به نقل از «ایران آنلاین»

نقد ماهیت فلسفی غرب دغدغه فردید بود

تاریخ انتشار: ۲۶ مرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۱۸۱۹۰۵

محمد رجبی، مدرس و پژوهشگر فلسفه سیاسی اعتقاد دارد که برخلاف بسیاری از منتقدان غربگرایی در ایران، غرب برای فردید از لحاظ فلسفی اهمیت داشت؛ مساله فردید «ماهیت فلسفی غرب» بود که بر بنیاد «فراموشی هستی» و غلبه «تکنیک بر تفکر» قرار داشت، بنابراین به نقد آن پرداخت.

ایران آنلاین /گروه اندیشه:

25مرداد 1397 برابر است با بیست و چهارمین سالگرد درگذشت سیداحمد فردید، فیلسوف مشهور و جنجالی ایران معاصر.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

درباره فردید، زندگینامه و منظومه فکری او منابع چندی منتشر شده و شاگردانش نیز بارها در گفت‌وگوها و یادداشت‌های خود نکات چندی را یادآور شده‌اند. مخالفان اندیشه و شخصیت فردید نیز مکتوبات مهمی را در نقد تفکر او منتشر کرده‌اند. فردید هرچند که خود به جز چند مقاله در دوران جوانی‌اش و همچنین ترجمه حجم عمده‌ای از یک کتاب هانری کربن، دیگر هیچ ننوشت و هیچ ترجمه‌ای را به سرانجام نرساند و به فیلسوف شفاهی مشهور شد، اما حضور پررنگی در مکتوبات فلسفی ایران معاصر و تاریخ تفکر در این چند دهه اخیر دارد. بنابراین شاید نتوان فعلا به حرف‌های جدید و تازه‌ای درباره فردید رسید، اما چیزی که در این میان مغفول مانده نظرات و تحلیل نسل جدید از اندیشه‌های فردید است.
به مناسبت بیست‌وچهارمین سالگرد درگذشت فردید به سراغ یکی از اهالی اندیشه متعلق به نسل جدید، یعنی دکتر محمد رجبی رفتیم که دکترای فلسفه سیاسی دارد. این گفت‌وگو را در ادامه مطالعه کنید.
مفهوم «غربزدگی» که نخستین بار توسط فردید مطرح و تئوریزه شد، خوانشی بود از نقد متافیزیکِ هایدگر. از نظر شما که رویکرد فلسفه سیاسی دارید، چه برداشتی از غربزدگی در ایران معاصر شد و این برداشت تا چه میزان به نظر فردید نزدیک بود و چه تاثیری این برداشت در کنش‌های سیاسی ایرانیان داشت؟
اجازه بدهید پاسخ شما را با تامل روی دو واژه غربزدگی و غرب‌گرایی آغاز کنم. غربزدگی یک نوع تمایل مبتنی بر احساس و فارغ از اندیشمندی است و حال آنکه غرب‌گرایی نوعی گرایش است که می‌تواند باعث نوع آوری سیاسی اجتماعی فرهنگی و اقتصادی و نهایتا دگرگونی شود، بر این اساس مشکل ایران از زمانی آغاز شد که اندیشه‌‌های اگزیستانسیالیسم توسط افرادی که دغدغه دین داشتند در ایران مطرح و رواج پیدا کرد؛ افرادی چون جلال آل احمد و دکتر شریعتی که به قول دکتر سیدجواد طباطبایی این افراد باعث نوعی عقب‌گرد در تاریخ توسعه ایران شده‌اند، حال آنکه تفکر دکتر فردید همانند تفکرات غرب گرایان دارای معنا و مفهومی کاربردی و از جنس دغدغه حوزه اندیشه بود.
 در دوران معاصر به دو کتاب مهم برمی‌خوریم: یکی کتاب «غربزدگی» جلال آل احمد که برخوردی ایدئولوژیک و سیاسی با مفهوم غرب بود و فردید به تندی به کتاب آل احمد حمله کرد و آن را نواخت. فردید معتقد بود که جلال آل احمد مفهوم «غرب زدگی» را از او گرفته، بدون اینکه معنای آن را دریابد. غرب برای فردید از لحاظ فلسفی اهمیت داشت؛ مساله فردید «ماهیت فلسفی غرب» بود که بر بنیاد «فراموشی هستی» و غلبه  «تکنیک بر تفکر» قرار داشت.
اما کتاب دوم مهم درباره غرب «آسیا در برابر غرب» دکتر داریوش شایگان است که سعی کرده با رویکرد فلسفی به تقابل شرق و غرب بپردازد و برخلاف آل احمد از تقابل سیاسی پرهیز کند. به عنوان مثال، شایگان از «رابطه گشوده به طبیعت» (شرق) در برابر «سلطه تکنولوژیک بر طبیعت» (غرب) دفاع می‌کند. رویکرد فردید به شایگان نزدیک است نه آل احمد و لذا می‌توان اندیشه دکتر فردید را دغدغه فیلسوفی سیاسی دانست که به جامعه خویش از تمام زوایا نگاه می‌اندازد و موشکافانه آن را در راستای یافتن مسیری نو بررسی می‌کند، نه آنکه از روی احساس و بد فهمی خویش، مورد انتقاد قرار دهد.
بسیاری از منتقدان از تاثیرگذاری فردید در برخی جریان‌های سیاسی ایران در پس از انقلاب صحبت می‌کنند. عده‌ای نیز از نقدهای او بر پوپر به عنوان کنشی سیاسی صحبت می‌کنند که جنجال‌هایی را باعث شد. نظر شما در این باره چیست؟
دعوای پوپر و هایدگر در ایران همانگونه که بعدها داوری اردکانی اعتراف کرد، دعوای ایدئولوژیک بود، نه نقد مبانی فکری این دو فیلسوف. سروش و دیگران، به عنوان مثال، هایدگر را فاشیست می‌خواندند بدون اینکه از لحاط تئوریک بتوانند نشان دهند که بین فاشیسم و نظریات هایدگر چه رابطه مستقیمی وجود دارد؟ آنها حتا رویکرد هایدگر به مفهوم غرب را نفهمیده بودند که بخواهند نقد کنند. بنابراین این دعوا، جنگی سیاسی بود نه جدالی فلسفی.

محمد رجبی

دیدگاه‌ فردید درباره دوری بودن تاریخ و مقوله پس‌فردای تاریخ را که زمان شکل‌گیری «امت واحده» است، چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا به آرمانشهر مدنظر شیعه در پایان تاریخ نزدیک است؟
دیدگاه فردید در مورد تاریخ به هانری کربن نزدیک است. هانری کربن از تاریخ قدسی (اعتقاد شرقیان) در برابر تاریخی گرایی غربی دفاع می‌کند. تاریخ قدسی به «حکمت خالده» پیوند می‌خورد. همین پیوند است که سبب می‌شود شیخ شهاب الدین سهروردی و زرتشت و افلاطون در یک همسخنی باشند، با اینکه به مکان‌ها و زمان‌های مختلف تعلق دارند. در واقع، تاریخ قدسی «تاریخ عمودی» است و نه تاریخ افقی آنگونه که در غرب هست.
در تاریخ عمودی، پیشرفت معنایی ندارد، اگر منبع مشترک باشد (حکمت خالده) آنگاه حقایق واحد حاصل می‌شود. در حالی در تاریخ افقی و پیشرفتی میان متفکران در زمان‌های مختلف اختلاف و جدایی وجود دارد.
به نظر شما چرا فردید هیچ کتابی ننوشت؟
تنها به خاطر شیوه فراگیری سنتی خودش از آلمان و دلبستگی بیش از حد به هایدگر که ترجیح داد در بستر شیوه آموزش گفتاری بماند و وارد حوزه نوشتار نشود. یا اینکه شاید بتوان عنوان کرد به دلیل حساسیت بالای دکتر فردید در کاربرد کلمات برای تحریر اندیشه‌های خویش ترجیح داد از آن گذر و آموزش و نشر تفکرات خود از طریق سنتی (یعنی ارائه سخنرانی و گفت‌وگو) بپردازد./ ایبنا

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۱۸۱۹۰۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تسویه بدهی گازی پتروشیمی ها به دلیل ماهیت مصارف قطعی تبصره هدفمندی یارانه‌ ها باید سریعا انجام پذیرد

پتروشیمی ها جزو صنایع بزرگ کشور محسوب می شوند که دولت نگاه ویژه ای به آن ها دارد. این صنایع سهم مهمی در اشتغالزایی برای کشور دارند. همچنین محصولات آن ها تحریم پذیر نیست. بنابراین، در شرایط تحریم به کمک کشور آمدند. اما در برخی موارد، شاهد بی اعتنایی پتروشیمی ها به منافع ملی هستیم.

به طور مثال، الان می بینیم که هلدینگ های بزرگ پتروشیمی از تسویه بدهی گازی خود به دولت اجتناب می کنند. این امر به معنای ناتوانی دولت در انجام وظایفش است که نارضایتی عمومی را به دنبال خواهد داشت.

حالا باید منتظر شویم و ببینیم که در کشاکش موجود بر سر بدهی گازی پتروشیمی ها به دولت چه تصمیمی اتخاذ می شود. آیا همان طور که دولت خوراک این صنایع را با قیمت مناسب تأمین می کند و حمایت ویژه ای از آن ها دارد، پتروشیمی ها نیز در خدمت جامعه و جلوگیری از بروز کسری بودجه دولت خواهند بود یا خیر.

به زعم بسیاری از کارشناسان، عدم تسویه بدهی پتروشیمی ها به دولت به معنای اعمال فشار مضاعف بر مردم عادی است. نظرات محمدصادق مهرجو، کارشناس ارشد انرژی را در خصوص بدهی گازی 60 هزار میلیارد تومانی پتروشیمی ها به دولت و لزوم تسویه آن جویا شدیم که در ادامه می خوانید.

تاثیر بدهی گازی 60 هزار میلیارد تومانی پتروشیمی ها بر بودجه دولت

مهرجو در ارتباط با بدهی گازی 60 هزار میلیارد تومانی پتروشیمی ها به دولت خاطرنشان کرد: در زمینه بدهی های گازی پتروشیمی ها باید بگوییم، دولت در لایحه بودجه روی درآمد حاصل از فروش گاز به پتروشیمی ها حساب ویژه ای باز کرده است و دولت یک سری هزینه های قطعی دارد که باید از محل درآمدهایش تأمین شود. عدم پرداخت بدهی پتروشیمی ها، دولت را در انجام وظایفش با مشکل مواجه می کند.

این کارشناس ارشد انرژی توضیح داد: دولت هزینه های ثابتی و مصارف قطعی در تبصره هدفمندی یارانه ها دارد و در صورت عدم تحقق مجبور به استقراض خواهد شد. در نهایت اثر کسری بودجه دولت و استقراض از بانک مرکزی به صورت تورم خود را نشان می دهد و بر زندگی مردم عادی اثرگذار است، بنابراین باید موضوع بدهی گازی پتروشیمی ها به دولت کاملا جدی تلقی و از راه های خاص و فوری حل و فصل شود.

 امکان ایجاد تلاطمات در ارزش سهام شرکت های پتروشیمی با برخورد قهری

وی ادامه داد: پتروشیمی ها نیز بخشی از دولت به شمار می روند و بخش هایی از صندوق های بازنشستگی وزارتخانه های دولتی در این هلدینگ ها سهامدار هستند. از سوی دیگر، این واحدهای صنعتی سهمی در اشتغالزایی و ارزآوری برای کشور و همچنین رونق بورس دارند. بنابراین، برخورد قهری با آن ها نتایج خوبی به دنبال نخواهد داشت و امکان ایجاد تلاطمات در ارزش سهام این شرکت ها ایجاد می کند.

این کارشناس ارشد انرژی توضیح داد: تمام آنچه در بالا توضیح داده شد، به این معنا نیست که پتروشیمی ها حق دارند بدهی گازی خود را به دولت نپردازند. وزارت نفت همواره تلاش کرده است خوراک مورد نیاز پتروشیمی ها را با قیمت منصفانه و با توجه به محدودیت های خاص تولیدی در کشور برای پتروشیمی ها تأمین کند. حالا که دولت به لحاظ مالی روی وصول این درآمدها حساب ویژه ای باز کرده است و برای تأمین هزینه مورد نیاز مصارف قطعی به درآمدهای حاصل از فروش گاز به این واحدها نیاز دارد، پتروشیمی ها نیز باید منصفانه به موضوع نگاه کنند و حداکثر همکاری لازم را با دولت داشته باشند.

مهرجو تأکید کرد: حل و فصل موضوع بدهی گازی پتروشیمی ها به دولت یک ضرورت است. زیرا عدم پرداخت این بدهی ها در نهایت به صورت کسری بودجه و تورم خود را نشان می دهد و همه کشور به نوعی در این موضوع متضرر خواهند شد. باید در این قضیه نگاه ملی را لحاظ کرد.

زهرا طوسی