هنر «موج بافی» در تلاطم فراموشی

شهرکرد- ایرنا- هنر «موج بافی» از هنرهای دستی استان چهارمحال و بختیاری با پیشینه کهن، چندی است در تلاطم زندگی مدرن کاربرد خود را از دست داده و رو به فراموشی گذاشته است.

به گزارش ایرنا، هنر موج بافی یکی از صدها هنر و صنایع دستی مردمان مناطق غربی کشور از جمله چهارمحال و بختیاری است که از قدمتی دیرینه برخوردار است و سالیان سال با مردم این مناطق بویژه عشایر همراه و همسفر بوده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در هنر موج بافی هنرمندان با پشم گوسفند و دستگاه مخصوص بافندگی، پارچه هایی با طرح های هندسی و در رنگ های مختلف و زیبا خلق می کنند. در واقع موج ها پارچه هایی هستند که از آن بعنوان رختخواب پیچ، پتو، پشتی، رویه کرسی، سجاده و برای چادرهای عشایر استفاده می شود.
این هنر در زمانهای قدیم به دلیل کاربردهای فراوانی که داشت نقش مهمی در زندگی روزمره مردم ایفا می کرد و از آن به اشکال مختلف از قبیل زیرانداز، روکرسی، روفرشی، شال کمر و پتو استفاده می شد اما امروزه شاید کمتر کسی از مردم به ویژه نسل جوان بداند که موج بافی چیست و چه کاربردهایی دارد و حتی شاید اسم هنر موج بافی به گوش کمتر کسی رسیده باشد.
یک کارشناس صنایع دستی در همین خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: موج یا رشته بافی یکی از رشته های صنایع دستی عشایر است که خودمصرف است، بدین شکل که بافندگان برای خود و یا اعضای خانواده این هنر را خلق می کنند.
رضا طاهرپور افزود: این رشته صنایع دستی که مختص به عشایر بختیاری است به علت ماهیت مواد اولیه آن (پشم در پشم) به شدت از بین رفته و از نمونه های قدیمی موج برجا مانده از گذشته تنها کمتر از 100 سال می گذرد که نمونه آن «ماشته» (موج) برجا مانده در موزه کار و زندگی قلعه تاریخی «چال شتر» در شهرستان شهرکرد است.
وی تصریح کرد: با توجه به کاربردهای مختلف این دستبافت و پژوهش هایی که در این زمینه صورت گرفته، موج یا ماشته یکی از اقلام تشکیل دهنده جهیزیه دختران عشایری و روستایی به شمار می رفته اما امروزه به علت ورود سایر کالاهای صنعتی مشابه مصرف آن محدود شده و اکنون تولید این دستبافت تنها در بین عشایر بختیاری متداول است.
این کارشناس صنایع دستی با اشاره به کاربرد موج بافی در زندگی عشایر اظهار داشت: شرایط سخت زندگی عشایر و لزوم کاربرد چند منظوره مصنوعات عشایری باعث می شد که از این دستبافت هم بعنوان روپوش بار و بند عشایر و گاه نیز بعنوان زیرانداز استفاده شود.
طاهرپور با اشاره به نحوه تولید پارچه های ماشته یا موج در استان افزود: مواد اولیه مصرف در این دستبافت از پشم بهاره گوسفندان تشکیل می شود که هنرمندان پس از رنگ آمیزی تار و پود آن به صورت دار زمینی شروع به بافت می کنند و البته برخی صنعتگران این رشته در شوشتر و دزفول استان خوزستان از دستگاه های پدالی یک و 2 «وردی» استفاده می کنند که این نوع بافت میزان کمی از تولید در استان را به خود اختصاص می دهد.
وی با بیان اینکه این دستبافت از لحاظ شکل گیری، پشم ریسی، رنگرزی و بافت از سوی عشایر بختیاری تولید می شود، تصریح کرد: رنگ های قرمز، آبی، زرد و سورمه ای تنها رنگ هایی هستند که در تولید ماشته به کار می رود و نقوش ترسیمی روی ماشته اغلب هندسی و ساده است.
طاهرپور ادامه داد: در روش بافت ماشته بصورت دار زمینی از رشته های پشم و الوان بسته به نوع رنگ های دلخواه برای چله دوانی استفاده می شود که پس از انجام چله کشی (چرک دوانی) موقعیت پیز ( ورت) که در اصطلاح به آن پیس بندی می گویند تارهای ساده پشمی را بعنوان پود و بافت از لابه لای چله های پشمی الوان عبور می دهند که به آن «کرکید» می گویند که این روش تولید خاص بافندگان عشایر این استان است.
وی خاطرنشان کرد: نقوش به کار رفته در ماشته بافندگان استان عموما بصورت راه راه می باشد و تقریبا 70 درصد رنگ های به کار رفته در ماشته لاکی است.
به گفته این کارشناس صنایع دستی، از آنجا که این دستبافت جنبه خودمصرفی داشته و به دلایل مختلف تولید آن بسیار محدود شده است، معدود بافندگان عشایر در مناطق دور دست برای مصرف خود به بافت آن اهتمام دارند.
طاهرپور توصیه کرد: در صورت انجام طراحی های جدید و تغییر در ساختار تولید و تعریف کاربردهای جدید هنرهای دستی و البته با آموزش های لازم می توان آن را از فراموشی و منسوخ شدن نجات داد.
کارشناس مسئول حمایت از تولید صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص حمایت از صنایع دستی درحال فراموشی این استان گفت: این اداره کل در وهله اول رشته هایی که عمومیت بیشتری دارند را در محل قلعه چال شتر بصورت متمرکز ساماندهی کرده و در گام بعد می کوشیم سایر رشته هایی که فراموش شده یا در حال فراموشی است را احیا و متمرکز کنیم.
حمیدرضا ملکوتی، برنامه اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان را اقدامات حمایتی در قبال صنایع دستی دانست و اظهار داشت: تلاش می شود رشته های صنایع دستی را با برگزاری نمایشگاه ها بیش از پیش به مردم معرفی کنیم و با متمرکز کردن تولیدکنندگان هر یک از رشته ها در حمایت از آنها گام برداریم.
ملکوتی افزود: اما از آنجا که تعداد هنرمندان رشته موج بافی بسیار اندک و به عبارتی تنها می توان گفت حیات این رشته را می توان در میان عشایر استان مشاهده کرد، نتوانسته ایم در متمرکز کردن این رشته گام های عملی برداریم.
وی سیاست های ترویجی را از دیگر راهکارهای موثر در احیای رشته های صنایع دستی عنوان و تصریح کرد: مستندسازی و استانداردسازی رشته های صنایع دستی از جمله سیاست های ترویجی است اما در خصوص هنرهایی از قبیل موج بافی هنوز اقدام شایسته ای صورت نگرفته است.
با این وجود کارشناسان حوزه صنایع دستی معتقدند؛ آموزش و فرهنگسازی، تنوع بخشی به تولیدات، بازاریابی قوی، حمایت از هنرمندان و استادکاران این حرفه، برگزاری کلاس های آموزشی توسط سازمان میراث فرهنگی استان از جمله راهکارهای احیای هنرهای دستی است.
در کنار منسوخ شدن هنر موج بافی، 13 رشته از صنایع دستی چهارمحال و بختیاری یا فراموش شده و یا در حال فراموشی است که این موضوع می طلبد مسئولان مربوطه حساسیت و تلاش بیشتری برای حفظ و احیای هنرهای دستی استان به کار گیرند.
گزارش از: خاطره حسین زاده
7363/6021

