التزام مجلس به اسقاط خودروهای فرسوده توسط خودروسازان
تاریخ انتشار: ۱۹ شهریور ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۵۶۳۵۵۹
در شرایطی که خروج خودروهای فرسوده، بهدلیل ممنوعیت واردات خودرو به محاق رفته است، دولت قصد دارد این پروسه را این بار به دوش خودروسازان (و موتورسیکلت سازان) انداخته و به نوعی آنها را متولی اسقاط کند. بر این اساس، دولت با الحاق یک تبصره به ماده ۸ قانون هوای پاک، تولیدکنندگان خودرو و موتورسیکلت را ملزم به اسقاط فرسودهها کرده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
طبق این تبصره، «خودروسازان و موتورسیکلت سازان داخلی موظف هستند بهازای تولید هر چهار دستگاه خودرو یا موتورسیکلت، برگه گواهی اسقاط یک دستگاه خودرو یا موتورسیکلت فرسوده را حسب مورد از مراکز اسقاط دریافت کنند.» بهعبارت بهتر، خودروسازان (و موتورسیکلت سازان) عملا باید به میزان ۲۵درصد تولید خود، خودرو و موتورسیکلت فرسوده از رده خارج کنند.
الحاق این لایحه به قانون هوای پاک اما مورد بررسی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی قرار گرفته و کارشناسان این مرکز، ضمن وارد کردن چند ایراد به آن، اجرایی شدن چنین طرحی را منوط به رفع برخی تناقضات قانونی و همچنین فراهم آوردن شرایطی خاص، دانستهاند. مرکز پژوهشها البته پیش از آنکه به بررسی این الحاقیه بپردازد، گریزی زده است به قوانین قبلی مربوط به اسقاط خودروهای فرسوده.
مطرح شدن خروج خودروهای فرسوده در سال ۷۷طبق گزارش این مرکز، اگرچه بحث خروج خودروهای فرسوده در سال ۱۳۷۷ مطرح شده، با این حال عملا هشت سال بعد و با تشکیل ستاد تبصره ۱۳ (ستاد مدیریت حمل و نقل و مصرف سوخت فعلی) وارد پروسه اجرا شد. ستاد تبصره ۱۳ در آن مقطع با توجه به اختیارات قانونی، بهجد پروژه اسقاط و جایگزینی خودروهای فرسوده را دنبال کرد و نتایج مثبتی را در کارنامه خود به ثبت رساند. شرایط به شکلی بود که مالکان خودروهای فرسوده میتوانستند با خوداظهاری، مبلغی را در ازای اسقاط خودرو خود دریافت و با استفاده از تسهیلات بانکی، صاحب محصولی نو شوند.
در ادامه اما دولت تصمیم گرفت برای سرعت بخشیدن هرچه بیشتر به پروژه اسقاط، خودروسازان را نیز بهطور مستقیم درگیر این ماجرا کند. بر این اساس و برای افزایش مشارکت تولیدکنندگان خودرو در پروسه اسقاط، آییننامه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده به تصویب رسید و خودروسازان موظف شدند از ابتدای سال ۸۸ حداقل معادل ۳۰ درصد تولید ماهانه خود، گواهی اسقاط تحویل ستاد مربوطه بدهند.
این آییننامه البته در سالهای ۱۳۹۰ و ۱۳۹۲ اصلاحاتی را به خود دید؛ بهنحویکه خودروسازان بهازای تولید هر محصول با مصرف سوخت بیش از ۱۰ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر، باید یک گواهی اسقاط ارائه میکردند. همزمان اما واردکنندگان خودرو نیز ملزم به اسقاط شدند و بنا شد با توجه به میزان مصرف سوخت محصولات خود، بین یک تا چند خودرو فرسوده را از رده خارج کنند.
