به نقل از «ایمنا»

آنومی بحران شهری

تاریخ انتشار: ۳ تیر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۹۳۳۴۰۰۷

در کنار بلایای طبیعی نظیر سیل و زلزله که از موارد بحران ساز برای شهرها هستند، باید از بحران های اجتماعی نیز نام برد، به این بحران ها به دلیل نامحسوس بودن و پیچیدگی باید به طور جدی توجه کرد.

به گزارش خبرنگار ایمنا، اگر بخواهیم بحران شهری را آشفتگی، بی‌نظمی و نوعی آنومی تعریف کنیم، موارد مختلفی را می‌توان به عنوان بحران شهری تعریف کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

«مهدی ژیانپور- معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان» معتقد است: منظور از بحران‌های شهری بحران‌های زیست محیطی و اقتصادی نیست بلکه منظور بحران‌های اجتماع شهری است.

این دانش‌آموخته دکترای جامعه‌شناسی درهم‌پیچیدگی شهری یا "آنتروبی شهری" را مهم‌ترین بحران شهر می‌داند و می‌گوید: این درهم‌پیچیدگی نه نظم است و نه پیچیدگی. یک بهم‌ریختگی است که خود را به شکل پیچیدگی و عظمت جعل می‌کند، بنابراین برای اینکه شهروندان در یک کلان شهر با ویژگی‌های چون غول‌پیکری و جمعیت میلیونی احساس رضایت کنند، کیفیت زندگی بالایی داشته باشند و از پس تنظیم امورات خود برآیند، باید انضباط کامل محقق شود.  

مشروح گفت و گوی خبرنگار ایمنا با «مهدی ژیان پور، معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی واحد اصفهان» را در ادامه می‌خوانید:

اهم بحران‌های شهری چیست؟

وقتی از مهم‌ترین بحران‌های حوزه شهری یاد می‌شود، ذهن ما اول به سمت بحران‌های زیست محیطی و اقتصادی می‌رود، اما موضوعی که کمتر به آن پرداخته می‌شود «بحران‌های اجتماع شهری» است.

همچنین وقتی صحبت از بحران‌های اجتماع شهری می‌شود، اذهان عمومی به سمت مسایلی چون طلاق و اعتیاد معطوف می‌شود؛ مسایلی که بارها درباره آنها صحبت شده، آماری ارائه شده، تحلیل‌هایی صورت گرفته و اقداماتی انجام شده است، اما به نظر من بحران‌های شهری در زمینه اجتماعی سطح بنیادینی هم دارد، وقتی شما متنی را به عنوان «شهر» در نظر می‌گیرد، مثلاً وقتی می‌گوییم اصفهان یک کلان‌شهر است انتظار داریم آن شهر یا کلان‌شهر ویژگی‌های داشته باشد تا بتوانیم به عنوان یک شهروند زیست شهری را تجربه کنیم یا به عبارت دیگر آن محیط را به عنوان شهر تجربه کنیم.

هر تجربه یا رخدادی که ناقض این تعریف باشد یا شهروند را در آن بستر با استیصال مواجه کند، به نظر من می‌تواند به عنوان امر آسیب‌زا، امر نابهنجار و مرضی یا بحران در سطوح مختلف مطرح شود.

اگر با لنز اجتماعی به شهر نگاه می‌کنیم، بهتر است موضوع گفت وگو را «مهم‌ترین بحران‌های اجتماع شهری در اصفهان» بگذاریم، زیرا در این شهر زندگی می‌کنیم، تجربه زیست از آن داریم و حرف‌هایمان دقیق‌تر است، در واقع صحبت‌های ما مبتنی بر تجارب، عطف به نظریات و رهنمودهایی است که می‌دانیم.

به چند مورد از بحران‌های اجتماع شهری اصفهان اشاره کنید.

درهم‌پیچیدگی شهری یا "آنتروبی شهری" به عنوان مهم‌ترین بحران شهر است. این درهم‌پیچیدگی نه نظم است و نه پیچیدگی. یک بهم‌ریختگی است که خود را به شکل پیچیدگی و عظمت جعل می‌کند.

این درهم پیچیدگی سه ضلع یا مؤلفه دارد که آن را می‌سازد؛ وجه اول سازنده درهم‌پیچیدگی شهری «انضباط نارس» است. یکی از اتفاقاتی که در شهر نمی‌بینیم، اما لازمه یک شهر است و به نظر من تبدیل به معضلی در سطوح مختلف شده، قصّه انضباط است.

