به نقل از «مهر»

آموزش ابعاد فلسفه در حوزه‌های علمیه، بسیار ضروری است

تاریخ انتشار: ۲۵ تیر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۹۶۹۶۶۳۰

به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام حمید پارسانیا استاد دانشگاه تهران و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در اجلاسیه مدیران مجمع عالی حکمت اسلامی مشهد، پیرامون مسائل مربوط به آموزش فلسفه در حوزه‌های علمیه، سخنرانی کرد که متن کامل آن از نظر می گذزد:

بنده در این فرصت از موضع معاونت آموزش مجمع عالی حکمت اسلامی، نکاتی کوتاه را که بیشتر ناظر به حوزه آموزش است و برخی از این نکات حوزه پژوهش را نیز دربر می گیرد خدمت دوستان بیان خواهم کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

آموزش های کوتاه مدت و درازمدت

یکم: آموزش های مجمع عالی حکمت دو نوع کوتاه مدت و دراز مدت است. آموزش‌های کوتاه مدت اغلب نیم سال هستند  دوره‌هایش را نیم ساله می‌بندیم و ۱۵ دوره تاکنون داشته‌ایم و آموزش‌های دراز مدت سالانه هستند و تاکنون ده دوره برگزار شده است. هر سال آموزش‌های دراز مدت‌مان با سال تحصیلی شروع و با سال تحصیلی تمام می‌شود.

سنت متن‌خوانی

دوّم: فکر می‌کنم نقطه قوت آموزش ما این است که سنت متن خوانی در آن وجود دارد ما در آموزش مشکلات و کاستی‌هایی را داریم. اما کوشش برای حل مشکلات نباید ما را از این نقطه قوت دور بدارد. یعنی آموزش متن و متن خوانی نباید ضعیف شود. متن خوانی نقطه قوت آموزش فلسفه ماست.
آشنایی با متون کلاسیک امری لازم است هرچند که کافی نیست، این پرسش که چرا فقط به متن توقف کردیم، پرسش درستی است ولکن نباید خواندن متون را تضعیف بکند. توقف در خواندن متن، ناپسند است، ارتباط نظام آموزشی با متون کلاسیک باید حفظ شود، در یک نظام آموزشی جامع ما تعدادی از طلاب و فضلای‌مان را که مستقر در متن باشند نیاز داریم.

هر چند آن‌ها به امور دیگر نپردازند. یعنی یک حوزه کامل فلسفی حوزه‌ای است که در آن افراد مستقر در حکمت مشاء و عرفان و و یا حکمت اشراق و مانند این‌ها حضور داشته باشند.
ولکن از این متون باید ناظر به مسایل فکری معاصر نیز استنطاق شوند تا امتداد اجتماعی و تاریخی خود را پیدا کنند. البته خیلی خوب است اگر همان‌ کسانی که متون را آموزش می‌دهند در این جهت نیز فعال شوند و اگر نشد دست کم عده‌ای دیگر این وظیفه را انجام دهند.

تاریخ فعال و زنده حکمت اسلامی

سومّ: متون تاریخی ما ناظر به مسائل زمان خود تدوین شده‌اند حکمت مشاء را نگاه بکنیم اصلاً فصل‌بندی‌های کتابها متأثر از فصل‌بندی‌هایی است که متکلمین داشته‌اند.

در اشارات ابن‌سینا یک فصل‌بندی نوینی را خودش می‌اورد اما شفا بعید می‌دانم که ابتکار همه فصل‌بندی‌ها همه مال خود او باشد، حتماً قسمت‌هایی از آن متأثر از ورود دیگران به بحث هست. یعنی گفتگو داشتند و در گفت‌وگوحرف جدید می‌زدند. این دلیل زنده بودن یک حوزه معرفتی است.

حکمت متعالیه هم که بسط پیدا کرد در مرحله اوّل با خود اسفار بسط پیدا نکرد با تعلیقات ملاصدرا بر شفا توانست بسط پیدا کند. یعنی کسانی که شفا درس می‌گفتند این تعلیقات را می‌خواندند و متوجه شدند یک بحث‌های دیگری هم هست و این‌ امر آن‌ ها را به تدریج به سوی حکمت متعالیه کشانید تا جایی که اسفار خودش به صورت مستقل مطرح شد.

