به نقل از «ایران آنلاین»

رضایت درجه دو از زندگی!

تاریخ انتشار: ۱ خرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۸۶۸۹۷۳۱

همه انسانها از چیزهای مشترکی لذت یا درد و رنج می‌برند که به آنها لذت یا درد و رنج غریزی یا درجة اول می‌گویند؛ یعنی لذت و درد و رنجی که تفکر و تأملی دربارة آنها نشده است.اما رضایت درجة دوم رضایت علی‌رغم رضایت غریزی است، مثل وقتی که انسان به سوختن بدن خود رضایت می‌دهد و خود را به خطر می‌اندازد تا کسی را از آتش نجات دهد، بی‌شک انسان برای اخلاقی زیستن باید به اموری رضایت درجة دوم بدهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مصطفی ملکیان استاد فلسفه و اخلاق

ایران آنلاین /گروه اندیشه:

همه انسانها، فارغ از زمان، مکان، جامعه، فرهنگ، تمدن و برهة تاریخی‌ای که در آن به سر می‌برند، از چیزهای مشترکی لذت یا درد و رنج می‌برند همة اینها به این سبب است که به صورت ناخودآگاه و رفلکسیو در انسان حاصل شده‌اند و به آنها لذت یا درد و رنج غریزی یا درجة اول می‌گویند، یعنی لذت و درد و رنجی که تفکر و تأملی دربارة آنها نشده است.

انسان اگر سالم و نرمال باشد مسلماً به لذتْ رضایت درجة اول می‌دهد نه به درد و رنج. اما رضایت درجة دوم رضایت علی‌رغم رضایت غریزی است، مثل وقتی که انسان به سوختن بدن خود رضایت می‌دهد و خود را به خطر می‌اندازد تا کسی را از آتش نجات دهد، البته این امر اختصاص به عالم انسانی ندارد.

در اینجا بحث مهمی مطرح است که البته به بحث ما مربوط نیست و آن اینکه وقتی انسان به درد و رنج یا فقدان لذتی رضایت درجة دوم می‌دهد دیگر به اندازة قبل آزاردهنده نخواهد بود. البته میان روانشناسان اختلاف است در اینکه رضایت درجة دوم به چیزی چه مقدار از شدت و حدت درد و رنج آن می‌کاهد و در این باب تحقیقات آماری هم کرده‌اند؛ برخی معتقدند هرچه میزان رضایت درجة دوم بالاتر رود از درد و رنج درجة اول بیشتر کاسته می‌شود، تا حدی که حتی ممکن است هیچ درد و رنجی احساس نشود.

بنابراین، بی‌شک انسان برای اخلاقی زیستن باید به اموری رضایت درجة دوم بدهد، چون مجبور به تن دادن به رفتارهایی است که در حالت عادی به آنها رضایت درجة اول نمی‌دهد. در اینجا تیز بحث مهم و جذابی مطرح است که فقط برای تأمل به آن اشاره می‌کنم و آن اینکه آیا کسی که به کار اخلاقی رضایت درجة اول ندارد ولی به خاطر حکم اخلاق به آن تن می‌دهد اخلاقی‌تر است یا کسی که به آن رضایت درجة اول دارد. در اینجا میان روانشناسان و فیلسوفان اخلاق خیلی اختلاف هست. به نظر سقراط، افلاطون، ارسطو و کسانی که به نتیجه‌گرایی معتقدند کسی که رضایت درجة اول به اخلاقی زیستن دارد اخلاقی‌تر است، ولی بعضی از فیلسوفان اخلاق، مهمترینشان کانت و کسانی که به وظیفه‌گرایی معتقدند، مخالف این رأی هستند، چون به نظر آنان اخلاق یعنی انسان فقط به حکم وظیفه عمل کند. از این رو در قرآن آمده است که «لن تنالوا البرّ حتی تنفقوا مما تحبون»، که به نظر من یکی از عمیق‌ترین سخنانی است که در متون مقدس جهان هست.

ممکن است وقتی انسان به زندگی خود رجوع می‌کند متوجه شود که زندگی پردرد و رنجی داشته است، ولی در عین حال از کل زندگی‌اش راضی باشد؛ این نشان می‌دهد که او رضایت درجة دوم از زندگی خود داشته و بنابراین اخلاقی زیسته است. به عبارت دیگر، مطابق این رأی، اخلاقی زیستن یعنی خوشی در ناخوشیهای زندگی و بنابراین «خوش» بودن از ناخوشیهای زندگی علامت «خوب» بودن آن است و «ناخوش» بودن از ناخوشیهای زندگی علامت «بد» بودن آن. این دیدگاه دیوید راس، فیلسوف اخلاق آمریکایی، است که پس از او روانشناسان روز به روز بیشتر به آن میل کردند. فهم عرفی ما نیز این دیدگاه را تأیید می‌کند.

دربارة این قول، که به نظر من تحقیقات تجربی و آماری باید درستی و نادرستی آن را نشان دهند، سه نکته را عرض می‌کنم: یکی اینکه پیش فرض این قول این است که ساختار ذهنی‌ـ‌روانی انسان چنان نیست که به عمل غیراخلاقی رضایت درجة دوم دهد و معنای این سخن این است که گویا ممکن نیست که انسان وجدان خود را به خواب ببرد، پس اگر به کاری رضایت درجة دوم می‌دهد حتماً عمل او اخلاقی است. اما به نظر می‌آید که می‌توان در این پیش‌فرض مناقشه کرد و شاید کسانی، هر قدر هم نادر، باشند که بتوانند وجدانشان را به خواب برند و به اخلاقی نزیستن خود رضایت درجة دوم هم بدهند.

نکتة دوم اینکه پیش‌فرض دیگر این رأی این است که وقتی انسان به خطاهای محاسباتی‌اش پی‌می‌برد رضایت درجة دومش از بین نمی‌رود. خطای محاسباتی یعنی اینکه وقتی انسان به عمل گذشته‌اش می‌اندیشد متوجه می‌شود آن زمان صادقانه فکر می‌کرده است که عملی که انجام داده بود اخلاقی بوده است، اما الآن به نظرش می‌آید که آن کار اخلاقی نبوده؛ در این حالت عمل او اخلاقی به حساب می‌آید، اما خطای محاسباتی کرده است. این تفکیک هم در داوری خود و هم در داوری دیگران خیلی مهم است. کسانی که عقدة گناه دارند کسانی‌اند که حتی خطاهای محاسباتی خود را هم به خود می‌گیرند، در حالی که به هیچ وجه نباید خطاهای محاسباتی را نبخشید. مطابق این رأی انسان باید به خطاهای محاسباتی‌اش هم، که همنشین خطای اخلاقی نیستند، رضایت درجة دوم بدهد. اما به نظر من همة انسانها این طور نیستند که بتوانند به خطاهای محاسباتیشان رضایت درجة دوم بدهند، با این حال قائلان به این رأی این حالت را نشانة یک مشکل روانی می‌دانند، یعنی نشانة مازوخیست، یا عقدة گناه و یا اینکه انسان دچار حالتی شود که خطای دیگری را هم که جای دیگری مرتکب شده است گناهش را به گردن همین خطای محاسباتی بیاندازد.

نکتة سوم اینکه این قول فراموشی گزینشی انسان را در نظر نگرفته است. حافظة انسان فراموشکار است و روانشناسان معتقدند این یکی از بزرگترین نعمت های انسان است. وقتی انسان مرتکب خطای اخلاقی‌ای شد و وجدانش هم کاملاً بیدار بود دچار عذاب وجدان شدیدی می‌شود و برای اینکه زیر این فشار متلاشی نشود مکانیزم روانی‌اش در صدد برمی‌آید که آن صحنه‌ها را از خاطرش ببرد، که به این فراموشی گزینیشی حافظه می‌گویند. بنابراین، انسان به گذشته‌ای که حافظه‌اش گزینش کرده است رضایت درجة دوم پیدا می‌کند، به خصوص نسبت به درد و رنجهایی که به دیگران وارد کرده است (یعنی مثلاً اگر انسان چیزی را به خاطر آورد بیشتر درد و رنجهای فیزیکی است که به دیگران وارد کرده است نه درد و رنجهای روانی، که بسیار شدیدترند). از این رو کسانی رأی راس را این گونه تصحیح کرده‌اند که اگر انسان به هر فعلی که انجام می‌دهد (نه به گذشته‌اش) رضایت درجة دوم داشت اخلاقی زیسته است.به نظرم این رأی جالب و قابل تأملی است، ولی ممکن است بتوان در پیش‌فرضهایش مناقشه کرد./ صفحه شخصی نویسنده

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۸۶۸۹۷۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فرمانده کل قوا از وضعیت موجود رضایت مطلق ندارند

به گزارش «تابناک» به نقل از فارس، سردار محمد شیرازی رئیس دفتر فرمانده معظم‌ کل قوا در همایش «یاد استاد» که صبح امروز در مجتمع فرهنگی سرچشمه برگزار شد، اظهار کرد: آیت‌الله مصباح یزدی شخصیتی شایسته و برجسته بود؛ به نحوی که در حوزه‌های دینی نظیر ندارد؛ علاوه بر این خوش‌فکری، بلندنظری، آینده‌نگری، عمیق بودن در مسائل علمی و قوی بودن در مبانی را می‌توان از دیگر خصوصیات ایشان دانست.

