برای آنان که می‌خواهند ایران را خوب بشناسند
تاریخ انتشار: ۲۴ مرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۱۵۵۰۲۲
تاریخ ایران به دلیل انقطاع‌های مکرر، نه یک تاریخ بهم پیوسته و مدون، که مجموعه‌ای متعدد از دوره‌های کوتاه مدت است. به ندرت پیش می‌آید که تصمیم‌گیران در کشور ملاحظات بلندمدت داشته باشند. این اصطلاح که «تا شش ماه بعد چه کسی زنده است یا مرده»، خود حاکی از نگرش عمومی مردم در ایران نسبت به «زمان»، «پیش‌بینی» و «برنامه‌ریزی» است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
ایران آنلاین /گروه اندیشه:
به تازگی مطلع شدیم که نشر مرکز قصد دارد ترجمه‌ای از یکی از آخرین آثار دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان با نام «Iran, a Beginner’s Guide» را منتشر کند؛ کتابی که سال 2013، انتشارات One World آن را چاپ کرد و در سال 2015 به عنوان کتاب برجسته مجله Choice معرفی شد. با دکتر کاتوزیان پیرامون این کتاب گفت‌وگویی انجام دادیم تا مخاطب فارسی زبان پیش از اینکه ترجمه این اثر به دستش برسد از محتوای کتاب و پروژه فکری نویسنده در این کتاب مطلع شود. گزارش گفت‌وگوی ما را با او را در ادامه بخوانید:
1. همایون کاتوزیان، استاد دانشگاه آکسفورد، اگرچه تحصیلات رسمی دانشگاهی‌اش در حوزه اقتصاد و جامعه‌شناسی است اما همزمان مطالعاتش در زمینه تاریخ و ادبیات ایران را تا سطح پیشرفته آکادمیک ادامه داده است. به این اعتبار، کتاب‌های زیادی از او حول محور سیاست، تاریخ، اقتصاد و ادبیات ایران منتشر شده است. او در اثر اخیرش با عنوان
«Iran, a Beginner’s Guide» به معرفی هرچه بهتر هویت پیچیده کشورمان در تاریخ پر فراز و نشیب آن می‌پردازد و می‌کوشد تا تاریخ هزاران ساله ایران را در کنار تاریخ معاصر آن مورد تدقیق و مداقه قرار دهد.
2. کاتوزیان در پاسخ به سؤال «خبرنگار ایران» درباره محتوای کتاب 248 صفحه‌ای «راهنمایی مقدماتی درباره ایران» و پروژه فکریش در این اثر می‌گوید: «قصدم تدوین اثر و کتابی بود با حجم کم در باب تاریخ، فرهنگ و جامعه ایران که برای مخاطب عام جامعه و دانشجویان مقطع کارشناسی مفید باشد. در این کتاب به شکلی جامع به بررسی تاریخ و ساختار سیاسی ایران پرداخته‌ام و محتوای آن بر اساس اطلاعات واقعی شکل گرفته است.»
کاتوزیان مقدمه‌ای از این کتاب را در اختیارمان قرار داد که در آن نظر برخی از محققان درباره این اثر ذکر شده بود. به عنوان مثال فریبا عادل‌خواه، پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقات بین‌المللی پاریس، در وصف این اثر نوشته است «کسانی که می‌خواهند ایران را خیلی خوب بشناسند باید این کتاب را بخوانند، کتاب کوتاه، سلیس و بسیار آموزنده است. تنها یک استاد برجسته مطالعات ایران می‌توانست چنین اثری بجا گذارد.»
از نگاه علی بنوعزیزی، استاد علوم‌سیاسی و مدیر برنامه‌های تمدن و جامعه اسلامی در کالج بوستون «این اثر روشن‌ترین، جذاب‌ترین و معتبرترین مقدمه برای مطالعه ایران است» نسرین رحیمیه، رییس مرکز مطالعات ایرانی ساموئل جردن دانشگاه کالیفرنیا، نیز معتقد است «کاتوزیان در این اثر پیچیده‌ترین جنبه‌های تاریخ اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران را روشن می‌کند.»
