به نقل از «ایسنا»

حاشیه نشینی، علل و عوامل، پیامدها و راهکارهای پیشگیری

تاریخ انتشار: ۱۰ تیر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۹۴۵۹۰۲۹

حاشیه نشینی در شهر های ایران عمدتاً به صورت شهرک نشینی در حومه ی شهرها و هم چنین آلونک نشینی دیده می شود.شهرک های حاشیه نشینان در اصل«روستای شهر»یا «شهرک های روستا گونه ی درون شهر» هستند.

به گزارش ایسنا و به نقل از پایگاه پلیس، حاشیه نشینی ریشه در زمان های بسیار دور دارد و در قرن های گذشته نیز وجود داشته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این پدیده ی اجتماعی هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای توسعه نیافته وجود دارد.البته حاشیه نشینی در کشورهای توسعه یافته با کشورهای توسعه نیافته تفاوت هایی از حیث علل تاریخی به وجود آورنده و نحوه ی رفتار اجتماعی حاشیه نشینان دارد. تأثیرات پررنگ حاشیه نشینی بعد از جنگ جهانی دوم،پس از فروپاشی نظام اقتصادی جهان و افزایش فقر در اکثر کشورها، تبدیل به معضلی برای برنامه ریزی و مدیریت کلان شهر شد.

کشور ایران نیز از حیث حاشیه نشینی وضعیت چندان خوشایندی ندارد ، طبق نتایج به دست آمده از پژوهش حاشیه نشینی مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران،جمعیت حاشیه ی اطراف 10 شهر بزرگ ایران حدود 5.3میلیون نفر است.

حاشیه نشینی در شهر های ایران عمدتاً به صورت شهرک نشینی در حومه ی شهرها و هم چنین آلونک نشینی دیده می شود.شهرک های حاشیه نشینان در اصل«روستای شهر»یا «شهرک های روستا گونه ی درون شهر» هستند.

علل و عوامل پیدایش حاشیه نشینی 

در مورد علل و عوامل ظهور و پیدایش حاشیه نشینی نظریات گوناگونی در سطوح خرد، میانی و کلان مطرح شده است که در ادامه به آن اشاره می شود.

نخستین علت این پدیده در سطح کلان را باید ساختاری دانست که ساز و کارهای تبعیض آمیز و فقر را بر پایه ی توزیع غیر عادلانه منابع قدرت،ثروت و درآمد رقم زده است.

استفاده از مفاهیم سرمایه یانسانی و انزوای اجتماعی برای توصیف وضعیت آن دسته از فقرای شهری که گرفتار چرخه ی فقر شده اند و فاقد سرمایه ی اجتماعی برون گروهی برای برقراری تعامل با دیگر گروه های اجتماعی با وضعیت بهتر هستند،در این سطح می گنجد.

به طور کلی عللی که در سطح خرد زمینه ساز پیدایش و شکل گیری حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی می شود، ضعف برنامه های بخشی مشخص و مؤثر برای پاسخگویی به نیاز سرپناه اقشار کم درآمد در توزیع جغرافیایی مناسب، پیش بینی نشدن فضای مسکونی کافی و مناسب برای اقشار کم درآمد در طرح های کالبدی شهری و اعمال استانداردهای خارج از استطاعت برای آن ها، دسترسی ناچیز به نظام های رسمی اعتباری و وام مسکن برای اقشار کم درآمد، به ویژه شاغلان بخش غیر رسمی، وجود گروه های نامشروع قدرت و سوداگران زمین باز به موازات اهمال و ناتوانی در نظارت و کنترل ساخت و سازها، به ویژه در فضای بینابینی شهرها، فقدان نهادسازی برای تجهیز و تجمیع منابع اقشار کم درآمد و نبود حمایت و هدایت دولت از خانه سازی خودیار 

آثار و پیامدهای اجتماعی حاشیه نشینی

تحقیقات نشان می دهد که فضای ساکنان حاشیه نشین می تواند فضایی خطرناک و مستعد به آلودگی ها و بیماری های مختلف باشد. نظریه ی پنجره های شکسته عنوان می کند که شرایط حوزه ی سکونت گاهی بر رفتار اجتماعی تأثیر می گذارد و ویژگی های حوزه های فقیر سکونت گاهی بر آلودگی های اجتماعی و بیماری های مختلف شکل و ساختار می بخشد. 

