به نقل از «ایرنا»

سهم روایت عاشورا در جعبه جادو و هنر هفتم

تاریخ انتشار: ۲۹ شهریور ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۶۹۷۴۵۱

تهران - ایرنا - همواره در ایام ماه محرم یکی از نقدهایی که به ذهن مخاطبان سینما و یا حتی تلویزیون خطور می‌کند این است که چرا جای روایت واقعه عاشوار در جعبه جادو و هنر هفتم هنوز هم خالی است.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، در حالی که انقلاب اسلامی ایران به مرز 40 سالگی رسیده است، تعداد آثار ساخته شده که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم فرهنگ عاشورا و واقعه کربلا را محور اصلی خود قرار دادند، 20 عدد است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این یعنی هر 2 سال یک بار سینما و تلویزیون به واقعه عاشورا و محرم حالا چه به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم پرداخته است، اما چرا عموم مردم احساس می‌کنند که این واقعه در هنر تصویر ما مغفول مانده است؟
بدون شک دقیق‌ترین پاسخ به این سوال می تواند کیفیت آثار تولید شده در این حوزه باشد. یعنی اگر آثاری چون «روز واقعه» ساخته شهرام اسدی، «مختار نامه» به کارگردانی داوود میرباقری و یا حتی مجموعه «شب دهم» ساخته حسن فتحی هر دو سال یک بار تولید می‌شد، احتمالا الان هم کسی نقدی به مغفول ماند عاشورا در هنر هفتم نداشت.
البته جدای از این 20 اثری که درباره موضوع عاشورا ساخته شده اند و در ادامه بیشتر به آنها اشاره خواهیم کرد، هستند آثاری هم هیچ خبری از خط اصلی واقعه عاشورا در آنها نیست و بیشتر موضوع دفاع مقدس ایران را دستمایه کار هنری خود قرار داده‌اند اما به دلیل وجود برخی سکانس‌ها، اِلِمان ها یا نمادها که مختص فرهنگ عاشورا ست، ذهن مخاطب برای لحظاتی با حماسه کربلا گره می خورد.
در این حوزه می‌توان به آثاری چون «دل شکسته»، «پرواز در شب»، «بال های سپید»، «حماسه مجنون»، «بر بال فرشتگان»، «نیاز»، «هامون»، «دست های خالی»، «سلطان»، «راه طی شده»، «به خاطر هانیه» و بسیاری آثار دیگر اشاره کرد.

**فیلم سینمایی سفیر- 1360
اما بدون شک عنوان نخستین فیلم عاشورایی در سینمای ایران به سال 1360 و فیلم سینمایی «سفیر» ساخته فریبرز صالح برمی گردد.
در این فیلم که از آن به عنوان آثار با کیفیت درباره عاشوار یاد می‌شود عزّت الله مقبلی، فرامرز قریبیان، کاظم افرندنیا ایفای نقش می کنند.
داستان این فیلم درباره «قیس بن مسهر» است که وظیفه دارد نامه ای محرمانه از سوی امام حسین علیه السلام به سلیمان خزاعی در کوفه برساند. او در میانه راه به دست راهداران «ابن زیاد»، والی کوفه، دستگیر و به زندان افکنده می شود و پس از حوادثی، سرانجام شهید می شود.
این فیلم تا مدت ها به عنوان یکی از فیلم های مناسبتی در سینماها و تلویزیون به نمایش درمی آمد. «سفیر» در همان سال به عنوان پرفروش ترین فیلم سال لقب گرفت و هنوز هم، هرچند وقت یک بار، در روزهای عزاداری پخش می شود و برخی سکانس های آن هنوز برای بیننده جذاب است.

