به نقل از «ایران آنلاین»

وجه مشترک عقل در جهان اسلام و جهان مدرن

تاریخ انتشار: ۲۳ مرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۱۳۶۷۰۴

در جهان مدرن عقل معناهای متفاوتی دارد. این جهان با دکارت شروع می شود و عقل مورد نظر او؛ عقل روشنگری، یک عقل مفهومی است و هنوز پذیرای علم تجربی است و ویژگی مشترکش با عقل در جهان اسلام، قوه ادراک است. اما در کانت عقل معنای دیگری پیدا می کند و عقل سوبژکیتیو می شود.

ایران آنلاین /گروه اندیشه:

حجت الاسلام حمید پارسانیا، استاد دانشگاه تهران در چهارمین دوره طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی با موضوع «تطورات عقل» به سخنرانی پرداخت و اظهار کرد: از مهم‌ترین دلیل ها برای تطورات معنای علم، تطورات در معنای عقل و اهمیت و جایگاه علم وابسته به اهمیت و جایگاه عقل در درون هر فرهنگ است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در جهان اسلام، عقل در آیات و روایات با معانی مختلفی به کار برده شده است و مسلمانان نیز رویکردهای مختلفی به عقل داشته اند. در جهان مدرن هم علم متناسب با تطورات عقل معناهای مختلفی پیدا کرده است.

 عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با اشاره به جایگاه عقل گفت: عقل گاهی به عنوان موجود مجرد و گاهی به عنوان قوه ادراک به کار می رود. در فرهنگ اسلامی عقل و علم در مقایسه با منزلت عبادت، برتری دارند و حتی عقل و علم درست یا غلط بودن ایمان را مشخص می کنند. یکی از  معانی عقل در اسلام، عقل مجرد فراتر از موجودات و مستقل از آنها است. این عقل بر زمین محاط و وظیفه اش انتقال فیض به موجودات و وابسته به خداوند، است. در برابر این معنا، عقل به عنوان قوه ادراکی نیز بیان شده است. عقل در درون انسان طبقه و تقسیم‌بندی هایی نیز دارد و یکی از این طبقه بندی ها تقسیم عقل به انوع نظری و عملی است.

وی افزود: عقل نظری نیز به سه قسم یعنی بالقوه، بالفعل و مستفاد تقسیم می شوند. هر انسانی سرمایه اولیه یعنی عقل بالقوه و تا حدودی نیز عقل بالفعل دارد. اینکه انسان خوبی‌ها و بدی ها را بدون آموزش تشخیص می دهد، مثلا طالب رسیدن به خیر و سعادت و از ظلم متنفر است، مربوط به همین نکته است. عقل بالفعل نیز با استدلال بدست می آید. برای رسیدن به عقل مستفاد باید مراحلی را طی کرد. باید هوا و هوس را به کمک عقل مهار کرد و وقتی عقل مسلط شد زمینه توجه به حقایق متعالی فراهم می آید و لذت و بهجتی به انسان دست می دهد و این انسان صاحب عقل مستفاد می شود، ولی انسان دارای عقل مستفاد بدون نیاز به استدلال به حقایق امور می رسد.

وی ادامه داد: صاحب  عقل مستفاد چندخصوصیت دارد: ارشاد به سوی آنچه می داند.  فرد صاحب عقل مستفاد می فهمد که بعضی از امور را نمی داند.  همچنین می فهمد که نیاز به کمک دارند. انسان فاقد عقل مستفاد، عقل مفهومی و استدلالی دارد و با کمک حس بعضی از مسائل را درک می کند. البته عقل همان داده های حسی را به قانون تبدیل می‌کند. عقل مفهومی منطقی دارد که با تحصیل کردن، خلوت گزیدن و ... به دست می آید. عقل مفهومی به کمک نقل بر اطلاعاتش افزوده می شود و در بعضی از موارد، معرفت تنها از طریق نقل بدست می آید. متأسفانه در جهان مدرن چون علم را آزمون پذیر تعریف کرده اند، علم از یک سری معارف ارزشمند که از نقل به دست می آید محروم شده است. یکی از بحث های جدی در جهان اسلام رابطه بین عقل و نقل بوده و بر اساس این رابطه طبقه بندی علوم نیز فرق می کند. البته جهانی که عقل مستفاد و وحی را کنار گذاشت، این بحث ها در آن راه ندارد.

حجت الاسلام پارسانیا با بیان اینکه، در جهان مدرن عقل معناهای متفاوتی دارد، ادامه داد: جهان مدرن با دکارت شروع می شود و عقل مورد نظر دکارت، عقل روشنگری، یک عقل مفهومی است. از نظر دکارت ۳جوهر متفاوت یعنی جسم، نفس و خدا وجود دارد.  این عقل هنوز پذیرای علم  تجربی و ویژگی مشترکش با عقل در جهان اسلام، قوه ادراک است. اما در کانت عقل معنای دیگری پیدا می کند و عقل سوبژکیتیو می شود. در این دیدگاه مفاهیم عقل متعلق به سوژه است و سوژه این مفاهیم را از جهان نگرفته است بلکه این مفاهیم بر جهان افکنده می شوند و ما به واسطه این مفاهیم جهان را می شناسیم. این عقل متعلق به درون انسان است و به بیرون از ذهن انسان ربطی ندارد. از نظر کانت، ما جهان را با ذهن خود تفسیر می کنیم. ما فقط می توانیم جهان راتفسیر کنیم و از شناخت جهان عاجزیم. در کانت عقل معنای متعالی خود را از دست می دهد و شبه استعلایی می شود.

استاد دانشگاه تهران افزود: بعد از کانت، نئو کانتی ها به واسطه هگل عقل را تاریخی می کنند. با این دیدگاه مفاهیم ثابت نیستند و در هر مقطع تاریخی شکل خاصی به خود می گیرند. امر سوبژکتیو، تاریخی می شود، اما هنوز سوژه است. این معانی عقلی حقایق محض نیستند. اما در قرن بیستم،  بحث از ساختار و تاثیری که ساختار بر سوژه می گذارد شکل می گیرد و ساختار گرایان  معتقد بودند که سوژه به وسیله ساختار کنش می کند. در این فضا و  حال و هوای قرن بیستم نظریات جامعه شناسی تحت تأثیر دو گروه از متفکرین مطرح می‌شدند که بعضی معتقد به عاملیت سوژه و بعضی نیز معتقد به عاملیت ساختار بودند. در اوایل قرن بیستم، سوژه دیگر جایگاه و اعتبار قرن ۱۷ و ۱۸ را نداشت و ظهور متفکران پساساختارگرایانی همچون فوکو بحث مرگ سوژه در فضای جهان مدرن به طور جدی طرح شد. همه این بحث ها در غرب در حالی جاری بود که در سنت اسلامی، عقل فراتاریخی و فرا فرهنگی است.

چهارمین دوره طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی با حمایت و نظارت  دانشگاه باقرالعلوم(ع) دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در حال برگزاری است/ مهر

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۱۳۶۷۰۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عملیات «وعده صادق» را باید زنگ وحدت و اتحاد جهان اسلام دانست

ماموستا ملااحمد شیخی در گفت وگو با خبرنگار حوزه استان‌های خبرگزاری تقریب در سخنانی اظهار داشت: بیش از 75 سال از تجاوزگری رژیم صهیونیستی و قتل عام مردم فلسطین و غزه و سایر مسلمانان جهان می‌گذرد.
 
امام جمعه شهرستان ثلاث باباجانی گفت: در طول این مدت از جنایات رژیم صهیونیستی جمعیت یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون نفری جهان اسلام تاکنون هیچ حرکتی در برابر این ظلم و تجاوزات از خود نشان نداده‌ بود، تا اینکه ایران اسلامی با اتکا به خداوند منان و نیز با روحیه ستم ستیزی و مبارزه با ظلم، توانست در یک عملیات بزرگ، پیچیده و کم نظیر رژیم صهیونیستی را به صورت کامل غافلگیر نماید.
 
این عالم اهل سنت با اشاره به اینکه عملیات «وعده صادق» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی سیلی بزرگ و پرمعنایی به صورت رژیم منحوس و کودک کش اسرائیل بود، یادآور شد: بی‌گمان اگر اسرائیلی‌ها و هم پیمانانش خیال باطلی در حمله به ایران اسلامی در سر داشته باشند با جواب قاطع‌تر و بسیار شدیدتری از سوی نیروهای مسلح ایران روبرو خواهند شد، بنابراین بهترین کار برای آنان سکوت در برابر این وضعیت می‌باشد.
 
ماموستا شیخی تصریح کرد: امروز جهان غرب و آمریکایی‌ها و به ویژه صهیونیست‌ها به خوبی به قدرت موشکی و نظامی ایران پی برده اند و می‌بینیم که در این روزها به تدریج قدرت و توان بازدارندگی نیروهای مسلح ایران را معترف می‌شوند که این یک پیروزی برای جبهه مسلمین و محور مقاومت در منطقه و جهان می‌باشد.
 
امام جمعه شهرستان ثلاث باباجانی در پایان سخنان خود خاطرنشان کرد: بی‌گمان عملیات «وعده صادق» که توسط سپاه پاسداران انجام گرفت می‌تواند تلنگری بر جهان اسلام باشد تلنگری که وحدت و اتحاد مسلمین را دوباره به همه ما گوشزد می‌کند بنابراین وعده صادق را باید زنگ وحدت و اتحاد جهان اسلام دانست.
 
انتهای پیام/