به نقل از «خبرآنلاین»

سروش محلاتی: انجام تکالیف بدون توجه به نتایج آن خطرناک است

تاریخ انتشار: ۲۸ شهریور ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۶۹۲۹۳۹

سیاست > احزاب و شخصیت‌ها - ایسنا نوشت:استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم گفت: اگر در جامعه‌ای چنین تصوری بر مردم، نخبگان یا متولیان امور حاصل شود که ما تکالیفی را بدون نظر به نتایج و آثار آن دنبال کنیم، می‌تواند برای جامعه بسیار خطرناک و مفسده‌آفرین باشد.

آیت‌الله محمد سروش‌محلاتی - شب گذشته - در سومین شب از سلسله نشست‌های عاشورا و امروز ما که با همکاری انجمن اندیشه و قلم، خانه اندیشمندان علوم انسان و بنیاد اندیشه و احسان توحید برگزار می‌شود، عنوان کرد: دیدگاه تفکیک بین تکلیف و نتیجه دو مبنا دارد و اگر کسی یکی از این دو مبنا را بپذیرد می‌تواند ملتزم شود که تکالیف حساب جداگانه‌ای از نتایج دارند و می‌توان بدون توجه به نتایج، تکالیف را انجام داد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی ادامه داد: مبنای اول تأکید دارد اساسا در تکالیف الهی نباید دنبال نتیجه بود؛ چون تکلیف برای رسیدن به نتیجه نیست و تکلیف برای تکلیف است. اشاعره چنین نظری دارند و معتقدند احکام مبتنی بر مصالح و مفاسد نیستند. آنان معتقدند در پس امر و نهی الهی ملاک و غایتی وجود ندارد که انسان بخواهد با انجام تکلیف به نتیجه‌ای برسد. انسان فقط و فقط با انجام تکلیف، عبودیت و بندگی‌اش را اثبات می‌کند.

سروش‌محلاتی با بیان اینکه «این مبنای اشاعره در بین متفکرین شیعی جایگاهی ندارد»، اضافه کرد: علمای شیعی در کلام و اصول پذیرفته‌اند که احکم الهی مبتنی بر مصالح است و خداوند چون حکیم است هرگز حکمی را بدون مصلحت جعل نمی‌کند و همه احکام الهی برای رسیدن انسان به مصالحی است یا اگر خدا نهی می‌کند برای این است که جلوی مفسده‌ای گرفته شود. بنابراین مبنای اول در میان متفکرین شیعی جایگاهی ندارد.

وی گفت: اما مبنای دوم نظریه تفکیک بین تکلیف و نتیجه که در بین علمای ما هم کم و بیش طرفداران جدی دارد، می‌گوید هرچند تکلیف دارای نتیجه و برای نتیجه است اما انسان آن را نمی‌داند و درک نمی‌کند؛ لذا بشر باید دغدغه تکلیف داشته باشد اما دغدغه نتیجه خیر. آنان معتقدند خداوندی که عالم و حکیم است احکام را برای رسیدن انسان به نتایج مطلوب قرار داده ولی از آنجا که آگاهی بشر محدود و ناقص است باید بدون محاسبه نتایج، تکالیف را انجام دهد.

سروش‌محلاتی گفت که برخی علمای معاصر به تفکیک بین نتیجه و تکلیف باور دارند، و بیان می‌دارند «ما تکلیف‌گرا نیستیم و نتیجه‌گرا هستیم» ولی نتیجه‌گرایی که چیزی جز تکلیف‌گرایی نیست؛ چون راه برای تشخیص نتایج به روی انسان به طور کلی مسدود است.

این استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه «به این دیدگاه نقد عملی و کاربردی وارد است»، گفت: مشکلی که تفکیک بین نتیجه و تکلیف به وجود می‌آورد بسیار خطرناک و وحشتناک است. ما در بسیاری از تکالیف اجتماعی دچار این مشکل می‌شویم که از یک طرف شخص قصد ادای تکلیف دارد و از طرف دیگر حاضر به قبول نتایج عمل خود نیست. وقتی به او می‌گویید کار تو پیامدهای ناگواری دارد، می‌گوید من کاری به نتیجه ندارم و تکلیفم را عمل می‌کنم؛ پس این بحث مطرح می‌شود که ما در اقدامات و تصمیم‌گیری‌های حکومتی اصلا کاری به هزینه‌هایی که آن تصمیم بر جامعه تحمیل می‌کند نداریم. چون ما موظفیم تکلیف را دریابیم اما نتایج به ما ربطی ندارد و هر مشکل، مفسده و هزینه‌ای اتفاق بیفتد، باید پذیرفت.

سروش‌محلاتی افزود: طرفداران این عقیده برای اثبات خود به نهضت امام حسین(ع) اشاره می‌کنند. آنان می‌گویند امام حسین مبارزه کرد، به شهادت رسید، اصحاب و یارانش به شهادت رسیدند، خانواده‌اش نیز اسارت کشیدند اما امام از انجام تکلیف خود کوتاه نیامد. امام محاسبه نکرد نتیجه تکلیفش چه خواهد بود و چه هزینه‌ای باید بپردازد بنابراین ما هم باید خط تکلیف‌گرایی بدون التزام به نتایج را دنبال کنیم.

وی یادآور شد: این تفکر جاعلانه و خطرناک به قدری وحشتاک و زیان‌بار بود که حدود سه سال قبل رهبری مجبور شدند به صراحت در مقابل این تفکر که در حال شیوع در جامعه بود موضع‌گیری کنند. ایشان گفتند «اینکه امام فرمودند ما دنبال تکلیف هستیم آیا معنایش این است که دنبال نتیجه نبود؟ چطور می‌شود چنین چیزی را گفت؟ حتما تکلیف‌گرایی معنایش این است که انسان در راه رسیدن به نتیجه مطلوب، طبق تکلیف عمل کند.»

سروش‌محلاتی تأکید کرد: معنای تکلیف‌گرایی این است که انسان در راه رسیدن به نتیجه مطلوب بر طبق تکلیف عمل کند. یعنی ابتدا باید غایت و اهداف را مشخص کرد، سپس برای رسیدن به هدف، راه مشخص می‌شود. تکالیفی که پیامبران انجام دادند همه برای رسیدن به نتایج معین بود. البته کسی که برای رسیدن به نتیجه طبق تکلیف عمل می‌کند اگر هم به نتیجه مطلوب نرسید احساس پشیمانی نمی‌کند.

وی افزود: به عقیده من رهبری احساس خطر کردند و صرفا اظهارنظر علمی نداشتند. اگر در جامعه‌ای چنین تصوری بر مردم، نخبگان یا متولیان امور حاصل شود که ما تکالیفی را بدون نظر به نتایج و آثار آن دنبال کنیم، می‌تواند برای جامعه بسیار خطرناک و مفسده‌آفرین باشد.

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه سخنانش گفت: مثلا در امر به معروف و نهی از منکر فقها شریط انجام این عمل را گفته‌اند که یکی از آنها احتمال تأثیر است. بنابراین امر به معروف و نهی از منکر در جایی که انسان احتمال تأثیر و نتیجه نمی‌دهد نه واجب است و نه تکلیف.

وی با تأکید بر اینکه «هرکجا راه رسیدن به نتایج مسدود شد، راه تکلیف هم مسدود می‌شود»، گفت: «در جهاد هم همین‌طور است. فقها پذیرفته‌اند اگر دشمن بیش از دو برابر باشد تکلیف ساقط است؛ چون زمینه تحقق نتیجه که غلبه هست، وجود ندارد. بنا نیست ما انسانها را برای کشته شدن به میدان جنگ بفرستیم.

این استاد حوزه علمیه قم در ادامه با اشاره به اینکه «در زمینه رسیدن به نتیجه نیز سه حالت وجود دارد»، گفت: در حالت اول انسان اطمینان دارد به نتیجه می‌رسد؛ در این صورت هم تکلیف است و هم نتیجه پست سرش می‌آید. در حالت دوم انسان اطمینان دارد به نتیجه نمی‌رسد؛ بنابراین چون نتیجه منتفی است تکلیف هم منتفی است. در حالت سوم انسان احتمال می‌دهد نتیجه تحقق یابد یا نیابد که بسیاری از اقدامات روزانه ما اینگونه است.

وی با بیان اینکه «احتمال، موجب سقوط تکلیف نیست ولی باید هزینه و فایده آن را محاسبه کرد»، گفت: «کسی که با احتمال مبارزه‌ای را شروع می‌کند باید بین آنچه به دست می‌آورد و آنچه از دست می‌دهد محاسبه کند. اینجاست که منطق جای خود را در مبارزه نشان می‌دهد و تصمیم‌گیری در این زمینه باید برعهده خردمندترین انسان‌های هر جامعه‌ای باشد؛ چون تصمیمات آنها برای همه مردم هزینه دارد. کسی که جامعه را نمی‌شناسد، از شرایط نظام بین‌الملل آگاهی ندارد نمی‌تواند چشم‌بسته تصمیم بگیرد و بگوید ما تکلیف‌گرا هستیم. اینگونه تکلیف‌گرایی منجر به سقوط و فساد است و هرگز چنین چیزی را نمی‌توان به اسلام نسبت داد.

سروش‌محلاتی با طرح این پرسش که «آیا امام حسین به نتیجه رسید یا نه؟»، گفت: اگر هدف امام ایستادن جلوی حکومت ظالم یزید بود، امام به نتیجه رسید و واقعه عاشورا باعث شد جامعه مقابل این حکومت بایستد.

وی تصریح کرد: حتی اگر فرض بگیریم حرکت امام حسین به ساقط کردن و ضربه زدن به حکومت یزید نینجامید اما نتایج مهم دیگری داشت. هدف امام حسین (ع)، جدا کردن حساب دین از حکومت فاسد بنی‌امیه بود که خود را به دین منتسب می‌کرد و این به نتیجه رسید. امام با مبارزه خود پرده نفاق را از حکومت یزید کشید تا معلوم شود حساب دین یک چیز است و حساب حکومت یزید چیز دیگر.

سروش‌محلاتی در پایان با اشاره به سخنان امام خمینی (ره) مبنی بر اینکه «ما مأمور به تکلفیم هستیم، نه مأمور به نتیجه» گفت: این سخن امام هرگز به معنای این نیست که ما در تکالیف نتایج را محاسبه نکنیم. جمله امام خمینی بدین معناست که اگر ما براساس نتایج و بررسی عقلانی به تکلیفی رسیدیم، اما در عمل اتفاقاتی پیش بینی نشده‌ای افتاد، در پیشگاه خدا مؤاخذه نمی‌شویم.

عاشورا راه را برای تحقق اراده ملت هموار کرد

حجت الاسلام و المسلمین سیدمحمدحسن ابوترابی فرد در شب تاسوعای حسینی (ع) با حضور در برنامه رو در رو ضمن واکاوی ابعاد سیاسی و اجتماعی نهضت عاشورا، اتفاق های پس از رحلت پیامبر را که امام حسین (ع) را به قیام سوق داد را تشریح و بیان کرد: حادثه عاشورا یکی از رویدادهایی است که با فاصله کمی از رحلت پیامبر اعظم رخ داده و این حادثه عبرت آموز است که امام حسین (ع) پیامبر را در زمان حیات خود درک کرده و غنی از احادیث پیامبر (ص) بودند.

وی افزود: حضرت علی (ع) در فرازهایی از خطبه شقشقیه اشاره می کنند که مردم با اصرار با من بیعت کردند و با فاصله کمی از این حادثه عده ای پیمان را شکستند و جنگ جمل اتفاق افتاد و این حوادث درس آموز است و همه باید بر این حوادث اندیشه کنند و در آن زمان سه جبهه شکل گرفت و ریشه این جبهه ها با وجود شکست و باقی ماندن معاویه در اریکه قدرت از میان نرفت.

امام جمعه موقت تهران اظهار کرد: گویا جامعه آمیزه های قرآن و پیامبر اسلام را نشنیده بودند در حالیکه دنیا در نظر آنها بزرگ شد و مسیر حرکت آنها را تغییر داد.

ابوترابی خاطر نشان کرد: یکی از عوامل مهم دنیا گرایی جهل است و چون در جهل زندگی می کنند در گمراهی و ضلالت هم از دنیا می روند.

وی به دفاع امیر مومنان حضرت علی (ع) از خلیفه سوم اشاره و بیان کرد: حضرت علی (ع) حسن و حسین را بارها فرستاد و از خلیفه سوم دفاع کرد و آنها از جهل مردم استفاده کردند و از بستری که جامعه دارد سوء استفاده می کنند و ریشه انحراف جامعه در اینجاست.

امام جمعه موقت تهران در بخشی از سخنانش گفت: توده های مردم باید توجه کنند که اهل حق را بشناسند و در میدان حق قرار گیرند.

حجت الاسلام و المسلمین ابوتربی فرد مورد حادثه عاشورا گفت: ریشه قیام عاشورا شناخت حق و ایستادن در جبهه حق است و در مقابل شناخت باطل و ایستادن در مقابل باطل است و اسلام آمده که انسانها را در کنار حق و رویاروی باطل قرار دهد و سوره مبارکه ولعصر تمام آیات قرآن را در این رابطه در خود گردآوری کرده است.

وی به شاخه های مختلف قیام عاشورا نیز پراخت و ادامه داد: وظیفه این است که حق را بشناسیم و در مسیر حاکمیت حق قدم برداریم و هر کسی در مسئولیت بالاتری است و حق را بهتر می شناسند مسئولیت بسیار خطیری دارند و آنهایی که در اریکه قدرت سیاسی، علمی و اجتماعی هستند مسئولیت بیشتری دارند.

امام جمعه موقت تهران تصریح کرد: امر به معروف و نهی از منکر یکی از شاخه های قیام عاشوراست و این مهم سطوح مختلفی دارد و وظیفه همه مسلمانان است و این سیره پیامبر و اهل بیت علیه السلام است و باید برای رشد معروف تلاش کنیم و فطرت انسان او را به این سمت می خواند.

حجت الاسلام و المسلمین ابوترابی فرد همچنین خاطر نشان کرد: موضوع خواص اهل حق و خواص اهل باطل دو گروهی که مهم و اثرگذار بودند چرا که خواصی که به باطل پیوستند کسانی بودند که حق را می شناختند و جایگاه علمی در برابر حق داشتند و جایگاه امام حسین (ع) هم بر آنها روشن بوده و ولایت بر حق امیر المومنین بر آنها روشن بود و امامت حسنین بر همگی روشن بود و عمر سعد فکر می کند بین خلافت ری و آخرت کدام را انتخاب کند؟

وی به نفس و غلبه بر علم اشاره و اظهار کرد: نفس، علم را نادیده گرفته و این نادیده گرفتن را توجیه می کند و یک سری از خواص امام حسین را حق می دانستند و یزید را باطل می پنداشتند اما بیعت با امام حسین را هم نپذیرفتند و بصیرت لازم را نداشتند.

امام جمعه موقت تهران در بخشی از سخنان خود در رابطه با شاخه های قیام عاشورا و آسیب شناسی جامعه آن دوران مسلمین پرداخت و گفت: یکی از اهداف عاشورا ساقط شدن حکومت یزید بود و مروان با معاویه تفاوت داشت و فسق او آشکار بود و با این ویژگی ها با یزید بیعت نکرد و معتقد بود که یزید نباید در راس قدرت قرار بگیرد.

حجت الاسلام و المسلمین ابوترابی فرد افزود: اهل بیت آغاز و پایان کار بودند و اهل بیت نبوه و معدن رسالت هستند و مبارزه با یزید از این جهت بود که نماد باطل بود و امر به معروف مصداق حقیقی چون حضرت ابا عبدالله الحسین و یزید به عنوان معروف و منکر را در قیام عاشورا نمایان کرد.

وی در مقایسه جامعه فعلی و دریافت پیام عاشورا در زمان معاصر عنوان کرد: باید از عاشورا درس بگیریم و به سرعت جامعه به سوی صلاح سوق پیدا می کند و می توانیم در تمام حوزه ها از نهضت عاشورا درس بیاموزیم.

امام جمعه موقت تهران تاکید کرد: باید با حکومت باطل مبارزه کرد و برای پیشوایی امام عادل تلاش کرد و این درسی است که از عاشورا می گیریم و امام بزرگوار با مرتبه ای برتر از بصیرت سیاسی پیمودند و راه را برای مبارزه سخت و حکومت حق هموار کردند که در راس آن یک فقیه عالم و عادل هموار کردند و به تعبیر مقام معظم رهبری در قیام عاشورا اباعبدالله الحسین علیه السلام راه را برای حکومت، علم و عدل و فقه هموار کردند.

حجت الاسلام و المسلمین ابوترابی فرد ادامه داد: پس از قیام عاشورا مردم سالاری مبتنی بر اراده ملت در سایه نظام سیاسی شایسته دینی محقق شد و در امروز در تمام کشورها اقتدار اسلامی مشخص است و اینکه دنیا در مقابل این اقتدار صف آرایی کرده به دلیل عظمت اسلام است.

وی بیان کرد: ما باید در برابر مشکلات با تکیه بر وحدت همچون دفاع مقدس بیاستیم و تمام شهدا، جانبازان و آزادگان نتیجه همان اتحاد و از خود گذشتگی ناشی از نهضت عاشوراست.

امام جمعه موقت تهران به سیاست های کلی نظام که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ می شود، پرداخت و گفت: نگاه مدیران مقطعی است و نگاه مقام معظم رهبری خلق قدرت است و باید به طور جدی این سیاست ها نقشه راه ما شود.

اگر نگاه کوتاه مدت داشتیم دفاع مقدس پیروزی نداشت

حجت الاسلام و المسلمین ابوترابی فرد تصریح کرد: پیمودن راه صلابت هزینه دارد و مردم آماده اند و باید درست مسیر را تبیین کنیم و نگاه به رای و نگاه جناحی و نداشتن نگاه بلند مدت موانع حرکت خواهند بود و اگر در دفاع مقدس نگاه کوتاه مدت داشتیم قطعاً شکست می خوردیم.

وی همچنین بیان کرد: موضوع استقرار نظام سیاسی، زدودن جهالت از جامعه دیگر اهداف والای اباعبدالله الحسین علیه السلام بود و اصلاح امت با بذل خون محقق شد.

214214

کلید واژه‌ها : حجت الاسلام محمد سروش محلاتی - عاشورا - محرم - محمد حسن ابوترابی -

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: عاشورا محرم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۶۹۲۹۳۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

جشن تکلیف دختران فراهانی

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز اراک؛ نوجوانان با رسیدن به سن تکلیف با انجام فرائض دینی و ارتباط با خدای خود به انجام تکالیف دینی خویش مقید می‌شوند.

دختران فراهانی با آغوش باز به استقبال فصلی رفتند که نسیم فرمان خدا، دل را حیات می‌بخشد و افتخار تکلیف و انجام اوامر الهی، شخصیت معنوی انسان را شکل می‌دهد.

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی