به نقل از «پارسینه»

با اسرار و معارف حج در نهج البلاغه آشنا شوید

تاریخ انتشار: ۳۰ مرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۲۵۳۷۵۶

  امیر المۆمنان، علی بن ابی طالب (علیه السلام) آیت کبرای خداوند، اسم اعظم و کارشناس اعلای آدم و عالم و دین خداست؛ همو با هندسه تفصیلی عالَم، آدم و دین آشنا است و منبع معصوم و کامل شناسایی حقایق جهان، انسان و معارف دینی است. از این رو برای آگاهی از اسرار و معارف حج، به بررسی سخنان ایشان در نهج البلاغه پرداخته می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در ذیل برخی از نکاتی که در زمینه حج قابل تأمل است بیان خواهد شد.


فریضه جهت‌بخش و جامع
امام (علیه السلام) در خطبه نخست نهج البلاغه که سخن از خلقت آسمان و زمین، آدم و اهمیت قرآن است، در فرازی به حج می‌پردازند که پیام ویژه آن می‌تواند این باشد که حج بیت الله الحرام عصاره اسلام و دربرگیرنده مسائل مهم فردی، اجتماعی، تربیتی، اخلاقی و سیاسی این دینِ خاتم است. از همین رو حضرت در آغازین خطبه خود سخن از وجوب حج به میان آورده و با تعابیر گویا و دقیق، مسلمانان جهان را به انجام این فریضه بزرگ تشویق می‌کنند:

"وَ فَرَضَ عَلَیْكُمْ حَجَّ بَیْتِهِ الْحَرَامِ الَّذِی جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلْأَنَامِ ... ".
"و خداوند حج خانه محترمش را بر شما واجب کرد، همان خانه‌ای که آن را برای مردم قبله قرار داد".

فروتنی در برابر عظمت خداوند و اعتراف به عزت او
انسان به دلیل بهره‌مندی از مواهب فراوان زندگی و سرگرمی با زن و فرزند، اموال و مقامات مناصبِ دنیایی، از هویتِ واقعی خود غافل شده و ابراز استغنا و استکبار می‌کند. خداوند متعال با تشریع بسیاری از عبادات و مناسک، به ویژه فریضه بزرگ حج، به تربیت انسان می‌پردازد و او را با مناسک و عباداتی که حاوی نشانه‌های تواضع و فروتنی است، پرورش می‌دهد. اعمالی مانند احرام و کندن تمام لباس و زر و زیور قناعت کردن به دو تکه پارچه احرام، طواف خانه خدا، سعی و صفا و مروه و وقوف در بیابان عرفات، مشعر و منا و تراشیدن موی سر و ذبح قربانی و ... همه و همه آموزنده تواضع و فروتنی در برابر عظمت پروردگارند و به راستی بت‌های غرور و تکبر و نخوت را در درون کعبه جان انسان در هم می‌شکند. به همین دلیل امام علی (علیه السلام) می‌فرمایند:

" ... وَ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلَامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ إِذْعَانِهِمْ لِعِزَّتِهِ ... ".1
" ... خداوند سبحان، حج را علامت فروتنی آن‌ها در برابر عظمتش و نشانه‌ای از اعترافشان برای عزتش قرار داد ... ".


فلسفه وجود سختی در حج
خداوند حج را با انواع سختی‌ها قرین نموده است. دوری راه، نامناسب بودن جو و مکان، طولانی بودن فرائض، وجوب اعمالی خاص با شرایطی ویژه و ... از دشوارهایی هستند که آدمی با آن در ایام حج روبه روست. اما این همه، نه تنها شوق مسلمین به انجام این فریضه را کم نمی‌کند بلکه روز به روز بر مشتاقان آن افزوده خواهد شد.

