خود رخ بدهد باید نظام طبقه بندی هم تحول یابد.

برای بررسی بیشتر این مسأله و موضوع تحول در علوم انسانی و بحث علم دینی با آیت الله سیدمحمد قائم مقامی به گفتگو نشستیم؛

دو مواجهه با علوم انسانی غربی

آیت الله قائم مقامی در مورد لزوم تحول در علوم انسانی گفت: معنی ندارد که علوم انسانی غرب پذیرفته شود که خلاف عقل و علم است. چند بحث در اینجا وجود دارد یکی این است که برای این تحول چه باید کرد؟ یک بحث این است که علوم انسانی کنونی حذف شود و ما از اول شروع کنیم. یک حالت هم نگاه نقادی است که بنده گرایش به این نگاه دارم. معتقدم که علوم بشری از صدر تا ذیل و حتی خود طبقه بندی علوم نیز می تواند مشمول نگاه نقادانه بشود.

وی ادامه داد: مفروض این دیدگاه این است که علوم انسانی متعارف که حاصل عقل و تجربه انسان است، مثل بقیه مقولاتی که حاصل عقل و تجربه است، مانند تکنیک و صنعت و ... مجموعه ای از درست و نادرست و ترکیبی از حق و باطل است. نه همه آن حق است و نه همه آن باطل است. معنی سخن این است که این پدیده باید نقادی شود و این نقادی ملاک و میزان نیاز دارد. ملاک و میزان آن نیز اسلام و حکمت الهی است. حکمتی که حاصل تعقل جامع و عمیق منقولات الهی است. با این میزان باید نقادی صورت بگیرد.

وی افزود: باید بخش های مثبت ابقا شود و بخش های منفی رد شود. ما در زمانی قرار داریم که باید به مسائل به تفصیل وارد شد. اگر بناست چیزی رد شود باید جواب تفصیلی آن بر مبنای کتاب و سنت داده شود.

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: علوم انسانی غرب به آن صورتی که در دانشگاه ها تدریس می شود، دیگر موضوعیتی ندارد و جای تأسف دارد که بعد از چهل سال از انقلاب وضعیت علوم انسانی اینگونه است.

وی ادامه داد: کتاب و سنت معدن حقایق و معارف و علوم و اسرار و معدن علم انسانی است. مسلم این است در آنجایی که بحث سیاست، اقتصاد، تاریخ و... مطرح است، اسلام در آنجا نظر و موضع دارد.

تفکیک بین علوم الهی و علوم بشری اشتباه است

آیت الله قائم مقامی گفت: البته تمییز و تفکیک بین علوم الهی و علوم بشری یک طبقه بندی غلط است. بعضی از دیدگاه ها این تقسیم بندی را می کنند. ما این را به درست و نادرست تقسیم بندی می کنیم نه به الهی و بشری. علم درست الهی است، علم نادرست، باطل است، نه الهی است و نه بشری.

علم دینی فهم عمیق و جامع منقولات الهی است

این استاد حوزه و دانشگاه گفت: من علم دینی را فهم عمیق و جامع منقولات الهی یعنی کتاب و سنت می دانم. منشاء همه حقایق و اسرار در کتاب و سنت است. این کتاب و سنت به صورت های مختلفی می تواند فهم شود. بهترین و درست ترین تفسیر کتاب و سنت تفسیر جامع و وعایی است. امیرالمومنین(ع) می فرماید عقلانیت تان نسبت نقل به وحی عقلانیت عمیق و جامع باشد، نه عقلانیت خبری. موضوع تعقل، خبر است ولی نحوه تعقل، خبری نیست. علم الهی، تعقلِ این خبر است. چه تعقلی؟ تعقل جامع و عمیق، نه تعقل سطحی و خبری.

حکمت الهی مصدر همه علم هاست

وی افزود: این تعقل عمیق، منشاء و مصدر همه علوم است، زیرا از اینجا به بعد شما با حکمت الهی و تئولوژی روبرو می شوید. حکمت الهی مصدر همه علم هاست. پدیده ای مثل ایدئولوژی ها بعد از الهیات است. اول الهیات درست می شود و بعد ایدئولوژی می آید. این علم الهی است که ما آن را بشری نیز می دانیم. ما علوم را به بشری و الهی تفکیک نمی کنیم. اینگونه نیست قرآن، علم الهی باشد و فیزیک علم بشری. منشاء علم، عالم بالاست. آنچه درست است هم الهی است و هم بشری. آنچه که باطل و غلط است نه الهی است و نه بشری، بعضاً هم شیطانی است.

