به نقل از «مهر»

نگاهی به آثار واقعیت‌نمای تلویزیون/ کدامیک به زندگی نزدیکتر است

تاریخ انتشار: ۲۶ خرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۹۲۰۱۹۳۴

به گزارش خبرنگار مهر، سید احمد عسکری دانشجوی دکترای علوم ارتباطات دانشگاه تهران در مقاله ای که در دو بخش منتشر می شود به برنامه های واقعیت نمای صداوسیما نگاهی داشته است و این برنامه ها را براساس تحلیل های نظریه پردازان حوزه رسانه و علوم ارتباطات بررسی کرده است. در بخش دوم و پایانی این مقاله چهار برنامه «خانه ما»، «دستپخت»، «فرمانده ۴» و «ضدگلوله» بررسی شده اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بخش دوم این مقاله را در زیر می خوانید:

برنامه «خانه ما» در چهار فصل به ترتیب در تهران، اصفهان، مجددا تهران و فصل چهارم در اهواز تولید شده است و در آن شاهد رقابت چند خانواده در این مسابقه تلویزیونی هستیم. جایزه نفر برتر اهدای صد برابر پس‌انداز آن خانواده‌ است. این برنامه با رویکردی آموزشی، سبک زندگی کم خرج و خلاقانه را دنبال می کند و تمرکز آن بر الگوی مصرف بهینه خانوارها است. این برنامه همچنین به معرفی اپلیکیشن رایگان حسابداری خانه ما برای ثبت دخل و خرج هر خانوار پرداخته است.

اگرچه در این برنامه واقعیت نما افراد غیرمشهور بازی می کنند تا برشی از زندگی واقعی را به نمایش بگذارند اما رفتار حسابگرانه و غیرطبیعی برخی شخصیت ها مثلا دختر خانواده به ما احساس بازی جلو دوربین در مسابقه را می دهد. نمونه دیگر اینکه یکی از خانواده های شرکت کننده (از عرب های اهواز) در روابط خانوادگی به زبان فارسی صحبت می کنند این در حالی است که در برخی واژگان احساسی به زبان عربی صحبت می کنند.

همچنین رمزگان لباس در این برنامه با واقعیت زندگی همخوان نیست، اگرچه پوشش مردان (پیژامه و زیرشلواری مردانه) در این برنامه با واقعیت های محیط خانواده تقریبا هماهنگ است اما زنان از پوشش رسمی همانند مقنعه استفاده می کنند که به ندرت در محیط خانوادگی بکار می رود. در اینجا این سوال مطرح می شود که محدودیت های رسانه ای و فرهنگی نمایش زندگی خصوصی در ایران، به چه میزان، واقعی بودن برنامه های رئالیتی شو را تحت تاثیر قرار می دهد؟

یکی از تکنیک هایی که برنامه های واقعیت نما دنبال می کنند، ماجراها و کشمش های جذاب زندگی روزمره است. در برنامه «خانه ما»، تضاد میان کنترل هزینه های خانوار و پذیرایی خوب از مهمانان یکی از این کشمش های جذاب است، اینکه چگونه می توان با کمترین هزینه، بهترین مهمانی را با بیشترین رضایت برای مهمان و بیننده تلویزیونی خلق کرد؟

برنامه «خانه ما» برخلاف اغلب سریال های تلویزیونی که تابع ایدئولوژی پدرسالاری است، مشارکت فعال اعضای خانواده در فعالیت های خانوادگی را به نمایش می گذارد مثلا مشارکت ساعی، فرزند کوچک خانواده در ایده آشپزی کم هزینه را شاهدیم. در این مسابقه برخلاف درام های تلویزیونی، الگوی همسان فرهنگی از رفتار جنسیتی و یا نسلی را مشاهده نمی کنیم به گونه ای که پدر خانواده و پسرش (خانواده لارزاده) با جاروبرقی به نظافت خانه می پردازند، رفتاری که در سریال ها و سایر متن های رسانه های تلویزیونی کمتر می بینیم. همچنین در برخی از خانواده های شرکت کننده در مسابقه، پدر ایده پرداز است و در خانواده ای دیگر، مادر و یا فرزند پیشنهاد دهنده یک ایده جدید است. این رویکرد غیرهمسان و نمایش الگوهای متنوع روابط خانوادگی به واقعیت های زندگی واقعی نزدیک تر است.