سردار شیرازی افزود: در خصوص استاد مصباح یزدی و مجاهدت‌هایی که از وی قابل ذکر است، می‌توان به کسب دانش، علم و معرفت و نیز پذیرش امر ولایت اشاره کرد؛ به همین دلیل مرکز تربیتی و آموزشی خاصی با رویکرد نو ایجاد کرد و برای اجرایی کردن فرمان ولی فقیه در جهاد تبیین وارد میدان شد و با جوانان حشر و نشر داشت.

رئیس دفتر فرمانده معظم‌ کل قوا با بیان اینکه طرح ولایت استاد مصباح یزدی اثرات عمیقی در جوانان داشت، عنوان کرد: آیت الله مصباح یزدی در دوره‌های طرح ولایت شخصاً حضور پیدا می‌کردند و حضور این استاد برجسته بالاترین اثر را برای جوانان کشورمان داشت؛ بنابراین انسان باید ببیند در هر شرایطی تکلیفش چیست و چه کاری باید انجام دهد.

وی افزود: فرمانده معظم‌کل قوا از سال‌ها قبل امر به ایجاد خودکفایی و تولید در نیرو‌های مسلح داشتند؛ زیرا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، تقریباً هیچ تولیدی در حوزه نظامی و دفاعی از خودمان نداشتیم؛ یعنی در حقیقت نگذاشتند که داشته باشیم و از سوی دیگر جوان‌های ما را بر این باور نگاه می‌داشتند که ما این توان خودکفایی و استعداد آن را نداریم و دیگران باید بسازند و تولید کنند تا ما استفاده کنیم؛ در واقع این فرهنگ غالب آن زمان بود.

سردار شیرازی ادامه داد: ولی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در دوره دفاع مقدس، چون به شدت محتاج یک سری تجهیزات بودیم که آن‌ها را در اختیار نداشتیم، به دنبال ساخت ملزومات مورد نیاز رفتیم و تولید کردیم؛ به شکلی که به واسطه همین خوداتکایی در طول این چند دهه به توانمندی دفاعی دست یافتیم که این توانمندی‌ها در بازدارندگی دفاعی کشور مؤثر هستند.

وی تصریح کرد: یکی از موضوعاتی که در نیرو‌های مسلح دنبال می‌کنیم، آموزش مدیران در قالب مدرسه حکمرانی است؛ در این مدرسه دوره‌های کوتاه‌مدتی برای تربیت مسئولان برگزار می‌شود و طی آن مسئولان کشوری و لشکری برای آشنایی با مدیریت حکمرانی در دوره‌های پیش‌بینی شده حضور می‌یابند.

سردار شیرازی با تأکید بر اینکه فرمانده معظم کل قوا از وضعیت موجود رضایت مطلق ندارند، عنوان کرد: اخیراً در سطح نیرو‌های مسلح حرکت خوبی برای معرفی دستاورد‌های دفاعی مانند آنچه در نمایشگاه هوافضای سپاه وجود دارد، آغاز شده است به نحوی که بعضاً علاوه بر بازدیدکنندگان داخلی، برخی سیاسیون خارجی هم تقاضا دارند تا از نزدیک آنچه را که در این نمایشگاه قرار داده شده است، ببینند که می‌آیند و می‌بینند و وقتی لاشه پهپاد آمریکایی ساقط‌شده توسط پدافند هوایی کشورمان را می‌بینند، درخصوص توانمندی نیرو‌های مسلح کشورمان در زمینه پدافندی سوالاتی را مطرح می‌کنند.

رئیس دفتر فرمانده معظم‌ کل قوا همچنین به عملیات وعده صادق اشاره کرد و گفت: عملیات وعده صادق که بر اساس فرمایش فرمانده معظم کل قوا صورت گرفت، موجب آشکار شدن دست برتر ایران شد. این اقدام، مبارزه نظامی سخت با رژیم صهیونیستی بود؛ لذا به نظر می‌رسد بعد از ضربه نیرو‌های فلسطینی در عملیات طوفان‌الاقصی به ارتش رژیم صهیونیستی که اگر تَرکی بر پیکره این رژیم وارد شده بود، عملیات وعده صادق ضربه سنگین‌تری زد و شکافی بزرگ در بدنه آن‌ها ایجاد کرد.