در نهایت اما مرداد سال ۱۳۹۶، هیاتوزیران آییننامه اجرایی این مصوبه را ابلاغ کرد بهنحویکه خودروسازان مکلف شدند بهازای تولید هر محصول با مصرف سوخت هشت تا هشت و نیم لیتر در ۱۰۰ کیلومتر، یک خودرو فرسوده را اسقاط و در برابر تولید محصولاتی با مصرف هشت و نیم لیتر و بیشتر نیز یک فرسوده دیگر را از رده خارج کنند. این در حالی بود که دو ماه بعد، هیات وزیران به درخواست محمد شریعتمداری وزیر صمت، این مصوبه را لغو کرد و در نتیجه به مرحله اجرا نرسید. آنطور که مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی نتیجه گرفته، بهطور کلی می توان گفت تاکنون هیچ کدام از مصوبات ابلاغی هیات وزیران درباره اسقاط خودروهای فرسوده از محل تولید داخل، اجرایی نشده است. بهعبارت بهتر، خودروسازان داخلی با وجود وضع قوانین مختلف، عملا مشارکت چندانی در اسقاط مستقیم فرسودهها نداشتهاند.
طی چند سال گذشته که واردات خودرو آزاد بود، واردکنندگان عملا در جریان مستقیم پروسه اسقاط قرار گرفته و ملزم بودند بهازای واردات محصولات موردنظر خود، گواهی اسقاط ارائه کنند. این الزام به نوبه خود بر روند اسقاط اثرگذار بود، هرچند البته چالشهایی را نیز به دنبال داشت، از جمله ظهور پدیده دلالی در بازار خودروهای اسقاطی و افزایش قیمت نسبتا شدید آنها. در نهایت اما با تصمیم دولت، از اواخر خرداد امسال، ثبتسفارش خودرو ممنوع شد تا گلوگاه اصلی اسقاط خودروهای فرسوده نیز به تبع آن، بسته شود. حالا نیز که واردات عملا ممنوع شده، دولت میخواهد بار اسقاط را در نبود واردکنندگان بر دوش خودروسازها بیندازد، آن هم در دورانی که اوضاع صنعت خودرو چه از جنبه تیراژ و چه از حیث نقدینگی، مناسب نیست.
گزارش مرکز پژوهشهای مجلسبنابر گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، طرح الحاق یک تبصره به ماده ۸ قانون هوای پاک با هدف الزام خودروسازان داخلی به از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، با توجه به کاهش و سپس توقف واردات خودرو بر اثر سیاستهای ارزی دولت و همچنین آثار زیانبار توقف پروسه اسقاط، مطرح شده است. بنابر آماری که این مرکز ارائه کرده، در حال حاضر چیزی بین یک میلیون و ۳۰۰ هزار تا یک میلیون و ۴۰۰ هزار دستگاه خودرو فرسوده (با در نظر گرفتن ملاک سنی ۲۰ سال) در کشور وجود دارد و بهطور متوسط سالانه ۳۵۰ هزار دستگاه نیز به این رقم اضافه میشود. البته رقم ۳۵۰ هزار دستگاه نهایتا تنها مختص چهار سال آینده است و پس از آن، با ارقام بزرگتری روبهرو خواهیم بود. طبق برآورد مرکز پژوهشهای مجلس، با توجه به صعود تیراژ خودروهای داخلی به بالای ۵۰۰ هزار دستگاه از سال ۱۳۸۱، تعداد خودروهای اسقاطی از سال ۱۴۰۱ به بعد (با توجه به سن فرسودگی ۲۰ سال) افزایش یافته و به بیش از نیم میلیون دستگاه خواهد رسید. همچنین پیشبینی میشود از سال ۱۴۰۴ به بعد تعداد خودروهای اسقاطی به بیش از یک میلیون دستگاه خواهد رسید و این در حالی است که در بهترین حالت، سالی ۲۰۰ هزار دستگاه خودرو فرسوده از رده خارج شده است.