ایده هدیه تکراری یک خانواده (خانواده مقدم) به دو خانواده دیگر شرکت کننده در مسابقه به خاطر تأثیر منفی بر رأی مردمی توسط اعضای خانواده مقدم رد می شود. این نمونه نشان دهنده تاثیرپذیری برنامه های واقعیت نما از کنترل، نظارت و رأی مردمی است. نظارت دائمی بییندگان که طبق رویکرد فوکویی می تواند به تغییر رفتار واقعی شرکت کنندگان بیانجامد.

رفتار اخلاقی در مسابقات واقعیت نمایی که بر اصل رقابت جویی ساخته می شود تا حدی سوال برانگیر است. مثلا همسر لارزاده در جواب اینکه کادوی کدام خانواده قشنگ تر بود؟ می گوید «به نظرم کادوی هر دوخانواده با ذوق و قشنگه!» و در جواب اینکه به نظرتون کدام یک از شما برنده می شوید، پاسخ می دهد «ان شاءالله هر سه تایی برنده می شویم!»

برنامه واقعیت نمای «دستپخت»

۱۰۰ قسمت از این برنامه واقعیت نمای آشپزی با تمرکز برنامه سازان بر «اهمیت به سلامت، همکاری تیمی، اهمیت به طبیعت و خلاقیت و نوآوری» از شبکه یک صدا و سیما پخش شد. شرکت کنندگان در گروه های ۶ نفره از سرآشپزان حرفه ای به رقابت با یکدیگر پرداختند و کار آنها توسط داوران ارزیابی شد. نمونه دیگری از برنامه آشپزی، برنامه «شام ایرانی» در شبکه نمایش خانگی بود که با حضور سلبریتی ها تولید شده است ولی از آنجا که برنامه های واقعیت نما به افراد عادی می پردازد، مطالعه برنامه مستند آشپزی «دستپخت» انتخاب شد.

محصولاتی همانند برنج گلستان، تکنوگاز، زرساب و دیگر محصولات موجود در برنامه و فروشگاه در محل استودیو به صورت گسترده و مستقیم توسط مجری و شرکت کنندگان تبلیغ می شود و رویکرد تجاری در کنار سرگرمی و آموزش را در این برنامه شاهدیم.

شرکت کنندگان و داوران در برنامه آشپزی «دستپخت» از بین زنان و مردان انتخاب شدند. برخلاف برنامه های واقعیت نمای «فرمانده» و «ضدگلوله» که فقط مردان در آن حضور داشتند. حضور مردان و زنان در بخش آشپزی و به خصوص آشپزی حرفه ای نشان داد که این فعالیت صرفا مردانه نیست اما به نظر می رسد فعالیت های نظامی در فرهنگ رسمی ما یک فعالیت مردانه است چرا که در دو مسابقه واقعیت نمای مورد تحلیل شاهد حضور زنان نبودیم.

تعداد زیاد مانیتور در استودیوی این برنامه که تصاویر شرکت کنندگان را به نمایش می گذارد به رویکرد نظارتی فوکویی نزدیک می شود و نگاه باختینی و مفهوم مک دونالدی شدن جرج ریتزر را در محاسبه دقیق زمان و غیره در برنامه «دستپخت» نشان می دهد. تلویزیون واقعیت نما در کانون جامعه ای مک دونالدی جلوه ای از کارناوال شادی است. اصطلاح مک دونالدی شدن جرج ریتزر دربردارنده اصولی چون پیش بینی پذیری، محاسبه، کنترل و کارآمدی در زندگی روزمره است.کارناوال شادی خصوصا در ابتدای این برنامه برجسته است و هر شرکت کننده باید از مسیر راهروی انسانی وارد صحنه مسابقه شود که از هر دو طرف توسط سایر تیم های شرکت کننده احاطه شده است و با کف و دست همراه است.

برنامه واقعیت نمای «فرمانده۴»

مستند مسابقه «فرمانده» از دیگر برنامه های واقعیت ‌نما است که در ۴ سری پخش شده است. در وب سایت این برنامه به واقع نمایی و حضور چهره های غیرحرفه ای اما مستعد اشاره شده و تأکید شده است: ایده اولیه این بود که آدم های معمولی در موقعیت هایی قرار گیرند که در زندگی عادی امکان تجربه آن را نداشته اند. باور ما به این واقعیت است که هر فردی در درون خود نیروهای ناشناخته ای دارد. تلاش برای کشف این نیروها، انگیزه گروه سازنده برای ساخت مستند مسابقه «فرمانده» شد.

عکس العمل فی البداهه شرکت کنندگان در مواجهه با صحنه های شبه جنگی و استفاده از تجهیزات نظامی همانند هلیکوپتر نظامی و تانک به واقع نمایی این برنامه کمک شایانی کرده است.

در نگاه فوکویی در خصوص رقابت برای منابع کمیاب مشاهده می کنیم که دوربین و دستیاران فرمانده در برنامه مستند «فرمانده» به مثابه چشمان فرمانده‌ عمل می کنند که علاوه بر کنترل مسابقه به طور دایم شرکت کنندگان را هم زیر نظر دارند. برای نمونه چال کردن آشغال در محیط نظامی که در نهایت با تنبیه نظامی روبرو می شود از چشم دوربین مستندسازان دور نمی ماند. همچنین نقش گویندگی متن (راوی) در اعمال نظارت بر رفتار شرکت کنندگان نیز در نگاه نظارتی فوکویی قابل تحلیل است.

در یک سکانس پشت صحنه، یکی از دستیاران فرمانده می گوید: «دستیاران  فرمانده همه جا هستند؛ چشم و گوش فرمانده! آشغال را چال کرد، گرفتمش!» یا جایی که یکی از شرکت کنندگان در مسابقه رو به دوربین می گوید: «تمام سوتی ها را شما گرفتید! فرماندهان همه این فیلم ها را دیده اند.»

این برنامه های سرگرمی محور دارای نکات آموزشی برجسته است همانند قسمتی در این برنامه که فرمانده یک گروه را به خاطر بی توجهی به محیط زیست و جمع نکردن آشغال در محل تمرین نظامی جریمه می کند.

برنامه واقعیت نمای «ضدگلوله»

«ضد گلوله» یک مستند مسابقه در ژانر واقعیت نما است که هر فصل آن شامل ۱۳ سری پنج قسمتی شامل ۱۰ سری مقدماتی، دو سری نیمه نهایی و یک سری فینال است. در هر سری ۱۰ نفر شرکت می کنند که در دو گروه ۵ نفره با استفاده از سلاح های لیزری با یکدیگر رقابت می کنند. در پایان مسابقه نیز یک نفر که هم از لحاظ تعداد تیر شلیک شده و هم از لحاظ هدف گیری نسبت به سایرین موفق تر باشد، به عنوان برنده مسابقه انتخاب می شود.