**فیلم سینمایی روز واقعه - 1373
سال 73 شاید شاخص ترین اثر عاشورایی ساخته شد. فیلمی که بدون شک پُرخاطره‌ترین فیلم سینمایی درباره قیام امام حسین (ع) است.
«روز واقعه» ساخته شهرام اسدی نیز مستقیماً به روز عاشورا می پردازد. فیلمی که سال هاست به عنوان یک فیلم تأثیرگزار در ایام محرم، روانه آنتن می شود.
این فیلم به نویسندگی بهرام بیضایی با بازی تحسین برانگیز«علیرضا شجاع نوری» درباره جوان نصرانی تازه مسلمان شده‌ای به نام عبدالله است که در شب عروسی‌اش صدایی می شنود که دیگران از شنیدنش عاجزند و در گوشش می پیچد که «آیا یاری کننده ای هست که مرا یاری کند؟». عبدالله همان دم بر می خیزد، عروسی را رها می‌کند و رهسپار کربلا می‌شود و با جمله «همه حجتِ مسلمانی من حسین بن علی است»، خود را از شهر و مردمانش که از حسینی می‌گویند که به راه دنیا رفته است، بیرون می‌کشد و جان خود را به بیابان و شن‌های داغ می‌سپارد تا منزل به منزل به دنبال رد پای او باشد.
در این فیلم علاوه بر شجاع نوری هنرمندان بسیاری چون لادن مستوفی، جمشید مشایخی، عزت الله انتظامی، مهدی فتحی، سعید نیک پور، محمدعلی کشاورز، حسین پناهی، ژاله علو، حمیده خیرآبادی، فخرالدین صدیق‌شریف ایفای نقش کرده‌اند.

**سریال روایت عشق - سال 1364
عنوان اولین سریال درباره کربلا و عاشورا را نیز باید به مجموعه «روایت عشق» داد که به ماجرای کربلا می‌پردازد.
روایت تصویری در این سریال به شدت تحت تاثیر فیلم «محمد رسول‌الله» مصطفی عقاد بود.
سریال، صحنه‌های جنگی چندانی نداشت و اشقیا روی تپه‌ای که مثلا به میدان جنگ مشرف بود برای هم تعریف می‌کردند که چه کسی به میدان آمده و چه می‌کند.
در این سریال که در منطقه ای نزدیک به مشهد مقدس ساخته شد عموما از هنرمندان آن منطقه برای ایفای نقش استفاده شده است. البته بازیگرانی چون انوشیراون ارجمند و علی اوسیوند نیز در این مجموعه هنرنمایی کرده اند.

**سریال شب دهم - 1380
همانطور که عنوان نخستین سریال درباره کربلا را باید به «روایت عشق» داد، عنوان بهترین مجموعه در این حوزه را نیز بدون شک باید به مجموعه «شب دهم» ساخته حسن فتحی داد.
این سریال در قالب اجرای تعزیه به روایت وقایع کربلا می پرداخت.
در «شب دهم» حیدر خوش مرام (با بازی درخشان حسین یاری) از لوطی های یکی از محلات تهران قدیم، دل باخته یکی از شاهزاده های قجری (با هنرمندی کتایون ریاحی) می شود. دختر، شرط ازدواج را اجرای ده شب تعزیه در زمانی که از سوی رضاخان اجرای مراسم مذهبی ممنوع بود، قرار داده بود و حیدر به اتفاق دوستانش، جهت اجرای این خواسته همت می گمارد.

**سریال سفر سبز - 1381
دیگر سریالی که درباره واقعه عاشورا ساخته شده «سفر سبز» به کارگردانی محمدحسین لطیفی است.
این سریال روایت زندگی یک زوج مسیحی است که در سفری به ایران پسربچه‌ای را به ‌عنوان فرزندخوانده با خود می‌برند. این پسربچه زمانی که 25 سال سن دارد با اعتراف پدرخوانده‌اش پیش از مرگ، پی به حقیقت می‌برد و تصمیم می‌گیرد تا به ایران برگردد. بخشی از این وقایع نیز در بستر عزاداری های ایام محرم می گذرد و رفت و برگشت مضمونی فیلم، ذهن مخاطب را به خوبی با خود همراه می سازد.
در این سریال هنرمندانی چون پارسا پیروزفر، علی نصیریان، محمدرضا شریفی‌نیا، مجید مظفری، حمیده خیرآبادی، لادن مستوفی، امین تارخ و سارا خوئینی‌ها ایفای نقش کرده اند.