مساله دیگری که مرکز پژوهشها به آن اشاره کرده، اثرات زیانبار زیست محیطی خودروهای فرسوده و همچنین از بین رفتن اشتغال در مراکز اسقاط (بهدلیل متوقف شدن پروسه اسقاط ناشی از ممنوعیت واردات خودرو) است. طبق گزارش این مرکز،یک هزار و ۵۰۰ نفر از جمع سه هزار نفری که در ۲۱۵ مرکز اسقاط مشغول فعالیت بودهاند، بهدلیل مختل شدن اسقاط خودروهای فرسوده، کار خود را از دست دادهاند.
مرکز پژوهشهای مجلس در نهایت عنوان کرده که اگرچه توقف اسقاط خودروهای فرسوده، اثرات زیانباری از جمله بالا رفتن سرانه مصرف سوخت و افزایش آلایندگی و تعطیلی مراکز اسقاط و... را به دنبال دارد، با این حال الحاق تبصره ملزم شدن خودروسازان به اسقاط نیز با اما و اگرهایی مواجه است. به اعتقاد کارشناسان این مرکز، دولت پیشتر در قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت (مصوب سال ۸۶)، اختیارات لازم را در پروژه اسقاط فرسودهها دریافت و میتواند در صورت نیاز، نسبت به اعطای کمک بلاعوض، تخفیف در حقوق ورودی، اعطای تسهیلات بانکی، تعیین و اخذ جریمه و تعیین و اخذ عوارض بر مبنای میزان مصرف سوخت و آلایندگی (چه درباره خودروهای داخلی و چه در حوزه وارداتیها) اقدام کند. در واقع بهنظر میرسد منظور مرکز پژوهشهای مجلس این است که دولت به اندازه کافی دارای اختیارات قانونی برای مدیریت اسقاط خودروهای فرسوده و رفع مشکل ایجاد شده از ناحیه ممنوعیت واردات و توقف اسقاط است و چندان نیازی به وضع قوانین جدید نیست.
نکته دیگری که مرکز پژوهشهای مجلس به آن اشاره کرده، بروز تناقض در قانون هوای پاک با وجود الحاقیه جدید است. بر این اساس، ماده ۸ این قانون، مالکان خودروهای فرسوده را ملزم به اسقاط کرده بنابراین اگر الحاقیه اسقاط خودرو توسط خودروسازان به ذیل آن اضافه شود، تناقض و تعارض قانونی رخ خواهد داد. مرکز پژوهشها همچنین تاکید کرده که از بعد حقوقی نیز چون خودروسازان بر خودروهای فرسوده تحت مالکیت افراد تسلطی نداشته و قدرت اجبار آنها به اسقاط را ندارند، عملا اجرای پروژه اسقاط یک خودرو در ازای تولید چهار محصول، از عهده آنها خارج است.
این مرکز در نهایت سه پیشنهاد را ارائه و تاکید کرده که اگر دولت بر الحاقیه موردنظر اصرار دارد، باید این سه مورد را لحاظ کند. بر این اساس، دولت باید علاوهبر رفع تناقض موجود مبنیبر اینکه بالاخره مالکان خودروهای فرسوده مکلف به اسقاط هستند یا خودروسازها، مراکز اسقاط را ملزم کند تا گواهی لازم را در اختیار شرکتهای خودروساز قرار دهند. همچنین شمارهگذاری خودروها نیز باید منوط به ارائه گواهی اسقاط ازسوی خودروسازان معادل ۲۵ درصد تولید ماهانه آنها شود.
طرحی تورمزا برای خودروسازانجدا از ایراداتی که مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی به الحاقیه دولت به قانون هوای پاک وارد دانسته، فعالان صنعت خودرو و کارشناسان نیز معتقدند با توجه به شرایط فعلی، اضافه شدن این الحاقیه به صلاح نیست. نکتهای که آنها روی آن دست گذاشتهاند، تورمزا بودن طرح اسقاط توسط خودروسازان است. تردیدی وجود ندارد که در صورت تصویب اضافه شدن الحاقیه موردنظر به قانون هوای پاک، هزینه تولید خودروسازان افزایش خواهد یافت و چون درحالحاضر قیمتگذاری آزاد نیست، این موضوع میتواند ضرر و زیانی گزاف را نصیب شرکتهای خودروساز کند.