ویژگی مستند مسابقه «ضد گلوله» از زبان تهیه‌کننده آن این گونه تشریح شده است: «ضد گلوله فقط یک مسابقه نظامی صرف نیست بلکه تفکر، تسلط و اطاعت افراد در آن به محک گذاشته  شده است». اگرچه آموزش اطاعت در امور نظامی امری معمول است اما طبق رویکرد فوکویی به برنامه های واقعیت نما آیا ما با آموزش اطاعت در سایر قالب های مسابقه ای در تلویزیون مواجه نیستیم؟

ویژگی رقابت جویی مسابقات واقعیت نما برای رسیدن به جایزه یا دسترسی به منابع کمیاب در سری ۱۱ مسابقه «ضد گلوله» به نمایش گذاشته شد و ما شاهد یک رقابت بدون تعارفات معمول و شفاف در حذف یک نفر از اعضای فعال گروه (سید) برای فینال بودیم.

نتیجه گیری

این نوشتار به مطالعه ای در ژانر برنامه های واقعیت نمای تلویزیون ایران پرداخت و چهار برنامه «خانه ما»، «دستپخت»، «فرمانده ۴» و «ضدگلوله» را بر مبنای رویکرد سه گانه روجک به برنامه های واقعیت نما مورد تحلیل قرار داد.

مشاهده و تحلیل برنامه های واقعیت نما نشان داد که اگرچه حرکات و رفتار شرکت کنندگان در این برنامه های مستند مطابق با برنامه ریزی قبلی و فیلمنامه کارگردانی نمی شود اما چندان هم واقعی نیست و در هر برنامه میزانی از دستکاری‌ به چشم می خورد. مشارکت کنندگان و بازیگران در این ژانر می دانند که در حال مسابقه و نمایش اند و باید به گونه ای رفتار کنند که بر گرایش رأی دهی بینندگان در خانه تأثیر بگذارند.  

مشاهدات این نکته را روشن کرد که یکی از محدودیت های برنامه های واقعیت نما در ایران، مشکل بازنمایی زندگی خصوصی شرکت کنندگان است. برخلاف برنامه های خارجی رئالیتی شو و یا برنامه هایی همانند استیج در شبکه فارسی زبان من و تو، چندان امکان نزدیک شدن به زندگی شخصی و خصوصی  شرکت کنندگان فراهم نمی شود. بدین ترتیب ماهیت برنامه های واقعیت نما دچار محدودیت هایی در نمایش لباس و پوشش و الگوی رفتار شخصی و بازنمایی زندگی خصوصی شرکت کنندگان می شود.

دیگر ویژگی برنامه های واقعیت نما، آموزش در کنار سرگرمی است. اگرچه ماهیت این برنامه ها سرگرمی محور است و آموزش هایی در خصوص مدیریت هزینه خانوار، سلامت و حفاظت از محیط زیست به مخاطب داده می شود اما مشاهده شد که حجم تبلیغات تجاری در برنامه آشپزی «دستپخت» در حد قابل توجهی زیاد بود به گونه ای که در یک برنامه چهل دقیقه ای، یخچال فریزر، برنج، قابلمه و غیره که توسط مجری و شرکت کنندگان تبلیغ می شد به یکی از آیتم های اصلی برنامه تبدیل شده بود.

یکی دیگر از ویژگی های برنامه های مسابقه ای واقعیت نما، هیجان ناشی از رقابت بین اعضای شرکت کننده است. این در حالی است که رفتار حاکی از فرهنگ ازخودگذشتگی در برخی مسابقات دیده می شد که این رفتار عطوفت آمیز در برابر نیاز مخاطب این سری برنامه ها به رقابت جویی قابل تأمل است مثلا در یکی از برنامه های «خانه ما» شاهد تعارفات جاری و تضعیف روحیه برتری جویی در بین گروه ها بودیم. اگرچه در زندگی روزمره رقابت و همکاری در خصوص منابع کمیاب اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی صورت می گیرد اما مخاطب در ژانر تلویزیونی واقعیت نما به دنبال برنامه ای رقابتی و مهیج است.

