به نقل از «ایرنا»

نفس های آخر خولک بافی سیستان

تاریخ انتشار: ۲۳ خرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۹۱۵۵۸۲۲

زاهدان - ایرنا - حصیر بافی سیستان یا به اصطلاح محلی «خولک بافی» به عنوان یکی از هنرهای مهم مردم شمال سیستان و بلوچستان پس از جان دادن همزاد خود یعنی دریاچه هامون، به سختی نفس می کشد و رو به موت است.

به گزارش ایرنا یک نخ جلو، یک نخ عقب، حالا یک خولک و با تکرار این حرکت پرده خولکی یا حصیری ساخته می شود و از انجام این فعالیت چند صد نفر امرار معاش کرده و میلیون ها متر پرده تولید می شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

منطقه سیستان واقع در شمال سیستان و بلوچستان و جنوب شرق ایران اسلامی برای بسیاری از هموطنان نامی آشناست از آن لحاظ که وضعیت مطلوب کشاورزی و آب در زمان های قدیم این منطقه را به انبار غله ایران معروف کرده بود.
در پیرامون دریاچه هامون یا همان تالاب بین المللی هامون فعالیت های گسترده ای از جمله کشاورزی، دامداری، صید و صیادی و مانند آنها انجام می شد اما آنچه بیشتر از همه نظر هر رهگذری را در حاشیه این دریاچه به خود جلب می کرد فعالیت پرده بافی سنتی بود.
حصیر بافی، پرده بافی یا خولک بافی که حاصل آن نوعی پرده خاص به نام پرده خولکی یا حصیری است، یکی از صنایع دستی معروف منطقه سیستان بوده که تاریخی نامعلوم و به گفته برخی افراد سالخورده منطقه قدمتی همزاد با دریاچه هامون دارد.
مواد اولیه تولید این پرده ها از نیِ نیزارهای دریاچه هامون تامین می شده و به گفته مردم این منطقه، در زمان پر آبی هامون این نیزارها نقش اصلی را در تامین علوفه دام های آنان داشته به طوری که گله های گاو بامدادان بدون چوپان و ساربان به نیزارها رفته و پس از چرا به آغل خود باز می گشتند.
وجود گیاه نی از چند جهت مورد توجه است که چرای دام از برگ های سبز این گیاه، تلطیف هوا و چهره سبز منطقه، پناهگاه پرندگان مهاجر و برخی حیوانات و استفاده از آن در صنعت پرده بافی(خولک بافی) از آن جمله بحساب می آید.
از برگ های سبز و تازه نوعی نی که در زبان محلی به آن 'توت' یا 'توتک' گفته می شده برای خوراک دام به ویژه گاو سیستانی و از ساقه ی نازک و بلند آن در صنعت پرده بافی یا خولک بافی استفاده می شده است.
ساخت توتن (قایق محلی) یا توتن بافی از دیگر کاربردهای گیاه نی در تالاب بین المللی هامون بود و در گذشته بیشتر صیادان و دامداران از همین نوع قایق محلی برای کارهای خود استفاده می کردند و کمتر قایق موتوری در این تالاب مورد استفاده قرار می گرفت.
خولک بافی یکی از صنایع دستی معروف و گسترده در سیستان بوده که در سراسر این منطقه به ویژه اطراف تالاب و دریاچه افراد زیادی به این کار اشتغال داشتند به طوری که هنگام عبور از جاده های مجاور آن ها، فعالیت پرده بافی به وضوح مشاهده می شد.
بیشترین مصارف محصولات تولیدی خولک بافی به عنوان پرده در ورودی اتاق های مسکونی به منظور جلوگیری از ورود حشرات و عبور راحت هوا به دلیل اقلیم گرم منطقه و نیز استفاده در سقف خانه هایی که به زبان محلی به آنها 'چوب پوش' می گویند بوده است و همچنین این پرده ها به دلیل شکل ظاهری کاربردهای تزیینی هم دارد.
جالب است بدانیم که این نوع پرده ها در کشورهای عربی که هوای آنها گرم است طرفداران زیادی دارد و بسیاری از پرده های تولید شده در این منطقه به طور قانونی یا قاچاق پس از رسیدن به مرزهای آبی به کشورهای عربی صادر می شد.
مهدی صیاد به عنوان فردی که در این کار موی سفید کرده است می گوید: خولک بافی به این دلیل کار خوبی بود که مواد اولیه آن به راحتی بدست می آمد و در فرایند تولید آن نیز زنان خانه دار می توانستند فعالیت کنند.
وی ادامه داد: زمانی که دریاچه آب داشت من و 2 پسرم نی ها را از دریاچه جمع آوری و به خانه منتقل می کردیم و خود به صید می رفتیم و همسر و سه دخترم آن ها را می بافتند.
وی افزود: در آن زمان هم از این صنعت حمایت خاصی نمی شد اما چون مواد اولیه آن ارزان بود فروش آن به هر قیمتی صرفه اقتصادی داشت.
صیاد ادامه داد: اگر اکنون هم نیزار وجود داشته باشد من و خانواده ام به راحتی این کار را آغاز می کنیم زیرا تنها مواد مورد نیاز برای ساخت پرده خولکی 'نی و نخ' است.
به گزارش ایرنا در گذشته هر سال حدود 2 میلیون متر مربع از این پرده تولید و از سیستان به سایر مناطق ایران حمل می شده، اما به دلیل خشکسالی حاکم در منطقه سیستان و خشک شدن تالاب بین المللی هامون این هنر نیز با مشکل کمبود مواد اولیه روبرو شد و تولید آن به حداقل رسید.
حسین برزگر مقدم یکی دیگر از افرادی که از قدیم در این صنعت فعالیت داشته و هنوز هم دارد گفت: در کارگاه تولید پرده خولکی که دارم حدود 20 نفر از مردم بومی فعالیت می کردند اما اکنون تنها سه نفر که آنان هم افراد بی بضاعت در این کارگاه فعالیت دارند تا هم من هزینه کمتری بپردازم و هم آنان درآمد اندک و روزانه ای داشته باشند.
وی افزود: در زمان پر آبی هامون مواد اولیه به راحتی از نیزارهای دریاچه تامین می شد و تا چند سال بعد از خشکسالی که امکان داد و ستد در مرز وجود داشت این مواد را از کشور افغانستان وارد می کردیم اما اکنون پس از بسته شدن مرز، مواد اولیه این پرده ها را که نوعی نی خاص است از شمال کشور خریداری و به سیستان منتقل می کنیم و پس از تولید، دخل و خرج آن با زحمت زیاد برابر می شود.
وی ادامه داد: تا چندی قبل این پرده ها را برای فروش به استان تهران می فرستادیم اما با احتساب کرایه بار، صرفه اقتصادی نداشت و اینک نیز هر سال یک کامیون را به قصد فروش در کشور دبی به بنادر ارسال می کنیم.
برزگر مقدم تصریح کرد: یکی از معضلات فعالان این صنعت، وام های 30 میلیون ریالی است که با معرفی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از بانک های مختلف به منظور توسعه کار خود گرفته اند اما به دلیل شرایط رکود فروش و نداشتن درآمد کافی قادر به پرداخت آن نیستند به طوری که هم اکنون بسیاری از کارگاه های تولیدی تعطیل شده اند.
با نگاهی اندک به پیشینه برخی صنایع دستی کهن سیستان و بلوچستان در می یابیم که در برهه ای از زمان رو به فراموشی و مرگ نهاده بودند اما با حمایت ها و معرفی های انجام شده از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری امروزه از جمله صنایع دستی برتر در کشور و جهان هستند.
خولک بافی نیز به عنوان یک هنر که از زمان پیدایش دریاچه هامون در منطقه سیستان وجود داشته و هم اکنون رو به موت و فراموشی است نیاز به توجه ویژه دارد.
یکی از وظایف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در رابطه با صنایع ای که به دلایل مختلف از جمله تغییر شرایط آب و هوایی دچار مشکل شده اند، ابتدا حفظ و حمایت از حیات آن صنعت و سپس در صورت بهبود وضعیت، توسعه آن است.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: خولک بافی در گذشته که دریاچه هامون پر آب بود رونق بسیاری داشته است.
بهروز عیسی زهی ادامه داد: پس از خشکی هامون صنعتگران این حرفه مواد اولیه خود را از کشور افغانستان و یا شمال ایران اسلامی تامین می کنند که هزینه نهایی ساخت را بالا می برد.
وی با اشاره به وام های پرداختی به صنعتگران خولک بافی افزود: تسهیلات 30 میلیون ریالی برای حمایت از این صنعت به 180 نفر از صنعتگران در شهر علی اکبر شهرستان هامون در سال های قبل پرداخت شده است.
وی تصریح کرد: هم اینک با پیگیری های انجام شده و با توجه به خشکسالی فراگیر در منطقه این وام ها بخشیده شده است.
وی خاطرنشان کرد: برای حل مشکل صنعتگران خولک بافی باید برخی تغییرات را اعمال کرد و فعالیت این افراد را به سمت صنعتی مشابه و سودآور که مواد اولیه آن در دسترس است پیش برد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان بیان کرد: صنعتگران این حرفه می توانند در کنار فعالیت های خود به بافتن پرده ها از جنس برگ های درخت نخل روی بیاورند که به دلیل در دسترس بودن مواد اولیه می تواند یک صنعت پر درآمد برای آنان باشد.
به گزارش ایرنا خولک بافی مانند بسیاری از صنایع دستی که با تغییر اقلیم از بین رفته اند در حال نابودی است و به دلیل معرفی نشدن آن مشتری مطلوبی نیز درون کشور ندارد و برخی از سرمایه گذاران بخش خصوصی حتی خبری از وجود چنین صنعت سودآوری ندارند.
7311**3042

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي ميراث فرهنگي صنايع دستي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۹۱۵۵۸۲۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مهارت کاشی هفت‌رنگ اصفهان نشان جغرافیایی بین‌المللی دریافت کرد

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گفت: کاشی هفت‌رنگ اصفهان سومین رشته صنایع‌دستی است که پس از رشته‌های میناکاری و پارچه قلمکار  موفق به دریافت نشان جغرافیایی بین‌المللی شده است.

امیر کرم زاده افزود: تدوین پرونده ثبت جهانی کاشی هفت‌رنگ اصفهان در معاونت صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان و با همکاری صمیمانه اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی استان و اتحادیه صنایع‌دستی اصفهان به نتیجه رسید، به گونه‌ایی که با همکاری این دوستان در طی سال گذشته، اطلاعات کامل و جامعی درباره این هنر ارزشمند، مانند نوع هنر، قدمت و تعداد کارگاه‌های تولیدی فعال جمع‌آوری شد.

او گفت: تعداد دیگری از رشته‌های صنایع‌دستی اصفهان نیز در حال ثبت جهانی‌شدن هستند، با این وصف زمانی که این رشته‌ها، نشان جغرافیایی بین‌المللی را دریافت کنند یعنی این رشته خاص در سطح جهان به نام این منطقه ثبت می‌شود.

استفاده از کاشی هفت‌رنگ از اواخر دوره تیموریان در سده نهم و آغاز دوره صفوی در سده دهم هجری قمری در تزیین بنا‌ها متداول شد به گونه‌ایی که مرمتگران سنتی از این کاشی‌ها بانام کاشی خشتی هم یاد می‌کنند.

در اواخر دوران تیموریان و در عصر شهریاران صفوی (از سده دهم تا پایان سده دوازدهم هجری قمری)، به‌تدریج تزیینات کاشی هفت‌رنگ جایگزین کاشی معرق شد.

باشگاه خبرنگاران جوان اصفهان اصفهان