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگی صنایع دستی فراموش شده موج بافی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۱۹۴۸۳۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

روستای تاریخی و کویری اصفهک، در راه جهانی شدن

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان جنوبی گفت: روستای اصفه کغیک روستای تاریخی در دل کویر در راه جهانی شدن است.

به گزارش خبرنگار ایمنا از خراسان جنوبی، وحید بهفرنژاد با اشاره اقدامات بسیار خوبی که در روستای اصفهک انجام شده است، اظهار کرد: تعیین حریم، نقشه برداری، خواناسازی بافت، مرمت معابر و فضاهای عمومی، ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی و مرمت حمام قدیمی روستا که با مشارکت اهالی انجام شد و به عنوان حمام سنتی، مورد استقبال گردشگران قرار گرفته است، از جمله این اقدامات است.

وی افزود: راه‌اندازی پژوهشگاه خشت و گل در مدرسه قدیمی روستا که میزبان دانشجویان زیادی از سراسر کشور است و کارگاه‌های خشت‌زنی و معرفی انواع طاق‌ها، قوس‌ها و سایر ارکان و اجزا معماری ایرانی، راه‌اندازی هفت اقامتگاه‌های بوم‌گردی و مراکز پذیرایی در بافت روستا از دیگر اقدامات ارزشمند جامعه محلی روستا است.

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان جنوبی ادامه داد: آسمان تاریک و پرستاره، فعالیت‌ها و ظرفیت‌های نجومی اصفهک که باعث برگزاری کارگاه‌های نجوم و ستاره‌شناسی در این منطقه زیبا شده از جمله جاذبه‌های این روستاست.

وی افزود: اصفهک یکی از ژئو سایت‌های ژئو پارک جهانی طبس است و زیرساخت برق و آب بافت اصفهک در قسمت‌های مرمت شده، ایجاد و شبکه برق به‌صورت زمینی و مخفی اجرا شده است.

معاون میراث فرهنگی خراسان جنوبی گفت: روشنایی معابر با چراغ‌های قدیمی بوده و بافت روستا فاقد آلودگی نوری است و در اقامتگاه‌های بوم‌گردی آن تولید زباله‌های ناشی از ظروف یک‌بار مصرف وجود ندارد و کاملاً سالم و بهداشتی هستند.

وی گفت: برگزاری جشن سده، شب چله، نوروز و عزاداری‌های ماه محرم از سنت‌ها و آئین‌هایی است که با شور خاصی در اصفهک برگزار می‌شود، آداب و رسوم، بازی‌های بومی و محلی، امامزاده زرگ، شب‌گردی در کویر، مشارکت اهالی و خصوصاً جوانان در مرمت و بازسازی روستا، مشارکت و همراهی زنان در تولید صنایع‌دستی و تولیدات و محصولات کشاورزی از مهمترین ظرفیت‌ها روستای اصفهک هستند.

احیای زنجیره ارزش صنایع دستی و سوغات روستای تاریخی اصفهک

حسنعلی فولادی، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی خراسان جنوبی هم در این رابطه گفت: در روستای تاریخی اصفهک از توابع شهرستان طبس بیش‌از ۲۰ هنرمند صنایع دستی در ۱۵ کارگاه به‌صورت فردی و تجمیعی در بافت تاریخی روستا به‌کار تولید صنایع دستی مشغول هستند.

وی گفت: این هنرمندان در رشته‌های حوله‌بافی، پخل‌بافی و حصیربافی فعالیت دارند و محصولات تولیدی آن‌ها به جهت بسته‌بندی و عرضه هرچه بهتر سوغات منطقه کاربرد دارد.

فولادی افزود: از تولیدات حصیربافی و پخل بافی برای بسته‌بندی محصولات کشاورزی شامل خرما و سبزیجات تازه محلی بهره برده می‌شود و از پارچه‌های تولیدی نیز برای تهیه بسته نگه‌داری سبزیجات خشک محلی استفاده می‌شود.

وی افزود: نقش زنان در جامعه محلی و زنجیره‌ای مشارکت این تولیدات بسیار مؤثر بود و با ثبت این روستا در فهرست میراث تاریخی کشور و احیای بافت تاریخی آن زمینه ورود گردشگران زیادی برای بازدید از آن و خرید محصولات تولیدی فراهم شده است تا جایی‌که درحال‌حاضر دو برند ثبت‌شده برای عرضه محصولات کشاورزی در این روستا فعال شده‌اند.

کد خبر 751135