برنامه های واقعیت نما اگرچه با رویکردهای برشی از زندگی، نظارتی فوکو و کارناوالی باختین قابل تحلیل است اما بیشتر این برنامه ها در گام اول سعی دارند به عنوان برشی هیجان انگیز از زندگی واقعی به تصویر کشیده شوند. ما در زندگی روزمره با گره ها، معماها، ماجراها، وسوسه ها و خلاقیت های فردی روبرو هستیم که در این ژانر به نمایش گذاشته می شود. تماشای کشمکش ها و دست یافتن به راه حل این معماهای زندگی روزمره همان چیزی است که مخاطب را جذب این ژانر می کند.

تحلیل برنامه های واقعیت نما نشان داد که رگه هایی از هر سه رویکرد در هر چهار برنامه وجود دارد اما وجه غالب برنامه «خانه ما» به رویکرد ویلیامزی تلویزیون واقعیت نما به عنوان شکلی از زندگی نزدیک تر است، برنامه «دستپخت» به رویکرد کارناوالی باختین نزدیک است و دو برنامه واقعیت نمای «فرمانده» و «ضدگلوله» که با تم نظامی تولید شده است به رویکرد نظارتی فوکویی به تلویزیون واقعیت نما نزدیک تر است.

کد خبر 4321975

منبع: مهر

کلیدواژه: برنامه تلویزیونی ضد گلوله مستند مسابقه تئاتر ایران جام جهانی 2018 روسیه فیلم سینمایی سریال ایرانی فیلم کوتاه پوستر موسیقی ایرانی سینمای آمریکا سینمای مستند رادیو صبا نقاشی کنسرت موسیقی بازیگر سینما

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۹۲۰۱۹۳۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نگاهی به افعی تهران و قاتلان سریالی

در دهه گذشته، با گسترش وی.‌او.‌دی‌ها و رشد فراگیر سینما و تلویزیون، شاهد ظهور فیلمسازان مختلف بر روی صحنه هنر تلویزیونی بوده‌ایم. از جمله این هنرمندان، سامان مقدم، کارگردان موفق و خلاق دهه هفتاد و هشتاد، با سریال جدید خود به نام “افعی تهران” در سال ۱۴۰۳ به صحنه‌ی تلویزیون بازگشته است. این نقد و بررسی به تحلیل عوامل مختلف این سریال پرداخته و به مخاطبان درک عمیقی از آن ارائه می‌دهد.

یک ماه از آغاز پخش سریال «افعی تهران»، ساخته سامان مقدم، در شبکه نمایش خانگی می‌گذرد و این مجموعه در این مدت توانسته طیف وسیعی از مخاطبان را با خود همراه کند. نکته جالب این است که «افعی تهران» حتی مورد توجه مخاطبان و منتقدان سخت‌گیر هم قرار گرفته است.

افعی تهران چهره ای دیگر سامان مقدم در عرصه فیلم‌سازی را به نمایش می‌گذارد و به نظر می‌رسد او با تولید اثری چندلایه و قصه‌گو توانسته چند گام به جلو حرکت کند.

سامان مقدم از آن دسته کارگردانانی است که بی‌حاشیه و دور از هیاهو کار می‌کنند و قواعد تولید سرگرمی را خوب آموخته‌اند. اما «افعی تهران» یک روی دیگر سامان مقدم در عرصه فیلم‌سازی را به نمایش می‌گذارد و به نظر می‌رسد او با تولید اثری چندلایه و قصه‌گو توانسته چند گام به جلو حرکت کند. البته در این موفقیت نمی‌توان نقش پیمان معادی به عنوان نویسنده اثر را نادیده گرفت. این دو پیش‌تر در فیلم «کافه ستاره» با هم همکاری موفقی داشتند و به صورت اپیزودیک داستان زندگی سه زن در یکی از محله‌های قدیمی تهران را روایت کرده بودند که بسیار مورد توجه قرار گرفت.

