هنرهای سنتی مردمان استان سیستان و بلوچستان!!
تاریخ انتشار: ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۸۵۱۵۳۷۰
صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان یکی از مهم ترین منبع درآمد و هنر دست مردمان این سرزمین است. شاید مهمترین صنایع دستی سیستان و بلوچستان را سوزن دوزی سیستان و بلوچستان دانست. زنام هنرمند این سرزمین چنان با دقت و ظرافت آثار دست خود را به نمایش می گذارند که دیدنی و حیرت انگیز است. اقتصاد و معیشت مردمان مهربان استان سیستان و بلوچستان از دیرباز بر پایه ی اقتصاد کشاورزی و دامداری استوار بوده و به همین سبب مردم اغلب به صورت خودکفا زندگی می کنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
سوزن دوزی از مهمترین صنایع دستی سیستان و بلوچستان، عبارتست از کارهای دست دوزی که تنها با مدد دستان توانا و فکر خلاق هنرمندان بر عرصه ی پارچه جاودان می گردد. انواع محصولات سوزن دوزی عبارتنداز: رومیزی، سجاده، کوسن، روتختی، جانماز، سفره عقد، اشارپ، پشتی و...عمده ترین مراکز سوزن دوزی استان می توان به اسپکه، بمپور، فنوج، ایرانشهر، پیپ، مته سنگ، چانف نیکشهر، روستاهای ایرندگان و مارندگان خاش، کله گان سراوان و همچنین زاهدان اشاره نمود.
خامک دوزی یا خمک دوزی از مهمترین صنایع دستی سیستان و بلوچستان، واژه محلی خامه دوزیست که سفیددوزی نیز خوانده می شود اما آنچه از گذشته های دور بر آن نامیده شده خمک دوزیست، نامی که درخشش زیبای الیاف ظریف ابریشم در تار و پود پارچه های زیبای سیستان را به همت دستان پرتوان و ذوق بی کران مردمانش یادآور است. از هنر خامه دوزی در تزیین لباس، جانماز، کوسن و رومیزی استفاده می شده است. تاریخ و قدمت هنر خمک دوزی را می توان با زمان ظهور ابریشم در سیستان مصادف دانست و آن چه که به تحقیق مشخص شده اینست که در نخستین نوشته های اسلامی سیستان مکان تولید بهترین بافته های ابریشمی و پشمی توصیف شده است و جالب است که بگوییم سیستان با داشتن باغ های فراوان توت یکی از بزرگ ترین مراکز تولید ابریشم بوده است.
منابع تاریخی صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان از وجود کارگاه های تولید پیله و ابریشم در روستای چلنگ زابل حتی در حدود صدسال قبل خبر می دهند اوج این هنر را همچون دیگر هنرها و صنایع سیستان می توان به دوره اشکانی و ساسانی نسبت داد.
دلیل خواندن این هنر ظریف و زیبای اصیل سیستانی به این نام اینست که در گذشته ابریشم به صورت خام یعنی بدون هیچ پرداخت و یا اعمالی از قبیل رنگرزی و پخت یا سفید کاری مورد استفاده قرار می گرفته است و همین امر دلیلی بر نامیدن این هنر بدین نام است.
سیاه دوزی نوعی سوزن دوزی سیستان و بلوچستان است و این نوع دوخت برای تزیین پیش سینه و سر آستین لباس به کار می رود و تنها از نخ سیاه رنگ که معمولا ابریشمی است استفاده می کنند.
شیوه کار بدین ترتیب است که با دوخت دندان موشی به هم چسبیده نقش هایی را به شکل مثلث بر روی لباس میدوزند و بین این دندان موشی ها گاهی از دوخت زنجیره استفاده می شود. سوزن دوزی سیستان و بلوچستان از برترین و محبوب ترین سوغات استان سیستان و بلوچستان برای گردشگران و مسافران این شهر است.
این نوع درخت که پلیوار نیز نامیده می شود نوعی گلدوزی بر روی پارچه می باشد. مواد اولیه و ابزار کار همانند سایر رشته های سوزن دوزی، نخ، پارچه و سوزن است.