 چندان که ما امروز دیگر به تعلیقات صدرالمتألهین بر شفا، آن طور که به خود اسفار نگاه می‌کنیم، مراجعه نمی‌کنیم، به نظر می‌رسد تعلیقات بر شفا و تعلیقات بر حکمه الاشراق نقش اساسی در ترویج حکمت متعالیه داشته‌اند و خود صدرالمتألهین توجه به این مهم داشته و خیلی حرف‌های اساسی را در تعلیقات زده است.

ضرورت تعامل با مسائل فلسفی معاصر

چهارم: بحث قبل را مقدمه بر این می‌گیرم که ما در دنیای امروز نیاز داریم که حکمتمان با محیط پیرامون خود گفتگو داشته باشد، و بر این اساس آموزش‌های ما نیز باید ناظر به مسائل زمان خودش باشد.

الآن طرف ما فلسفه یونان نیست. این فازهای جدید گفت‌وگو باید شروع شود. نقاط قوت آموزش ما بحث‌های الهیات به معنای خاص است آموزش ما در این حوزه بی‌نظیر است، اما در مواجه با فلسفه‌های مدرن، آن‌ها این‌ بحث‌ها را ندارند. آن جایی که در فلسفه ما نقطه عالی‌اش نیست و نقطه دانی آن است اتفاقاً محل مواجه امروز ماست.

 یعنی بحث‌های طبیعیات فلسفی ما الآن بیشتر گفتگو و طرف دارد. آن چه که راجع به زمان و مکان و مقولات داریم، در چالش‌  با بحث‌های فلسفی مدرن است. تطوراتی که این مقولات از حکمت مشاء تا حکت متعالیه داشته‌اند. یک ذخیره دانشی مفید برای ورود به این عرصه است. حضرت آیت‌ الله جوادی می‌فرمودند که طبیعات شفا باید تدریس شود و ما در مجمع دنبال این بودیم. الحمدلله الآن طبیعیات را البته هر چند کم برخی از دوستان تدریس کردند. این دوره بحث طبیعیات شفا تدریس شد به نظر می‌رسد آن بخش‌هایی از حکمت ما که اتفاقاً مسکوت گذاشته‌ایم  امروز طرف گفت‌وگو دارد.

اسفار ج ۴ و ۵ را کسی الآن نمی‌خواند. بسیاری از بحث‌های اسفار ج ۴ و ۵ در چالش با مبانی نظری علوم پایه قرار دارند، مثل زیست که علم پایه برای طب است. صحت چیست؟ مرض چیست؟ و خیلی از امور دیگر تعریف‌هایی که در مباحث کیف نفسانی و مانند آن داریم یا مباحثی که راجع به مقولات زمان و مکان است به نظرم مباحث بسیاری است که با آن چه در حوزه پدیدار شناسی بیان می‌کنند قابل گفت‍وگو است. عبور از حکمت مشاء به سوی بحث‌های وجودی نسبت به مقولات، فرصت‌ های جدیدی را برای گفت‌ وگوهای عمیق علمی ایجاد می‌کند.

رصد کردن بنیان‌های فلسفی متون آموزشی

پنجم: محور دیگر این است که  لازم است، دوستان مجمع متون آموزشی موجود را رصد کنند، منظورم از متون آموزشی متون فلسفی خودمان نیست متون آموزشی مخصوصاً در حوزه آموزش عمومی، یعنی آموزش و پرورش از منظر حکمت اسلامی است، ببینیم کدام بخشی از این‌ها کاملاً ناسازگار با حوزه اندیشه اسلامی است، ‌برای تأمین و بازسازی آن‌ها فعال باشیم و کار کنیم.

البته این مشکلاتی هم دارد من چون یک مقدار در حوزه علوم اجتماعی درگیر مسئله شدم می دانم مقاومت‌های بسیار جدی وجود دارد. مثل مجمع می‌ تواند در مقابل این نوع مقاومت‌ ها دوام بیاورد. مجمع یک ظرفیت بسیار خوبی است که می‌تواند به عنوان یک مجموعه رسمی که خارج از حوزه‌ها و علایق سیاسی است. نسبت به این کار پیشگام شود یکی از آفت‌های این گونه فعالیت‌ های عمیق علمی این است که به سرعت انگ سیاسی هم می‌خورد. مجمع عالی حکمت می‌ تواند این فعالیت را با نظر به مرجعیتی که دارد، به انجام برساند.