معرفی

سامان مقدم زاده ۱۶ شهریور ۱۳۴۷ در تهران کارگردان و فیلم‌نامه‌نویس و فارغ‌التحصیل رشته سینما از مجتمع آموزشی سینما است. این هنرمند فعالیت حرفه ای کارگردانی و نویسندگی خود را در سال ۱۳۷۷ در سن ۳۰ سالگی با فیلم سینمایی “سیاوش” آغاز نمود. همکاری با بازیگرانی چون رامین راستاد، هدیه تهرانی، علی قربان زاده، رحمان باقریان و مهدی خیامی تجربه خوبی برای او محسوب شد. سپس در سال ۷۹ دومین فیلم سینمایی خود را به نام “پارتی” ساخت.

سامان مقدم در سال ۱۳۸۶ در سن ۳۶ سالگی توانست اولین فعالیت تلویزیونی خود را با سریال “پریدخت” آغاز کرد. تا اینکه ایشان دی سال ۱۳۹۶ سریال دیوار به دیوار را کارگردانی نمود. وی برای این سریال توانست مخاطبان بسیاری را به سمت خود جلب کند. همکاری وی در این سریال در کنار هنرمندانی همچون آزاده صمدی، پژمان جمشیدی، محمدعلی شادمان، وشیکا آسایش، حسن زارعی، رویا تیموریان، گوهر خیر اندیش و امیر مهدی ژوله توانست سطح کاری سامان را تغییر بدهد. وی علاوه بر دیوار به دیوار توانست در سال ۱۳۹۷ در سن ۵۰ سالگی سریال دیوار به دیوار ۲ را نیز کارگردانی کند. در این سریال با بازیگرانی چون فرهاد آئیش، علی قربان زاده، میترا حجار، سام نوری، رضا ناجی و… همکاری نمود.

خوب است بدانید که سامان مقدم علاوه بر کارگردانی به عنوان نویسنده، دستیار کارگردان، تهیه کننده، برنامه ریزی و بازیگر در تلویزیون و سینما فعالیت داشته است. از کار های مهم وی در زمینه تهیه کنندگی می توان به برنامه گاراژ ۸۸۸، فیلم یک عاشقانه ساده، نهنگ عنبر ۱ و ۲، سلکشن رویا اشاره کرد.

پیمان معادی فیلم‌نامه «کافه ستاره» را براساس «کوچه مداق» اثر نجیب محفوظ نوشته بود و حالا بیست سال پس از آن، تجربه متفاوتی را در «افعی تهران» به نمایش گذاشته است. در این میان شاید یکی از مهم‌ترین دلایل موفقیت سامان مقدم و برخی فیلم‌هایش همچون «مکس»، «کافه ستاره» و... را باید در پشتکار و بی‌ادعا بودنش خلاصه کرد. او بر نقاط ضعفش تسلط دارد و قوت کارش را هم می‌شناسد و درست به همین دلیل است که نوشتن فیلم‌نامه را بر عهده کس دیگری می‌گذارد و فقط به کارگردانی فکر می‌کند.

عوامل و بازیگران سریال افعی تهران

نویسنده : پیمان معادی ، کارگردان :‌سامان مقدم ، تهیه کننده :‌جواد فرحانی

بازیگران : پیمان معادی، سحر دولتشاهی، آزاده صمدی، پژمان جمشیدی، مریلا زارعی، مهسا حجازی، بهادر مالکی، به‌آفرید غفاریان، نیلوفر کوخانی، تورج اصلانی، امیراحمد قزوینی، محمد صدیقی مهر، مجید جوزانی، ماهور نعمتی

فیلم های سینمایی سامان مقدم

ساوش در سال ۱۳۷۷ (کارگردان و نویسنده)، پارتی در سال ۱۳۷۹ (کارگردان و نویسنده)، مکس در سال ۱۳۸۳ (کارگردان)، کافه ستاره در سال ۱۳۸۳ ( کارگردان)، پاگت در سال ۱۳۸۶ (کارگردان)، صد سال به این سال ها در سال ۱۳۸۶ ( کارگردان و نویسنده)، یک عاشقانه ساده در سال ۱۳۹۰ (کارگردان و تهیه کننده)، نهنگ عنبر در سال ۱۳۹۳ ( کارگردان و تهیه کننده)، نهنگ عنبر ۲ در سال ۱۳۹۵ ( کارگردان، نویسنده، تهیه کننده)