امام علی (علیه السلام) در بیانی بسیار زیبا و دلنشین فلسفه وجوب این دشواری‌ها را این‌گونه بیان می‌دارند:

"آیا مشاهده نمى‏كنید كه همانا خداوند سبحان، انسان‏هاى پیشین از آدم (علیه السّلام) تا آیندگان این جهان را با سنگ‏هایى در مكّه آزمایش كرد كه نه زیان مى‏رسانند، و نه نفعى دارند، نه مى‏بینند، و نه مى‏شنوند؟ این سنگ‏ها را خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پایدارى مردم گردانید. سپس كعبه را در سنگلاخ‏ترین مكان‏ها، بى‏گیاه‏ترین زمین‏ها، و كم فاصله‏ترین درّه‏ها، در میان كوه‏هاى خشن، سنگریزه‏هاى فراوان، و چشمه‏هاى كم آب، و آبادى‏هاى از هم دور قرار داد، كه نه شتر، نه اسب و گاو و گوسفند، هیچ كدام در آن سرزمین آسایش ندارند.



سپس آدم (علیه السلام) و فرزندانش را فرمان داد كه به سوى كعبه برگردند، و آن را مركز اجتماع و سر منزل مقصود و باراندازشان گردانند، تا مردم با عشق قلب‏ها، به سرعت از میان فلات و دشت‏هاى دور، و از درون شهرها، روستاها، درّه‏هاى عمیق، و جزایر از هم پراكنده دریاها به مكّه روى آورند، شانه‏هاى خود را بجنبانند، و گرداگرد كعبه لا اله الا اللّه بر زبان جارى سازند، و در اطراف خانه طواف كنند، و با موهاى آشفته، و بدن‏هاى پر گرد و غبار در حركت باشند. لباس‏هاى خود را كه نشانه شخصیّت هر فرد است درآورند، و با اصلاح نكردن موهاى سر، قیافه خود را تغییر دهند، كه آزمونى بزرگ، و امتحانى سخت، و آزمایشى آشكار است براى پاكسازى و خالص شدن، كه خداوند آن را سبب رحمت و رسیدن به بهشت قرار داد.



اگر خداوند خانه محترمش، و مكان‏هاى انجام مراسم حج را، در میان باغ‏ها و نهرها، و سرزمین‏هاى سبز و هموار، و پردرخت و میوه، مناطقى آباد و داراى خانه‏ها و كاخ‏هاى بسیار، و آبادى‏هاى به هم پیوسته، در میان گندمزارها و باغات خرّم و پر از گل و گیاه، داراى مناظرى زیبا و پر آب، در وسط باغستانى شادى آفرین، و جادّه‏هاى آباد قرار مى‏داد، به همان اندازه كه آزمایش ساده بود، پاداش نیز سبك‏تر مى‏شد.



اگر پایه‏ ها و بنیان كعبه، و سنگ‏هایى كه در ساختمان آن به كار رفته از زمرّد سبز، و یاقوت سرخ، و داراى نور و روشنایى بود، دل‏ها دیرتر به شك و تردید مى‏رسیدند، و تلاش شیطان بر قلب‏ها كمتر اثر مى‏گذاشت، و وسوسه‏هاى پنهانى او در مردم كارگر نبود. در صورتى كه خداوند بندگان خود را با انواع سختى‏ها مى‏آزماید، و با مشكلات زیاد به عبادت مى‏خواند، و به اقسام گرفتارى‏ها مبتلا مى‏سازد، تا كبر و خودپسندى را از دل‏هایشان خارج كند، و به جاى آن فروتنى آورد، و درهاى فضل و رحمتش را به رویشان بگشاید، و وسایل عفو و بخشش را به آسانى در اختیارشان گذارد".

شیطان همواره سعی در تشکیک در قلوب اهل ایمان دارد، از آنجا که خانه خدا نیز برای امتحان و آزمایش بندگان بنا شده است، این وسیله امتحان می‌بایست هر چه ممکن است مۆثر و فعالیت در اطراف خانه توحید بیش از سایر نقاط باشد، تا آنان که ایمانشان ضعیف و دنباله‌رو شیطان هستند و خدا را فراموش می‌کنند، از اهل ایمان راستین جدا گردند. اما در این حرم امن، چنان روح توحید حاکم می‌گردد و لطف و رحمت خداوند متبلور می‌شود که شیطان را عاجز می‌کند. به گونه‌ای که از نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) منقول است که: "هیچ روزی شیطان کوچک‌تر، خردتر، زبون‌تر و خشمکین‌تر از روز عرفه دیده نشده است". و این نیست مگر به این جهت که مهربانی و گذشت و آمرزش خدا، گناهان بزرگ را مورد عفو و غفران قرار می‌دهد.


از این روست که امام علی (علیه السلام) در مضرات ترک حج می‌فرمایند:
"وَاللّهَ اللّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ، لاَ تُخَلُّوهُ مَا بَقِیتُمْ، فَإنَّهُ إنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا".2

"خدا را، خدا را، درباره خانه پرودرگارتان، تا هستید آن را خالی مگذارید؛ زیرا اگر کعبه خلوت شود، مهلت داده نمی شوید".

نامه 47 نهج البلاغه وصیّتنامه بسیار مهمّ حضرت است که ایشان پس از ضربت خوردن از شقی‌ترین مردم، در ماه رمضان سال 40 هـ.ق در بستر شهادت به امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) بیان فرمودند. در جمله فوق که قسمتی از وصیتنامه و سفارش به خانه خدا و حج می باشد، امام (علیه السلام) از آثار مهمّ ترک حج و تضعیف این مراسم را، از میان رفتن پشتیبان و غلبه دشمن درونی و بیرونی می‌داند.

نتیجه

حج از مهم‌ترین فرائضی است که بر مسلمین قرار داده شده است. ائمه (علیهم السلام) به طرق گوناگون بر اهمیت و جایگاه آن تأکید داشته‌اند و در این میان نهج البلاغه به عنوان برادر قرآن مستثنا نیست. کلمات و سخنان فراوانی از مولا علی (علیه السلام) در نهج البلاغه گزارش شده است که اهمیت و ضرورت این فریضه را در اسلام بیان می‌دارد. ایشان حج را وسیله‌ای برای آزمون بندگی و عبودیت دانسته تا مردم فروتنی و تواضع خویش را بر خداوند سبحان به اثبات رسانند.

اکنون که در هنگامه ایام حج قرار گرفته‌ایم امید حاجیان محترم قدر لحظه لحظه این سفر معنوی را داشته و ره‌توشه‌ای نیکو برای خود و هم‌وطنانشان به ارمغان آوردند. حجکم مقبول، سعیکم مشکور
============================
پی نوشت ها:
[1]. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص 45.
2. نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص 421.
منابع:
مقاله "حج در نهج البلاغه"، رضا کریمی واقف.
مقاله "اسرار و معارف حج"، محمد حسین کوشکک.
تبیان

منبع: پارسینه

کلیدواژه: حج فلسفه حج کعبه

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.parsine.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «پارسینه» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۲۵۳۷۵۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حقیقت بندگی خدا در بیان امام صادق(ع)

سخنران حرم مطهر بانوی کرامت حقیقت بندگی خدا را در مالک ندانستن خود نسبت به آنچه خدا به او عطا کرده و اشتغال به اطاعت از امر و نهی خدا دانست. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین مرتضی آقاتهرانی در محفل معارفی شب شهادت امام جعفر صادق علیه‌السلام در حرم مطهر بانوی کرامت، ضمن اشاره به ویژگی‌های اهل‌بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام و مقام امامت در آیات و روایات با بیان این که مقام امامت از تمام مقام‌های نبوت و رسالت بالاتر است، اظهار داشت: حضرت ابراهیم پس از عبور از آزمون‌های سخت الهی به مقام امامت نائل آمدند.

وی در ادامه با بیان این که امام در عبودیت و بندگی، شجاعت و تدبیر والاترین انسان است، به مقام عبودیت از دیدگاه امام صادق علیه‌السلام اشاره کرد و افزود: امام علیه‌السلام در مقام تربیت به همه چیز واقف است، به هر چیزی در جای خود توجه داشته و عدالت والای ایشان مانع واکنش نابجاست.