در این مورد محمدرضا نجفیمنش، رئیس انجمن صنایع همگن قطعهسازی معتقد است نباید در شرایط فعلی که خودروسازی با تحریم و کمبود نقدینگی روبهرو است، فشار جدیدی به آنها وارد کرد. به گفته وی، هزینه اسقاط خودرو بالا است و خودروسازان توان مالی لازم را برای انجام آن ندارند. همچنین سعید مدنی مدیرعامل پیشین سایپا هم در این مورد به «دنیایاقتصاد» گفت: اینکه خودروسازان متولی اسقاط شوند، به خودی خود ایرادی ندارد، منتها به شرط آنکه این کار با بودجه خود آنها انجام نشود. وی با بیان اینکه به شرط افزایش قیمت خودرو امکان اسقاط توسط خودروسازان وجود دارد، افزود: اگر به خودروساز اجازه دهند معادل هزینه اسقاط، روی قیمت خودرو بیفزاید، آنگاه میتوان طرح موردنظر دولت را اجرایی کرد، در غیراین صورت و اگر بنا بر اعمال فشار مالی بر آنها باشد، کار شدنی نیست.به گفته مدنی، بهترین راه برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، ترغیب مالکان آنها به اسقاط از مسیر سیاستهای تشویقی و تنبیهی است. منظور مدیرعامل پیشین سایپا این است که باید از یکسو هزینه استفاده از خودروهای فرسوده را برای مالکان آنها بالا برد و از سوی دیگر، طرحهایی جذاب و تسهیلاتی ویژه برای جایگزینی آنها لحاظ کرد تا پروسه اسقاط رونق بگیرد.
نکتهای که وی به آن اشاره میکند، درحال حاضر در بسیاری از کشورها بهخصوص صاحبان صنعت خودرو به اجرا درمیآید و مالکان خودروهای فرسوده خود به سمت اسقاط میل میکنند. در این کشورها، هزینه استفاده از خودروهای فرسوده بسیار بالاست و از مالکان آنها تحت عناوین مختلفی مانند مصرف سوخت و آلایندگی و استاندارد، مالیات اخذ و حتی گاهی محدودیت تردد نیز برایشان اعمال میشود. از آن سو، خودروسازان شرایطی جذاب را برای جایگزینی فرسودهها در نظر گرفته و مالکان آنها به راحتی با استفاده از تسهیلات لیزینگی و اقساطی، نسبت به خرید خودروی نو اقدام میکنند. این در حالی است که در حال حاضر در ایران نه از سیاستهای تنبیهی خبری هست و نه از مشوقهای جذاب، بنابراین مالکان خودروهای فرسوده چندان تمایل و انگیزهای برای اسقاط ندارند. در این مورد، حسن کریمیسنجری کارشناس خودروی کشور به «دنیایاقتصاد» میگوید: در حال حاضر بهدلیل افزایش قیمت خودرو، فرسودهها نیز با جهش قیمتی مواجه شدهاند، بنابراین اجرای پروژه اسقاط توسط خودروسازان، تورمزا خواهد بود. وی میافزاید: از طرفی، بالا رفتن قیمت خودروهای صفر کیلومتر، سبب شده بسیاری از مالکان خودروهای فرسوده توان تعویض نداشته و به همان خودرو قناعت کنند، بنابراین میلی به اسقاط از خود نشان نمیدهند. این کارشناس با تاکید بر اینکه اگر قیمتگذاری خودرو آزاد بود، آنگاه میشد اسقاط را به خودروسازان واگذار کرد، میافزاید: در این صورت، هزینه اسقاط از مصرفکننده نهایی اخذ میشد و تورم بسیار کمتری گریبان خودروسازان را میگرفت. کریمی با تاکید بر اینکه با ممنوعیت واردات، دولت قصد دارد فشار اسقاط را بر تولیدکننده وارد کند، میگوید: بهترین راه برای پیش رفتن پروژه اسقاط، در نظر گرفتن سیاستهای توامان تشویقی و تنبیهی است؛ بهنحویکه از یکسو هزینه استفاده از فرسودهها افزایش یابد و از سوی دیگر، عرضه خودروهای نو با شرایط سهل و جذاب، تقویت شود./دنیای اقتصاد
منبع: ایران آنلاین
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۵۶۳۵۵۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
خودروسازان به ازای هر ۱ میلیون دلار ارز تخصیصی، چه تعداد خودروی نو تولید کردند؟
در سال ۱۴۰۲، حدود ۵.۴۵ میلیارد دلار ارز برای تولید ۱.۲۰ میلیون دستگاه خودروی سواری استفاده شده است؛ ارقامی که نشان میدهند هر خودروی تولیدی در ایران در این سال، به طور متوسط به حدود ۴،۹۰۰ دلار ارز نیاز داشته است.