داستان افعی تهران

داستان «افعی تهران» درباره کارگردانی است که قصد دارد اولین فیلم خود را درباره یک قاتل زنجیره‌ای بسازد که قربانیان خود را مسموم می‌کند و به همین دلیل به «افعی» مشهور شده است. این منتقد و مدرس سینما با مخالفت مراجع قانونی مواجه می‌شود، اما در برهه‌ای از زمان، اجازه ساخت این فیلم توسط پلیس صادر می‌شود، چرا که پلیس می‌خواهد از این طریق، قاتل را دستگیر کند. ویژگی مشترک تمام مقتولین قصه داشتن سابقه کودک‌آزاری است. در لایه‌های زیرین سریال ماجراهای دیگری هم می‌گذرد و در مجموع چالش‌های زندگی در جامعه امروز به تصویر کشیده می‌شود.

پیمان معادی در این مجموعه نقش مدرس، منتقد و کارگردان فیلم‌اولی را بر عهده دارد. بازی او در این سریال به شکل عجیبی ملموس است و تماشایی. او توانسته ابعاد مختلف زندگی یک انسان را به شکل قابل‌دفاعی به تصویر بکشد. معادی در نقش آرمان بیانی هم مدرس و منتقد سینماست و هم پدری که در زندگی زناشویی شکست خورده و در دوره‌ای مجبور است با فرزند کم‌سن‌وسالش زندگی کند. بخش مهم بازیگری مجموعه بر عهده اوست. سحر دولتشاهی، آزاده صمدی، بهادر مالکی، تورج اصلانی و... بازیگرانی هستند که در کنار معادی ایفای نقش می‌کنند.

اما لایه دیگر این سریال همین ماجرای واقعی و موضوعی است که بناست شخصیت اصلی بر مبنای آن فیلم بسازد. ماجرای یک قاتل زنجیره‌ای که به افعی تهران معروف شده است و ما بناست از منظر فیلمسازی و شخصیت فیلمساز، آن را تعقیب کنیم. از این منظر سریال مایه‌ای جنایی معمایی را در دل روایت اصلی خود می‌پرورد اما در عین حال این مایه جذاب دراماتیک مساله اصلی سریال نیست بلکه مساله اصلی سریال، همان تعقیب و نمایاندن زندگی پرمخاطره آرمان در بستر تهران امروز است؛ شهری بی‌تفاوت و بی‌رحم و شلوغ که گرفتاری و مشغله‌های روزمره آدم‌ها، احساس همدلی و زندگی آرام را از آن زدوده است.‌

نقد و بررسی

فیلم با یک موضوع مرسوم و روزمره در صنعت سینما و سریال ( قاتل سریالی) رو به روست، موضوع قاتل سریالی که تلفیقی ست از معما ، ماجراجویی، تعقیب و گریز و انتقام، می تواند برای مخاطبان یک موضوع جالب و هیجان انگیز باشد اما وجه تمایز افعی تهران با دیگر آثار در زاویه دید نویسنده و کارگردان خلاصه میشود.

در افعی تهران با سریالی آشفته روبه‌رو هستیم که در سبک و روند دراماتیک انسجام کافی را ندارد و به همین علت صحنه‌های زائد و موقعیت‌های غیردراماتیک در آن زیاد است. با اینکه در اجرا گاه موقعیت‌های طنزآلود متعدد سریال شیرین و مفرح است اما در منطق و سبک کلی کار، گاه از اندازه خارج می‌شوند و علیه ساختار کلی درام کار می‌کنند. تا اینجا تقسیمات داستانی در تدوین نهایی سریال اغلب منتهی به تقلیل و دور شدن مساله جنایات افعی تهران می‌شود که می‌توانست سریال را جذاب‌تر و به لحاظ دراماتیک مستحکم و منسجم کند.

