هوای تهران با مغز ما چه میکند؟
تاریخ انتشار: ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۸۳۸۵۴۸۷
آلودگی هوا تاکنون بیشتر، از لحاظ تأثیر بر سیستمهای قلبیـ عروقی و ریوی بررسی شده و اثر آن بر مغز، کمتر مورد توجه پژوهشگران بوده است. البته تا همینجا میدانیم که آلایندههای هوا از طرق مختلف قادرند به سیستم عصبی مرکزی راه یابند یا به گونهای بر آن تأثیر بگذارند. یک راه ورود برای این مواد، سیستم تنفسیاست.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
تأثیر آلودگی هوا بر روان
بهطور کلی منابع استرسزا برای انسان را میتوان به 2 گروه بیرونی و درونی تقسیم کرد. کمخوابی، کماشتهایی و وضعیت روانی و جسمی افراد از منابع استرسزای درونی محسوب میشوند اما آلودگیها، ترافیک و سروصدا منابع استرسزای بیرونی را تشکیل میدهند؛ بنابراین آلودگی هوا روی همه افراد ـ چه سالم و چه بیمار ـ اثر دارد و اثر عمده آن، کمشدن آستانه تحریک افراد است؛ یعنی این افراد زودرنجتر، پرخاشگرتر، عصبانیتر و کمتحملتر میشوند و خیلی زودتر به استرسها، واکنش و حساسیت نشان میدهند. در عینحال، خستگی و بیحوصلگی، کاهش ارتباطات اجتماعی و حتی تمرکز سردردهای میگرنی و عصبی و حالت گیجی و منگی، از تأثیرات دیگر آلودگی هوا روی سلامت روان افراد است. این موضوع در برخی کشورها ارزیابی شده و نتایج متناقضی داشته است. در مطالعات موردی، اغلب نشان دادهشده که خلق افسرده با آلودگی هوا مرتبط است اما در بررسی همهگیرشناسی، نتایج کشورها یکدست نبوده است؛ برای مثال در مطالعهای بزرگ روی یک جمعیت 70هزار نفره در هلند، بین خلق افسرده مردم با آلودگی هوا ارتباط دیدهشد؛ درحالیکه این ارتباط در نروژ مشاهده نشد. دلیل این موضوع وجود عوامل متعدد در بروز افسردگی بهدنبال حضور در مناطق آلوده است؛ ازجمله غلظت بالای آلایندهها و احتمالا طول مدت مواجهه با آنها. لازم به ذکر است که در این پژوهشها بیشتر بر علامت «افسردگی» تکیه بوده و نه «اختلال یا بیماری افسردگی». بنابراین آنچه تاکنون در این مورد میدانیم عمدتا ارتباط آلودگی هوا با کاهش سطح سلامت روان است و نه الزاما علیت آن در افزایش شیوع بیماریهای روانی. با اینحال، بر پایه یک استنتاج منطقی میتوان گفت که آلودگی هوا با کاستن از سطح سلامت روان افراد جامعه و افزودن بر تنشها و نارضایتیهای آنها میتواند به افزایش شیوع بیماریهای روانی بینجامد. همچنین ممکن است به تشدید علائم یا عود اختلال روانپزشکی در افرادی که از پیش به آن مبتلا بودهاند، منجر شود. البته آلودگی هوا روی بیماران اعصاب و روان، تأثیر منفی بیشتری خواهد گذاشت. بهطورکلی یک فرد افسرده، همیشه دنیا را غبارآلود میبیند و هنگام آلودگی هوا، دنیا در نظر بیمار افسرده، غبارآلودتر و تیرهوتارتر و قدرت تصمیمگیری او ضعیفتر میشود و احساس میکند که بیانرژی، بیحوصله و خسته است. این عوامل باعث میشوند که در این بیمار، افسردگی شدیدتر شود. در افراد مضطرب نیز نگرانی نسبت به آینده تشدید میشود و بعضی علائم جسمی مانند تپش قلب بهطور شدیدتری بروز میکند. مبتلایان به وسواس هم بهاحتمال زیاد، نگرانیهای مضاعفی پیدا خواهند کرد. چنین افرادی همیشه به جسم خود توجه زیادی دارند و در شرایط آلودگی هوا، دائما فکر میکنند که بیمار شدهاند و دچار نوعی «خودبیمارانگاری» خواهند شد. پس حالا که آلودگی هوا یکی از منابع استرسزاست باید با کاهش دیگر استرسها به سلامت روان خود کمک کنیم؛ مثلا میتوانیم تا حد امکان، استرسمان را در مورد شغل یا ترافیک، کاهش دهیم، ساعتهای استراحت و خوابمان را بیشتر کنیم، به باشگاههای ورزشی برویم و با ورزشکردن، میزان استرسهای روزمره را کمتر کنیم.
