معرفی مقاله «برداشت های مختلف از تقریب مذاهب اسلامی»

داخلی و هجوم گسترده و همه جانبه استعمار غربی به جهان اسلام در قرون اخیر، در مسئله محوری و عمده، با ابعاد و آثار فکری، فرهنگی، سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی بود که گروه های گوناگون جوامع مسلمان اعم از سیاستمداران، روشنفکران، متفکران و مصلحان را به واکنش واداشت. از این رو، رویکرد احیا و تجدید حیات اسلام و بیداری مسلمانان و یا بازسازی تفکر دینی، با طرح اتحاد اسلامی و تقریب مذاهب، در دو سه قرن اخیر از طرف رهبران، مصلحان و متفکران دینی جهان اسلام به منظور حل و رفع مسئله عقب ماندگی و انحطاط داخلی و نیز برخورد با هجوم فرهنگ و تمدن غرب دنبال شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از این روی، در مقالۀ حاضر، برداشت های مختلف از تقریب مذاهب اسلامی مورد بررسی قرار می گیرد.
 
رویکرد سیاست گرا
برخی از متفکران و مصلحان مسلمان به دلیل شرایط خاصی که در جهان اسلام حاکم بود، بسیاری از فعالیتها و تلاش هایشان را بر محور ویژه و خاصی متمرکز نموده و بر آن تأکید ورزیده اند. یکی از این محورها، مسئله سیاست است که توجه آنان را به خود جلب کرده است. صاحبان رویکرد سیاست جویانه تلاش کرده اند تا در اثر تشکیل اتحاد حاکمان و حکومت های کشورهای اسلامی، سد و دژ محکم و نیرومندی را در قبال هجوم استعمارگران غربی ایجاد نمایند و مجد و عظمت اسلام و مسلمانان را احیا کنند. یکی از مهمترین طرفدران این دیدگاه سید جمال الدین اسدآبادی بوده است.
 
رویکرد تبیین گرا
در رویکرد تبیین گرا افراد شاخصی نظیر شیخ عبدالمجید سلیم، شیخ محمود شلتوت، شرف الدین عاملی، محمدحسین کاشف الغطاء، سید محسن امین و شیخ محمدرضا مظفر یافت می شوند. عبدالمجيد سليم، رئیس اسبق دانشگاه الازهر و نایب رئیس دارالتقريب اسلامی، از منادیان خستگی ناپذیر تقریب مذاهب اسلامی به شمار می آید. نقش وی در توضیح حقایق و شناساندن مذهب شیعه در جهان اسلام در اثر گفت وگوی مذهبی با شرف الدين بر هیچ مسلمان منصفی پوشیده نیست. پرسشهای جست و جوگرانه و حقیقت جویانه او سبب گردید تا شرف الدین پاسخ های حق شناسانه، عالمانه و روشن بینانه را پیرامون «رهبری مذهبی و رهبری عمومی» مطرح کند، و المراجعات را برای همه مسلمانان حقیقت جو و تکاپو گر به یادگار بگذارد.
 
رویکرد تفکیک گرا
در رویکرد تفکیک گرا متفکرانی نظیر آیت الله بروجردی، امام خمینی (ره)، سید محمدباقر صدر، شهید مطهری و مقام معظم رهبری حضور دارند. بسیاری از متفکران معاصر شیعه با توجه به نقش اختلافات مذهبی در عقب ماندگی سیاسی، اقتصادی و نظامی مسلمانان و کاهش اختلافات مذهبی، نگاه نعطاف گرایانه را در مسئله امامت و خلافت مطرح کردند و رویکرد تفکیک گرایانه را پیرامون ساخته های وظایف امام اتخاذ نمودند و بیان احکام دین را به عنوان مقام امامت مطرح ساختند. آیت الله بروجردی در حقیقت از پیشگامان و منادیان پر تلاش تقریب مذاهب اسلامی است که همواره بر تحقق آن اصرار ورزیده و آن را پیگیری کرده است. وی معتقد بود که سامان بخشیدن به «تقریب مذاهب» از وظایف حیاتی هر عالم شیعی است و باید در تحقق آن کوشید. ایشان حتی به توصیه و سفارش دیگران و ارتباط صمیمی داشتن با شخصیت هایی چون سلیم و شلتوت و تبادل نامه ها و پیام ها بسنده نکرد، بلکه خود در این راه فراتر از تصور معمول اندیشمندان شیعه و با رویکرد تفکیک گرایانه در قلمرو فعالیت های امام، نظریه جدید «مرجعیت علمی اهل بیت عاليه» را برای حسن تفاهم مذاهب اسلامی و کاهش اختلافات مذهبی در جهان اسلام ارائه کرد.