مسئله محور شدن رساله‌ های سطح چهار

ششم: یک بحث دیگری که در حوزه آموزش می‌تواند فعال باشد مشارکت در تدوین رساله‌ های سطح ۴ حوزه است تا ناظر به مسائل زمان باشد یعنی لااقل در این قسمت ما سعی کنیم تا رساله‌ها بحث تطبیقی و مقایسه‌ای داشته باشند و یا پاسخ‌گویی مسائل جاری باشند. این امر موجب می‌شود تا ما یک سری تک درس‌هایی را برای کسانی که در این حوزه‌ها می‌خواهند رساله بنویسند- نه در سطح آموزش عمومی بلکه برای این موارد- ارائه بدهیم.

فعال کردن دروس جاری نسبت به مسائل فلسفی معاصر

هفتم: یک عنوان دیگری که باید قبل از این توضیح می‌دادم این است که که اساتید بزرگواری که متون موجود را تدریس می‌کنند آن بخش‌هایی از متون را که می‌تواند مسئله‌ای از مسائل موجود را پاسخگو باشد یا با مسایل موجود درگیر باشد شناسایی کنند و در هنگام درس برای طلاب بیان کنند.

مثلاَ بحث اصالت وجود و تشکیک می‌تواند مشکل گفتگو های بینافرهنگی را حل بکند و یا مشکل قیاس ناپذیر بودن مفاهیم فرهنگی و تاریخی را می‌تواند حل بکند، مبانی فلسفی می‌تواند مسیر نظریه‌ های مربوط به علوم انسانی را عوض می‌ کند.

اگر این چیزهایی که به ذهن دوستان می‌رسد به هنگام تدریس متون بیان شود و این تجربه‌ها جمع شود و به اساتید منتقل شود، مباحث فلسفی رشد و توسعه پیدا می-کند. کار دیگری که در همین راستا آموزش شروع شده  و در مشهد چند بار برگزار شده است این است که برخی اساتید تجربیات خودشان را برای اساتید دیگر که نهایه و غیر آن را تدریس می‌کنند بیان ‌ کنند.

تدوین متون ناظر به مسائل معاصر

هشتم: مسائلی که آموزش باید ناظر به آن‌ها باشد چیست؟ بزرگواران بهتر از بنده این‌ها را می‌دانند. بنده چند تا از مسائل را در بندهای بعد ذکر می‌کنم این مسائل ابتدا می‌ تواند در مناسبت‌ های درسی مورد توجه قرار گیرد و در ضمن آن یا در مراحل بعدی می‌ تواند به تدوین متونی مناسب بیانجامد.

متونی هم هست که با همین روش تدوین شده‌ اند مثل کاری که مرحوم علامه طباطبایی در اصول فلسفه و روش رئالیسم کردند. این کار علامه شاید شبیه کاری ‌باشد که ابن‌سینا در اشارات کرد یعنی یک فصل‌بندی جدیدی را ابداع کرد. منتها ایشان اصول فلسفه را کاملاً ناظر به مسائلی مطرح کرد که ما با آنها سروکار داشتیم.

تحول در مفاهیم محوری، مثل فلسفه و علم

نهم: یکی از آفت‌ها و آسیب‌هایی است که در مجامع علمی ما وجود دارد و فیلسوفان ما در فلسفه به آن باید بپردازند، تغییر مفاهیم  اساسی و لغات پایه است که در جامعه علمی ما واقع شده است به گونه‌ ای که اصلاً گفتگوی بین سنت تاریخی علمی‌مان را با رشته‌های موجود گرفتار اختلال کرده است، مثل مفهوم علم، مفهوم فلسفه ما الآن فلسفه مضاف که می‌گوییم فلسفه مضاف به این معنا که درphilosophy of  می‌گوییم،  در این اصطلاح، اصلاً فلسفه به معنای تاریخی ما نیست.