وی ادامه داد: ما کار مبسوط بر روی کتاب و سنت نیاز داریم. به فلسفه الهی موجود و مرسوم حتی مرحوم ملاصدرا و حتی شیخ اشراق برای مرحله کنونی و آینده کفایت نمی کند؛ معتقدم ما به سویی داریم می رویم که انسان ها رفته رفته به سمت درک کتاب و سنت و حکمت الهی می روند.

آیت الله قائم مقامی گفت: این نگاه در نسبت با علم های موجود، نه نفی کامل دارد و نه تأیید کامل بلکه حالت نقادی دارد. حدیث داریم که هر کس هر حرف درستی را بزند و هر علم درستی را از خود صادر کند چه بداند و چه نداند این علم از حضرت علی(ع) است یعنی یک جلوه از امیرالمومنین در او ظاهر شده است.

وی ادامه داد: کسی که الان در تاریخ، روانشناسی یا فلسفه صحبت می کند چون با عقل جزئی خودش این کار را کرده ممکن است صواب یا خطا رود. عقل قدسی است که خطا ندارد و فقط صواب است.

آیت الله قائم مقامی گفت: باید به دستاورد عقل جزئی روی آورد و این دستاورد را با ملاکات عقل قدسی نقادی کرد. منطبق را گرفت و نامنطبق ها را رها کرد. لذا عقل قدسی یک میزان و ملاک است. عقل قدسی نیز آن عقلانیت منطبق با وحی است.

وی ادامه داد: دینداران باید کار کنند. اگر بخواهند تنبلی کنند، همه چیز جلو می افتد ولی او عقب است. یکی از خوبی های دنیای مدرن این است که انسان سرعت دارد و کار می کند و تولید می کند و ساکن نمی شیند. اگر به معدن متصل نباشد حرکت او دورانی است و به دور خود می چرخد و سرانجام می فهمد که باید به ریشه و اعماق باز گردد. متدینین باید به آنچه موجود است اکتفا نکنند.

امام خمینی و رهبر انقلاب بزرگترین الگوی عملی و عینی جریان تحول در حوزه هستند

وی با اشاره به نقش حوزه های علمیه در مسئله علوم انسانی و لزوم تحول در حوزه برای تحقق این امر گفت: حوزه علمیه تحولات خاص خود را داشته و دارد. امام خمینی و رهبر انقلاب بزرگترین الگوی عملی و عینی جریان تحول در حوزه هستند. تحول در حوزه یعنی کاری که امام(ره) کرد. یعنی کسی که دقیقاً بر مبنای اصیل ترین مبانی سنتی و قدیمی جدیدترین حرف و راهکار را ارائه داد.

وی افزود: نه اینکه از ریشه ها و اصول دست برداشت. امام فرمود که فقه جواهری خودش جدید است به این معناست که اگر می خواهی حرف جدیدی بزنی لازم نیست از فقه جواهری دست برداری. اما اگر فقه جواهری را درست بفهمی خودش راهکاری است برای اینکه دائماً انسان به اجتهادهای جدید رو کند. لذا بزرگترین الگو خود امام بود.

وی ادامه داد: کاری که امام در مورد انقلاب اسلامی کردند از یک طرف ریشه در قدیمی ترین سنت های فکری و معرفتی و اعتقادی بشر داشت، به صورتی که قدیمی تر از آن وجود ندارد. یعنی سنتی های اصطلاحی حوزه به گرد این تفکر نمی توانند برسند. از طرف دیگر اجتهاد جدیدی که امام کرد و طرح جدیدی که آورد، جدیدترین تفکر الگوست و جدیدتر از آن وجود ندارد. تدوام نگاه امام اگر در حوزه وجود داشته باشد، تحول مد نظر رخ می دهد.

آیت الله قائم مقامی گفت: رهبر معظم انقلاب نیز مانند یک مجمع البحرین هستند. یک بحر سنت و مبانی سنتی قدیم و ریشه دار است که به آن مبانی ابتنا دارند و از طرف دیگر ببینید چگونه به مسائل روز تسلط دارند به صورتی که از هر روشنفکر و مدرنیستی جلوترند.