نویسنده در پایان مقاله تأکید می کند که با توجه به مقایسه رویکردهای سه گانه و ویژگی های هر یک از آنها، می توان رویکردهای تبیینی و تفکیکی را به عنوان بهترین راهکار وحدت و تقریب مذاهب اسلامی برشمرد و آنها را مکمل یکدیگر دانست و فتوای تاریخی شلتوت مبنی بر جواز پیروی از مذهب جعفری را در ازهر، پیامد آن دو نوع نگرش به مسائل اختلافی تلقی کرد.
 
مشخصات مقاله:
محمد طاهر، اقبالی (1387)، برداشت های مختلف از تقریب مذاهب اسلامی، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شمار 26، صص 113-130.
 

منبع: تقریب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.taghribnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تقریب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۹۴۸۶۸۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نقش امام صادق(ع)در گسترش سیره تربیتی تشیع برای بیداری جهان

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها- علی ستاری؛ شجره طیبه تشیع با هدایتگری‌ها، فداکاری‌ها و ایثار ائمه هدی علیهم السلام در طول تاریخ توانسته است حیات خود را حفظ کند و روز به روز تنومندتر شود تا امروز به دست ما برسد، در تنومندی و قوام این آئین حقّه از وجود نازنین و مقدس رسول گرامی اسلام (ص) گرفته تا آخرین حجت الهی حضرت ولیعصر (عج) نقش داشته‌اند و اگر نبود نبوغ این ذوات مقدسه که به منزله انسانی ۲۵۰ ساله این مذهب حقه را رشد داده‌اند ممکن بود امروز تشیع نیز به سرنوشت دیگر ادیان و مذاهب دچار می‌شد اما از جوان‌ترین امام شیعه تا پا به سن گذاشته ترین پیشوای الهی برای حفظ و اعتلای این مذهب تلاش‌های بی‌دریغی کرده‌اند.

دوران امام صادق علیه‌السلام قله رفیع تعلیم و تربیت اسلامی

اگر نگاهی گذرا به دوران پسا پیامبر (ص) داشته باشیم خواهیم دید که همه ائمه برای هدفی مشترک تلاش کرده‌اند هدفی که شاید بتوان به جرأت بیان کرد که یکی از قلل رفیع آن در دوره امام صادق علیه‌السلام خود را به نمایش گذاشته است.

خانه نشینی ۲۵ ساله مولی الموحدین امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام برای رساندن مردم جامعه به این درک که راهی جز تمسک به وجود امام ندارند، صلح امام حسن مجتبی علیه السلام برای حفظ حیات شیعه و عیان کردن چهره کریه و عهدشکن بنی‌امیه و قیام حضرت سید الشهدا علیه‌السلام برای جلوگیری از خاموش شدن آخرین نفس‌های اسلام ناب محمدی (ص) آغازگر راه اصلاح‌گرانه‌ای بود که قله‌های آن در دوران امام صادق علیه‌السلام خود را به منصه ظهور گذاشت و بقیه ائمه شیعه از میوه‌های شیرین تلاش‌های تربیتی امام صادق علیه‌السلام برای تبیین اسلام ناب محمدی (ص) استفاده کردند.

مثلث طلایی امام سجاد علیه السلام، امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه‌السلام با در دست داشتن سند مظلومیت حضرت سید الشهدا علیه‌السلام موفق شدند که گفتمان شیعه به عنوان دقیق‌ترین تفسیر از اسلام نبوی در جای جای ممالک اسلامی گسترش دهند و ترویج این گفتمان تا به امروز ادامه داشته باشد؛ اینکه امروز در قلب ایالات متحده آمریکا شاهد دفاع از مظلومیت مردم فلسطین هستید محصول تلاش‌های بی‌دریغ امام صادق علیه‌السلام و پیروان مکتب با برکت‌شان است.

دانشگاه عظیم انسان‌سازی که توسط امام سجاد علیه السلام به طور مخفیانه و با خرید بردگان و تعلیم آن‌ها شکل گرفت با تلاش‌های امام باقر علیه السلام ساختارمند تر شد و در دوران امام صادق علیه‌السلام به نقطه‌ای رسید که بیش از ۴ هزار شاگرد که هر کدام از آن‌ها زبانی برای ترویج فرهنگ اهل‌بیت علیهم السلام بودند تربیت شدند.

امام صادق علیه‌السلام و جهانگشایی گفتمان تربیتی اسلام شیعی

این دوره را باید آغاز جهانگشایی گفتمان تربیتی و علمی اسلام شیعی بدانیم گفتمانی که در عصرهای بعدی نیز هر چند به صورت مخفی، ادامه پیدا کرد و جلوی تحریف اسلام و تشیع را گرفت و به برکت زنده بودن همین مکتب در دوره‌های بعد از فروپاشیِ خلافت اسلامی، علمای شیعه توانستند تشیع را به جایگاه رفیعی که باید باشد برسانند و تداوم این شجره طیبه منجر به انقلاب بزرگ اسلامی ملت ایران شد که امروز به الگویی برای تمام آزادگان جهان و حتی غیر مسلمان‌ها تبدیل شده است بر همین اساس برای تبیین بیشتر نقش پیشوای ششم در بیداری جهان اسلام و به مناسبت ۲۵ شوال سالروز عروج ملکوتی و شهادت حضرت شیخ الائمه علیه‌السلام به سراغ یکی از اساتید حوزه و دانشگاه رفتیم تا بیشتر از خوان با برکت رئیس مذهب و مؤسس حوزه‌های علمیه شیعه متنعم شویم.

دو روی سکه در حاکمیت بنی‌امیه و نقش امام صادق (ع) در از بین‌بردن آن

حجت‌الاسلام والمسلمین حسن موسایی استاد حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه دوران ۳۴ ساله امامت امام صادق علیه‌السلام با اواخر حاکمیت بنی‌امیه و اوایل حکومت عباسیان همراه بود، گفت: امام صادق علیه‌السلام از تزلزل حکومت‌ها در دوره امامت خود نهایت استفاده را برد چرا که در بخشی از این دوران درگیری‌ها بین گروه‌های مختلف به اوج خود رسیده بود و از طرفی هم بنی‌عباس خود را ارادتمند خاندان رسول الله (ص) می‌دانست و همین وضعیت این فرصت را به دست امام صادق علیه‌السلام داد تا بتواند نهضت علمی خود را به اوج شکوفایی برساند و شاگردان زیادی را تربیت کنند که گرچه این شاگردان را هم نمی‌توان یار و یاور صد در صدی برای اهل‌بیت قلمداد کرد اما به هر صورت همین تربیت شدگان نیز می‌توانند در حد تأثیری که قطره آب در بلند مدت روی سنگ دارد بر پیکره‌ی سنگ شده جامعه مؤثر واقع شوند.

وی افزود: دوره حاکمیت بنی‌امیه در جامعه اسلامی دارای دو روی وحشتناک است که تنها یک تصویر آن تبیین شده است؛ یزید و معاویه و جانشینانشان یک رویشان غرق در خون و خونریزی بود، اما روی دیگرشان ترویج تفکرات مسموم در جامعه بود، آن‌ها از هرگونه تفکر انحرافی حمایت می‌کردند از این رو دورانِ بعد از شهادت امام حسین علیه‌السلام؛ دوران ظهور و بروز جریان‌های فکریِ انحرافی است که در مقابل آن‌ها با شمشیر نمی‌توان ایستاد و باید با علم و عقل به جنگ‌شان رفت از این روست که از دوران امام سجاد علیه السلام مصاف مکتب اهل‌بیت با بنی امیه و بنی مروان به سمت میادین علمی و فکری می‌رود.

استاد حوزه و دانشگاه تأکید کرد: بنی عباس نیز همچنین بود، آن‌ها نمی‌توانستند از همان ابتدای کار بر علیه ائمه شمشیر بکشند از این رو مصاف خود را در میدان سیاست و علم وارد کردند و مرتباً با دعوت اندیشمندان و دانشمندان مطرح آن زمان و برگزاری کرسی‌های علمی تلاش داشتند امامان شیعه را به چالش بکشند اما غافل بودند از اینکه علم امام متصل به خزائن علم الهی است و نمی‌توان در آن خدشه‌ای پیدا کرد.

مدیر امور بین‌الملل حوزه علمیه هرمزگان تاکیدکرد: جنگیدن با انحرافات فکری جامعه قطعاً بزرگترین خدمت امام صادق علیه‌السلام به شجره طبیبه اسلامی است چرا که انحراف فکری و عقیدتی سمی مهلک برای جامعه اسلامی به شمار می‌آمد، بنی امیه با ترویج تفکر جبریه توانسته بود جلوی هرگونه اعتراض را بگیرد از طرفی هم ترویج تفکر غالیان بهانه به دست دشمنان اهل‌بیت می‌داد؛ دستگاه جعل حدیث هم از سویی دیگر تفکرات کفرآمیز را در جامعه تزریق می‌کرد بنابراین اینکه ما امروز دسترسی به منابع تحریف نشده‌ی اسلامی داریم را باید مدیون امام صادق علیه‌السلام بدانیم.

امام صادق علیه‌السلام تلاش کردند تحلیل جامعه را رشد دهند

حجت‌الاسلام والمسلمین موسایی عنوان‌کرد: امام صادق علیه‌السلام موفق شدند ۴ هزار شاگرد تربیت کنند اما ایشان نیز مانند بقیه امامان شیعه به لحاظ یاری شدن توسط جامعه غربت هستند چنانچه حضرت در جایی می‌فرمایند که اگر به اندازه یاران حضرت سیدالشهدا علیه‌السلام یاور داشتند دست به قیام می‌زدند اما به هر صورت دوره‌ی بعد از قیام حضرت سید الشهدا بیش از اینکه نیاز به شمشیرهای کشیده شده داشته باشد نیاز به تحلیل‌های علمی و سیاسی دارد چرا که به تعبیر رهبر معظم انقلاب بخشی مصائبی که جامعه اسلامی در دوران امام حسن و امام حسین علیه‌السلام به آن دچار شد حاصل نبود تحلیل سیاسی بود و امام صادق علیه‌السلام تلاش کرد تا این تحلیل سیاسی را در جامعه تقویت کند تا ظلم پذیری و طاغوت پذیری به دست خود مردم جامعه ریشه کن شود چرا که تا مردم خودشان نمی‌خواستند تغییر در جامعه رخ نمی‌داد و چه زیاد قیام‌های مسلحانه‌ای که راه به جایی نبردند.

استاد حوزه و دانشگاه خاطرنشان‌کرد: قیام بزرگی مانند قیام ابومسلم خراسانی که بخشی از آن با هدف از غربت درآوردن خاندان آل الله بود به کجا رسید؟ چون تحلیل سیاسی دقیقی وجود نداشت فقط موجب شد که قدرت از طاغوتی به دست طاغوت دیگر بیافتد و بنی‌عباس نیز همان راه امویان را ادامه دهند.

دانایی و آگاهی میراث بزرگ مکتب اهل‌بیت علیهم السلام

نایب رئیس مجمع فضلا و علمای استان هرمزگان مکتب اسلام و مذهب جعفری را مذهب علم، آگاهی و بصیرت دانست و گفت: شیعیان و پیروان امام صادق و اهل بیت علیهم السلام باید نسبت به سایرین داناتر آگاه‌تر و با بصیرت تر باشند چرا که در مکتب انسان‌ساز اسلام بزرگترین دشمن آدمی و جامعه بشری؛ جهل و نادانی معرفی شده است.

وی با بیان اینکه فلسفه بعثت و وجود پیامبر و اهل‌بیت علیهم السلام سوق دادن انسان‌ها به سوی علم، آگاهی، بصیرت و تعلیم و تربیت است، گفت: اگر امروز می‌بینیم که ایران اسلامی تمام قد در مقابل دشمن تا بن دندان مسلح ایستاده و پرچم آرمان خواهی و دفاع از مظلومین را بدون وارد شدن کوچک‌ترین خدشه‌ای به اقتدار و عزتش برافراشته نتیجه تلاش‌های علمی و تحقیقی شاگردان خاص مکتب اهل بیت علیهم السلام است که به فرمان سلاله امام صادق علیه السلام و نایب امام زمان (عج) لبیک گفته و سپاه اسلام را در ایران به جدیدترین و قدرتمندترین سلاح‌های روز دنیا مسلح کردند.

موسایی خاطرنشان‌کرد: امروز مکتب امام صادق علیه‌السلام جهانگیر وجهان شمول شده است و این امر مبارک را باید حاصل تربیت ۴۰۰۰ شاگرد بدانیم که منجر به گسترش ۳۸ هزار روایت گهربار از این وجود قدسی شد و حرف حق را به گوش همه وجدان‌های بیدار جهان رساند.

کد خبر 6096444