فلسفه در این اصطلاح نه به معنای اسم جنس برای مطلق علم برهانی است نه به معنای متافیزیک است. فلسفه در این اصطلاح یک چیزی است که مقابل علم است. علم هم وقتی مقابل فلسفه قرار می‌ گیرد، معنای تاریخی علم نیست. بلکه همان تعریف کنتی از علم است. اصلاً جامعه علمی ما توجه به پربار بودن و تئوریک بودن این مفاهیم ندارد. این مفاهیم جدید امکان ارتباط با متون خودمان را دشوار ساخته است معنای اصطلاحی مدرن دو مفهوم فلسفه و علم از نظام آموزش عمومی وارد فرهنگ علمی جامعه می‌شود. مجاری ورود آشفته این مفاهیم باید شناسایی شود و این کار را اجازه ندهیم به این صورت انجام شود و دست کم باید پابه پای ورود این مفاهیم روشنگری لازم انجام شود.

سوبژکتیو شدن معرفت

دهم: مسئله جدی دیگری که الآن در حوزه فلسفه‌های جدید وجود دارد و بر روی آن‌ها سایه انداخته است. سوبژکتیو شدن معرفت است که اصلاً نوع مسائل را عوض کرده است. کدام بخش از بحث‌های فلسفی ما پاسخگوی این مسئله است. این مسئله را ما باید برای طلابی که فلسفه می‌ خوانند بیان کنیم و روشن نماییم. مشکلی که فلسفه غرب را به سوبژکتیو شدن معرفت رساند از دکارت می‌گویند آغاز ‌شد و در کانت مستقر شد و بعد هم مرگ سوژه تا نیچه آمد و پیش رفت.

این مشکل در حوزه فلسفی ما با بو علی آغاز می‌شود و با صدرا ختم می‌شود یعنی در فلسفه صدرا جواب متناسب با خودش را گرفته است. حل این مشکل در فلسفه صدرا در مسایل اتحاد عقل عاقل و معقول انجام می‌ شود.

تحولات حوزه‌ های معرفتی

یازدهم: مسئله دیگر جابه جایی حوزه‌های معرفتی است، یعنی منزلت، اهمیت و ثقل آن‌ ها جا به جا شده است. بحث متافیزیک به ترتیب به معرفت‌ شناسی و "epistomlogy"  جامعه شناسی معرفت، فرهنگ و ارتباطات منتقل شده است، الآن علم ارتباطات داعیه‌اش، داعیه متافیزیک ماست. چه چیزی باعث این جابجایی شده است.

در آن نشستی که در خرداد در قم داشتیم اشاره‌ای به این مطلب کردم، حسین‌زاده فرمودند که الآن به صراحت می‌گویند مرگ معرفت شناسی، یعنی الان اصلاً معرفت شناسی یک حوزه مورد نظر آن‌ها نیست. این جابجایی حوزه‌ های مهم معرفتی و دلیل آن را به یک صورتی بفهمیم و با طلاب در میان بگذاریم.

دوازدهم: بحث جابه جا شدن اراده وعلم، تقدم اراده بر علم و تقلیل علم به اراده و بر ساخته دانستن معرفت علمی و انکار ذات برای علم و انکار بعد شناختاری علم، یک امری است که طلاب ما هم دارند، گرفتار آن می‌شوند. این را در بحث‌های فلسفی ببینم چرا دارد واقع می‌شود

مقولات و  فلسفه‌ ها و علوم مدرن

سیزدهم: بحث خود مقولات و از جمله زمان و مکان است. اصلاً بحث‌های به ظاهر ساده فیزیکی امروز مسایل پیچیده نظری را به همراه دارد،ما باید رساله‌ های‌  سطح ۴ متعددی را ناظر به مباحثی که پدیدار شناسان و غیر از آنها در این باره دارند، باید به سوی این مسایل سوق دهیم. ما چند تا رساله برای این‌ مسایل نوشته‌ ایم و چقدر وارد این بحث‌ها شده‌ایم؟

نقاط قوت فلسفه اسلامی و فلسفه‌ های مدرن

چهاردهم: این مطلب و مطلب بعد متوجه دو محور دیگر است که خیلی کوتاه بیان کنم. به نقاط قوت و ضعف فلسفه ما و فلسفه مدرن باید توجه داشته باشیم نقطه قوت فلسفه اسلامی به نظرم حفظ حریم حقیقت است و ذات داشتن علم است و نقطه تقابل آن قول به برساخته بودن معرفت و علم است و نقطه قوت فلسفه مدرن نگاه به ابعاد تاریخی و فرهنگی و اجتماعی علم و معرفت است. منتها آن‌ ها اغلب علم را به حوزه فرهنگ و تاریخ تقلیل داده‌ اند.