وی در پایان گفت: ما ولایت را قدیمی ترین اندیشه جهان می دانیم یعنی اندیشه ای که به لحاظ زمانی تقدم بر قدیمی ترین اندیشه های جهان مانند حکمت شرقی داشته است. کماینکه همین اندیشه از دنیای مدرن جلو می زند و فرامدرن می شود.

منبع: مهر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۷۸۲۵۸۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فیلم‌های سیاه ما با فیلم‌های سیاه آمریکایی تفاوت‌هایی دارد

به گزارش خبرگزاری مهر، حجت‌الاسلام احمد اولیایی در نشست تحلیل و بررسی فیلم «و عدالت برای همه» از سلسله نشست‌های سینما اندیشه که در سالن نمایش فیلم معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد در بیان نقد فیلم از لحاظ محتوایی تصریح کرد: باید نگاه کنیم فیلم از نظر محتوایی چه پیامی را در خود دارد؟ و چه چیزی را می‌خواهد ثابت کند؟ و چه ظرفیتی را برای ما ایجاد می‌کند؟ این فیلم پیرامون عدالت می‌باشد و عدالت اجتماعی به عنوان یک فضیلت انسانی اجتماعی در تمام دنیا در تمام حکومت‌ها در تمام مکاتب فکری مورد توجه است.

حجت‌الاسلام احمد اولیایی تصریح کرد: عدالت اجتماعی موضوع بسیار جذاب برای کار هنری چه در برنامه‌های تلویزیونی چه در سینما و چه در تمام قالب‌های هنری می‌باشد و این موضوع می‌تواند موضوع به شدت جذابی باشد چرا که فارغ از مکتب و ایدئولوژی و جامعه و جغرافیا است و همه انسان‌ها به این موضوع علاقه مند هستند و اینگونه محتواها می‌توانند همانند مسائل انسانی آغاز یک گفتگو باشد.

وی گفت: ما در تمام فیلم شاهد تضادهایی هستیم که آلپاچینو باید در بازی خود تضاد بین اخلاق و عدالت در تضاد بین فساد و عدالت در تضاد بین منافع شخصی و عدالت اجتماعی همه را نشان دهد و همچنین کارگردان به شکل بسیار رادیکال در صدد نقد سیستم قضائی آمریکا است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان داشت: البته شرایط زمینه‌ای تولید این فیلم خیلی حائز اهمیت است یعنی حد فاصل بین ۱۹۶۵ تا ۱۹۸۰ یک زمینه‌ای در ایالات متحده وجود دارد و ما آن را پیروزی جنبش سیاه پوستان را داریم که بعد از سال‌ها شاید در حدود صد سال مبارزه حقوقی موفق می‌شوند تا لایحه برابری سیاه پوست-سفید پوست را در سال ۱۹۶۸ به تصویب برساند.

وی ادامه داد: کل فیلم درون سیستم قضائی اتفاق می‌افتد یعنی شما لوکیشن خیابان خانه و کلاً جامعه را کمتر می‌بینیم و سیستم قضائی که در این فیلم نشان داده می‌شود یک بروکراسی مداری محض را اشاره می‌کند بطوری که بروکراسی اداری در سیستم قضائی آمریکا در این فیلم به عنوان یک مانع بزرگ نشان داده می‌شود.

حجت‌الاسلام اولیایی گفت: امروزه در عمده کشورهای جهان در ایران ما همین معضل را داریم که مقام معظم رهبری بارها فرمودند که ما باید وارد مرحله دولت سازی بشویم چرا که ما در دولت مدرن زیست می‌کنیم. دولت مدرن یعنی مبتنی بر بروکراسی، مبتنی بر عقلانیت ابزاری و در زندگی مدرن، انسان‌ها بر اساس منافعی که به دست می‌آورند عقل خود را به کار می‌گیرند و این عقل ابزاری عقل به مثابه ابزاری برای تأمین منفعت می‌شود و این عقلانیت ابزاری نیز در سیستم قضائی به تصویر کشیده می‌شود.