**سریال معصومیت از دست رفته - 1382
مجموعه «معصومیت از دست رفته» داستان و شخصیت خیالی در بستر اتفاقی تاریخی بود.
شوذب (امین تارخ)، خزانه‌دار کوفه بود که اوایل از محبان علی(ع) به شمار می‌رفت اما کم کم به دستگاه اموی پیوست و از عوامل حکومت شد. چنین شخصیتی در تاریخ وجود خارجی ندارد اما میرباقری به بهانه آن توانست اتفاقاتی را که قبل از فاجعه کربلا و بعدش در کوفه و دارالاماره این شهر می‌افتد را به تصویر بکشد.
شوذب اگر چه تلاش می‌کرد تا مانع فاجعه کربلا شود اما تمایل به مقامش و ترس از دست دادن پستش باعث شده بود تا دستانش بسته شود. میرباقری کوشیده بود تا با ایجاد عشقی مثلثی بین سه دین، شوذب مسلمان، «ماریا»ی نصرانی (فریبا کوثری)، «حمیرا»ی یهودی(سارا خوئینی‌ها) سرگردانی نقش اول سریال را تشدید کند.

**سریال فرستاده - 1381
مجموعه «فرستاده» به کارگردانی جواد شمقدری برای محرم سال 81 از شبکه دو سیما پخش شد که داستان آن به واقعه عاشورا اشاره مستقیم داشت.
سلیمان بن ابی زرین فرستاده امام حسین (ع) به بصره، حامل پیامی از طرف امام به پنج تن از سران بصره بود که پس از ورود به بصره در منزل ماریه بنت عبدالقسین، یکی از دوستداران امام (ع)، اقامت می‌کند و در این میان با به شهادت رسیدن مسلم بن عقیل قصه حال و هوای دیگری پیدا می‌کند.
حسین یاری، زیبا بروفه و محمود پاک‌نیت بازیگران اصلی این مجموعه تلویزیونی بودند.

**سریال غریبانه - 1383
سریال «غریبانه» به کارگردانی قاسم جعفری از جمله سریال‌های دیگر تلویزیون در ایام محرم به شمار می‌رود که سال 83 روی آنتن رفت.
غریبانه درباره رویارویی دو گروه وفاداران کربلا و فراموش‌کنندگان واقعه عظیم عاشورا است؛ افرادی که برای احیای حق و عدالت می‌جنگند و کسانی که قصد قربانی‌کردن عدالت، به خاطر مصالح شخصی خود دارند.
حسن جوهرچی، غلامحسین لطفی، حسن اسدی، مهدی سلوکی، پرستو گلستانی، علی منصوری، عزت‌الله مهرآوران در این سریال بازی کرده‌اند.

**سریال طفلان مسلم - 1386
مجموعه «طفلان مسلم» که محصول شبکه الکوثر - شبکه عربی صداوسیما- است یادآور تعزیه‌ای به همین نام است.
با اینکه کل ماجرای حضور دو پسر مسلم در کوفه و شهادتشان شاید چندان معتبر نباشد (چون گفته شده مسلم بن عقیل به تنهایی و با دو راه‌بلد از کوره‌راهی، راهی کوفه شد و در میان راه، آن دو راه‌بلد از تشنگی مردند و او به سختی خود را به شهر رساند) اما مجتبی یاسینی کارگردان اثر سعی کرد از فضای تاریخی سریال بسازد که به تبعیت از سریال‌های میرباقری چاشنی عشق سلافه و غلام ابن حارث هم داشت.

**سریال آخرین دعوت - 1387
مجموعه «آخرین دعوت» به کارگردانی حسین سهیلی زاده سریالی که در ماشین زمان، زمان حال را به محرم 61 پیوند داده بود و حسین سهیلی‌زاده سعی کرد از این تلفیق، فضایی متفاوت بسازد.
یوسف (فرامرز قریبیان) نماینده سابق مجلس در جاده‌ای به‌طور اتفاقی سر از کوفه سال 61 هجری درمی‌آورد. کوفه‌ای که در آستانه مهمان‌کشی است. این فضا تقریباً شبیه همان فضایی بود که قریبیان در فیلم سفیر (1361/ فریبرز صالح) تجربه کرده بود. او آنجا نقش قیس بن مسهر سفیر امام حسین (ع) را بازی کرد که در کوفه غریبه بود و اینجا در آخرین دعوت هم نقش مردی غریبه در کوفه را بازی می‌کرد.
سریال 13 قسمتی سهیلی‌زاده برش‌هایی مداوم بین زمان گذشته، قصه یوسف در کوفه و زمان حال و تلاش نزدیکان یوسف برای پیدا کردن او بود.

**فیلم سینمایی عصر روز دهم - 1387
فیلم سینمایی «عصر روز دهم» به کارگردانی مجتبی راعی از دیگر آثاری است که به واقعه عاشورا در سینما پرداخته است.
در خلاصه داستان فیلم با نقش آفرینی هانیه توسلی و احمد مهران فر آمده است: دکتر مریم شیرازی با گروهی از پزشکان هلال احمر برای کمک به مردم عراق عازم این کشور می شود و تصمیم به جستجو برای یافتن خواهر گمشده اش می گیرد.

**سریال مختارنامه - 1388
جذاب ترین مجموعه تلویزیونی که طی سال های اخیر به واقعه کربلا پرداخته است نیز بدون شک مجموعه «مختارنامه» به کارگردانی داوود میرباقری است.
این مجموعه به ماجرای قیام مختار ثقفی و خونخواهی قاتلان دشت کربلا پرداخته است. در این مجموعه صحنه‌هایی از عاشورا همانند نماز ظهر عاشورا، پیوستن زهیر‌ب ن‌قین به امام، شهادت وهب دیده می شود.
فریبرز عرب‌نیا، فرهاد اصلانی، مهدی فخیم‌زاده، رضا کیانیان و بسیاری بازیگر دیگر در این مجموعه ایفای نقش کرده اند.

**فیلم سینمایی من و زیبا - 1390
فیلم سینمایی «من و زیبا» به کارگردانی فریدون حسن پور از دیگر آثار سینمایی است که می توان از آن به عنوان آثاری درباره کربلا نام برد.
این فیلم روایت موسی مردی عرق خور و خوش گذران است که در یک شب بارانی وقتی به خانه می رسد، همسرش راحله بر اثر درد زایمان جان می سپارد. موسی در تمام عمر فکر می کند که باعث مرگ راحله شده است. او تمام وجود و عشق خود را پای جعفر فرزندش و تنها یادگار راحله می ریزد. اما ماجرا به همین جا ختم نمی شود و فیلم با اجرای تعزیه به عنوان یکی از مناسک عزاداری امام حسین (ع) گره می خورد و توسل به این حضرت، شخصیتی از موسی به ما نشان می دهد که توبه ای واقعی کرده و خدا از او پذیرفته، اما مردم روستا نمی پذیرند.
پرویز پرستویی، شهاب حسینی و دریا آشوری در این فیلم سینمایی ایفای نقش می کنند.

**فیلم سینمایی رستاخیز – 1392
اما عنوان یکی از آثار فاخر و در عین حال ناکام درباره امام حسین (ع) را باید به فیلم سینمایی «رستاخیر» به کارگردانی احمدرضا درویش داد.
این فیلم سینمایی که حالا 5 سالی از زمان تولید آن می گذرد تنها یک روز در سینماهای سراسر کشور اکران شد و هنوز هم به دلیل برخی اعتراضات نسبت به نشان دادن چهره قمر بنی هاشم ابوالفضل عباس به اکران نیافته است.
«رستاخیر» که به واقعه کربلا و شهادت امام حسین و یارانش پرداخته و از زمان مرگ معاویه تا روز عاشورا و کشته شدن امام حسین (ع) را روایت می‌کند. داستان این فیلم با روایت داستان فرزند «حربن یزید ریاحی» آغاز می‌شود و به قیام امام حسین‌ (ع) و حوادث روز عاشورا می‌پردازد.
به گزارش ایرنا، شاید آنچه بر سر فیلم سینمایی «رستاخیز» در سال 92 آمد باعث شد که حالا 5 سالی دیگر کسی سراغ ساخت آثاری با این مضمون نرود. و در این باره باید بیش از پیش تامل کرد.
فراهنگ**9246**1418

