پایان عصر غول ها؟/چرا «کلیدر» جهانی نشد
تاریخ انتشار: ۲۵ تیر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۹۶۸۸۵۳۸
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ- مهدی رعناپور
کمتر تمدنی را می توان یافت که در آن تعداد ادبای طراز اولش، کسانی در ردیف هومر و سعدی و شکسپیر و گوته، از یک یا دو نفر تجاوز کنند. تمدن یونان، که شکل گیری و شکوفایی یکباره اش همه مورخان را سر در گم کرده، یکی از این تمدن ها است. هومر، که حتی در این شک وجود دارد که یک نفر بوده یا چند نفر، و بعد نمایشنامه نویسان برجسته ای نظیر آریستوفانس، آیسخولوس، اریپید و سوفوکلس تنها نمونه هایی از اینان هستند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
*
یک پاسخ محتمل این است که این دریچه نه فقط برای ایران، که در تمام جهان بسته شده است. گوته و شکسپیر و نظایر آن ها آخرین بازمانده های نسل «دایناسورها» بودند و با ظهور مدرنیته، به قول یکی از فلاسفه، دیگر نسل دایناسورها منقرض شده است و تنها پرنده های کوچک، به عنوان وارثان آن ها، باقی مانده اند. عصر روشنگری و آغاز مدرنیته زمانی بود که دیگر بعد از آن، به هر دلیل، عصر غول ها و نوابغ به پایان رسید و دیگر شاهد ظهور نوابغی چون حافظ یا سعدی یا هومر یا سوفوکلس نخواهیم بود. اما به نظر می رسد این تحلیل شبیه این باشد که بگوییم در سینما، بعد از پایانِ عصر سینمای صامت، دیگر نابغه ای چون چارلی چاپلین ظهور نکرد. این البته درست است، اما با یک اصلاح: بعد از شروعِ سینمای مصوت، دیگر نابغه ای مانند چاپلین در عرصه سینمای صامت ظهور نکرد، اما نوابغی دیگر در عرصه سینمای مصوت ظهور کردند و کارگردانانی مانند هیچکاک و بازیگرانی مانند مارلون براندو نبوغ خود را، که هیچ از نبوغ چاپلین کم نداشت، به رخ کشیدند. در عرصه ادبیات هم همین بود. هر چند در قرون هفده و هجده کم و بیش سبک و اسلوبی مانند فاوست گوته و بوستان سعدی کم کم کنار گذاشته شد، اما سبک ها و ژانرهای جدید ظهور کرد و در آن ها شاهد ظهور نوابغی جدید بودیم. مثلاً، رمان که احتمالاً می توان موافق بود که با سروانتس و دون کیشوتش به معنای امروزی آغاز شد، در قرن نوزدهم روسیه به اوج رسید و نوابغی چون تولستوی و داستایوسکی را به جهان معرفی کرد که مقام ادبی شان هیچ کم از هومر و فردوسی ندارد. یا مثلاً هر چند نمایشنامه نویسی دیگر به معنای کلاسیکِ آن رایج نیست و کسی مانند سوفوکلس یا شکسپیر نمایشنامه نمی نویسد، اما به معنای مدرنِ آن نوابغی ظهور کرده اند، از برتولت برشت گرفته تا مارتین مک‌دونا، که می توانند به راحتی مدعی حضور در باشکاه نوابغ باشند. اما در این ژانرهای جدید هم ایران و زبان فارسی نتوانسته است گزینه ای برای رقابت عرضه کند. چرا؟
*
پاسخ به چنین سوالی نه فقط از حوصله یک یا دو یادداشت، که از حوصله یک یا دو کتاب هم بیرون است و محتاج بررسی های فراوان و حتی داده های تجربی است. اما در این جا می خواهم تنها به یک مورد اشاره کنم و آن ترکیب دو ویژگی است که در همه بزرگان ادبیات یافت می شود و ما، بعد از عصرِ غول های ادبی، در هیچ کس ترکیب این دو ویژگی را مشاهده نکرده ایم. این دو ویژگی را می توان «نوآوری» و «اصالت» نامید. منظور من از اصالت همان چیزی است که غربی ها به آن originality می گویند و می تواند دو معنای مرتبط با هم داشته باشد. مثلاً سعدی را در نظر بگیرید. سعدی از این نظر اصیل است که در فرهنگ خودی تنفس می کند و هر چند سال ها