به گزارش پرشین خودرو، بهار هر سال فصل انتشار آمار و ارقام مرتبط با عملکرد اقتصادی و صنعتی کشور است و امسال نیز از این قاعده مستثنی نبود؛ اما انتشار لیست ۱۰۰ واردکننده نخست کشور از طرف گمرک در اوایل اردیبهشت ۱۴۰۳، بازار تحلیل این آمار را داغ کرده و در این میان، توجهات زیادی به ارزبری خودروسازان، مخصوصا خصوصیها جلب شده است. از دلایل این موضوع میتوان به حاشیههای تامین ارز تولید خودرو در پایان سال ۱۴۰۲ و همچنین بازگشایی دوباره مرزهای کشور به روی خودروهای وارداتی اشاره کرد.
در این مطلب سعی شده که نگاهی به این آمار و ارقام انداخته شود و با استفاده از دادههای مربوط به ارزبری خودروهای مختلف که توسط وزارت صمت گزارش شده، تصویر بهتر و شفافتری از این موضوع ترسیم شود؛ اما پیش از آن، مناسب است که آمار کلی صادرات و واردات کشور و همچنین عملکرد صنعت خودرو در سال ۱۴۰۲ را مرور کنیم.
صادرات و واردات ایران در سال ۱۴۰۲، به ترتیب معادل ۸۶.۹ و ۶۶.۲ میلیارد دلار بوده است. بر این اساس، متوسط ارزش صادراتی و وارداتی هر تن کالا، به ترتیب ۳۶۲ و ۱۶۹۷ دلار بدست میآید که میتواند نشاندهنده این موضوع باشد که به طور کلی، اقلام صادراتی ایران به مواد خام نزدیکترند و ارزش افزوده کمتری دارند؛ درحالیکه ارزش افزوده اقلام وارداتی بسیار بیشتر است.
از میان ۶۶.۲ میلیارد دلار واردات ایران در سال ۱۴۰۲، حدود ۶ میلیارد دلار مربوط به اجزا و قطعات خودرو، ۷۸۲ میلیون دلار مربوط به اجزا و قطعات موتورسیکلت، ۸۵۰ میلیون دلار مربوط به واردات کشنده (کامیون) و ۲۲۴ میلیون دلار نیز مربوط به واردات ۱۱،۲۳۶ دستگاه خودرو سواری نو بوده است.
خودروسازان ایرانی در سال ۱۴۰۲ موفق به تولید یک میلیون و ۱۳۲ هزار دستگاه خودروی سواری، ۱۶۶ هزار دستگاه وانت و در مجموع، یک میلیون و ۳۳۹ هزار دستگاه وسیله نقلیه شدند. از این میزان، سهم خودروسازان خصوصی از تولید سواری ۲۵۱ هزار دستگاه، وانت ۳۲ هزار دستگاه و مجموع وسایل نقلیه ۳۰۷ هزار دستگاه بوده است.
در صورتی که قیمت کارخانه خودروهای سواری و وانت مبنای محاسبه قرار گیرد، میزان فروش این خودروها در سال گذشته به ۷۶۰ هزار میلیارد تومان میرسد که با در نظرگرفتن ۵۱،۵۰۰ تومان به عنوان متوسط قیمت دلار آزاد در این سال، این رقم معادل ۱۴.۷۵ میلیارد دلار خواهد شد.