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي سينما تلويزيون عاشورا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۶۹۷۴۵۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کینه صهیونیستی به روایت مصری

خودت را بشناس! این بنیادی‌ترین گزاره‌ای است که از محور‌های مهم تمام مکاتب و نحله‌های باورگرا و ایمان‌محور بشری است. از دین‌های آسمانی تا آیین‌های فلسفی و بشری و مکاتب فکری؛ گفته شده بر سردر آکادمی سقراط همین سخن نقش شده بود. ما اسلامیان، خودشناسی را برابرنهاد با خداشناسی می‌دانیم. اما بس که از خودمان دور شده‌ایم یادمان رفته که هستیم و کسی که خودش را نشناسد، نمی‌داند که برای خودش باید چه کاری بکند و وظیفه و هدفش چیست؛ و اینجاست که مهلکه‌های ضربه‌خوردن و به کام بیگانه‌شدن آغاز می‌شود.

حشاشین و خیام و ابن‌سینا و... برساخته‌هایی هستند علیه ایران اسلامی پیرو اسلام ناب محمدی. فکری که پشت اینهاست بسیار فراتر و بزرگ‌تر از چنین محصولات فرهنگی و داده‌هایی است. به عبارتی باز هم این موج یورش به اسلام سیاسی و ایرانیت شیعه و اسلام‌گرایی سلسله‌وار ادامه خواهد داشت و ضمن سنگربندی فرهنگی بایستی به «پدافند فرهنگی» هم بپردازیم. جریانات ضدایرانی و اسلامی یکی از جریاناتی است که یهودیان تندرو و اسلاف امروزی آنها صهیونیست‌ها قرن‌هاست که به آن می‌پردازند و تلاش می‌کنند تمدن ایرانی را که سایه سنگینی در منطقه دارد، تحریف یا پاک کنند. این جریان سال‌هاست همواره در تاریخ و مستندات دست برده و امروز نیز با رسانه‌های جدید اعم از سینما و تلویزیون تلاش خود را مضاعف کرده است. یکی از متاخرترین این عملیات ضدتمدنی پخش سریال حشاشین است که اگرچه به نظر می‌رسد از سوی مصر ساخته شده، اما می‌توان ردپای ضدایرانی صهیونیست‌ها را در آن بازخوانی کرد. به همین بهانه نگاهی داریم به این سریال و در گفتگو با تنی چند از ایران‌شناسان و اسلام‌شناسان به جریانات تحریفی آن نگاه می‌کنیم.

یک ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید تاریخ را برندگان و فاتحان می‌نویسند و یک ضرب‌المثل هنری دیگر هم هست که می‌گوید کسانی که دوربین فیلمبرداری را در دو صنعت سینما و تلویزیون در دست دارند، روایت خودشان را از تاریخ تعریف و بیان می‌کنند. این گروه که سرمایه و فناوری پیشرفته تصویری را در اختیار دارند، تاریخ را آن‌گونه تعریف و تفسیر می‌کنند که خود دوست دارند و بیمی از آن ندارند اگر این نوع تعریف منجر به تحریف تاریخ و واقعیت‌ها شود. ژانر قدیمی و محبوب تاریخی یکی از گونه‌های شناخته‌شده تاریخ سینماست که از دیرباز فیلمسازان و تهیه‌کنندگان مختلفی از اقصی نقاط دنیا، با بهره‌گیری از این ژانر پرمخاطب گوشه‌هایی از تاریخ پرتلاطم و جنجالی دوران و اعصار گذشته را به تصویر کشیده و فیلم‌ها و سریال‌های پرخرجی را در معرض دید تماشاگران علاقه‌مند وکنجکاو قرار داده‌اند. سریال عربی «حشاشین/ قاتلان» یکی ازاین بی‌شمارسریال‌های تاریخی است که توسط دست‌اندرکاران صنعت تلویزیون مصر تهیه وپخش شده است. این سریال ۳۰قسمتی درباره ظهورحسن صباح وجنبش اسماعیلیه در قرن یازدهم هجری است.