سیر آفاق و انفس کرده، تنها چیزی که در آثار او می توان دید صدای یک ایرانی مسلمان است و هر کس، بدون این که نام نویسنده را بداند، با خواندن اثر می تواند بفهمد که مشغول خواندن اثری از کدام تمدن است. این را مقایسه کنید با آثار به اصطلاح نویسنده های معاصر وطنی که داستان آن ها می تواند در هر جایی اتفاق افتاده باشد، از تهران و کابل گرفته تا لندن و نیویورک. اما فقط این نیست. هم حافظ و هم سعدی و هم فردوسی این اصالت را دارند، اما کسی با خواندنِ بیتی از حافظ تصور نمی کند که آن بیت از غزلیات عاشقانه سعدی است، چون هر دو این بزرگان به این معنا هم اصیل اند که امضای خودشان پای کارشان است. شک ندارم که هر کس بیتی از غزلیاتِ عاشقانه سعدی بخواند به راحتی می تواند تشخیص دهد که این بیت از سعدی است و نه حافظ، و تشخیص دادن ابیاتِ فردوسی و مولانا حتی از این هم ساده تر است. اما هر دو این ویژگی ها را، مثلاً، «کلیدر» دولت آبادی هم دارد. این اثر نه تنها ایرانی، که خراسانی است و قلمِ دولت آبادی چنان منحصر به فرد است که با اندک آشنایی قبلی می توان آن را تشخیص داد. اما چرا دولت آبادی در ردیفِ حافظ و سعدی قرار نگرفته و به آن معنا جهانی نشده است؟ دلیل آن را باید در نوآوری جستجو کرد. در تاریخ ادبیات مدرن، هر کدام از غول ها آغازگر سبک یا نگاهی نو به ادبیات بوده اند و مثلاً پروست سبکی در رمان نویسی ابداع کرده که منحصر به فرد است. در واقع، اگر اصالت به محتوا مربوط بود، این نوآوری به فرم و ساختار مربوط است و آن چه در کار دولت آبادی کم است، همین است. کلیدر هرچند رمانی است به شدت برجسته، هنوز در فرم به آن اصالت و نوآوری ای نرسیده است که مثلاً فالکنر به آن دست یافت یا مثلاً مارکز و یوسا ابداع کردند. احتمالاً به همین دلیل است که دولت آبادی به مقامی در ردیف فالکنر و مارکز دست نیافته است.
*
گاه شنیده می شود که زبان فارسی مهجور است و به همین دلیل ادبیات ایران جهانی نمی شود، اما به نظر می رسد که هنوز در مقامی نیستیم که این مسئله را بیازماییم. باید منتظر بمانیم و وقتی کسی در ردیف فالکنر و مارکز ظهور کرد، بسنجیم و ببینیم که آیا مهجور بودن زبان فارسی باعث ناشناخته ماندن او می شود یا نه.
کد خبر 4347929منبع: مهر
کلیدواژه: حافظه سعدی محمود دولت آبادی ادبیات ترجمه گردشگری کتاب و کتابخوانی بازار نشر تجدید چاپ سازمان میراث فرهنگی و گردشگری معرفی کتاب افغانستان ادبیات کودک و نوجوان عباس صالحی ادبیات جهان نقد کتاب خانه کتاب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۹۶۸۸۵۳۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ایهود باراک: نتانیاهو برده یهودیانِ نژادپرستِ معتقد به ظهور مسیح یهودیان از راه برپایی جنگ است (فیلم)
باراک معتقد است که این وزیران اعتقادات مذهبی افراطی دارند و به دنبال تحقق یک برنامه مسیحایی هستند. وی افزود: وزیران از نتانیاهو می‌خواهند که «کل خاورمیانه را شعله‌ور کند» تا ظهور مسیح را تسریع کند.
ویدئوهای دیدنی دیگر در کانال های آپارات و یوتیوب عصر ایران ???????????? کانال 1 aparat.com/asrirantv کانال 2 aparat.com/asriran کانال 3 youtube.com/@asriran_official/videos کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: اختلاف شدید باراك و اشكنازي بر سر حمله به ايران چگونه نتانیاهو نتوانست به ایران حمله کند؟
فوری/ انفجار در مناطق مرکزی ایران / اسرائیل به ایران، عراق و سوریه حمله کرد