3. دکتر کاتوزیان در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود تخصص‌های متعددی که دارید اما عمده کارهایتان بر ایران و تاریخ آن متمرکز است می‌گوید: «در چند دهه اخیر، ایران در مرکز امور جهانی قرار گرفته است و اخبار متنوعی از کشور منعکس می‌شود. بنابراین نیاز است که ایران و تاریخ‌مان را به درستی به دیگران بشناسانیم. از این رو بود که در این اثر سعی کرده‌ام تفاوت عمده ساختار سیاسی و اجتماعی ایران را در مقابل کشورهای اروپایی نشان می‌دهم.»
کاتوزیان در تبیین ماهیت حکومت خودکامه و مقام شاه در سیاست ایران بر این عقیده است که ایرانیان دقیقا به این دلیل با حکمرانان خود مخالفت می‌کردند که جان و مالشان در اختیار آنان بود. اما تقریبا همیشه از حکمرانانی که در میان آشوب ظاهر می‌شوند و نظم را برقرار می‌کنند استقبال می‌کنند. او تاریخ ایران را به چهار وضعیت «سلطه مطلق و خودکامه، سلطه ضعیف خودکامه، انقلاب و آشوب» تقسیم می‌کند.
کاتوزیان پیش از این در تشریح تاریخ ایران نظریه «جامعه کلنگی» را ارائه داده بود که البته در این کتاب هم باز به آن رجوع می‌کند و در توضیح آن به «خبرنگار ایران» می‌گوید: «تاریخ ایران به دلیل انقطاع‌های مکرر، نه یک تاریخ بهم پیوسته و مدون، که مجموعه‌ای متعدد از دوره‌های کوتاه مدت است. به ندرت پیش می‌آید که تصمیم‌گیران در کشور ملاحظات بلندمدت داشته باشند. این اصطلاح که «تا شش ماه بعد چه کسی زنده است یا مرده» خود حاکی از نگرش عمومی مردم در ایران نسبت به زمان، پیش‌بینی و برنامه‌ریزی است.»
این استاد دانشگاه آکسفورد در تبیین بیشتر این نظریه افزود: «جامعه کوتاه مدت به این معنی نیست که ایران هیچگونه دوره بلند مدتی نداشته است. در ایران امپراطوری ساسانی و صفوی تا مدت‌های مدیدی حکمرانی می‌کردند. مفهوم «جامعه کوتاه مدت» به واقعیتی اشاره می‌کند که در هر دوره سیر جریانات اجتماعی در ایران در مقایسه با اروپا، کوتاه مدت بوده است.»
کاتوزیان درباره دلیل پیدایش این پدیده می‌گوید: «دلیل عمده این مسأله حاکمیت استبداد در تاریخ ایران بوده است که علاوه بر اثرات مخرب بسیار، اجازه نداد تا طبقات اجتماعی مستقل، به ویژه نخبه‌سالاری (aristocracy) برای بلندمدت در جامعه ما شکل گیرد».
وی در تبیین تاریخ، جامعه، سیاست و فرهنگ ایران بر چادرنشینی و تنوع زبانی و دینی ایرانیان تأکید ویژه‌ای دارد. در این باب، وی ایران را به عنوان چهارراهی میان غرب و شرق معرفی می‌کند که مردمش به ناچار تکنیک‌ها و روش زندگی مهمانان خارجی را یاد گرفتند.
4. مفهوم دیگری که در کتاب «Iran, a Beginner’s Guide» به چشم می‌خورد نظریه «ایرانیت» است که جدا از مفهوم «ملیت» برشمرده می‌شود. کاتوزیان در توضیح این نظریه می‌گوید: «ایرانیت نوعی آگاهی نسبت به همبستگی اجتماعی و فرهنگی است که مردم را از همسایه‌های یونانی، رومی، عرب، ترک، چینی و هندی متمایز می‌کند. عوامل مهمی که پیوند ایرانیان را مستحکم می‌کرد و به آنان هویت ایرانی می‌داد، اغلب‌شان در طول تاریخ دچار تغییر شدند. با این وجود، مهمترین عناصر ایرانیت، زبان فارسی، مذهب شیعه و سرزمین و قلمروی ایرانی است.»
5. یکی از مباحث قابل توجهی که کاتوزیان در این کتاب به آن توجه کرده «تئوری توطئه» است. او در اینباره می‌گوید: «به ندرت پیش می‌آید که ایرانیان معنای ظاهری موضوعی یا رویداد، پدیده، نظر یا پیشنهادی را بپذیرند. به عبارتی، ایرانی‌ها اعتقاد دارند که ظواهر فریبنده هستند و حقیقت فرای آن است. با وجود اینکه این رویکرد را می‌توان در کشورهای اروپایی نیز مشاهده کرد، اما در ایران و برخی کشورهای شرقی ریشه‌دارتر، قوی‌تر و رایج‌تر است.» او در این کتاب دلایل این امر را واکاوی کرده است.
6. «پرسونالیسم» یا «شخصی‌گرایی» از دیگر موضوعاتی است که کاتوزیان در این کتاب بر آن متمرکز شده است و آن را در ایران و ایرانیان ریشه‌یابی می‌کند. البته آنچه از این اصطلاح مدنظر او است شاید با تصور عموم هیچ شباهتی نداشته باشد. وی در مقایسه‌ای با مفاهیم اروپایی، «فردگرایی ایرانی» را کاملا با جنبش فردگرایی لیبرال اروپایی متفاوت می‌داند و در توضیح این امر می‌گوید: «ایرانیان خود را از کسانی که با آنان هیچ رابطه خویشاوندی یا دوستی ندارند، جدا می‌دانند و فاصله‌ها را حفظ می‌کنند. این در حالی است که در مواردی مانند تجربه انقلاب یا براندازی حکومت فاسد، همه مردم با انسجام و همدلی در کنار هم حضور پیدا می‌کنند.» او شواهد این امر را در کتاب خود طرح و عنوان می‌کند.
از طرفی، پیوند و وابستگی خانواده‌ها و دوستان صمیمی ایرانی امری ویژه و خاص است. کاتوزیان مردم ایران را «باهوش، مبتکر و هنرمند» معرفی می‌کند که قدرت انعطاف و انطباق با شرایط موجود را به خوبی دارند.
7. عناوین مهم فصل‌های کتاب «Iran, a Beginner’s Guide» شامل سرزمین و مردمان ایرانی، دولت و جامعه، کشمکش میان دولت و جامعه، جامعه کوتاه مدت، چادرنشینان و قومیت، ایرانیت، تئوری توطئه و پرسونالیسم است. در تکمیل معرفی کتاب باید از قول محمد توکلی طرقی، استاد تاریخ و تمدن‌های خاور نزدیک و میانه در دانشگاه تورنتو، گفت که «این اثر، مقدمه‌ای عالی درباره سیاست و فرهنگ سیاسی ایرانی از پرشیای باستان تا جمهوری اسلامی ایران است.»
لازم به ذکر است که پیش از این، کتاب «ایرانیان» دکتر کاتوزیان با ترجمه حسین شهیدی در ایران منتشر شد که به بررسی تاریخ ایران از افسانه‌ها و اسطوره‌‌های ایران باستان تا انقلاب ۱۳۵۷ می‌پردازد.
8. همایون کاتوزیان ۲۶ آبان ۱۳۲۱ در تهران متولد شده است. او را در خارج از کشور اغلب به نام «هما کاتوزیان» می‌شناسند. او اقتصاددان، تاریخ‌نگار، دانشمند علوم‌سیاسی و منتقد ادبی است که زمینه تحقیقات مورد علاقه‌اش مسائل مربوط به ایران است.
کاتوزیان پس از فراغت از تحصیل از دبیرستان البرز و گذراندن یک سال در دانشگاه تهران، برای خواندن رشته اقتصاد به انگلستان رفت. کارشناسی خود را در سال ۱۹۶۷ از دانشگاه بیرمنگام گرفت. در سال ۱۹۶۸ کارشناسی ارشدش را از دانشگاه لندن و در سال ۱۹۸۴ دکترایش را از دانشگاه کنت در کانتربری اخذ کرد. در سال‌های بین ۱۹۶۸ تا ۱۹۸۶ در انگلستان، ایران، کانادا و ایالات متحده، اقتصاد درس داد. اما در حال حاضر، درکالج سنت آنتونی و بخش مطالعات شرقی دانشگاه آکسفورد مشغول به کار است.
دکتر کاتوزیان سردبیر مجله بین‌المللی ادبیات فارسی و دبیر سری کتاب‌های مطالعات ایرانی انتشارات راتلج نیز هست. او همچنین استادی مؤسسه مطالعات پیشرفته در پرینستون، استاد دانشگاه کالیفرنیا در لس‌انجلس و سن‌دیگو، استاد دانشگاه لیدز، استادی دانشگاه کنت و دانشگاه مک‌مستر را نیز در کارنامه علمی خود دارد.
منبع: ایران آنلاین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۱۵۵۰۲۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کتاب «چالش‌های تاریخی» اثر سلیمی نمین رونمایی شد
سلمی نمین در مراسم رونمایی از کتاب «چالش‌های تاریخی» گفت: بدون آزادسازی اسناد انتظاری از پژوهشگر نمی‌رود تا کار دقیق انجام دهد. مراکز اسناد ثروت ملت است، اما عده‌ای به دلیل بخل‌ورزی آن را ثروت خودشان می‌پندارند. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مراسم رونمایی از کتاب «چالش‌های تاریخی» تألیف سلیمی نمین با حضور حجت الاسلام مرتضی اشراقی از نوادگان امام راحل، حسین صفار هرندی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، موسی حقانی رئیس مؤسسه تاریخ معاصر ایران و رضاپور حسین رئیس دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران در سازمان اسناد و کتابخانه ملی برگزار شد.
سلیمی نمین در این نشست گفت: قدرت‌های زیاده‌خواه و سلطه‌طلب در صدد مخدوش کردن تاریخ ملتها و خدشه وارد کردن بر شخصیت‌های تاریخ از ملتها می پردازند. دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران مفتخر است کارش را در سال 1380 با دفاع از شخصیت تاریخ ساز معاصر ایران یعنی امام خمینی (ره) آغاز کرد. در آن دوران کتاب «پاسداشت حقیقت» به نگارش در آمد که پاسخی در برابر هجمه‌های سازمان یافته علیه امام بود که در قالب خاطرات آیت الله منتظری منتشر یافت. پس از نگارش این کتاب، نتوانستیم از سد صدور مجوز وزارت ارشاد عبور کنیم و نا گزیر بودیم نُسخی را تکثیر کنیم و عرضه کنیم تا کمکی برای حل مشکل باشد. خیلی از بزرگان این اثر را ستودند.
بیت امام در ارائه اسناد تاریخی کم‌کاری جدی دارد
وی افزود: بدون پایبندی مراکز تولیدکننده‌ی تاریخ و اسناد تاریخی، پرداختن به تاریخ سخت است. گلایه‌ای حتی از بیت امام دارم. بسیاری از اسنادی که بیت می‌تواند در مسیر تبیین درست تاریخ کمک‌کار پژوهشگر باشد، کم‌کاری جدی دارد. برای پاسخگو به آقای کدیور که درباره آقای شریعتمداری نوشته شده بود، در مرکز اسناد جماران رفتم. امام نگاه برجسته‌ای نسبت به آقای شریعتمداری داشتند. بدون آزادسازی اسناد انتظاری از پژوهشگر نمی‌رود تا کار دقیق انجام دهد. مراکز اسناد ثروت ملت است، اما عده‌ای به دلیل بخل‌ورزی آن را ثروت خودشان می‌پندارند. در چنین فضایی کار پژوهش سخت شده است. شخصیت‌های اثرگذار به ویژه در مراکز فرهنگی کتاب مطالعه نمی‌کنند، و چون مطالعه نمی کنند، نمی توانند در مقام دفاع از محققان بر بیایند.
صفار هرندی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه این نشست گفت: نکته‌ای را از زبان عناصر ضد انقلاب در اوایل دهه هفتاد خواندم که گفته بود «نیاز نیست کار سیاسی کنیم و لازم نیست مبارزۀ سیاسی را دنبال کنیم بلکه کافی است با نسلی که از دوره انقلاب فاصله دارد، به گفت و گو بنشینیم. از این جهت باید اطلاعات آنان از تاریخ و فرهنگ منطبق با خودمان تنظیم کنیم. اگر اینگونه که ما بخواهیم، اطلاعات را دریافت کنند، عمل سیاسی را خود آنان انجام می دهند.» از این جهت باید هوشمندی دشمن را تحسین کنیم. در آن زمان موجی از کتاب‌هایی که روایت‌های تاریخی را تحریف می‌کرد، وارد بازار شد. عزیزانی هم برای دفاع و هجمه به آنان وارد عرصه شدند که آقای سلیمی نمین از جمله آنان بود. غیرت و حساسیتی که اقای سیلمی نمین برای ارائه تصویر روشن و درست از حضرت امام یافتم، این روحیه را ستایش می‌کنم. حساسیت‌های ایشان در نقاط درستی بود.
حمایت از تولید آثار فاخر انقلاب اسلامی در مرکزیوی افزود: برای برخی این قداستی که برای امام قائل بودیم، اهمیت ندارد. نسل ما انقلاب را از معبری در یافتند که در پیشانی آن، امام بود. خدشۀ به امام، کل آن معبر را نابود می‌کند. آنان که زدن امام را انتخاب کردند، درست فهمیدند که کجا را باید واژگون کنند. باید برای حفظ این هاله قدسی که دور شخصیت امام است، تلاش کنیم. برخی با افتخار می‌گویند از اصول خودشان بازگشتند، اما امام اصولش از اول همانی بود که مطرح کرد و تا آخر پای آن اصول ایستاد.
صفار هرندی ادامه داد: باید در هر نقطه‌ای که انحراف از حقیقت اتفاق می‌افتد، این حساسیت امثال آقای سلیمی نمین را نشان داد. یک روزی رادیوی اسرائیل محلی برای انعکاس منویات یک شخصیت برجسته‌ای که از شاگردان امام بوده و به قدری برجستگی داشته که بزرگان قم تصور می‌کنند او باید جانشین امام باشد و کسی است که حرارت ضد اسرائیلی او از امام کمتر نبود. اما روزی چشم باز می‌کنیم و می‌بینیم منویات و استفتائات ایشان از طریق رادیو اسرائیل پخش می‌شود. آنجا انسان می‌فهمد که آثار تحریف تاریخی چقدر خطرناک است.
در انتهای این برنامه از کتاب «چالش‌های تاریخی» رونمایی شد.
بر پایه این گزارش، کتاب «چالش‌های تاریخی» با عنوان فرعی چرخش قلم و سخن در سیر تاریخ تالیف عباس سلیمی نمین از سوی دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران به بازار چاپ و نشر کتاب آمد. این کتاب در هشت فصل اصلی و تعدادی زیربخش در هر فصل به بررسی موضوعاتی همچون باستان با عظمت، مشروطه به غارت رفته، سیر تاریخی کودتای 1299، نهضت ملی و مشت آهنین، دردی جانکاه، خیزش سراسری یک ملت از دریچه مستند «انقلاب 57»، فرجام تمسک به منابع نامعتبر، منشا تقابل آقای منتظری با امام پرداخته است.
به طور کلی هشت چالش تاریخی در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است که این هشت چالش عبارتند از: نسبت 7 آبان با ایرانیان (مناظره شروین وکیلی، پرویز رجبی، عبدالمجید ارفعی، بهرام روشن‌ضمیر و عباس سلیمی نمین)، مشروطه به غارت رفته (مناظره قلمی در روزنامه شرق)، سیر تاریخی کودتای 1299 (مناظره صادق زیباکلام و عباس سلیمی نمین در کانون اندیشه جوان)، نهضت ملی و مشت آهنین (مناظره قلمی ابراهیم یزدی و عباس سلیمی نمین)، رکس؛ آتشی که به جان آتش‌افروزان افتاد (مناظره قلمی در روزنامه کارگزاران)، خیزش سراسری یک ملت از دریچه مستند «انقلاب 57»( محاجه‌ای قلمی با شبکه من و تو)، خرد جمعی و نظام تصمیم‌ساز در دفاع مقدس و… (مناظره مرتضی الویری و عباس سلیمی نمین در جماران)، منشا تقابل آقای منتظری با امام (مناظره اعضای بیت آیت‌الله منتظری و عباس سلیمی نمین به دعوت انجمن اندیشه و قلم).
انتهای‌پیام/
همسر شهید آیت الله سیدمصطفی خمینی دار فانی را وداع گفت