 ما به شدت غافل از ابعاد تاریخی و اجتماعی علم و معرفت هستیم، یعنی ارتباط علم با این ابعاد مسئله‌مان نبوده است تا بخواهیم زیاد به آن بپردازیم ما باید به این حوزه بحث‌ها وارد شویم. این بحث‌ها هرگز بحث‌های علمی خاص و جزئی نیست. بحث‌های کاملاً فلسفی است. یعنی این مسئله که رابطه علم با مسائل فرهنگی و اجتماعی چیست این‌ مسئله را یک دانشجو و یا استاد حوزه فرهنگ و ارتباطات هرگز نمی‌تواند بپردازد، هر چند که به نتیجه این مباحث نیازمند است. سنخ، این مسائل سنخ مسائل فلسفی است و ما باید به آن بپردازیم.

آموزش ناظر به جریانهای فکری معاصر

پانزدهم: یک حوزه دیگر آموزش و گفتگوهایی است که در دو سطح، یکی جهان اسلام و یکی هم فراتر از جهان اسلام، مجمع باید میدان‌داری بکند و یک مقدار هم جناب قمی  به این امر اشاره کردند، ما الآن چهار پنج جریان در جهان اسلام داریم که دغدغه‌های مواجهه با فلسفه‌ها و دانش‌های جدید را دارند. خیلی راحت می‌توانیم برای شناسایی این جریانها کرسی‌های تدریس بگذاریم آنها بیایند نظراتشان را بگویند.

بعضی از این جریانها خودشان در ایران دفاتری داشتند کسی از آنها استقبال نکرد و با آنها و گفتگو نکرد و دفاتر آنها بسته شد و رفتند. اسماعیل فاروقی و جابرالعلوانی همان اوائل چندین سال در ایران دفتر داشتند اینها مسلمانانی بودند بیشتر در آمریکا که جریان «اسلمه المعرفته» را راه انداختند، گروه دیگر اجمالیون هستند با محوریت ضیاءالدین سردار که در انگلستان هستند این جریانها ایده‌ها و حرف‌های دارند که قابل توجه است. خطاهای جدی هم دارند که قابل گفتگو است. پرداختن به اینها می‌تواند مسائل جامعه علمی ما باشد آنها را بیاوریم از آنها دعوت کنیم راحت می‌شود این کارها را کرد.

 الآن برخی از دوستان همین سردار را دعوت کرده‌ اند. یک مدت دیگر ایران می‌آید دو جلد کتاب قرار بود وقتی می‌آید راجع به اندیشه‌های او نوشته شود. این کارها را به نظرم مجمع باید میدان داری بکند. با محوریت مجمع وزانت کار خیلی فرق خواهد کرد. تا اینکه یک جای دیگرعهده‌ دار این کار بشود. طرف هنگامی که ببیند یک مرجع رسمی حوزه حکمت اسلامی با او گفتگو می‌کند، جدی‌ تر وارد بحث می‌ شود و منظم‌تر سخن می‌گوید. گفتگو نیز تریبون بهتر و مناسب‌تری خواهد داشت و جمع وسیع‌تری را می‌تواند درگیر بحث کنند. جریان دیگر جریان مولتی ورسیتی است این جریان فراتر از جهان اسلام است و علم و دانشگاه دیگری را جستجو می‌کند، نمونه‌ این رویکرد در لتور بود که در قم توسط میز علوم انسانی قطب بنیانهای نظری دفتر تبلیغات دعوت شد ایشان بعد از مکتب ادینبورا و چهره سرشناس این مکتب یعنی بلور خیلی مورد توجه و محل رجوع است.