در صورتی که به این مقدار، ارزش خودروهای وارداتی را نیز اضافه کنیم، فروش خودروهای سواری و وانت در سال ۱۴۰۲ در ایران به بیش از ۱۵ میلیارد دلار خواهد رسید که با در نظر گرفتن تولید ناخالص داخلی ۴۰۳.۵ میلیارد دلاری براساس گزارش صندوق بینالمللی پول، این رقم حدودا معادل ۳.۷ درصد از تولید ناخالص داخلی ایران میشود.
بر همین اساس، متوسط قیمت خودرو در سال ۱۴۰۲ در ایران، رقمی در حدود ۶۰۰ میلیون تومان، معادل تقریبا ۱۱،۵۰۰ دلار تخمین زده میشود.
با بررسی لیست ۱۰۰ واردکننده نخست کشور در سال ۱۴۰۲، نام ۲۱ شرکت فعال در زمینه صنعت خودرو، موتورسیکلت و قطعه به چشم میخورد. این ۲۱ شرکت شامل ۸ شرکت سازنده خودروی سواری (صنایع خودروسازی مدیران، کرمان موتور، بهمن موتور، سایپا، مجتمع صنعتی آرین پارس موتور [مشترکا سازنده خودروی سواری و تجاری]، ایران خودرو خراسان، ایران خودرو و صنایع اتومبیلسازی فردا)، ۵ سازنده خودروی تجاری (ایران خودرو دیزل، بهمن دیزل، گروه خودروسازی مایان، آریا اورست ماشین و مجتمع صنعتی پیلسان)، ۲ سازنده موتورسیکلت (کویر موتور اوراسیا و نیرو موتور سامان) و ۶ شرکت فعال در زمینه تامین قطعات (کوروش موتور آریا، صنایع تولیدی کروز، ایران خودرو ساپکو، دنیای قطعات پارتیان صنعت بم، گیربکس و اکسل سایپا و گروه صنعتی بارز) است.
ارزش واردات این ۲۱ شرکت در سال ۱۴۰۲ معادل ۵.۸۵ میلیارد دلار (۸.۸ درصد از کل ارزش واردات) بوده که از این میزان، ارزش واردات سازندگان خودروی سبک ۳.۳۲ میلیارد دلار، سازندگان خودروی سنگین ۸۸۰ میلیون دلار، سازندگان موتورسیکلت ۱۸۰ میلیون دلار و شرکتهای فعال در زمینه تامین قطعات ۱.۴۶ میلیارد دلار بوده است.
با توجه به اینکه در این لیست، ارزش واردات براساس شرکت دستهبندی شده است و در این میان ارقام مربوط به خودروساز و تامینکننده به تفکیک وجود دارد، نمیتوان آن را تنها مبنای محاسبه ارزبری هر دستگاه خودرو قرار داد؛ به علاوه اینکه این لیست صرفا شامل ۱۰۰ واردکننده نخست کشور است و قطعا سایر شرکتهای فعال در صنعت خودرو، موتورسیکلت و قطعه در ادامه لیست حضور دارند.
برای محاسبه متوسط ارزبری خودروهای هر شرکت (با احتساب ارزبری در خودروساز و قطعهساز)، بهتر است از اطلاعات منتشره توسط وزارت صمت نیز کمک گرفته شود.
با بررسی اطلاعات منتشره از ارزبری محصولات خودروسازان کشور در کنار آمار تولید سال ۱۴۰۲ و اطلاعات منتشره توسط گمرک، میتوان به تخمینی از کل ارزبری این محصولات دست یافت. بر این اساس، در سال ۱۴۰۲، حدود ۵.۴۵ میلیارد دلار ارز برای تولید ۱.۲۰ میلیون دستگاه خودروی سواری استفاده شده است؛ ارقامی که نشان میدهند هر خودروی تولیدی در ایران در این سال، به طور متوسط به حدود ۴،۹۰۰ دلار ارز نیاز داشته است. از این بین، ۲.۵۲ میلیارد دلار به محصولات خودروسازان خصولتی و ۲.۹۳ میلیارد دلار به محصولات خودروسازان خصوصی اختصاص یافته است.