مطابق این نظریه، ظاهر کالبدی حوزه ی سکونت گاهی برای ساکنان چراغ راهنمای رفتارهای اجتماعی درست و مقبول است. برای نمونه، یک محیط نامنظم و درهم ریخته نشان از این دارد که ساکنانی که با این نوع فضای درهم ریخته مدارا کرده و کنار می آیند،به سایر افراد نشان می دهند که محیط در هم ریخته هنجار اجتماعی مقبول و پذیرفته شده ای است.

عموم جامعه شناسان شهری،دست کم در نیمه ی نخست قرن 20، حاشیه نشینی را علت مسائل اجتماعی از قبیل تبهکاری، فساد اخلاقی و صورت های کژکارکردی خانوادگی می دانستند.

ناهنجاری های اجتماعی برخاسته از حاشیه ها در مقایسه با بدنه ی اصلی شهرها ابعاد گسترده تری دارد و در مواردی آسیب های اجتماعی را تعریف می کند. رشد بزه کاری، پرخاشگری،اعتیاد،دزدی،قاچاق مواد مخدر و کار کودکان از جمله آسیب های اجتماعی است که در مورد پدیده ی حاشیه نشینی می توان بر آن تأکید کرد.

جرم و جنایت

تعارض خورده فرهنگ ها، خصومت و اختلاف های دیرینه، سودجویی و تحصیل اموال، جریحه دار شدن غیرت و آبرو و نزاع های اتفاقی و اعتیاد از جمله علل وقوع قتل است. این علل و عوامل به روشنی در مناطق حاشیه ای قابل رؤیت است. بیشتر قتل های اتفاق افتاده یا در این مناطق صورت می گیرد یا کسانی آن را مرتکب می شوند که در این مناطق زندگی کرده اند. طبق آمارهای موجود نزدیک به 80 درصد قتل های کشور مربوط به مناطق حاشیه نشین شهری است. در دادگاه ها نمونه های فراوانی از این نوع قتل ها وجود دارد. مثلا فردی در یک محله ی حاشیه نشین به دلبل نفوذ رطوبت از ساختمان همسایه با او درگیر شده و نهایتاً همسایه را با اسلحه شکاری به قتل رسانده است.

برخی از آثار و پیامد های مهم حاشیه نشینی عبارتند از: 1-فقر اقتصادی2-فقر فرهنگی و شهروندی 3-اختلال در روابط خانوادگی 4-جرم و جنایت 5-احساس محرومیت و طرد شدگی6-اعتیاد و قاچاق مواد مخدر7-بیکاری آشکار و پنهان و کژرفتاری 

با توجه به مطالب گفته شده نتیجه می گیریم که حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیر رسمی با مقوله ی فقر، اعم از فقر اقتصادی، فقر فرهنگی، شهروندی و اجتماعی نسبت نزدیک دارد و هر یک دیگری را در چرخه ی باطلی تولید و بازتولید می کند. فقر خود یک مسئله اجتماعی است و در صورتی که با دیگر مسائل اجتماعی ترکیب شود،آثار و عوارض بسیاری را به دنبال می آورد. فقر اقتصادی( بیکاری،درآمد پایین، فقدان مسکن) و فقر فرهنگی(بی سوادی، نا آگاهی، تقدیر گرایی منفی) در یک دور باطل یکدیگر را تولید می کنند و از به هم پیوستن ان ها فقر شهروندی و فقر اجتماعی تولید می شود.

تحت چنین شرایطی، زمینه ی بروز انواع آسیب های اجتماعی هم چون تضعیف اتصال ها و پیوندهای اجتماعی، شکل گیری خرده فرهنگ های بزهکاری، کاهش کنترل اجتماعی غیر رسمی، اختلال در روابط و مناسبات خانوادگی آزادی و استقلال فرزندان برای ترک خانه، مسکن نامناسب، خانواده ی بی نظم و پرجمعیت، قاچاق و مصرف مواد مخدر، دل زدگی از مدرسه، افت تحصیلی، فقدان بهداشت، مصرف مشروبات الکلی، قتل، ضرب و جرح، روابط نامشروع و ... فراهم می آید. 