 مجمع اگر مثل ایشان را دعوت کند  و با آنها گفتگو کند گفتگوهایی را در سطح جهانی و به روز شکل خواهد داد. کارهایی در این حد را مرحوم علامه جعفری یک زمانی به تنهایی انجام می‌ داد بعد از ۵ یا ۶ دهه هنوز سابقه و تاریخچه این ارتباطات‌مان برگردد به آن موقع یا از این نوع فعالیت را علامه طباطبایی با هانری کربن داشت. آموزش و پژوهش‌ ها در این زمینه‌ها به نظرم باید فعال شود.

در این جلسه وزیر محترم ارشاد صالحی تشریف دارند که عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی هم هستند برخی از دیگر اعضای شورا نیز حضور دارند، خوب است که کمیته مشترکی بین مجمع عالی حکمت و وزارت ارشاد و شورای انقلاب فرهنگی تشکیل شود بحث‌های فلسفی که در اسناد شورا تعبیه شده و وجود دارد، در سطح فرهنگ عمومی و یا آموزش عالی باید دنبال شود. برخی از این اسناد مربوط به  آموزش پرورش و یا فرهنگ عمومی است از طریق این کمیته راه‌ کارهای اجرایی شدن اسناد دنبال شود و همکاری‌ هایی که مجمع برای این هدف می-تواند داشته باشد شناسایی شود.

یک کارگروه برای این هدف تشکیل شود. اگر این کمیته برای اصلاح اسناد نیز پیشنهاداتی داشته باشد، در شورای تخصصی حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌ تواند تا اخذ مصوبات جدید نیز پیش رود. کارگروه ‌ مشترک میان ‌ وزارت‌  ارشاد  و  شورای تخصصی‌ حوزوی شورای‌  عالی‌  انقلاب ‌ فرهنگی‌ و ‌ مجمع ‌ عالی حکمت.

کد خبر 4348505

منبع: مهر

کلیدواژه: حمید پارسانیا حوزه های علمیه فلسفه معرفی کتاب نشست علمی فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی فعالیت های قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه شهادت امام صادق ع تازه های نشر دین اسلام معرفی نشریات سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی علوم انسانی امام صادق ع قرآن کریم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۹۶۹۶۶۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آیت الله کوهستانی، ستاره آسمان فقاهت ایران

به گزارش خبرگزاری صدا و سیمای مازندران. شیخ محمد کوهستانی مازندرانی (۱۳۰۸-۱۳۹۲ق) (زاده ۱۲۶۷ شمسی - وفات ۸ اردیبهشت ۱۳۵۱) مشهور به آقاجان کوهستانی، فقیه و عارف شیعه و ساکن مازندران بود. وی در حوزه‌های علمیه بهشهر، بابل، مشهد و نجف تحصیل کرد و از محضر حضرات آیات سید ابوالحسن اصفهانی، میرزای نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی، اجازه اجتهاد دریافت کرد.

آیت‌الله گلپایگانی، زهد و تقوای کوهستانی را عین الیقین برای خود می‌دانست. مرعشی نجفی او را لنگر أرض و سید عبدالکریم رضوی کشمیری وی را صاحب نفس زکیه دانسته است.

از نمونه‌های تقوا و وَرَع آیت الله کوهستانی چنین گفته‌اند که غذا و نان، تنها از محصولی که از زمین پدری به‌دست آورده بود، می‌خورد و غذا‌های دیگران را احتیاط کرده و استفاده نمی‌کرد.

کوهستانی پس از بازگشت از نجف در زادگاه خود، کوهستان، مدرسه علمیه‌ای تأسیس کرد و بسیاری از عالمان مازندران در آنجا تحصیل کردند. سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد و ابوالحسن ایازی از شاگردان وی بودند. وی در ۱۳ ربیع الاول سال ۱۳۹۲ق از دنیا رفت و براساس وصیتش در حرم امام رضا (ع) دفن شد.

زندگی‌نامه
محمد کوهستانی سال ۱۳۰۸ق در روستای کوهستان از توابع شهرستان بهشهر استان مازندران به دنیا آمد. پدرش شیخ محمدمهدی مازندرانی از شاگردان حبیب‌الله رشتی بود.
اجداد کوهستانی، ساکن کاشان بودند که به مازندران مهاجرت کردند. نَسَب او در کاشان، به ملا محمدشریف کاشی از عالمان شیعه در کاشان می‌رسد.
پدر محمد کوهستانی در کودکی او، از دنیا رفت و مادرش او را به مکتب‌خانه‌ای در کوهستان فرستاد. وی پس از مدت کوتاهی وارد حوزه علمیه بهشهر و سپس به حوزه مشهد رفت. وی از حوزه مشهد به بابل و سپس عازم حوزه علمیه نجف گردید. کوهستانی سپس در سال ۱۳۴۷ق (برابر با ۱۳۰۸ش) به زادگاه خویش کوهستان بازگشت. از عوامل بازگشت او به وطن، درخواست مادرش بود که به او نوشته بود: «پسرم. اکنون در حالتی هستم که دوری تو مرا بی‌تاب کرده؛ بدان حد که در حال نماز، به یادت می‌افتم… و اشک از دیدگانم جاری می‌گردد. از این رو، دوست دارم هر چه زودتر بازگردی».
محمد کوهستانی، سه دختر و یک پسر به نام محمد اسماعیل داشت که در سال ۱۳۹۹ش از دنیا رفت. آیت الله کوهستانی به‌دلیل بیماری تنگی نفس در ۱۳ ربیع‌الاول سال ۱۳۹۲ق از دنیا رفت و پس از تشییع جنازه در بهشهر، بنا بر وصیتش در حرم امام رضا (ع)، دفن شد.

جایگاه علمی
آیت الله محمد کوهستانی پس از چند سال تحصیل در حوزه علمیه نجف و شرکت در درس برخی استادان به درجه اجتهاد رسید.
مؤلف کتاب فیض عرشی نقل کرده که میرزای نائینی در اعطای گواهی اجتهاد، بسیار دقیق بود. وی هنگام اعطای گواهی اجتهاد به محمد کوهستانی، از عالمان حاضر در جلسه استفتاء، که سید محمود حسینی شاهرودی هم در بین آنها بود، از اجتهاد او سؤال کرد و همه کوهستانی را تأیید کردند.
استاد دیگری که به آیت الله محمد کوهستانی اجازه اجتهاد داده، آقا ضیاء عراقی بود. در این اجازه، استادش او را عالم، فاضل کامل، علم الهُدی، فخر محققان، افتخار اهل تدقیق و غوّاص بحار علوم و مفتاح رموز تحقیق برای عموم مردم معرفی می‌کند.

جایگاه اخلاقی
پیرامون تقوا و وَرَع آیت الله کوهستانی گفته‌اند که غذا و نان، تنها از محصولی که از زمین پدری به‌دست آورده بود، می‌خورد و غذا‌های دیگران را احتیاط کرده و استفاده نمی‌کرد. او با وجود توانایی مالی، از فرش برای خانه خود استفاده نمی‌کرد و تنها حصیر در آنجا بود.

آیت‌الله کوهستانی:
من پیش اعضای بدنم شرمنده نیستم. آنها حرامی از من سراغ ندارند و در قیامت چیزی برای شهادت بر علیه من نخواهند داشت.
آیت‌اللّه گلپایگانی از مراجع تقلید شیعه پس از مرخص‌شدن آیت الله کوهستانی از بیمارستان، به او گفت که زهد و تقوا و بزرگی شما برای من علم الیقین بود و الان به مرحله عین الیقین رسید.
مرعشی نجفی محمد کوهستانی را لنگر أرض می‌نامید. آیت الله
از علامه طباطبایی نویسنده تفسیر المیزان نقل شده از وقتی که کوهستانی را در منزل آیت اللّه میلانی دیدم، هیچ شبی نشد که او را فراموش کنم.
نوری همدانی از مراجع تقلید شیعه، در شرح حال محمد کوهستانی گفته که در مازندران فقیه وارسته‌ای زندگی می‌کرد که زندگی زاهدانه‌ای داشت و کارهایش مردم را به یاد خدا می‌انداخت و به همین خاطر، مردم به او علاقه زیادی داشتند.
آیت‌الله محمدتقی بهجت عارف و مرجع تقلید، در توصیف او گفت که باید قدر چنین شخصیت‌هایی را دانست، زیرا قبلاً اگر امثال ایشان صد نفر بودند، اکنون نادرند و از عدد انگشتان دست تجاوز نمی‌کنند.
مؤلف کتاب روح و ریحان به نقل از سید عبدالکریم رضوی کشمیری گفته که، کوهستانی صاحب نفس زکیه بود. محمد شریف‌رازی در کتاب گنجینه دانشمندان، او را عالمی ربانی، زاهدی عابد و دارای کرامات و معنویت توصیف کرده‌است.