به نظر من یکی از بزرگترین معضلات شهری، تجربه شکلی از انضباط است که من آن را «انضباط نارس» می‌نامم. برای اینکه شهروندان در یک کلان شهر با ویژگی‌های چون غول‌پیکری و جمعیت میلیونی احساس رضایت کنند، کیفیت زندگی بالایی داشته باشند و از پس تنظیم امورات خود برآیند، باید انضباط کامل محقق شود.

وقتی می‌گوییم انضباط نیست یا انضباط شکل نارسی دارد، یکی از پیامدها و خروجی‌های بد آن این است که کسانی که منضبط هستند، تنبیه می‌شوند و آن‌هایی که غیرمنضبط هستند و انضباط را رعایت نمی‌کنند، پاداش می‌گیرند.

در موضوع تردد مثلاً من اگر قوانین راهنمایی رانندگی را در هر نقطه از شهر زیرپا بگذارم، لزوماً جریمه نمی‌شوم و فرد خاطی محسوب نمی‌شوم، زیرا به انواع مختلف می‌توانم قانون را دور بزنم.

دلیل عمده این است که قانون ما نرم و مذاکره‌پذیر است، یعنی گاهی اوقات قانون اعمال می‌شود و گاهی نمی‌شود؛ این موضوع به سلیقه افراد، قدرت چانه‌زنی افراد و اشراف شهروند به راه‌ها و میان‌برهای قانونی مربوط است. بسیار اتفاق افتاده است که به محدوده زوج و فرد وارد شده‌ایم، اما جریمه نشده‌ایم. رانندگانی هستند که با اطلاع از کوچه پس کوچه‌هایی دوربین‌های محدوده زوج و فرد را دور می‌زنند، حتی می‌دانند کدامیک از دوربین‌های ثبت تخلف روشن یا کدامیک خاموش است.

کاریکاتور بی‌انضباطی این است که کسانی که مأمور و نماد نظم و انضباط هستند، در سطوح مختلف از قانون تخطی ‌کنند. اگر دقت کنید در خط کشی‌ها یا محدویت‌هایی که برای عبور و مرور اتوبوس‌های خطوط  ویژه ایجاد شده است، بسیاری از رانندگان از لاین اصلی خارج و وارد مسیرهای ویژه می‌شوند و زودتر به مقصد می‌رسند، حتی اگر با مانعی مواجه شوند دوباره به مسیر اصلی  وارد می‌شوند و در این فرایند رانندگانی که مسیر اصلی را با نظم و انضباط طی می‌کنند متضرر می‌شوند.

وقتی قانون را کامل اعمال نکنیم، وقتی انضباط را کامل جاری نکنیم، مردم را در مواجهه باهم قرار می‌دهیم یعنی من مجبور هستم با صلاحدید شخصی و در سطح بین فردی و عرفی همشهری‌ام را تنبیه کنم، بوق بزنم، ناسزا بگویم و با او وارد زد و خورد فیزیکی بشوم.

در واقع وقتی در یک کلان‌شهر انضباط کامل رعایت نشود، مردم همدیگر را و البته خودشان را تنبیه می‌کنند، این مواجهه پیامدهایی مانند عصبانیت و خشونت‌های فیزیکی ایجاد می‌کند که خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.

وقتی فرزندان ما در خیابان به کرات شهروندانی را می‌بینند که با هم گلاویز شده یا به یکدیگر دشنام می‌دهند و همدیگر را با الفاظ زشت خطاب می‌کنند، تأثیرات غیرقابل جبرانی از محیط‌شان می‌گیرند و این سلسله پیامدها همین‌طور ادامه دارد.

ضلع دوم این درهم پیچیدگی شهری چیست؟

مولفه دوم «پیش‌بینی ناپذیری» است. در واقع اصفهان شهر پیش‌بینی پذیری نیست؛ شهر به ویژه وقتی صفت و ویژگی کلان‌شهر را به خود می‌گیرد، باید مسلح به ایده‌ها و تکنیک‌هایی باشد که آن بستر را برای شهروندانش پیش‌بینی‌پذیر کند. به عنوان مثال در مدخل و مسیر بزرگراه‌ها و اتوبان‌های شهر تابلوهایی نصب شده تا شدت ترافیکی را پیش‌بینی و به شهروندان اطلاع رسانی کند، این در حالی است که در برخی از اوقات شبانه‌روز این تابلوها را خاموش می‌بینیم یا گاهی اوقات داده‌های آن اشتباه است.

این‌ها زیرساخت‌هایی است که ما به آن اعتماد می‌کنیم. شهر پیش‌بینی‌پذیر روال‌ها را پشتیبانی می‌کند و این اطمینان را به شهروندان‌اش می‌دهد که به عنوان مثال اگر ساعت ۷ و ۴۵ دقیقه از منزل خارج شوند، می توانند ساعت ۸ صبح در محل کار حاضر باشند، اما در شهر پیش‌بینی‌ناپذیر انجام یک کار ممکن است یک روز ۱۰ دقیقه، روز دیگر ۲۰ دقیقه، یک روز ۴۵ دقیقه یا یک روز پنج دقیقه به طول انجامد؛ در واقع پیش‌بینی‌ها دیگر قابل اتکا و ‌اطمینان نیست.

به نظر من اینکه تابلوهای پیش‌بینی کننده وجود نداشته باشد، بهتر از این است که تابلوهایی با پیش‌بینی‌های اشتباه در شهر وجود داشته باشد. یک بخش این ماجرا به این برمی‌گردد که زیرساخت‌ها، زیرساخت‌های آماده‌ای نیست، بخش دیگر نیز به خاطر این است که بهره‌گیری و استفاده از این زیرساخت‌ها بیشتر از آنکه پیرو نظم و قاعده‌مندی باشد گرفتار منویات و امیال افراد است. به عنوان مثال بسیاری از اوقات نظم خطوط اتوبوسرانی و حمل و نقل عمومی موکول و محدود به میل راننده‌ها است.

پیامدهای روانی و اجتماعی "پیش‌بینی ناپذیری" بسیار زیاد است، شهروندان در شهر پیش‌بینی‌ناپذیر امنیت هستی‌شناختی خود را از دست می‌دهند، به هم می‌ریزند، دنیایشان نامرتب می‌شود، استرس می‌گیرند و این استرس بر کیفیت زندگی آنها تأثیر می‌گذارد.

ضلع سوم درهم‌پیچیدگی شهری را نیز توضیح دهید؟

اجازه دهید سومین مولفه را با مثالی توضیح دهم، چند سال پیش در یکی از میدان‌های شهر تهران دو جوان وارد منازعه‌ای ناموسی شدند.

یکی چاقو زد و دیگری غرق خون بر روی زمین افتاد؛ در چنین شرایطی انتظار داریم دو نهاد انتظامی و درمانی وارد شوند، یعنی پلیس و آمبولانس باید به سرعت وارد صحنه می‌شدند.

اگر ۲۰۰ سال پیش بود چنین انتظاری نداشتیم، در آن دوران که این نهادها وجود نداشتند یا اصلا شهرها به معنای کنونی به وجود نیامده بود، اگر در روستایی چنین نزاعی رخ می‌داد، مردم وارد صحنه می‌شدند، کمک و دخالت می‌کردند تا مشکل برطرف شود، اما در مثال موردنظر در تهران مردم ایستادند، نگاه کردند یا با استفاده از تلفن همراه خود فیلم گرفتند و نهایتا با دیدن رویداد از صحنه خارج شدند. شهروندان انتظار داشتند که پلیس دخالت کند، اخطار کند، شلیک کند.

پلیس در صحنه بود، ولی برای مداخله محدودیت‌های قانونی داشت؛ از سوی دیگر آمبولانس به دلیل ترافیک خیابان‌ها آنقدر دیر به محل حادثه رسید که فرد مجروح، جان خود را از دست داده بود.

 بحث سوم این است که شیوه سازمان‌دهی و نظم‌بخشی اجتماع شهری تغییر کرده، مردم کنار رفته‌اند و نهادها جای آن‌ها را پر کرده‌اند. نظم نهادی جایگزین نظم اجتماعی شده است. در شهرهای ما مردم کنار رفته‌اند، اما نهادها به طور کامل جایگزین نشده‌اند. نام این پدیده را «نظم‌ناپذیری نهادی» می‌گذاریم.

مردم در این بحران‌ چه نقشی دارند؟

در هر ضلع یک گونه از شهروندان دخیل و درگیرند، به ترتیب "شهروند نامنضبط"، "شهروند بی‌مبالات" و "شهروند ندید بدید" در این سه ضلع در ایجاد آنتروبی شهری دخیل‌اند.  

برای آنکه از این درهم پیچیدگی خلاص شویم و یا اندکی از این کلاف سردرگم بیرون بیاییم، به شهروندان منضبطی که قایل به رعایت تمام و کمال قوانین هستند نیاز داریم؛ نه شهروندانی که نمایش رندانه‌ای از اجرای قوانین داشته باشند.

از سوی دیگر به شهروندانی محتاجیم که به مسئولیت‌هایشان به ویژه به زمان متعهد باشند؛ با درک پیچیدگی و عظمت زندگی شهری، بامبالات رفتار کنند و نهایتاً به شهروندانی نیاز داریم که تشخیص دهند چه موقع به دخالت و حضورشان نیاز است و چه موقع باید صحنه را خالی کنند.

البته این یک سوی ماجرا است؛ در شکل‌گیری پدیده‌ آنتروبی شهری سهم نهادها اگر بیشتر نباشد، کمتر نیست. اعمال قانون و تنبیه مذاکره‌ناپذیر متخلف در شکل‌گیری انضباط سهم عمده‌ای دارد.

توسعه زیرساخت‌های شهری که کمتر به میل و اراده انسان‌ها متکی باشد و تشویق شهروندان متعهد به پیش‌بینی‌پذیری کمک شایانی می‌کند و نهایتاً ورود حداکثری، به موقع و مؤثر نهادها به موضوعات شهری فهم شهروندان از اهمیت نظم نهادی را بالا خواهد برد.  

برای حل این بحران نهادها و شهروندان هر کدام باید مسئولیت‌های خود را بپذیرند، اینکه شهروندی بگوید مرا این‌گونه تربیت نکرده‌اند، به نظر من نافی از مسئولیت او به عنوان یک شهروند نیست که انضباط را رعایت نکند، به زمان متعهد نباشد و به نهادها جهت انجام وظایف‌شان یاری نکند.

به نظر شما راهکار رفع بحران‌های شهری چیست؟

موضوعی که به عنوان یکی از مهم‌ترین بحران‌هاتی اجتماع شهری مطرح شد موضوعی چند عاملی و پیچیده است. راه حل واقعی این مسئله کلان با توجه به مشخصات جامعه ایرانی در سطوح خرد و میانه و فردی و بین فردی است. پله اول این نردبان طولانی، آموزش و تمرین گفت وگو است، پله دوم آموزش گوش دادن فعال است.

ما به شهروندانی نیاز داریم که اظهارنظر جدی بکنند و به مدیرانی نیاز داریم که گوش شنوا داشته باشند، این‌ها مقدمات رسیدن به مشارکت شهروندی واقعی است. در جریان مشارکت شهروندان می‌توان موانع را کشف و ابزارها و راه‌حل‌های کم‌هزینه‌تر به لحاظ اجتماعی- فرهنگی را شناسایی کرد.

گفت و گو از: راضیه کشاورز- خبرنگار سرویس شهر خبرگزاری ایمنا

منبع: ایمنا

کلیدواژه: بحران شهر اصفهان مديريت بحران اصفهان شهردار اصفهان ریاست جمهوری ورزشگاه نقش جهان فناوری های نوین مدیریت شهری اصفهان فردا زاینده رود کشاورزی حمل و نقل عمومي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۹۳۳۴۰۰۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پس از باران/ جاده -یزد مهریز+فیلم

بر اثر بارش‌های بهاری روز گذشته و لغزنده شدن جاده یزد-مهریز تعدادی خودرو واژگون شدند.

روز گذشته مدیرکل مدیریت بحران استان یزد اعلام کرد؛ دستگاه‌های اجرایی عضو مدیریت بحران استان در حالت آماده‌باش هستند.

وی همچنین در خصوص احتمال سیلابی شدن رودخانه‌ها در اکثر شهرستان‌های استان هشدار داد.

به گفته کارشناس اداره کل هواشناسی استان یزد، این سامانه بارشی تا بعدازظهر پنجشنبه در استان ادامه دارد.

 

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی باشگاه خبرنگاران جوان یزد یزد