ضدهالیوودی ارتجاعی

از مصر به‌عنوان مهم‌ترین کشور جهان عرب نام برده می‌شود که دو صنعت سینما و تلویزیون قوی دارد. در میان کشور‌های عرب‌زبان منطقه خاورمیانه، خلیج‌فارس و شمال آفریقا، شاید نتوان کشور دیگری را پیدا کرد که دو صنعت فیلمسازی و مجموعه‌سازی در آن رونق فراوانی دارد و با جذب انبوه تماشاگران، داعیه مبارزه و مقابله با تولیدات دنیای غرب و در رأس آن هالیوود را دارد. سریال حشاشین که با سروصدا و جنجال زیاد در ایام ماه رمضان روی آنتن این کشور عرب‌زبان رفت (و خیلی زود مشتریان و تماشاگران زیادی در سایر کشور‌های جهان عرب و حتی بین فارسی‌زبانان پیدا کرد) با هزینه‌ای ۱۲ میلیون دلاری تهیه شده که برای صنعت سرگرمی یک کشور در حال رشد، رقم کلانی به حساب می‌آید. برنامه‌سازان مصری از ماه رمضان به‌عنوان زمانی مناسب برای مقابله با تولیدات هالیوودی اسم می‌برند و عقیده دارند حال و هوای این ماه مبارک به‌گونه‌ای است که مردم روزه‌دار بیشتر به‌دنبال تماشای سریال‌هایی به زبان بومی با داستان‌هایی محلی هستند. با این حال، گمان بسیاری بر این است که ادعای مقابله با هالیوود، بهانه خوبی به دست سریال‌سازان مصری نمی‌دهد که دست به تحریف تاریخ بزنند و آن را به شیوه موردپسند خود به نمایش بگذارند.

تحریف به نفع چه کسی؟

بنا به گفته سازندگان مجموعه، داستان حشاشین با در رأس قرار دادن زندگی و فعالیت‌های حسن صباح تلاش دارد نگاهی عمیق به گروه و جنبش حشاشین و توانمندی‌های استراتژیک آنها و همچنین راه و روش‌های پررمز و راز آن داشته باشد. پیتر میمی، کارگردان سریال آن را اثری جذاب و سرگرم‌کننده توصیف می‌کند که با خود آموزه‌های زیادی دارد و برای بینندگانش در حکم یک کلاس کامل تاریخی است! او و عبدالرحیم کمال، نویسنده فیلمنامه مدعی هستند که داستان‌شان برگرفته از رویداد‌های تاریخی است که در قرن ۱۱ رخ داده و آنها با بهره‌گیری از این ماجراها، فیلمنامه‌شان را نوشته‌اند. این در حالی است که پس از پخش سریال در لبنان، بسیاری از آن به‌عنوان یک سرقت هنری اسم بردند و گفتند فیلمنامه حشاشین دقیقا برگرفته از داستان یک رمان پرخواننده لبنانی به نام «سمرقند» است که توسط امین معلوف، نویسنده فرانسوی لبنانی‌تبار نوشته شده است. رسانه‌های لبنانی حتی تا آنجا پیش رفتند که احتمال شکایت مالکان کتاب علیه سازندگان مجموعه را مطرح کردند. این همه در حالی اتفاق افتاد که سازندگان سریال در رابطه با انتقاد‌های دیگری که نسبت به عدم رعایت نکات تاریخی داستان مطرح شد، گفتند آنها خودشان را متعهد به رعایت جزئیات تاریخی ماجرا نکرده و فقط از آن تاریخ الهام گرفته‌اند! منتقدان هنری و ادبی با کنار هم گذاشتن این دو موضوع، صحبت از دوگانگی و تضاد گفتار سازندگان حشاشین کردند و نسبت به این عدم صداقت و دروغگویی موضع گرفتند.