تاسیس مدرسه علمیه کوهستان
کوهستانی در ابتدای مهاجرت به مازندران، به‌جهت مشکلاتی که در زمان حکومت رضاشاه ایجاد شده بود، حوزویان را در خانه خود جای داد و نام حوزه را در چند سال ابتدایی استفاده نکرد.
آیت‌الله کوهستانی:
من این مدرسه‌ها را از مال شخصی خودم ساختم. راضی نیستم طلبه‌ای اینجا بماند و نماز شب نخواند.
مؤلف کتاب حوزه‌های علمیه شیعه در گستره جهان، زمان حضور محمد کوهستانی در ایران را همراه با آشفتگی کشور دانسته است. در این دوران بسیاری از حوزه‌های علمیه، مسجد‌ها و حسینیه‌ها بسته بود و از برپایی مجالس مذهبی و مراسم دینی، به‌طور جدی جلوگیری می‌شد. کوهستانی در سال ۱۳۲۱ش حوزه علمیه کوهستان را، در بخشی از املاک شخصی خود، در ۵ ساختمان گِلی بسیار ساده که هر یک شامل چند حجره بود، احداث کرد. پس از تکمیل بنای مدرسه، برای نامگذاری حوزه، به قرآن، تفأل زد و آیه: (قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیفْرَحُوا هُوَ خَیرٌ، مِمَّا یجْمَعُونَ) آمد و به همین دلیل، نام این پنج بنا را «فضل»، «رحمت»، «فرح»، «خیر» و «جمع» قرار داد. در آن زمان حدود ۲۰۰ طلبه در آن جا مشغول تحصیل شدند.
شهید هاشمی‌نژاد حدود هشت سال در این حوزه و نزد آیت‌الله کوهستانی تحصیل کرد. بسیاری عالمان مازندران در این حوزه تحصیل کرده‌اند.

اساتید و شاگردان
محمد کوهستانی از اساتید بسیاری استفاده کرد:
• حوزه علمیه بهشهر: حاج آقا خضر اشرفی (شریعتمدار) و شیخ محمّد صادق شریعتی.
• حوزه علمیه بابل: شیخ محمّدحسین مازندرانی (شیخ کبیر)، فاضل استرآبادی
• حوزه علمیه مشهد: حاج آقا حسین قمی و میرزا محمّد کفایی فرزند آخوند خراسانی.
• حوزه علمیه نجف: سید ابوالحسن اصفهانی، [۳۴]میرزای نائینی [۳۵]و آقا ضیاءالدین عراقی
محمد کوهستانی در مدرسه علمیه کوهستان شاگردان فراوانی تربیت کرد:
• سید عبدالکریم هاشمی‌نژاد (۱۳۱۱-۱۳۶۰ش)
• حسین محمدی لائینی (۱۳۰۳-۱۳۷۲ش)
• ابوالحسن ایازی (۱۳۱۰-۱۳۸۰ش)
• عباسعلی سلیمانی: (۱۳۲۶-۱۴۰۲ش)
• ابوالقاسم رحمانی خلیلی (۱۳۰۲-۱۳۷۵ش)
• علی کاشانی (۱۳۴۹–۱۳۷۴ق)

توصیه اخلاقی آیت‌الله کوهستانی:
نفس را هر طور عادت بدهید همان‌گونه پرورش می‌یابد. اگر امروز بگویم این فرش اتاق من از حصیر است، باید تبدیل به قالیچه شود، فردا می‌گویم این قالیچه به درد این اتاق نمی‌خورد و اتاق باید عوض شود. اتاق را عوض کردم، می‌گویم این قالیچه‌ها به درد اتاق نو نمی‌خورد، باید قالی یک تخته باشد و پرده فلان جور و همین‌طور که اتاق و قالیچه را تبدیل می‌کردم، عمر شیخ محمد هم در این مسیر تمام شد. پس همین جا نفس را کنترل می‌کنیم

زینب نجاتی و گزارشی در این زمینه:

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی