فضای حوزه و دانشگاه «علمی» نیست/ کارخانه اسلامی‌سازی علوم نداریم
تاریخ انتشار: ۲۰ مرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۰۸۳۴۳۶
مهدی محقق با حضور در استودیو مبین و گفت‌وگو با ایکنا ضمن ابراز گلایه از بی‌توجهی به علم در کشور به بیان دیدگاه‌های خود در خصوص وضعیت علم‌آموزی در حوزه و دانشگاه پرداخت. مشروح این گفت‌وگو در ادامه از نظر می‌گذرد؛
ایکنا: در نشست‌ها و همایش‌های علمی کمتر شاهد حضور شما هستیم. این موضوع علت شخصی دارد؟
ما در سنی هستیم که نمی‌توانیم در هر همایش و هر کنفرانسی شرکت کنیم ولی به اندازه کافی شرکت کرده‌ایم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
ایکنا: مقصودم چند سال اخیر است.
وقتی آدم را با بی‌احترامی دعوت کنند آدم قبول نمی‌کند. عالم باید محترم باشد. هیچ چیز جز احترام نمی‌توان عالم را راضی کند. وقتی آدم می‌بیند میان او و آدمی که در کوچه و خیابان هست تفاوت نمی‌گذارند برای چه آدم قبول کند؟ چرا خودش را در جامعه‌ای که ارزشش را نمی‌دانند و او را نمی‌شناسند خفیف کند؟ بنده نمی‌خواستم شرح حال خودم را بگویم. 50 سال پیش آقای دکتر حبیبی در دانشگاه شاگرد من بودند. آقای دکتر احمد احمدی 40 سال پیش در درس شرح منظومه ملاهادی سبزواری شاگرد من بودند.
ایکنا: یعنی در کشور ما نسبت به چهره‌های علمی توجهی کافی نمی‌شود؟
نه؛ من در مالزی 5 سال تدریس کرده‌ام. در آکسفورد درس داده‌ام. در دانشگاه مک‌گیل کانادا درس داده‌ام. وقتی با ایران مقایسه می‌کنم می‌بینم اینجا ظاهرش علمی است اما باطنش باطن علمی نیست. یک پروفسوری در دانشگاه «هاروارد» بود، یهودی بود و فرار کرده بود، قبل از ورود به دانشگاه بلیط‌فروشی می‌کرد. یک روز در تِرن نشسته بود و داشت بلیط را پانچ می‌کرد. مقابلش دو نفر استاد دانشگاه هاروارد با هم بحث می‌کردند. آن شخص در بحث این دو استاد مداخله کرد. آن دو استاد همانجا دستش را گرفتند و به هاروارد آوردند و رتبه استادی به او دادند. در آنجا یک بلیط‌فروش را در کرسی استادی می‌نشانند. علم این میزان ارزش دارد.
ایکنا: ما وجود اینکه در دین اسلام اینقدر به علم‌آموزی توصیه شده است چرا غربی‌ها در این زمینه از ما جلوتر هستند؟
چرایش احتیاج دارد که انسان حوادث تاریخی را مطالعه کند و بداند چه عواملی سبب شده است فرنگی‌ها دنبال علم بروند. ما در زمانی که اروپایی‌ها درصدد بودند به وسیله رصدخانه‌ها اجرام آسمانی را کشف کنند سه رصدخانه را با خاک یکسان کردیم. باید دید چرا؟ تازه اروپاییان اینها را از روی آثار مسلمانان کشف کردند. آنها فیزیک نور را از مسلمان‌ها گرفتند و میکروسکوپ و تلسکوپ را اختراع کردند و به وسیله آن به کره مریخ رفتند. ولی ما سه مرکز علمی را با دست خودمان با خاک یکسان کردیم.
ایکنا: یعنی بی‌توجهی ما به علم ریشه تاریخی دارد؟
یک‌بار آقای گلپایگانی که وزیر علوم بودند همین سوال را از من پرسیدند. من گفتم در خصوص رصدخانه مراغه یک مقاله‌ای دارم، آن مقاله را بخوانید. وقتی جهل رسوخ پیدا کند و جای علم را بگیرد همین می‌شود. فرنگی‌ها علم را از ما گرفتند، پزشکی را گرفتند، داروشناسی را گرفتند، فیزیک و اپتیک را گرفتند. رفتند و به کشفیات هم رسیدند. ولی ما نه تنها به این مسائل توجه نداشتیم، چه‌بسا تکفیر هم کردیم. اینکه دانشمندان را تکفیر می‌کردند برای چه بود؟ به خاطر دشمنی با علم. شاعر هم می‌گوید: دشمن عالمان بی‌گنهند/ زانکه خود جاهل و گنهکارند. در روایت داریم: «المرءُ عدو لما جهله».
باید تحقیق کنند علت عقب‌ماندگی ما مسلمانان چه بوده است. در روزنامه‌ای که مربوط به زمان قاجار بود می‌خواندم که نوشته بود: خداوند این کافرهای نجس را وادار کرده است بروند جان بکنند، اختراع بکنند تا ما مسلمان‌ها از آن استفاده بکنیم. خب نادان! اگر آنها اختراعاتشان را در اختیار شما قرار می‌دهند «مینی ژوپ» را هم به پای دختران شما میکنند.
ایکنا: یعنی به عقیده شما بخشی از مشکلات فرهنگی جامعه ناشی از عقب‌ماندگی علمی است؟
علت اینکه نسل جوان مستفرنگ شده‌اند و از فرنگی‌ها تقلید میکنند چیست؟ چرا ما خودمان استقلال فکری نداشته باشیم و تابع فرنگ باشیم؟ به جهت همان اشتباهی است که آن شخص مرتکب شد و گفت خداوند این کافرهای نجس را وادار کرده است زحمت بکشند تا ما استفاده بکنیم. چرا نسل جوان، چه دختر و چه پسر، توجهی به سنت و فرهنگ و علم خودشان ندارند و در عالم دیگری هستند؟
ایکنا: به عقیده شما مهم‌ترین آسیب جریان علم‌پژوهی در کشور چیست؟
امروزه وضعی علمی در اغلب کشورها تنزل کرده است؛ یعنی ما دیگر نمی‌توانیم در دانشگاه استاد جلال‌الدین همایی و بدیع‌الزمان فروزانفر پرورش بدهیم. در کشورهای دیگر هم همین‌طور است. در عراق دیگر دکتر جواد علی یا مصطفی جواد نمی‌توانند تربیت کنند. در مصر دکتر طاها حسین و دکتر عقّاد نمی‌توانند تربیت کنند. از همان شخصیت‌هایی هم که دارند استفاده نمی‌کنند و اهل علم به بهانه‌های مختلف کنار زده می‌شوند و جهّال جایشان را می‌گیرند. وقتی جهّال جایشان را می‌گیرند علم تنزل پیدا می‌کند و ترقی نمی‌کند.
ایکنا: یعنی وضعیت دانشگاه‌ها رضایت‌بخش نیست؟
نه؛ سنت فرهنگ اسلامی این‌گونه بوده است که شاگردها باسوادتر از معلم‌ها باشند. در کتاب محمد زکریای رازی نوشته شده است متأخرین باید باسوادتر باشند؛ ولی وقتی عالمی از دنیا می‌رود، چه روحانی باشد و چه غیر روحانی، می‌گوییم دیگر جانشین ندارد. مثلاً می‌گویند دکتر حسابی از دنیا رفت و جانشین ندارد یا دکتر هشترودی رفت و جانشین ندارد، یا شیخ محمدتقی آملی رفت و جانشین ندارد. در حالی که سنت علمی ما این بوده است که شاگرد باید باسوادتر از معلم باشد. فضای حوزه و دانشگاه فضای علمی نیست.
ایکنا: به نظر شما عامل بروز این مسئله اساتید هستند، یا محیط دانشگاه و یا دانشجویان؟
اتفاقا نسل جوان خیلی به علم علاقه‌مند است. بنده بعد از انقلاب درس حوزوی می‌دادم و امثال خرمشاهی، فانی و مهاجرانی به کلاس من می‌آمدند. در نسل جوان علاقه‌مندی وجود دارد ولی سیستم، سیستم تشویق‌کننده نیست.
این مشکل در حوزه علمیه هم وجود دارد. آیا در حوزه علامه طباطبایی تربیت شده است؟ امام راحل در حوزه نظیر پیدا کرده است؟ شهید مطهری نظیر پیدا کرده است؟ این است که باید ریشه‌ای نسبت به علم برخورد کرد. بنده خودم در کشورهای مختلف تدریس کرده‌ام. کشورهایی چون مالزی و اندونزی خیلی متوجه عقب‌ماندگی خود شده‌اند و با قیمت‌های گزاف دارند جبران میکنند. تربیت علامه طباطبایی کار آسانی نیست. فکر می‌کنید اینکه دانشجویی را تبدیل کنید به شهید مطهری کار آسانی است؟
ایکنا: موفقیت‌های شخص شما معلول تلاش شخصی بود یا محیطی که در آن تحصیل می‌کردید؟
یک‌مقدار تلاش شخصی بوده، یک‌مقدار هم فضای تشویق‌آمیز. اساتیدی که ما داشتیم مثل شیخ محمدتقی آملی چقدر مشوق بودند و توجهشان به شاگردانشان مثل توجهشان به فرزندانشان بود. باید این عوامل را در نظر گرفت. استاد دانشگاهی را می‌شناسم که گفته بود به دانشجویان کمک نکنید، اینها فردا می‌آیند جای ما را می‌گیرند. یعنی هدف استاد این است که دانشجو در جهل خودش بماند. استادان ما این‌طور نبودند. تشویق خودش یک عنصر مهم در پیش‌برد علم است. تشویق و احترام مسئله مهمی است.
اسلامی‌سازی علوم انسانی زمانی اتفاق می‌افتد که ما بتوانیم فرهنگ اسلامی را پیاده‌سازی بکنیم؛ و الا ما کارخانه اسلامی‌سازی نداریم. ما باید آن فرهنگ را زنده کنیم. آن فرهنگی که در آن احترام شاگرد نسبت به استاد و احترام استاد نسبت به شاگرد وجود داشت. بنده خودم طلبه بودم. وقتی از سفر می‌آمدم بزرگترین مدرس مشهد به دیدن من آمدم. من یک نوجوان هفده‌ساله بودم و کسی نبودم که بزرگترین مدرس به دیدن من بیاید. این چقدر اثر می‌گذاشت. این فرهنگ را با آن فرهنگ مقایسه کنید که استاد می‌گوید به شاگردان کمک نکنید تا نیایند جای ما را بگیرند. ما استادانی داشتیم که همه‌شان اسوه اخلاق بودند، اسوه تشویق بودند.
ایکنا: چرا اخلاق علمی و حرفه‌ای در اساتید افول کرده است و استادان مانند قبل دلسوز نیستند؟
اساتید اصلا وقت صرف نمی‌کنند که شاگرد را آموزش بدهند. همه‌جا تمام‌وقت حضور دارند غیر از خود دانشگاه. یک زمانی گفتند استادان باید در دانشگاه تمام‌وقت حضور داشته باشند. من یادم هستم در سال 1344 که می‌خواستم به خارج بروم به دانشگاه رفتم تا از دوستانم خداحافظی بکنم. اول به دانشکده حقوق رفتم. مرحوم محمود شهابی، مرحوم سنگلجی و علی‌پاشا صالح داشتند چایی می‌خوردند. قانون تمام‌وقت گفته بود استادان از ساعت 9 صبح تا 4 عصر در دانشگاه حضور داشته باشند. مرحوم شهابی می‌گفت ما آن موقع که تمام‌وقت نبودیم در واقع تمام‌وقت بودیم؛ چراکه در خانه نشسته بودیم و کتابهایمان جلویمان بود و کار می‌کردیم. الآن آمده‌ایم دانشگاه نه جایی داریم کتابهایمان را بگذاریم نه جایی داریم دفترهایمان را بگذاریم، مجبوریم بنشینیم و چای بخوریم.
در کشورهای مترقی این‌طور نیست. وقتی من در کانادا بودم با اینکه بچه کوچک داشتم از صبح به دانشگاه می‌آمدم و تا ساعت 5 و 6 عصر در دانشگاه بودم. هیچ‌کس هم به من نمی‌گفت: «بارک‌الله». اما ایزوتسو یک روز بعد از ظهر می‌آمد دو ساعت درس می‌داد، دو ساعت هم به سوالات دانشجویان پاسخ می‌داد. در آنجا محصول علمی استاد را در نظر می‌گیرند. اینجا محصول را در نظر نمی‌گیرند. آنجا اگر یک استاد محصول علمی نداشته باشد استخدامش را قطع میکنند. باید ثمره علمی داشته باشد.
گفت‌وگو از مصطفی شاکری
انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: ایکنا مهدی محقق حوزه دانشگاه علم اسلامی سازی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۰۸۳۴۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رتبه دانشگاه محقق اردبیلی در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی قابل توجه است
ایسنا/اردبیل مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفت: دانشگاه محقق اردبیلی در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی دارای جایگاه قابل توجه و پراهمیت است.
صمد نژادابراهیمی امروز، ۵ اردیبهشت در نشست با هیات رئیسه، روسا و معاونان پژوهشی دانشکده‌ها، سردبیران مجلات و محققان برجسته دانشگاه محقق اردبیلی با اشاره به وضعیت رشد علمی ایران در مقایسه با سایر کشورها، گفت: ایران در مقایسه رشد مقاله‌ها به نسبت هزینه کم، بازدهی بالایی را دارد. این امر بیانگر این است که در صورت هزینه با توجه به دارا بودن نیروی انسانی کارآمد، شاهد نتایج مثبتی خواهیم بود.
وی به رشد قابل توجه مقالات در زمینه علوم‌انسانی و علوم‌اجتماعی اشاره کرد و افزود: این مقالات با فرهنگ تمدن ما ارتباط دارند و این امر حائز اهمیت است.
مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از روند رشد نشریات دارای رتبه Q ایران در پایگاه اسکوپوس خبر داد و گفت: تعداد نشریات نمایه شده جهش داشته است. از طرفی ایران با ۸۸۰ نشریه نمایه شده رتبه ۶ دنیا را در DOAJ کسب کرده و زبان فارسی با ۴۸۲ نشریه نهمین زبان نشریات نمایه شده در DOAJ است.
وی به ارائه خلاصه عملکرد پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی پرداخت و گفت: دانشگاه محقق اردبیلی طی شش سال اخیر در رتبه علمی یک پله ارتقا داشته است. این دانشگاه به عنوان دانشگاه جامع دارای تنوع موضوعی قابل قبولی در مقاله‌ها داشته است.
مدیرکل دفتر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه عملکرد دانشگاه محقق اردبیلی رتبه بالاتری نسبت به میانگین کشور را دارد، به روند رو به رشد میزان اثربخشی مقالات چاپ شده در جامعه علمی اشاره کرد و گفت: ۱۰ کشور ارجاع دهنده به مقالات ایرانی به ترتیب چین، ایران، هند، آمریکا، عربستان سعودی، ترکیه، مصر، کره جنوبی، پاکستان و مالزی هستند.
وی با اشاره به حضور شش پژوهشگر یک درصد برتر جهان در دانشگاه محقق اردبیلی، گفت: روند رو به رشد دانشگاه محقق اردبیلی در این زمینه بسیار قابل توجه است. همچنین این دانشگاه ۱۶ پژوهشگر ۲ درصد برتر جهان و ۱۲دانشمند برتر پراستناد در حوزه علوم‌انسانی، علوم‌اجتماعی و هنر و معماری دارد.
وی خاطرنشان کرد: دانشگاه محقق اردبیلی در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی دارای جایگاه قابل توجه و پراهمیت است.
جبرائیل رزمجو معاون پژوهش و فناوری دانشگاه محقق اردبیلی نیز با اشاره به تولیدات علمی دانشگاه محقق اردبیلی در سال‌های اخیر، گفت: سال گذشته بازنگری آئین‌نامه گرنت نیز انجام شد و شاهد افزایش چند برابری پاداش‌ها در آن بودیم.
وی با اشاره به پذیرش ۴۱ پژوهشگر پسادکتری در دانشگاه محقق اردبیلی در سال گذشته، افزود: امسال نیز با مجوز وزیر علوم، تحقیقات و فناوری افزایش تعداد پژوهشگر پسا دکتری را شاهد خواهیم بود.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه محقق اردبیلی با بیان اینکه دو ماموریت اصلی برای دانشگاه در حوزه گردشگری و سیب‌زمینی تعریف شده است، ادامه داد: در سال‌جاری نیز در حوزه‌های انرژی، گلخانه و غیره نیز به ماموریت‌های دانشگاه محقق اردبیلی افزوده خواهد شد.
وی یادآور شد: پیشرفت‌ها و تولیدات علمی دانشگاه محقق اردبیلی حاصل زحمات کلیه دانشگاهیان اعم از دانشجویان، اعضای هیات علمی و دانشجویان است.
انتهای پیام
تیم فوتسال افغانستان نیمی از راه جام جهانی را طی کرد