واقعیت کجاست؟

بنا بر روایات تاریخی، با زوال قدرت فاطمیون در مصر نهضت اسماعیلیون خاتمه نیافت و جنبشی که تحت رهبری حسن صباح شکل گرفت به مدت ۱۷۰سال دنیای اسلام را تحت تاثیر خود قرار داد و پس از حمله مغول و سقوط قلعه الموت (به‌عنوان مرکز و پایگاه صباح و پیروانش) بود که این جنبش به آخر رسید. داستان سریال چهره‌ای منفی از صباح و پیروانش ارائه می‌دهد و حتی منتقدان تاریخی می‌گویند نوع گریم بازیگر نقش حسن صباح به‌گونه‌ای است که چهره رهبر داعش را به یاد می‌آورد. نوع روایت داستان هم به گونه‌ای است که بیننده ناخودآگاه تشابهاتی بین آن و داستان جریانات ارتجاعی معاصر منطقه خاورمیانه و اطراف آن همچون افکار گروه داعش، طالبان افغانستان و حتی اخوان المسلمین مصر پیدا کند. این موضوع حتی عمیق‌تر هم قابل بررسی است، زیرا تصویری که رسانه‌های غربی از داعش و گروه‌های تکفیری در ذهن مخاطبان خود ساخته‌اند، آنها را منتسب به فرهنگی ایرانی دانسته و حالا از این تصویر جعلی در صنعت سریال‌سازی و سینما بهره می‌برند. این موضوع را می‌توان در زمینه روایت داستانی که به تاریخ‌نگاری مارکوپولو، جهانگرد معروف هم نزدیک است، بررسی کرد. این سیاح در رابطه با حسن صباح و قلعه‌الموت ادعا کرده بود او در پشت قلعه‌اش باغی درست کرده بود که شبیه روایاتی است که از بهشت توصیف شده است. طبق این ادعا، صباح در این باغ ازدختران وزنانی نگهداری می‌کرد وبه پیروانش موادمخدر (حشیش) می‌داد (نام سریال هم با نگاهی به این موضوع انتخاب شده است) و پس از هوشیاری آنها، وعده بهشت به پیروانش می‌داد تاآنهابه عنوان فدایی، جان‌شان را نثار کنند.

تصویرسازی دروغین غرب

این مورخ مدخل‌هایی نیز دردایره‌المعارف بزرگ اسلامی، دانشنامه جهان اسلام، ایرانیکا ودانشنامه اسلام نوشته است. او تاریخی‌بودن سریال «حشاشین» را زیر سؤال برده و درستی روایت آن را به چالش کشیده است. دفتری همین دیدگاه را در رابطه با بازی ویدئویی مربوط به گروه اسماعیلیه (که طرفداران زیادی در کشور‌های عربی دارد) نیز مطرح و تردیدهایش نسبت به اصالت این اظهارات را بیان می‌کند. به باور او، هم بازی ویدئویی و هم سریال تلویزیونی هیچ‌یک عدالت را نسبت به اصل ماجرا رعایت نکرده‌اند. به گفته او: «آنچه در سریال ارائه می‌شود توهمات و ذهنیات سازندگانش است که ریشه در دیدگاه‌های غلط و جاهلانه جنگجویان صلیبی و تاریخ‌نگاران غربی و مسیحی دارد که با جنگ و ویرانی خودشان را به سرزمین‌های مقدس رساندند و در سال ۱۰۹۹ اورشلیم را با شمشیرهای‌شان فتح کردند.»

استفاده صلیبیون از اختلافات شیعه و سنی

دفتری حتی برگزیدن نام حشاشین برای صباح و طرفدارانش را به صلیبیون نسبت می‌دهد که نخستین بار آنها از این واژه استفاده کردند. صلیبیون بعد از فتح شهر نیزاریس سوریه، درک غلط خود از این موضوع را عمومیت دادند: «در آن ایام، اهالی شهر که شیعه بودند دشمنانی در بین مسلمانان سنی داشتند. این گروه سنی از طرف مقابل خود با عنوان حشاشیون اسم می‌بردند. اگر به معنی این کلمه دقت کنید، به معنی کسی است که افیون مصرف می‌کند. بهره‌گیری از این کلمه کمک می‌کرد تا افرادی با روحیات اخلاقی سطح پایین که سابقه اجتماعی موجه و مناسبی نداشتند، نهایت سوءاستفاده را از این موضوع و نام داشته باشند.»

تحریف مبارزه با اشغالگر به تروریسم

اما این تاریخ‌شناس و عضو تیم مشورتی دانشنامه اسلام، موضوع را از منظر دیگری مورد بحث و مطالعه قرار می‌دهد، جنبه‌ای که کاملا در تضاد با داستان ادعایی سریال حشاشین است. دفتری این طور ادامه می‌دهد: «برای درک درست تاریخی و تحلیل درست، باید به دورنما و چشم‌انداز سیاسی و مذهبی موجود در قرن یازدهم نگاه کرد و آن‌را مورد توجه قرار داد. در آن زمان، آنچه که امروز آن‌را کشور ایران می‌نامیم تحت کنترل ترک‌های سلجوقی بود و حسن صباح انقلابی را علیه آن رژیم سنی مذهب آغاز کرد. این یک واقعیت است که بنیان و اساس سیاست حسن قلعه بر پایه ترور بنا شد، اما آن‌را باید در چارچوب مبارزه با اشغالگر تعریف و بررسی کرد و امروزی‌کردن آن شخصیت و دوران زندگی‌اش به‌عنوان منبع و منشا ظهور تروریسم اساسا غلط است. این یعنی تحریف تاریخ و واقعیت‌ها. حسن الموت را در کوه‌های شمال محدوده پرسیا در شرایطی بنا کرد که یک ارتش بسیار پرقدرت و مجهز سلجوقی مقابلش قرار داشت. او می‌دانست که نمی‌تواند با چنین ارتشی رودررو شود، زیرا سپاهی در آن حد و اندازه نداشت. به‌جای آن، او چهره‌های اصلی دولت سلجوقی را نشانه گرفت، امیر به امیر و محل به محل.»

غرب چگونه رد پای تروریستی خود را پاک می‌کند؟

برخلاف آنچه داستان سریال به‌دنبال القای آن است، طرفداران حسن پیشروان تروریست‌های معاصر نیستند و دفتری در توضیح آن چنین می‌گوید: «آن‌ها هیچ وجه اشتراکی با تروریست‌های امروزی ندارند. در وهله نخست، دلیل این دو در رابطه با اقدامات‌شان یکی و همسان نیست. آنچه باعث شد تا اسماعیلیون دست به اسلحه ببرند، هیچ تناسب و سنخیتی با دست به اسلحه‌ای که تروریست‌های امروزی منطقه برده‌اند ندارد و یکی نیست. ترور‌های آنها کاملا هدفمند و گلچین‌شده بود، با قصد به‌وحشت‌انداختن عموم نبود و به مردم بی‌گناه آسیبی نمی‌رساند. حتی آنها مخترعان موضوع ترور نبودند. قبل از آنها از یک‌سو صلیبیون و از سوی دیگر خود سلجوقی‌ها گسترش‌دهنده این حرکت بودند. طرفداران حسن طی ۳۴ سال فعالیت او، در کل فقط ۵۰ ترور انجام دادند. شمار ترور‌های طرف‌های مقابل، بسیار بیش از اینهاست.»

آدرس غلط صلیبیون

این مورخ همچنین به این نکته مهم اشاره می‌کند که جنگجویان صلیبی هیچ وقت نتوانستند ماهیت ایثار‌های طرفداران حسن را به درستی درک کنند. به همین دلیل، برای توضیح این امر سراغ ساخت روایت‌های دروغین و غلط پیرامون وعده‌های مقبول و دوست‌داشتنی حسن به آنها برای قربانی کردن جان‌شان رفته است. دفتری در پایان به تماشاگران سریال حشاشین توصیه می‌کند: «فقط این نگاه را باید به یاد داشته باشند که اکثر داستان‌هایی که درباره آن دوره تاریخی تعریف می‌شود، توسط صلیبیون بازگو شده که از خاورمیانه به خانه‌های‌شان در اروپا برگشتند. تا زمانی که این افسانه‌ها فقط از جانب یک طرف ماجرا بیان شود که هیچ تناسبی با آدم‌ها و داستان واقعی ندارند، نمی‌توان از یک روایت خوب، معقول، درست و واقعی صحبت کرد.»

منبع : همشهری آنلاین 

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی وبگردی