از این جاست که موضوع حاشیه نشینی در کسوت مسئله ی اجتماعی تجلی می یابد و توجه کارشناسان و محققان را از یک سو و برنامه ریزان و سیاست گذاران شهری را از سوی دیگر به خود معطوف می کند. لذا به نظر می رسد به طور کلی مسئله ی حاشیه نشینی را باید هم مداوا کرد و هم پیشگیری. مداوا در مورد حاشیه نشینانی است که اکنون در مناطق حاشیه نشین هستند و پیشگیری در مورد مهاجرانی است که اگر روند فعلی ادامه یابد در آینده تبدیل به حاشیه نشینان شهری خواهند شد.

در سطح کلان: کاهش و تعدیل مهاجرت های روستایی، تقویت شهرهای میانی و کوچک استانیف نظارت بیشتر و دقیق تر شهرداری به امر ساخت و ساز مسکن در مناطق حاشیه نشین و کنترل جمعیت حاشیه نشینان؛

در سطح خرد و میانی: تلاش برای ارتقای سطح فرهنگی و اجتماعی، به رسمیت شناختن حقوق شهروندی برای ساکنان مناطق حاشیه نشین در برنامه ریزی های مختلف اقتصادی و اجتماعی و کالبدی، ایجاد اشتغال و کارآفرینی برای حاشیه نشینان، بالا بردن سطح رفاه و بهداشت محیط زیست و تأکید بر برنامه های آموزش حرفه ای و کارایی.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استخدام حاشيه نشيني منطقه اصفهان

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۹۴۵۹۰۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خودکشی ایرانی ها، کمتر از میانگین جهانی

بنا به این گزارش، عبدالرضا پازوکی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران، از برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی، در 25 و 26 شهریور 1403 در سالن همایش‌های بین‌المللی رازی خبر داد و گفت: شمار خودکشی در ایران کم‌تر از میانگین جهانی و 6.8 مورد در 100 هزار نفر جمعیت است.رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران، در نشست مقدماتی برگزاری این همایش، با ابراز خرسندی از اینکه با وجود سیاه‌نمایی رسانه‌های معاند شمار خودکشی در ایران کم‌تر از متوسط جهانی است، در ادامه اظهار کرد: براساس آمارهای جهانی میانگین خودکشی در دنیا 11 در 100 هزار نفر جمعیت و در ایران 6.8 در 100هزار نفر جمعیت است، با این وجود در کشور مسلمان حتی یک مورد خودکشی هم گناه است. وی با اشاره به آمار خودکشی در کشورهای اسکاندیناوی به‌علت شرایط خاص جغرافیایی، محیطی و نور کم در این کشورها گفت: این نشست مقدمات اجرایی برای تحقق کارهای علمی در همایش ملی پیشگیری از خودکشی در شهریور1403 است تا برای پیشگیری از خودکشی با تبعات فراوان برای خانواده و جامعه، اقدام موثری انجام شود. رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران، با اشاره به آیه 32 سوره مائده درباره اهمیت نجات جان انسان‌ها، خاطرنشان کرد: براساس توصیه‌های الهی و دین مبین اسلام بحث نجات انسان و پیشگیری از خودکشی برای دانشگاه‌های علوم پزشکی با وظیفه حفظ و ارتقاء بهداشت و درمان در کشور یک تکلیف است.تأکید بر ضرورت حفظ تقسیم کار برای پیشگیری از خودکشی در کشور

