به نقل از «بسیج نیوز»

تفکر سیستمی، راه‌حل مشکلات اقتصادی

تاریخ انتشار: ۲۷ مرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۱۹۲۸۱۰

به گزارش خبرگزاری بسیج، رهبر معظم انقلاب در سخنرانی اخیرشان در دیدار اقشار مختلف مردم فرمودند: «کارشناسان اقتصادی و بسیاری از مسؤولان متفقند بر اینکه عامل این حوادث، تحریم‌های خارجی نیست، عامل این حوادث درونی است، مشکلات داخلی است».
بر همین مبنا برای برون‌رفت از مشکلات اقتصادی موجود لازم است به مسائل اقتصاد با نگاهی جدید و ویژه‌ نگریست، زیرا ساختار اقتصادی فعلی، نظام برنامه‌ریزی کشور، واکنش به نتایج تصمیمات و اظهارات برخی مسؤولان نشان می‌دهد متاسفانه در حوزه اقتصاد فاقد این نگاه بوده‌‌‌‌‌‌ایم؛ نگاهی که به اقتصاد به عنوان یک نظام ارگانیک و یک سیستم دینامیک می‌نگرد؛ سیستمی با مجموعه اجزا و عناصر مرتبط با یکدیگر که هدفی را دنبال می‌کنند، از محیط بیرون تاثیر می‌پذیرند و بر آن تأثیر می‌گذارند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

سیستمی که یک کل است و نمی‌توان آن را به اجزای مستقل تقسیم کرد. این نگاه مبتنی بر مولفه‌‌‌هایی است که نه‌تنها در حوزه اقتصاد بلکه در هر حوزه دیگری نیز کارآ و اثربخش است.
1- شرایط محیطی را سرزنش نکنیم
مدیران و سیاستمداران غالبا عادت دارند مشکلات و تبعات تصمیم‌‌های خود را به محیط بیرونی نسبت دهند. «راسل ایکاف» نظریه‌پرداز مشهور تفکر سیستمی این ویژگی را با نام «عقلانیت» می‌شناسد. وقتی کنش عناصر محیطی سیستم مطابق انتظار ما نیست ولی تبعات آن متوجه سیستم ما است، این کنش و رفتار را غیرمعقول و غیرمنطقی می‌دانیم؛ مثال بارز آن را در ماه‌‌های اخیر شاهد بوده‌‌‌‌‌‌ایم. دولت براحتی آشفتگی بازار ارز و سکه و کالاهای اساسی را متوجه «رفتار غیرعقلانی مردم» می‌کند و از پذیرش مسؤولیت برنامه‌ها و تصمیم‌‌های گذشته خود شانه خالی می‌کند. مردم اگر چه در «کل نظام اقتصادی کشور» از عناصر داخلی سیستم محسوب می‌شوند ولی درباره «دستگاه برنامه‌ریزی و اجرایی اقتصادی» محیط محسوب می‌شوند. اگر سیستم برنامه‌ریزی و اجرایی کشور فشل است، محیط را سرزنش نکنیم، مسؤولیت‌پذیر باشیم.
2- به روابط علّی توجه کنیم نه روابط همبستگی
«استر من» نظریه‌پرداز تفکر سیستمی مثال معروفی نقل می‌کند. او می‌گوید حجم فروش بستنی و نرخ جنایات، همبستگی (Correlation) مثبت دارند. یعنی میزان فروش بستنی و نرخ جنایت‌ها در تابستان افزایش و در زمستان کاهش می‌یابد. با این حال آیا منطقی است عامل بروز جنایت‌ها را فروش بستنی بدانیم؟ قطعا خیر! واقعیت این است که علت اساسی هر دو مورد یادشده، افزایش دمای هواست. از این نمونه‌ها در اقتصاد و سیاست هم داشته‌‌‌‌‌‌ایم. دولت سعی دارد نابسامانی بازار طی 4 ماه گذشته را به خروج آمریکا از برجام مربوط کند. نمونه اظهارات مسؤولان را در بیانات کذایی وزیر امور خارجه شاهد بودیم، در حالی که رابطه خروج آمریکا از برجام و نابسامانی اقتصادی نه یک رابطه علّی بلکه صرفا یک رابطه همبستگی بوده است. علت واقعی نابسامانی میزان نقدینگی‌ای بود که طی 5 سال 3 برابر شد و به 1600 هزار میلیارد تومان رسید. علت واقعی عدم توجه به بخش‌های مولد اقتصاد و همچنین بحران بانکی بوده است. فنر تورم را سیاست‌‌های پولی دولت و بانک مرکزی که منجر به رشد سرسام‌آور نقدینگی شد، فشرده‌‌‌‌‌‌تر می‌کرد، اگر نه پیش از خروج آمریکا از برجام نیز به گفته رئیس‌جمهور طی 3 سال گذشته دلارها با چمدان وارد می‌شد؛ روابط علّی را کشف کنیم.
3- تاخیر سیستم‌ها در پاسخ
تاخیر زمانی بین رفتار سیستم و کنش اجزا با نتایج حاصله را نباید فراموش کرد. مثال واضح برای تشریح این اصل این است که از لحظه باز کردن شیر آب گرم تا آمدن آب گرم یک فاصله زمانی است. این فاصله ممکن است شما را دچار خطا کند که شیر آب گرم را بیشتر باز کنید اما در این صورت پس از لحظاتی نه با آب گرم بلکه با آب داغ مواجه خواهید شد. به همین ترتیب فاصله زمانی بین تصمیم و عمل با تبعات ناشی از آن ممکن است سیاست‌گذار را دچار خطا کند. دولت طی 5 سال اقدام به چاپ پول کرد و بانک‌ها نیز در این 5 سال (و البته قبل از آن) خلق اعتبار کردند و نقدینگی به مرور انباشته شد ولی نتیجه این سیاست‌ها و تصمیم‌ها امروز خود را نمایان می‌کند؛ به تصمیمات بلندمدت نگاه کنیم.
4- مقاومت سیستم در برابر سیاست‌ها
در بسیاری از موارد تلاش برای حل یک مشکل بدون توجه به علل ریشه‌ای، آن مشکل را بدتر یا اثرات آن را به نقاط دیگر سیستم منتقل می‌کند. در حوزه اقتصاد وقتی سیاست‌گذار به جای فعالیت مولد به سفته‌بازی پاداش می‌دهد، پدیده‌ای رخ می‌دهد که «میلتون فریدمن» از آن به عنوان «بادکنک» یاد می‌کند. وقتی شما یک بادکنک را می‌فشارید تورم بادکنک از بین نمی‌رود بلکه از نقطه زیر دست شما به سایر نقاط بادکنک منتقل می‌شود. در اقتصاد نیز زمانی که تولید و ایجاد ارزش افزوده به اندازه کافی جذاب نباشد، وقتی سیاست‌گذار سیاست پیش‌فروش سکه را در پیش می‌گیرد، سیستم اقتصادی به فشار سیاست‌گذار واکنش نشان داده و نقدینگی را از بخش سکه و طلا نه به بخش واقعی تولید، بلکه به بازار مسکن، خودرو و... منتقل می‌‌کند، در واقع سیستم در مقابل سیاست شما به نوعی مقاومت می‌کند، لذا لازم است به علل واقعی مشکلات توجه کنیم.
5- تفکر ترکیبی در کنار تفکر تحلیلی
برای بررسی هر سیستمی 2 نوع تفکر وجود دارد. تفکر اول تحلیلی است که با تفکیک و تجزیه سیستم به اجزا و عناصر، عملکرد هر یک از اجزا، جدا از سایر اجزای سیستم، بررسی می‌شود. تفکر دوم ترکیبی است که در آن سیستم به عنوان جزئی از سیستم کلی‌تر بررسی می‌شود. مثلا برای بررسی تحلیلی دانشگاه، آن را به اجزا و عناصر جزئی تجزیه می‌کنیم ولی در تفکر ترکیبی دانشگاه را جزئی از یک نظام کلی‌تر یعنی نظام آموزشی مد نظر قرار می‌دهیم. در حوزه اقتصاد نیز این گزاره صادق است. از دهه 70 با تشکیل مکتب نیاوران در اقتصاد کشور سعی بر این بود اقتصاد صرفاً به عنوان مجموعه‌ای از قواعد ریاضی جهان‌شمول تقلیل داده شود. این در حالی ‌است که برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در نظام اقتصادی لازم است به اقتصاد در کنار حوزه‌‌های فرهنگ، علوم اجتماعی، سیاست، تاریخ و... ذیل مفهوم کلی‌تری به نام علوم انسانی نگریسته شود. گفته می‌شود تفکر تحلیلی به «دانش» و تفکر ترکیبی به «درک» منجر می‌شود؛ اقتصاد را ریاضی‌زده نکنیم.
6- تفکر دینامیک به جای تفکر استاتیک
اگر از اقتصاددانان و مردم بپرسند مشکلات اقتصادی موجود را در چه می‌بینید، احتمالاً لیستی از مشکلات را برای شما ردیف خواهند کرد. در حالی که امروز ثابت شده روابط علّی، یک‌طرفه و خطی نیست و اصطلاحا مبتنی بر یک حلقه بازخورد رفتار می‌کند. بدین معنی که ممکن است علاوه بر اینکه علت بر معلول تاثیر بگذارد، معلول نیز بر علت اثرگذار باشد و حتی ممکن است معلول، خود علت رویدادی دیگر باشد. به طور مثال دولت با افزایش هزینه‌ها و کسری بودجه، ممکن است بدون توجه به عواقب کار، تصمیم بگیرد پول چاپ کند. چاپ پول، نقدینگی و متعاقبا تورم را افزایش می‌دهد. وقتی تورم افزایش یافت در حلقه بازخورد مجددا هزینه‌های دولت اعم از هزینه پروژه‌‌های عمرانی، بودجه جاری، حقوق کارمندان و پرداختی به صندوق‌های بازنشستگی نیز افزایش می‌یابد؛ به عواقب اقتصادی تصمیم‌ها به صورت دینامیک بیندیشیم.

یادداشت وطن امروز/ امید رامز

منبع: بسیج نیوز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت basijnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «بسیج نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۱۹۲۸۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

موانع تولید ۲۴ کارخانه در البرز طی سال گذشته رفع شد

به گزارش خبرنگار مهر، سردار علیرضا حیدرنیا ظهر چهارشنبه در حاشیه بازدید از یک واحد تولید فولاد و آلومینیوم در شهرک صنعتی اشتهارد در جمع خبرنگاران ضمن تبریک هفته کار و کارگر با اشاره به توضیحات مسؤولان این شرکت در خصوص روند راه اندازی و تولید محصولات گفت: مایه فخر و مباهات کشور است که ما چنین جوانان با اراده‌ای داریم که دل در گرو ایران قوی دارند.

فرمانده سپاه استان البرز با بیان اینکه این کارخانه طی سال‌های کمی که از راه اندازی آن می‌گذرد، محصولاتی را تولید می‌کند که نه تنها در داخل کشور بلکه در دنیا منحصر به فرد هستند، از تلاش‌ها و مجاهدت‌های خستگی ناپذیر فرزندان این مرز و بوم در عرصه کار و کارگری و کارفرمایی قدردانی کرد.

وی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص کار و تلاش و نامگذاری شعارهای سال با محوریت اقتصاد، پاشنه آشیل کشور را اقتصاد دانست و بیان کرد: در جایی که آمریکا اتاق جنگ خود را به وزارت خزانه داری منتقل کرده و تمام جبهه استکبار ایران را هدف قرار داده‌اند، سربازان و افسران خط مقدم مبارزه با تحریم‌ها جانانه تلاش می‌کنند.

سردار حیدرنیا با بیان اینکه این ما به قله‌ها نزدیک هستیم و با توجه به انگیزه و تلاش جامعه کارگری، در آینده‌ای نه چندان دور شاهد شکوفایی بیش از پیش اقتصاد کشور خواهیم بود، اظهار کرد: سپاه یک نهاد انقلابی و دارای اقشار مختلف در تمام زمینه هاست که شاید یکی از اقشار تأثیرگذار آن، بسیج کارگری و بسیج مهندسین صنعت است.

فرمانده سپاه استان البرز عنوان کرد: این سازمان‌ها مدام در تلاش هستند و ضمن رصد مشکلات اقتصادی و موانع تولید، اقدام به عارضه یابی واحدهای تولیدی و صنعتی می‌کنند. در سال گذشته به همت سازمان‌های بسیج کارگری و بسیج مهندسین صنعت عارضه یابی بیش از ۱۴۳ شرکت و کارخانه و از این تعداد رفع موانع تولید ۲۴ شرکت انجام شد.

جهش تولید چرخه اقتصاد را به حرکت در می‌آورد

وی با اشاره به اینکه بسیاری از مشکلات چه در سطح ملی و چه استانی در کمیسیون رفع موانع تولید در استانداری که سپاه هم در آن عضویت دارد، منتقل می‌شود، بیان کرد: با توجه به نامگذاری سال جاری، باید از تمام توان خود در راستای جهش تولید استفاده کنیم. مقام معظم رهبری فرمودند که اگر در تولید جهشی اتفاق بیفتد، مشکلات رفع می‌شود و چرخه اقتصاد به حرکت در می‌آید.

سردار حیدرنیا اضافه کرد: در بعد مردمی سازی جهش تولید نیز سپاه و بسیج از ظرفیت و توان ویژه ای برخوردار است و می‌توانیم گروه‌های جهادی بسیج را در حوزه‌ها و صنایع مختلف وارد کنیم. مهندسان بسیجی نیز پای کار صنعت کشور باشند تا بتوانیم در سال جاری در کل کشور و به تبع آن البرز اتفاقات خوبی را رقم بزنیم.

فرمانده سپاه استان البرز با اشاره به کمبود نیروی کار در شهرک‌های صنعتی استان مطرح کرد: شاید یکی از مشکلات کارگران برای تردد به شهرک صنعتی اشتهارد، موضوع مسکن است که در راستای اجرای طرح نهضت ملی مسکن توسط دولت، یکی از سایت‌های اصلی این طرح در شهرستان اشتهارد قرار دارد که در حال انجام مقدمات و آماده سازی است.

وی خاطرنشان کرد: در شهرستان نظرآباد نیز سپاه استان البرز اجرای طرح نهضت ملی مسکن را در زمینی به مساحت یک هزار هکتار آغاز کرده است و به نظر می‌رسد با توجه به ظرفیتی که مردم در آینده نزدیک از آن بهره مند می‌شوند، بسیاری از مشکلات کارگری در این حوزه برطرف خواهد شد.

کد خبر 6094486