از ۲.۵۲ میلیارد دلار اختصاص یافته به خصولتیها، ۱.۷۱ میلیارد دلار صرف محصولات ایران خودرو و ۸۱۰ میلیون دلار نیز صرف محصولات سایپا شده است.
برهمین اساس، به طور متوسط، هر خودروی ایران خودرو ۳،۳۲۷ دلار و هر خودروی سایپا ۲،۲۲۶ دلار ارزبری داشته است. به عبارت دیگر، هر یک میلیون دلار تخصیص ارز به سایپا، توانسته ۴۴۹ دستگاه خودروی نو به ناوگان خودروی کشور بیافزاید. این رقم در مورد ایران خودرو معادل ۳۰۱ دستگاه بوده است.
این محاسبات برای خصوصیها نشان میدهد که از ۲.۹۳ میلیارد دلار اختصاص داده شده، ۱.۷۹ میلیارد دلار به مدیران خودرو، ۵۴۰ میلیون دلار به کرمان موتور، ۳۰۰ میلیون دلار به بهمن، ۱۴۰ میلیون دلار به آرین پارس موتور، ۱۱۰ میلیون دلار به فردا موتورز و ۷۰ میلیون دلار به ماموت خودرو اختصاص یافته است که اگر متوسط ارز تخصیص یافته به هر دستگاه محاسبه شود، برای خودروهای مدیران خودرو این رقم معادل ۱۲،۸۲۳ دلار، کرمان موتور ۹،۲۰۷ دلار، بهمن ۱۳،۰۹۳ دلار، آرین پارس موتور ۱۴،۵۶۰ دلار، فردا موتورز ۱۳،۰۵۰ دلار و ماموت خودرو ۱۷،۲۴۱ دلار بدست میآید؛ ارقامی که میتوان آنها را به این صورت نیز تفسیر کرد که هر یک میلیون دلار ارز تخصیص یافته به کرمان موتور، معادل افزوده شدن ۱۰۹ دستگاه خودروی نو به ناوگان خودروی کشور است و این مقدار برای مدیران خودرو برابر با ۷۸ دستگاه، بهمن ۷۶ دستگاه، فردا موتورز ۷۷ دستگاه، آرین پارس موتور ۶۹ دستگاه و ماموت خودرو ۵۸ دستگاه بوده است.
مجموع ارزبری خودروسازان در سال ۱۴۰۲
در پایان، ذکر ۵ نکته زیر برای جمعبندی این مطلب میتواند مفید باشد:
- ۵.۴۵ میلیارد دلار اختصاص یافته محصولات خودروسازان داخلی در سال ۱۴۰۲ معادل بیش از ۸۰ میلیون بشکه نفت خام ۷۰ دلاری و یا به عبارتی صادرات روزانه بیش از ۲۱۳ هزار بشکه نفت خام است.
- صرف ۲۲۴ میلیون دلار برای واردات ۱۱،۲۳۶ دستگاه خودروی سواری نو نشان میدهد که متوسط ارزش گمرکی این خودروها بیش از ۱۹،۹۰۰ دلار بوده است؛ به عبارت دیگر، هر یک میلیون دلار ارز اختصاص یافته به واردات خودروی نو، منجر به افزوده شدن ۵۰ دستگاه خودرو به ناوگان خودروی کشور شده است. برهمین اساس، اگر تمام ۵.۴۵ میلیارد دلار اختصاص یافته به محصولات خودروسازان داخلی، به واردات خودروی نو اختصاص مییافت، واردات ۲۷۴ هزار دستگاه ممکن میشد و برای واردات ۱.۲۰ میلیون دستگاه خودرو (معادل تولیدات خودروی سواری و وانت در سال ۱۴۰۲) به بیش از ۲۲ میلیارد دلار (حدود ۳۱۹ میلیون بشکه نفت خام ۷۰ دلاری – صادرات روزانه حدود ۸۷۰ هزار بشکه) نیاز بود.