وی بیان داشت: در برخی از فیلم‌های سیاه ما با فیلم‌های سیاه آمریکایی تفاوت‌هایی وجود دارد. بازیگر در این فیلم با یک بازی بی نظیر با یک کنشگری‌های قشنگ در صدد این است که به مخاطب خود بفهماند اصلاح سیستم امکان دارد و امید را در فیلم تزریق می‌کند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اضافه کرد: یعنی به جایی آنکه سیستم فاسد قضائی در ذهن شما و مخاطب بماند، اصلاح و امیدی در ذهن‌ها خواهد ماند اما در سیاه نمایی‌های برخی فیلم‌های ایرانی کارگردان و تهیه کننده سیستم را فاسد نشان می‌دهد که یک نفر بیاید و اصلاحش کند و نیت کارگردان و تهیه کننده بولد کردن آن سیاهی بوده ولی این فیلم با نقد سیستم قضائی آمریکا یک خوبی هم که دارد این است که یک سری عدالت‌هایی هم اجرا شده است و عده‌ای به حق و حقوق خودشان رسیده‌اند و در تیتراژ به ذهن مخاطب القا می‌شود که این امکان هست که سیستم رو به بهبودی برود و این با تزریق این نگاه به مخاطب آمریکایی بد در ذهن نمی‌ماند و ما در انتهای فیلم احساس می‌کنیم که با آمریکایی در چند سال آینده روبرو خواهیم شد که قوی‌ترین و پاک‌ترین سیستم قضائی دنیا را دارد اما ما در ایران برعکس عمل می‌کنیم.

وی ابراز داشت: ما به جای عدالت کیفری باید به سمت عدالت ترمیمی برویم و عدالت ترمیم به چه معناست؟ در عدالت کیفری چه سوال‌هایی مطرح می‌شود؟ سوال این است که چه قوانینی شکسته شده؟ مجرم کیست؟ و مجرم چه مجازاتی باید ببیند؟ اما در عدالت ترمیمی سوال نمی‌شود بلکه توضیحات سوال می‌شود که چه کسی آسیب دیده؟ چند نفر دخیل بودند؟ در آسیب دیدن این شخص چه کسانی در این وضعیت سهیم بودند؟ چه نیازهایی باعث شده است که اینها به سمت این کار بروند؟ عدالت ترمیمی دنبال آن است که بخواهد بزه را از بین ببرد لذا ما در ایران به سبب وجود اندیشه اسلامی این ظرفیت را داریم که متأسفانه به آنها پرداخته نمی‌شود.

حجت‌الاسلام احمد اولیایی ادامه داد: سینمای ما در ادبیات عدالت ترمیمی از حیث ادبیات علمی دانشگاهی و آکادمیک در ایران تکمیل نشده است ولی در اندیشه اسلامی ظرفیت‌هایی وجود دارد که ما بتوانیم در این ادبیات تولید فیلم کنیم. امروزه فیلم‌هایی که در حوزه دادگاهی و حوزه حقوقی در ایران تولید و پخش شده اینها همگی در بحث عدالت حقوقی عدالت کیفری همچون فیلم «علفزار» یا فیلم «هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» زیاد داریم که سیستم را خشک نشان می‌دهند.

وی تصریح کرد: امروزه برخی از رویه‌هایی که در دادگاه ایران وجود دارد مثل بحث مشاوره، بحث تغییر مجازات‌ها توسط قاضی مثل کتاب خواندن یا مانند اینها یا حتی ایجاد چرخه تقصیر ترک فعل چند سالی در ایران باب شده است. در پارادایم عدالت تربیتی اندیشه اسلامی، اندیشه دینی منطبق با حقوق اسلامی و علوم انسانی اسلامی می‌باشد نه حقوق که از غرب وارد ایران شده باشد و لذا ما این ظرفیت را داریم که در این فضا تولید اندیشه کنیم و ما در اندیشه اسلامی دینی و بومی خودمان حرف داریم یعنی مردمی سازی که رهبری تاکید می‌کنند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: برگزاری این سلسله جلسات برای این است که ببینیم ما ظرفیت‌های اندیشه‌ای و علم انسانی خودمان را چگونه می‌توانیم از مسیر سینما و تولید آثار هنری به مخاطب منتقل کنیم و حداقل یک سری گره‌های ذهنی ایجاد کنیم، حداقل پرسش‌هایی را خلق کنیم این حلقه مفقوده فقط با گفتگو ایجاد می‌شود یعنی اندیشمندان باید بنشینند گفتگو کنند تا این رابطه برقرار شود تا هنرمند با یک نگاه اندیشه‌ای به سمت تولید حرکت کند.

سلسله نشست‌های اکران و تحلیل و بررسی و ایده پردازی تولید فیلم از دیدگاه اندیشه اسلامی از سوی میز اسلامی سازی علوم انسانی و معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی برگزار می‌شود.

کد خبر 6098144 فاطمه علی آبادی