در ادامه این نشست، حمید یعقوبی، رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی، با تشریح اهداف همایش ملی پیشگیری از خودکشی در ادامه تصریح کرد: یکی از اهداف برگزاری این همایش تهیه نقشه بومی پیشگیری از خودکشی با استفاده از تجارب جهانی است، در عین‌حال باید علل خودکشی در ایران بیشتر شناسایی شوند که این همایش می‌تواند زمینه‌ساز این مسأله باشد. وی، با اشاره به مقایسه آمار جدید خودکشی در ایران نسبت به سال‌های گذشته در ادامه بر ضرورت تقویت پیشگیری از خودکشی تأکید و تصریح کرد: براین اساس باید برای کاهش پدیده خودکشی در کشور تقسیم کار ملی انجام شود که باید در این زمینه سازمان ملی صدا و سیما، حوزه علمیه و سازمان تبلیغات اسلامی وارد عمل شوند. خودکشی در 23 کشور دنیا جرم و اجرای کامل سند ملی خودکشی در ایران ضروری استحمید پیروی، رئیس مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی ایران، هم با اشاره به اهمیت برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی در آگاهی‌بخشی و افزایش سطح سواد جامعه درباره این پدیده شوم در ادامه اهداف و بخش‌های مختلف این همایش را تشریح و خاطرنشان کرد: آمار خودکشی در ایالات متحده آمریکا بیش از متوسط جهانی و  14.4 در 100هزار نفر جمعیت است، اما با وجود آمار اندک خودکشی در ایران (کم‌تر از میانگین جهانی) دانشگاه علوم پزشکی ایران همواره می‌کوشد تا شیب این آمار را کاهش دهد، برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی نمونه بارزی از این اقدامات است. وی، خودکشی را در 23 کشور دنیا جرم دانست و در ادامه بر ضرورت اجرای کامل سند ملی خودکشی ابلاغ‌شده در سال 1400 تأکید کرد.30 نهاد مسئول کاهش آسیب‌های اجتماعی در کشور

در ادامه این نشست، غلام‌عباس ترکی، معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور، با تشریح سیاست‌های دادستانی کل کشور گفت: دستگاه قضایی براساس قانون اساسی وظیفه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در کنار مسئولیت رسیدگی به جرائم را بر عهده دارد، با این وجود پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی یک اقدام بین‌بخشی است، و بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در اختیار قوه قضائیه نیست. وی با بیان این‌که در قانون برنامه ششم توسعه، بر پیشگیری از 5 آسیب‌ اجتماعی حاشیه‌نشینی، اعتیاد، بیکاری و ... تأکید شده تا آمار این آسیب‌ها به 25 درصد کاهش یابد، افزود: بر این‌ اساس مولفه‌های اقتصادی و معیشتی در کاهش آسیب‌های اجتماعی تأثیر بسزایی دارد و به‌نوعی 30 نهاد در این زمینه مسئولند. معاون دادستانی کل کشور، ادامه داد: با وجود شمار اندک پدیده خودکشی در ایران، نسبت به میانگین جهانی، اما در مقایسه با آمار سال‌های گذشته باید اقدامات پیشگیرانه‌تری لحاظ شود، که بر این اساس ارزیابی و به‌روزرسانی سند ملی خودکشی پیشنهاد می‌شود.ترکی در ادامه آمارهای مرتبط با حوزه خودکشی در کشور را براساس سن جمعیتی و میزان مداخلات فوری تشریح کرد. خودکشی در ایران بدون تعقیب کیفری محمدحسین صادقی، مدیرکل پیشگیری از وقوع جرم و آسیب‌های اجتماعی دادستانی کل کشور، هم با اشاره به اهمیت برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی با استفاده از ظرفیت دستگاه‌ها و انجمن‌های علمی در ادامه مداخله در حوزه آسیب‌های اجتماعی را از وظایف و دغدغه‌های جدی مقام معظم رهبری برشمرد و افزود: براین اساس این موضوع برای همه یک تکلیف است.

وی جایگاه ایران در زمینه آمار پدیده خودکشی را مطلوب اما نه ایده‌آل دانست و در ادامه بر ضرورت تلاش بیشتر در این حوزه تأکید و خاطرنشان کرد: براساس آموزه‌های دینی و قرآنی حتی یک خودکشی در کشور نباید رخ دهد. با این وجود جرم خودکشی در ایران تعقیب کیفری ندارد و این در حالی است که در برخی کشورها چنین نیست. مدیرکل پیشگیری از وقوع جرم و آسیب‌های اجتماعی دادستانی کل کشور، با اشاره به رویکرد قوانین جزائی در تعریف حبس با درجات متعدد برای افرادی که ارتکاب خودکشی را ترغیب می‌کنند، یادآور شد: بازتاب‌های رسانه‌ای در افزایش خودکشی تأثیر بسزایی دارد.

منبع: خبرگزاری فارس