- مقایسه ۳ سدان رقیب با ابعاد متوسط و مجهز به گیربکس اتوماتیک، یعنی تارای اتوماتیک، شاهین اتوماتیک و جک جی۴ نشان میدهد که ارزبری خودروی جی۴ (۴،۷۷۳ دلار) کمتر از شاهین اتوماتیک (۴،۷۹۲ دلار) و تارای اتوماتیک (۵،۱۲۷ دلار) است؛ درحالی که دو خودروی شاهین و تارا، خودروهای طراحی شده توسط خودروسازان ایرانی برای تولید در ایران هستند، ولی خودروی جک جی۴ توسط چینیها طراحی شده است. این نکته میتواند نشانهای از خیز کرمان موتور برای ورود به سگمنتهای پرتیراژ بازار کشور با تکیه بر پلتفرم اختصاصیاش (که برپایه جی۴ است) و زیرساخت داخلی تامیناش باشد؛ سگمنتهایی که به طور سنتی در اختیار دو خودروساز خصولتی یعنی ایران خودرو و سایپا بودهاند و حالا مدعی جدیدی به سراغ آنها آمده است.
- نگاهی به ترکیب هیات مدیره شرکتهای کوروش موتور آریا و دنیای قطعات پارتیان صنعت بم نشان میدهد که این شرکتها با مدیران خودرو در ارتباط و واردکننده بخشی از قطعات مورد نیاز مونتاژ خودروهای چری در ایران هستند. اگر با استفاده از دادههای منتشره توسط گمرک، میزان ارزش واردات این دو شرکت به ارزش واردات صنایع خودروسازی مدیران افزوده شود، ارزش واردات خودروهای چری توسط مدیران خودرو به رقم ۱.۷۹ میلیارد دلار میرسد که معادل بیش از ۳۰ درصد از کل ارزش گمرکی واردات مربوط به شرکتهای فعال در صنعت خودرو، موتورسیکلت و قطعه و همچنین معادل بیش از ۲.۵ درصد از کل ارزش گمرکی واردات ایران در سال ۱۴۰۲ است. اعداد محاسبه شده براساس دادههای وزارت صمت نیز نتایج مشابهی دارند. این درحالیست که مدیران خودرو با فروش کمتر از ۱۴۰ هزار دستگاه خودرو در سال ۱۴۰۲، رقمی حدود ۱۰ درصد از مجموع خودروهای تولید شده در ایران را به خود اختصاص داده است. در صورتی که فیدلیتیهای تولیدی توسط بهمن را به تولیدات چری در ایران اضافه کنیم، سهم ارزبری خودروهای چری از مجموع ارزبری خودروهای تولیدی در ایران به ۳۴ درصد نزدیک میشود، درحالیکه کمتر از ۱۱.۵ درصد مجموع خودروهای تولیدی ایران را محصولات چری تشکیل میدهند. این موضوع نشاندهنده کم بودن میزان داخلیسازی محصولات چری و رویکرد خاص این شرکت چینی به مونتاژ در ایران و به طور کلی بازار ایران دارد.
- حداقل ارزبری در میان مدلهای بررسی شده مربوط به خودروی پراید ۱۵۱ با حدود ۱،۱۰۰ دلار است. توجه به این عدد در کنار اینکه بازار ۱۵ میلیارد دلاری خودرو ایران نیازمند ۶ میلیارد دلار واردات (معادل ۴۰ درصد از فروش) است این نکته را بار دیگر گوشزد میکند که صنعت خودرو یک صنعت جهانی است و قدیمیترین پلتفرمهای کشور که سابقه تولید چندین دههای دارند، همچنان به تکنولوژی خارج از مرزهای کشور وابسته هستند و کاهش سطح روابط اقتصادی بینالمللی به ضرر صنعت و بازار خودروی ایران خواهد بود.