دوخت مستقیما بر روی جامه انجام می شود و مانند سوزن دوزی بلوچ به پارچه ای با تار و پود منظم و عمود بر هم نیازی نیست، زمینه کار پارچه است که تنها قسمت هایی از کل زمینه با دوخت پر می شود. این هنر در میان اهالی بومی رایج است و در روستاهای شهرستان سراوان و ایرانشهر به کار می رود.
پریوار، بیشتر بر روی حاشیه روسری و اشارپ زنان بلوچ به کار می رود و در بعضی مناطق مانند ایرندگان بر روی لباس در قسمت پیش سینه، سر شلوار و دور آستین دوخته می شود که از زیباترین صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان به شمار می آید. همچنین در روستاهای چانف، شکیم و... با استفاده از نخ ابریشم بر روی کلاه، عرقچین، سرمه دان، بازو بند، جلد دعا و... گلدوزی می کنند.
هنر حصیر بافی از سوغات استان سیستان و بلوچستان، جایگاهی ویژه در زندگی مردمان و سوغات استان سیستان و بلوچستان داشته است، هنری با پیشینه ای به درازای شهر سوخته و دریاچه هامون. حصیر بافی در منطقه سیستان با گویش خولک بافی و در منطقه بلوچستان با گویش تگرد تلفظ می شود. که از نظر نوع مواد اولیه با هم تفاوت زیادی دارند. خولک بافی از ساقه های نی و تگرد از برگ درختان خرمای وحشی (داز) بافته می شود. محصولات تولیدی حصیر بافی سیستان عبارتنداز: پرده، سایه بان و توتن (نوعی قایق حصیری) و از محصولات تولیدی حصیربافی بلوچستان می توان به روپگ (جارو)، پروند (کمربند جهت بالا رفتن از درخت نخل)، سواس (صندل)، سمان (زیرانداز)، سفت (جانماز)، کچو (خورجین)، کپات (سبد کوچک) اشاره نمود.
از مناطق تولید حصیر بافی سیستان در شهرستان زابل و روستاهای حاشیه کوه خواجه می باشد و از مناطق تولیدی حصیربافی بلوچستان می توان به شهرستان های نیکشهر، سراوان، سرباز و قصرقند اشاره نمود.
سفال در بلوچستان با نام روستای کلپورگان در آمیخته است. روستای کلپورگان در نزدیکی شهر مرزی سراوان واقع شده که این سابقه ای طولانی در سفال سازی دارد که این سابقه به پنج الی هفت هزار سال می رسد.
زنان بلوچ با استفاده از خاک رس اطراف محل سکونتشان به ساخت ظروف می پردازند. ظروف سفالین به دلیل نوع خاک منطقه بعد از پخت به رنگ قرمز در می آیند که این ویژگی سفال کلپورگان را از سفال های سایر مناطق متمایز کرده است.
ساخت سفال در حال حاضر در کلپورگان سراوان، روستای کوه متیک سرباز و هلونچکان نیکشهر انجام می شود.
از محصولات تولید شده توسط زنان بلوچ می توان به کوزه، چلیم، بشقاب، کاسه، قندان، سینی، گلدان، قوری، اسپند دود کن، خمیر دان و جا ماستی اشاره کرد.
زنان سفالگر کلپورگان از چرخ سفالگری استفاده نمی کنند، آن ها سفال ها را با دست می سازند و برای تزیین سطح آن از اشکال خاص هندسی که قدمتی چندهزارساله دارد استفاده می کنند. برای تزیین سطح سفال ها از درهم آمیزی آب، تیتوک سنگی که از کوه بیرک در نزدیکی محل بدست می آورند استفاده می شوند، سپس سفالگر با کمک یک تکه نازک چوب خرمای وحشی که به انداز چوب کبریت است طرح را بر روی سفال نقش می زند. رنگ این نقوش قبل از پخت سفال به صورت قهوه ای متمایل به قرمز است و در اثر حرارت به رنگ سیاه تبدیل می شود.
طلا فلزی جاودان و درخشنده است که اهمیت زیادی در زندگی تاریخ بشر داشته است وجود کوره های ذوب در این منطقه که شاید قدیمی ترین کوره های فلز در جهان باشد نشان قدمت هنر فلز سازی در این منطقه می باشد. زیورآلات سنتی اغلب برای خودآرایی و گاه ریشه های مذهبی نیز دارد و به عنوان بخشی از بهای عروسی آن ها توسط خانواده ی داماد به عروس داده می شود تاریخچه بیشتر نگاره ها و نقش ها و روش های تزیینی زیورآلات به روزگاران باستان برمی گردد.
هنر زیورآلات سنتی در این منطقه آمیزه ای از هنر میناکاری، مرصع کاری، مشبک کاری، منبت کاری و کنده کاری است. این هنر دارای تنوع بی نظیر محصولات (بیش از 50 گونه ی مختلف) است که می توان به در (گوشواره)، چوری (النگو)، سربند، کپگو (گردن بند) و تاسنی (سنجاق سینه) اشاره نمود.
این هنر به دلیل مصارف تزئینی و زینتی اش پس از سوزن دوزی جایگاه ویژه ای در صنایع دستی بلوچستان دارد. در این هنر، از مواد و مصالحی مانند آینه های ریز و درشت، پولک، منجوق و مروارید، خرمهره، دکمه صدفی، نوار یراق، پارچه، سکه و صدف استفده می شود و محصولات آن بیشتر در جشن ها، مراسم شادی و ازدواج ها مورد استفاده قرار می گیرد. مثلا نمونه هایی از سکه دوزی را بر گردن شتر و رخت خواب عروس می اندازند و تزئین می کنند. به دلیل زیبایی محصولات سکه دوزی و استقبال مردم تنوع و نوآوری در این هنر بسیار زیاد است و به صورت دیوار کوب هم از آن استفاده می شود.
آن چه که در تاریخ آمده این است که با آمدن سکاها به استان تحولی بزرگ در این منطقه صورت گرفت که کم ترین چیزی که امروز می توانیم بگوییم این است که بافته های منطقه تحت تاثیر هنر سکاها تحولی عظیم یافت زیرا این قوم در قرن 5 ق.م قالی، گلیم و نمد تولید می کرده اند. شهرت بافته های سیستان در دوره اسلامی نشان از یک هنر پر سابقه و کهن دارد. در گذشته مردمان این منطقه نیز مانند سایر اقوام کوچ رو در چادر زندگی می کردند و از گلیم به عنوان زیر انداز، پشتی، سفره آرد و نان، خورجین و کیسه های نمک استفاده می شد و برای تزئین آن از خر مهره، صدف، سکه، منگوله و سنگ های تزئینی بهره می گرفتند. نقوش گلیم سیستان به صورت هندسی، ذهنی و راه راه بر گرفته از محیط اطرافشان است. رنگ بندی تیره، گلیم این منطقه را از گلیم های مناطق دیگر متمایز می کند.
منبع: مجله همگردی
کلیدواژه: صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان تور اروپا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت hamgardi.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مجله همگردی» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۸۵۱۵۳۷۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
امدادرسانی هوایی به مناطق سیلزده قصرقند تداوم دارد
احمدرضا هاشمزهی اظهار کرد: امدادرسانی هوایی به ۲۳ روستای منطقه کاجو در بخش مرکزی و ۱۰ روستای بخش ساربوک بوسیله یک فروند بالگرد جمعیت هلال احمر سیستان و بلوچستان در حال انجام است.
وی افزود: با توجه به قطع راه‌های ارتباطی این روستاها به مرکز شهر تاکنون بیش از ۱۲ سورت پرواز توسط بالگردهای جمعیت هلال احمر سیستان و بلوچستان و اورژانس هوایی دانشگاه علوم پزشکی چابهار به این مناطق انجام شده است.
فرماندار قصرقند ادامه داد: توزیع بسته‌های غذایی و جابجایی ۱۵ مادر باردار از اقدامات انجام شده نیروهای امدادی در منطقه سیل کاجو بوده است.
اعلام زمان و مکان بررسی مدارک آزمون استخدامی آموزگاری در فارس