آلزایمر به صرف دود و سرب
مهمتر از افسردگی و اضطراب که شواهدی نسبی مبنی بر ارتباط آنها با آلودگی هوا در دست است، موضوع بروز اختلال یا افت در کارکرد مغزی افراد، مطرح است. به گفته روانپزشکها این کارکرد که در اصطلاح، «کارکرد شناختی» (cognitive) نامیده میشود بسیاری از تواناییهای ما در کارهای روزمره و زندگی فردی و اجتماعی را دربرمیگیرد. توجه، تمرکز، حافظه و توانایی درک مفاهیم و پردازش اطلاعات، ازجمله کارکردهای «شناختی» افراد هستند. با مقایسه کسانی که در معرض آلودگی شدید و طولانیمدت هوا بودهاند و افرادی که در سایر مناطق زندگی میکردهاند، تفاوت بسیاری در کارکردهای شناختی آنها دیده شده است. هرچند این خطر برای کودکان که در سنین تکوین کارکردهای مغزی هستند بیشتر است، احتمال افت تواناییهای مغزی برای بزرگسالان ساکن مناطق آلوده نیز وجود دارد. حتی مواجهه با هوای آلوده در دوران جنینی، با مشکلاتی در «توجه» و علائم اضطرابی و افسردگی کودک در آینده همراه بوده است. تغییرات مغزی کودکان و نشانههای التهاب و صدمه به مغز در تصویربرداریهای مغزی (MRI) هم نشانداده شدهاست. در بررسی آزمایشگاهی موشهای مواجه با آلایندهها نیز تغییرات واضحی در سلولهای عصبی یکی از مراکز عمده مرتبط با حافظه (هیپوکمپ) مشهود بوده است.
بهاینترتیب، تغییرات شناختی که به شکل کاهش ضریب هوشی کودکان و افت قابلیتهای فکری در بزرگسالان متظاهر میشوند، به آلایندههای هوا نسبت داده شدهاند. روانپزشکها همچنین به پرسشی در مورد آینده و عواقب وخیمتر تغییرات شناختی اشاره میکنند؛ اینکه آیا این تغییرات به حدیاست که میتواند در درازمدت، افراد مواجه با آلودگی را در خطر بیشتری برای ابتلا به زوال عقل (دمانس) قرار دهد؟ ظاهرا پاسخ چنین سؤالی دقیقا روشن نیست اما در مطالعه روی مغز سگهای مواجه با آلایندههای هوا، تغییرات مغزی مشابه با تغییرات مشهود در بیماری آلزایمر یافت شده است؛ تغییراتی از قبیل تشکیل پلاکهای آمیلوئید و درهمتنیدگیهای تارهای عصبی.
شهری برای خودروها
بحث آلودگی هوا و تأثیر آن بر سلامت محیطزیست و سبک زندگی شهروندان را میتوان از منظرهای متفاوت ـ بهخصوص منظر روان اجتماعی ـ مورد بررسی قرار داد. به گفته دکتر سیدحسن علمالهدائی
ـ جامعهشناس ـ واقعیت این است که هوای آلوده بر جسم، روان و رفتار فردی و اجتماعی انسانها تأثیرات بسزایی میگذارد. او در ادامه اضافه میکند که ناهنجاریهای مرتبط با خلقوخو و اختلالات روانپزشکی ـ بهویژه اضطراب، افسردگی و عصبیت ـ از جمله اختلالات رایج در جوامع امروزی و بهخصوص کلانشهرها بهحساب میآیند. در شهرهایی مثل تهران، مکزیکوسیتی، کلکته، بانکوک، پکن و صدها شهر دیگر هوای سالم برای نفسکشیدن وجود ندارد. در بعضی شهرها آلودگی هوا به حدیاست که گویی فرد، 2بسته سیگار کشیدهاست. درواقع شهرهای بزرگ برای برجها و خودروها ساخته شدهاند و هماهنگ با طبیعت و نیازهای زیستی انسان نیستند.
افزایش رفتارهای ضداجتماعی و پرخاشگری
مغز یکی از پیچیدهترین ارگانهای بدن است که سختترین وظایف را بر عهده دارد؛ ازجمله تنظیم خلقوخوی انسان، تنظیم هورمونها و غدد درونریز، کنترل سیستمهای عصبی و عروقی، برقراری تعادل در رفتار و حرکات، فکرکردن، حل مسئله، نفسکشیدن و هزاران فعالیت دیگر. به اعتقاد علمالهدائی اختلال در حافظه، کندشدن عملکرد ذهنی، خوابآلودگی، بروز رفتارهای ضداجتماعی، پرخاشگری، بیانگیزگی، رخوت، افزایش اضطراب و کاهش مهارتهای فردی و اجتماعی، همه از عوارض ثابتشده و جدی آلودگی هوا به حساب میآیند. آلودگیهای زیستمحیطی در طولانیمدت بهتدریج موجب تغییر رفتارها و شخصیت فردی و اجتماعی انسان میشوند. برای مثال یک فرد برونگرا، درونگرا میشود و ارتباطات اجتماعیاش کاهش پیدا میکند. در این شرایط رفتارهای نوعدوستانه، احترام به دیگران و رعایت حقتقدم در اموری مثل رانندگی نیز کاهش پیدا میکند. حتی در مطالعات دیده شده است که با کاهش انتقال اکسیژن و هوای پاک به مغز و فضای تنفسی، رفتارهای پرخطری از حیوانات سر میزند.
10 راهکار اساسی برای مقابله با اثرات آلودگی
برای مقابله با مشکلات روانی و اجتماعی حاصل از آلودگی هوا، باید 2برنامه جدی و ضربتی کوتاهمدت و میانمدت داشته باشیم. مهمترین نکتهها و راهکارهای مقابله با اثرات آلودگی هوا را در 10مورد مرور میکنیم:
1ـ پیش از هر کار دیگر، باید شهری بسازیم که محور آن انسان باشد نه برج، خودرو و کارخانه. شهری که برای کودکان و افراد مسن مناسب باشد، برای تمامی افراد جامعه، مناسب خواهد بود.
2ـ وجود همدلی، همکاری و جدیت میان مردم، مدیران و تمامی افراد جامعه برای ساختن چنین شهری
3ـ افزایش کشاورزی درونشهری و مزارع حاشیه شهر و کاهش حاشیهنشینی در شهر؛ درست همانطور که هانوی در ویتنام و دارالسلام در تانزانیا به آن عمل کردند.
4ـ افزایش تعداد پارکها نسبت به پارکینگها. به گفته لستر براون ـ نویسنده کتاب نجات محیطزیست (پلن B4.0) ـ نسبت پارکها به پارکینگها بهترین شاخص برای زیستپذیربودن یک شهر به حساب میآید؛ شاخصی که نشان میدهد آیا شهر برای مردم طراحی شده است یا خودروها!
5 ـ بهبود سیستم حملونقل درونشهری، کاهش سوخت و انرژی فسیلی، استانداردسازی سوختهای بنزینی و استفاده از سوختهای پاک مثل سوخت خورشیدی، برقی و بادی
6 ـ فرهنگسازی و ارائه آموزشهای لازم برای مقابله همگانی با آلودگی هوا با تأکید ویژه بر مسافرت و ورزشهای هوازی خارج از شهر در شرایط حاد آلودگی
7ـ اجتناب از مصرف مواد غذایی مضر بهخصوص برای کودکان مثل چیپس، پفک و... و استفاده از غذاها و نوشیدنیهای مناسب در زمان آلودگی هوا.
8 ـ کاهش سفرهای درونشهری و غیرضروری و افزایش زمان استراحت در منزل
9ـ تمرین صبوری، تحمل و خودداری از ورود به محیطها و رفتارهای پرفشار و استرسزا
10ـ افزایش گلها و گیاهان درونساختمانی و آپارتمانی. به طور حتم داشتن یک یا چند گلدان گل و برگهای سبز میتواند در افزایش اکسیژن هوا و انتقال آن به بدن مفید باشد. وجود اکسیژن از ضرورتهای کارکرد صحیح مغز و بهبود خلقوخوی انسان است.
گزارش از: مینا چشمی
این گزارش نخستین بار در روزنامه همشهری منتشر شده است.
منبع: تابناک
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۸۳۸۵۴۸۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آلودگی هوای اصفهان، دغدغه مدیریت استان و مدیران ارشد کشور است
جام جم آنلاین اصفهان؛ دکتر سیدرضا مرتضوی استاندار اصفهان، در نشست با خبرنگاران و اصحاب رسانه استان در خصوص آلودگی هوای اصفهان، گفت: یکی از مسائل اصلی استان اصفهان آلودگی هوا است و همه ما بر این موضوع اذعان داریم.
وی ادامه داد: با توجه به شرایط خاص استان مسئولین سطح ملی نیز به مسائل حوزه آلودگی هوای اصفهان ورود کردهاند.
استاندار اصفهان بیان کرد: در این راستا سال گذشته دو جلسه با حضور رئیس سازمان محیط زیست کشور، یک جلسه با حضور معاون اجرایی رئیسجمهور، دو جلسه با حضور وزیر کشور و یک جلسه با حضور رئیسجمهور و برخی از وزیران مختص آلودگی هوای اصفهان برگزار شد که نشان میدهد مسئولان استان و مدیران ارشد کشور نسبت به مسئله آلودگی هوای اصفهان دغدغهمند هستند.
استاندار اصفهان عنوان کرد: تقویت حمل و نقل همگانی و مدیریت کردن منابع آلاینده متحرک، مدیریت واحدهای صنعتی، مدیریت و بهبود سوخت مصرفی در استان از جمله موضوعاتی است که در این نشستها اتخاذ شد و در مسیر اجرا است.
دکتر مرتضوی با اشاره به اینکه کیفی ترین سوخت کشور در استان اصفهان توزیع میشود، گفت: پروژه گوگرد زدایی پالایشگاه اصفهان که با حضور ریاستجمهوری افتتاح شد و تلاش برای به ثمر رساندن رینگ چهارم ترافیکی شهر اصفهان و خط دو متروی اصفهان نیز در همین راستا است.
استاندار اصفهان در خصوص تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی اصفهان، بیان کرد: در دو سال گذشته ۳۰۰ اتوبوس به ناوگان حمل و نقل اصفهان افزوده شد و در سالجاری نیز درصدد تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی استان هستیم.
وی ادامه داد: برقی شدن اتوبوسهای اصفهان نیز پروژهای است که آن را دنبال میکنیم.
دکتر مرتضوی به جابهجایی واحدهای آلاینده از شعاع ۵۰ کیلومتر اشاره کرد و گفت: سال گذشته ۵۳ واحد ریختهگری به شهرک بزرگ اصفهان منتقل شدند که در نوع خود بیسابقه است، همچنین ۴۰ واحد آلاینده آجرپزی نیز رسماً تعطیل شدند.
وی در مورد مازوت سوزی در اصفهان عنوان کرد: سال گذشته برای اولین بار با حمایتهای وزیر کشور در برابر سوخت مازوت مقاومت کردیم اما عملیات خرابکارانه در شبکه گاز کشور ما را مجبور به استفاده از سوخت مازوت در روزهای پایانی سال کرد.
استاندار اصفهان از خشکی تالاب بینالمللی گاوخونی نگرانی و تأثیرات نادیده گرفتن حقتبه تالاب گاوخونی ابراز نگرانی کرد و گفت: بستر خشک تالاب گاوخونی غول خفته ای است که بیدار شدن آن سبب می شود تا بخش وسیعی از فلات مرکزی کشور با چالش جدی روبه رو شود.
وی ادامه داد: در تلاش هستیم تا با پیگیری های انجام شده بتوانیم سهم بهتری از حقابه تالاب گاوخونی را تأمین کنیم زیرا بستر خشک تالاب گاوخونی یکی از اصلی ترین مراکز تولید گردو غبار و آلودگی در استان اصفهان است.
استاندار اصفهان گفت: البته این حقابه بایستی در سطح ملی نیز مطالبه و پیگیری شود.
/* هاجر مقضی خبرنگار جام جم آنلاین