سخنران حرم مطهر بانوی کرامت به جایگاه عمل در آموزه‌های دینی اشاره و عمل صالح را مکمل ایمان توصیف کرد و ابراز داشت: توسل به درگاه الهی با تمسک به اهل‌بیت علیهم‌السلام و آبروی ایشان، گره‌گشای مشکلات و حرکت انسان در تقرب به ذات اقدس الهی است.

وی به دیدار عنوان بصری و امام صادق علیه‌السلام اشاره و بندگی خدا را از برجسته‌ترین کلیدواژه‌های تجلی اخلاق اسلامی دانست با تأکید بر این که انس و جن برای چیزی جز بندگی خدا خلق نشده‌اند، اذعان داشت: امام صادق علیه‌السلام در پاسخ به سؤالی دررابطه‌با حقیقت بندگی می‌فرمایند؛ «أن لا یَرَی العَبدُ لِنَفسِهِ فیما خَوَّلَهُ اللّه ُ إلَیهِ مُلکا؛ لِأنَّ العَبیدَ لا یَکونُ لَهُم مُلکٌ، یَرَونَ المالَ مالَ اللّه ِ یَضَعونَهُ حَیثُ أمَرَهُمُ اللّه ُ تَعالی بهِ، و لا یُدَبِّرَ العَبدُ لِنفسِهِ تَدبیرا، و جُملَةُ اشتِغالِهِ فیما أمَرَهُ اللّه ُ تَعالی بهِ وَ نَهاهُ عَنهُ ··· فهذا أوّلُ دَرَجَةِ المُتَّقینَ»

آقاتهرانی تصریح کرد: در نگاه امام صادق علیه‌السلام حقیقت بندگی سه چیز است: این که بنده در آنچه خداوند به او عطا فرموده است برای خود مالکیتی در نظر نگیرد؛ زیرا بندگان [واقعی خدا] مالک چیزی نیستند، مال را متعلّق به خدا می‌دانند و آن را هر جا که خداوند عزوجلّ فرمان داده است، به مصرف می‌رسانند.

سخنران محفل معارفی حرم مطهر با بیان این که حتی زیبایی انسان نیز متعلق خودش نیست و تنها امانتی الهی است که باید در جای درست هزینه شود، خاطرنشان کرد: در مبانی اسلام انسان حتی مالک نفسش نیست و نمی‌تواند خودکشی کند.

وی ضمن ارائه مثال‌هایی دررابطه‌با عدم ملکیت انسان، متصدی بانک را بارزترین مثال برای تبیین عدم ملکیت بر سرمایه‌ای که به دستش می‌رسد، دانست و گفت: بنده واقعی در عین برنامه‌ریزی برای خود تدبیر و چاره‌اندیشی نمی‌کند و در عین تلاش نتیجه هرچه باشد را می‌پذیرد.

سخنران حرم مطهر بانوی کرامت خاطرنشان کرد: تمام اشتغال بنده واقعی خدا به چیزهایی است که خداوند عزوجلّ او را به انجام آنها فرمان داده یا از آنها بازداشته است و این نخستین درجه پرهیزگاران است.

وی اظهار داشت: انسانی که هیچ‌گاه نسبت به چیزهایی که دارد، خود را مالک نمی‌داند، فخرفروشی نمی‌کند و به‌راحتی وارد میدان انفاق می‌گردد؛ کسی که در عین انجام‌وظیفه و تلاش تدبیر امور را به خدا واگذارد، تحمل مصیبت‌های دنیا برایش آسان خواهد بود.

آقاتهرانی با تأکید بر این که اگر اشتغال انسان به امر و نهی‌های الهی باشد، هیچ‌گاه خود را گرفتار دل‌مشغولی‌ها و درگیری‌های دنیا نمی‌سازد، یادآور شد: وقتی خداوند بنده‌اش را به این سه ویژگی بندگی بیاراید؛ دنیا، شیطان و اهل دنیا برایش خار می‌گردد و هیچگاه به دنبال انباشت سرمایه‌های دنیا و فخرفروشی حرکت نمی‌کند و عمرش را به بطالت نمی‌گذراند.

انتهای پیام/