مخاطبان در شبکه‌های مجازی این سریال را دنبال می‌کنند و تا اینجا نظرات اکثرا موافق بوده‌اند و برخی سکانس‌ها مربوط به تقابل معادی با سحر دولتشاهی که نقش روانشناس را بازی می‌کند در شبکه‌های اجتماعی وایرال شده است. البته نظرات منفی هم وجود داشته است. خیلی‌ها پیش‌بینی می‌کنند سریال در قسمت‌های بعدی افت کند و این را از ویژگی‌های مجموعه‌های ایرانی می‌دانند

فیلم ایرانی با ریشه روانشناختی و موضوع قاتلین سریالی، با وجود اینکه ماجرا محور هستند اما باید روند شخصیت پردازی آنها دقیق و بدون هیچ علامت سوال تکمیل شود چرا که ممکن است در طول داستان،شخصیت به مشکلات متعددی بربخورد و ذهن پرسش گر مخاطب را به سوال وادارد، در صورتی که سوال درباره خود شخصیت (نه ماجرا) به بت بست بخورد ذره ذره حفره های فیلم نامه نمایان میشود ،در قسمت اول افعی تهران به تمام سوال های فیلمنامه پاسخ داده شد. قهرمان آرمان بیانی ست و میخواهد براساس یک پرونده قتل اولین فیلم خودش را بسازد اما پلیس و ماموران دولت نمیخواهند آرمان به این پرونده نزدیک شود او اگر این سریال را نسازد نمیتواند به آرزویش ( ساختن فیلم قبل از پنجاه سالگی) برسد و ناکام می ماند.

تضاد رفتار های قاتل و انگیره او در سریال افعی بسیار شبیه به قاتلی سریالی در آمریکاست که او را یکی از محبوب ترین قاتل سریالی در امریکا میدانند چرا که افعی تهران همانند او قربانیانش سابقه کودک ازاری دارند، این امر میتواند به برانگیخته شدن عواطف مخاطبان (‌ایجاد احساس همذات پنداری ، هم دردی و من دردی ) کمک کند.

نکته دیگری که در لابه‌لای سکانس‌های سریال کاشته شده و بدون القای سیاه‌نمایی روایت می‌شود، معضلات اجتماعی جامعه‌ای است که همه ما در آن زندگی می‌کنیم. از بحران عدم ارتباط بین‌نسلی، که بین آرمان، پدرش و پسرش نمایان است تا خرید دارو در ناصر خسرو از فروشگاهی که لوازم صوتی می‌فروشد. از بحران طلاق تا دروغ‌گویی و فسادی که تقریبا در یک رودربایستی جمعی، همه به آن تن می‌دهند و زیر حباب قلابی خوبی‌ها، قایمش کرده و رویش خاک می‌ریزند.

نویسنده به جای فرم های معمول ( زاویه دید از نگاه خود قاتل و یا پلیس) زاویه دید را به دست فیلمسازی سپرده است که میخواهد از روی پرونده ای که تهران را در آشوب و دلهره فرو برده فیلم بسازد، در کنار فیلم ساختنش با توجه به سابقه منتقد بودن و داشتن دانش کافی در زمینه فیلم و روانشناسی فیلم ،خیال میکند شباهت های رفتاری با افعی تهران دارد و او میتوانست به جای قاتل،قربانی را مسموم کند و قاتل به جای او فیلم هارا نقد کند.

این سریال با توجه به موضوع و نوع پرداخت به ان به افراد بالا 15 سال توصیه می شود. توجه داشته باشید که این رده سنی برای پنج قسمت اول این مجموعه است و ممکن است در روند سریال تغییر کند.

نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس