«گِل مالی» خاکیترین آئین عاشورایی +تصاویر
تاریخ انتشار: ۲۹ شهریور ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۶۹۹۱۴۹
«گِل مالی» حدیث اندوه عمیق قلبهایی است که سالیان سال عشق خود را به سیدالشهدا (ع) در خاک و آب پرورش دادهاند و خاکیترین آئین عاشورایی را به نمایش گذاشتهاند.
خبرگزاری مهر: آیینهای سنتی روز عاشورا روایت گر عاشقانهای حزنانگیز از مردمان لرستان است، عاشقانهای که سرتاپای اهالی این دیار را در خاک و «گِل» فروبرده تا هر عزاداری زمزمه کند: آب حیات من است خاک سر کوی تو.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
روایت این عاشقانه از روزها قبل از عاشورا شروعشده است، از ایامی که همهچیز مهیای عرض ارادتی دیگر میشود. خیمهها در شهر پا میگیرد؛ دیوارها و خیابانها سیاهپوش میشوند و نوحههای محلی تا روستاهای دورافتاده ضجه میزنند.
خاکیترین آیین عاشورایی
همه این مقدمهچینیها برای آیینی است که روز عاشورا لرستان را به اوج میبرد؛ شاید بتوان نامش را خاکیترین آیین عاشورایی نهاد چراکه این سنت دیرینه از اوج اخلاص و ارادت مردم این دیار برخاسته است، ارادتی که تمامی ندارد و هرروز عمیقتر و خالصانهتر میشود.
روایت «گِل مالی» و شانههای «کِز کرده» مردمان لر در روز عاشورا، حکایت عشقی است که با آب و گل مردم این دیار سرشته شده تا خاکیترین آئین عاشورایی جهان از آب و گل درآید و تجلیگاه اندوهبارترین عزاداریها برای پسر فاطمه (س) باشد.
لرستانیها در عزاداری سیدالشهدا نمونه هستند
آیتالله محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری که وصف عزاداری باشکوه مردم لرستان را شنیده و خوانده است در سخنان خود میگفت: لرستانیها در عزاداری سیدالشهدا نمونه هستند.
وی روایتی از خاطرات آیتالله بروجردی مرجع عالیقدر شیعیان جهان نقل میکند و ادامه میدهد: آیتالله بروجردی در کتاب خاطرات خود نوشته است «در ایام عاشورا در ایوان خانه نشسته بودم و دستههای عزاداری میآمدند، چشمم درد خیلی بدی داشت و مدتها بود معالجه میکردم، اما بهبود پیدا نمیکرد، همانجا نیت کردم بخش کوچکی از گِل لباس عزادار امام حسین (ع) را به چشمم بزنم، همان کار را هم کردم و چشمان من شفا پیدا کرد، دیگر نیازی به عینک پیدا نکردم و خطوط بسیار ریز را هم بدون عینک میخواندم».
همین روایت نشان از عمق خلوص نیت مردم لرستان در آئین گل مالی است تا خاکیترین آئین عاشورا زبانزد خاص و عام شود.
همه بی تابند و حادثهای ناگوار را انتظار میکشند...
و، اما آئین خاص گل مالی در لرستان دارای مراحل مختلفی است که به طور معمول از روز هفتم محرم که به روز «تراش عباس» موسوم است، شروع شده و تا بعد از شام غریبان نیز ادامه دارد.
در روز هفتم محرم همه عزاداران حسینی به حمام رفته و پس از اصلاح سروصورت و نظافت کامل، لباسهای تمیز میپوشند که این روز را «تراش عباس» مینامند.
از این روزبه بعد، عدهای برای افروختن آتش در صبح عاشورا به جمعکردن و گردآوری هیزم در سطح شهر میپردازند تا اگر در روز عاشورا برف و باران ببارد و احیاناً هوا سرد باشد عزادارانی که در گِل میافتند (مراسم گِل افتادن) از سرما حفظ شوند.
به این منظور عدهای در محل دورهافتاده و با خواندن جملاتی از خانهها تقاضای هیزم میکنند که مردم نیز باکمال میل بسته به نذری که دارند به آنان هیزم میدهند. هرچند امروزه هیزم مورد نیاز هیئتها از سوی دستگاههای مرتبط ازجمله منابع طبیعی تأمین میشود.
در روز تاسوعا نیز عزاداران خاک نرم و مخصوصی بنام گل باغچاله (گل رس) را مهیا کرده و در میدانهای بزرگ و کوچک که معمولاً با آجرچینی در جلوی خیمهها و تکیههای شهر درست میشود میریزند و در روز عاشورا این خاک را با گلاب مخلوط کرده و گِل روز عاشورا را فراهم میکنند.
غروب روز تاسوعا خرمآباد سراسر اندوه و ماتم است. همه بی تابند و حادثهای ناگوار را انتظار میکشند. حوضچههای خاک رس در سطح شهر آمادهشده و هیزمهای جمعآوریشده نیز کنار حوضچههای خاک رس تپه شده است.
مکنای صبح طلوع
امشب دستههای عزاداری در لرستان با نوحه «امشبی را شه دین در حرمش مهمان است/ عصر فردا بدنش زیر سم اسبان است» شور میگیرند و با ذکر «مکنای صبح طلوع» بر سر و سینه میزنند؛ از بامداد روز عاشورا هیئتهای سینهزنی و زنجیرزنی قبل از طلوع آفتاب بیتابتر از هرروز، شب را به صبح پیوند میدهند.
آوای «چمرونه»؛ صبح عاشورا بر زمین و زمان غم میپاشد
با شروع روز عاشورا در اولین ساعات روز صدای ساز و دهل بانوای سوزناک و غمانگیزی موسوم به نوای «چمریونه» عزاداران حسینی را به حضور در دستهها و هیئت عزاداری دعوت میکند.
«چمر»، «چمری» یا «چمریونه» موسیقی و آهنگ اندوه باری است که در سوگ و عزای بزرگان در ریتمهای متفاوت و بهوسیله «سرنا» و «دهل» نواخته میشود.
پیام آیین «چمر» علاوه بر بیان اوج اندوه مردمان این سرزمین حامل پیغامی است برای سایر افراد؛ بهنوعی که با اجرای این مقام از موسیقی عزا همه خواهند فهمید که بزرگی از میان ایل یا طایفه عزادار مرده است.
صبح عاشورا در بیشتر شهرهای لرستان با صدای سوزناک «چمریونه» آغاز میشود و همه زمین و زمانبر حادثهای میگریند که سالهاست سرنا و دهل لرستان را به چمری نواختن خو داده است.
عزاداران فراخوانده شده با حضور در تکیههای محله و «گِل مالی» کردن خود گرد آتش میایستند تا از سرما محفوظ مانده و شروع به سینهزنی و عزاداری میکنند.
از همه کوچهها و خیابانها و خانههای شهر مردم بیرون میزنند. انگار قیامتی درراه است که اینگونه بیتاب مردم به سطح شهر آمدهاند
غم و ماتمی که این فضای روحانی دارد بیش از آن است که بتوان در چند سطر آن را معنا کرد، باید باشی و ببینی تا بدانی غم و ماتم نوای «چمریونه» چگونه دوستداران حسین (ع) را به کوچهها و هیئتها میکشاند.
مردم خرمآباد و استان لرستان ماندن در خانه را در روز عاشورا ناثواب میدانند. آنها از ابتدای روز در اولین خیمهگاه گل بر سر و شانه میگذارند و پس از مراسم عزاداری در تکیههای محلات شهر در قالب دستههای سینهزنی و زنجیرزنی به سمت مرکز شهر حرکت میکنند.
از همه کوچهها و خیابانها و خانههای شهر مردم بیرون میزنند. انگار قیامتی درراه است که اینگونه بیتاب مردم به سطح شهر آمدهاند. دستههای زنجیرزنی با توقف در جلوی هر خیمه (تکیه) با مداحی مداح آن تکیه عزاداری کرده و سپس به تکیه بعدی میروند.
عشق و ارادتی که روح لرستانیها را تسخیر کرده است
از ارادت مردمان لرستان به حسین و عباس هر چه بگوییم ذرهای نیست در مقابل اینهمه عشق و محبت. ارادت مردمان این دیار تا پای عشق و جان رفته و روح همه لرستانیها را به تسخیر خود درآورده است.
برای دیدن مراسم روز عاشورا در هیئتهای قدیمی شهر خرمآباد باید به محلات پشت بازار و درب دلاکان رفت. هیئتهای سینهزنی این محلات از قدیمیترینهای شهر هستند.
صبح عاشورا در این محلات غوغایی به پاست. بازار شهر تعطیلشده و بر سر در همه مغازهها پرچم سیاه افراشته شده است. همه عزاداران حسینی خود را گِل مالی کردهاند و برخی نیز در نوبت هستند تا میاندار سرتاپایشان را با گل معطر روز عاشورا آذین ببندد.
برخی دور آتش ایستادهاند تا گل روی لباسشان خشک شود، برخی دیگر نیز در نوبت هستند تا در گل عزای حسینی غلت بخورند و برخی دیگر نیز دوره زدهاند و سینه میزنند و دستهایشان را گاهی در آسمان میچرخانند و سوزناک فریاد برمیآورند: «هی روو... هی روو... هی روو...»
از آسمان شهر خاک میبارد...
گردوغباری که از سینه زدن هیئتهای عزاداری به آسمان بلند میشود آرام روی چهره همه عزاداران مینشیند. روز عاشورا از آسمان شهر خرمآباد خاک میبارد و زمین در عزای مردی آسمانی توان اشک ریختن را بازمییابد.
نزدیکهای ظهر عاشورا عزاداران بیتابتر از صبح سینه میزنند و نوحه میخوانند: این بدن از کیست که سر ندارد/ عزیز زهراست کفن ندارد...
روش سینهزنی در خرمآباد به این صورت است که اول نشسته و با یک دست سینه میزنند بعد وقتی نوحهخوان فریاد میزند «ایوای شهیدان به دشت کربلا»، همگی سرپا میایستند و ضمن جواب دادن به نوحهخوان در مقابل هم با دودست به سینه میزنند و بعدازآن به عزا خانه دیگری میروند.
آنچه مهم است این است که باگذشت سالها هیچگونه تغییری درروش عزاداری مردم لرستان رخ نداده و همچنان شکوه و ماندگاری گذشته خود را حفظ کرده است.
پایان عزاداری روز عاشورا با آئین «طوق اشگس»
مراسم عزاداری مردم لرستان تا ظهر ادامه دارد و درنهایت با رسمی موسوم به «طوق اشگس» به پایان میرسد.
طوق نمادی است از علم حضرت ابوالفضل (ع) (علمدار کربلا) که در عزاداریهای مرسوم در برخی از نقاط استان برافراشته نگهداشته میشود و سنتی موسوم به «علم برداری» یا «علمگردانی» نیز در این زمینه مرسوم است.
این علم تا ظهر عاشورا بهوسیله عزاداران حاجتمند حمل شده و درنهایت در پایان ظهر عاشورا به نشانه افتادن علم حضرت عباس (ع) قسمتهای مختلف آن از هم جدا میشود که در اصطلاح به این عمل «طوق اشگس» میگویند.
غمی که هنگام باز کردن و فرود آمدن علم در قلب مردمان لر مینشیند شهادت علمدار کربلا حضرت عباس (ع) را در اذهان یادآوری میکند.
پارچهها و نخهای سبزی که عزاداران حسینی به علم گرهزدهاند پر از حرفهای نگفتنی است. از حاجات پیرزنی که برای عاقبتبهخیری پسرش دخیل میبندد تا زن جوانی که هنوز بیماری فرزندش ناامیدش نساخته است.
بیماران زیادی بودهاند که با دخیل بستن به علم شیر مرد کربلا حضرت ابوالفضل العباس (ع) حاجتروا شدهاند و حال هرساله در پیشاپیش هیئتهای عزاداری برای غریبی حسین و عباس زنجیر و سینه میزنند.
علاوه بر آئینهای یادشده مراسمهای دیگری نیز در ایام محرم و عاشورا در لرستان مرسوم است. برپایی سقاخانه، چهلمنبری، تعزیهخوانی و عزاداری در خانه آیتالله بروجردی موسوم به خانه «آقا» از دیگر آئینهایی است که در استان لرستان هرساله همزمان با محرم برگزار میشود.
منبع: فردا
کلیدواژه: گل مالی آئین عاشورایی لرستان تصاویر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.fardanews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «فردا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۶۹۹۱۴۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سنگینی هزینههای درمان روی دوش مردم
بااینکه از اهداف اصلی نظامهای سلامت در سراسر دنیا علاوه بر ارائه خدمات مورد نیاز، محافظت از افراد در برابر مشکلات مالی مرتبط با هزینههای بهرهمندی از این خدمات است، اما همچنان پرداخت هزینههای سلامت برای مردم بسیار دشوار است. بر اساس اصل بیست و نهم قانون اساسی کشور،برخورداری ازتامین اجتماعی ازجمله خدمات بهداشتی، درمانی و مراقبتهای پزشکی حق همگانی بوده و دولت موظف به تامین این خدمات برای تمام افراد کشور ازمحل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مردم است. اما چرا همچنان سهم پرداختهای مستقیم از جیب بیماران از کل هزینههای سلامت کشور زیاد است؟اعلام تعرفههای جدید پزشکی هم نگرانی مردم به ویژه خانوارهای روستایی را در این خصوص دو چندان میکند. از سویی دیگر و بر اساس نتایج پیمایش هزینه درآمد خانوار، طی سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ به طور متوسط ۳۰ درصد از مجموع پرداخت از جیب خانوار صرف تهیه دارو شده است. خدمات دندانپزشکی و خدمات بستری نیز به ترتیب ۱۹ درصد و ۱۸.۷درصد از مجموع پرداخت از جیب خانوار را تشکیل دادهاند. این در حالی است که خدمات دندانپزشکی نیز بخش قابل توجهی از هزینههای سبد سلامت خانوادهها را به خود اختصاص میدهد. اما به نظر میرسد به سبب گران بودن هزینههای آن، این خدمت از سبد سلامت اکثر یت جامعه حذف شده است. به نظر میرسد سیاستها و برنامههای مختلف وزارت بهداشت در کاهش هزینههای درمانی مردم خیلی موفق نبوده و سنگینی هزینههای سلامت همچنان بر دوش مردم است.
اهمیت سهم سلامت خانوار
مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی به بررسی سهم حوزه سلامت از مخارج یک خانوار پرداخته و اعلام کرده است که هزینههای کمرشکن سلامت زمانی رخ میدهد که پرداختهای مستقیم از جیب خانوار برای سلامت برابر یا بیشتر از ۴۰ درصد ظرفیت پرداخت با مخارج غیر معیشتی آن خانوار باشد. البته بماند که در لابهلای آمار منتشر شده سهم بهداشت و درمان از سبد هزینه خانوار شهری در سال۱۴۰۱حدود ۹.۱درصداست که بعد از هزینههای بخش مسکن و سوخت و هزینههای خوراکی در رتبه چهارم قرار دارد.پرداخت هزینههای درمانی در مراکز خصوصی و دولتی تفاوت چشمگیری دارد و به هر حال مردم از جیب خود هزینههای زیادی را پرداخت میکنند. شاید مراکز بیمه سهم کمتری در پرداختیهای بیماران دارد. چه بسا اگر عمل جراحی انجام شود که نیاز به تجهیزات ویژهای داشته باشد همچون ایمپلنتهای ارتوپدی و جراحی اعضا که بیمار مجبور است رقمهای مستقیم بالایی را پرداخت کند که به آن هزینههای خاکستری درمان میگویندو مراکز بیمه از پرداخت این هزینهها شانه خالی میکنند.
مخارج کمرشکن سلامت
مخارج سلامت خانوارها زمانی کمرشکن خواهد بود که پرداختهای مستقیم از جیب خانوار برای مراقبتهای سلامت نسبت به منابع موجود به حدی باشد که خانوار از مصرف سایر کالاها و خدمات ضروری محروم شود. این مخارج به سه دلیل عمده رخ میدهد: اول بالا بودن سهم پرداخت از جیب از هزینههای سلامت، دوم پایین بودن ظرفیت درآمدی خانوار و سوم ضعیف بودن ساز و کارهای پیش پرداخت و تجمیع ریسک در تامین مالی مراقبتهای سلامت. این موضوع در حالی است که در کشور ایران نیز بخش عمده ای از مخارج سلامت کشور در سال ۱۳۹۸ به صورت پرداخت از جیب تامین شده است. با این حال میانگین این شاخص در سال ۲۱۹ میلادی در سراسر دنیا ۱۸درصد ودرکشورهایی بادرآمدبالا، متوسط و پایین به ترتیب ۱۳.۶، ۳۵ و ۴۴.۷درصد بوده است. با توجه به سهم زیاد پرداخت از جیب در تامین مالی بخش سلامت کشور و آثار نامطلوب آن بر بهره مندی از مراقبتهای سلامت و افزایش مواجهه با مخارج کمرشکن سلامت، ضروری است در این زمینه اصلاحاتی صورت گیرد. طراحی یک سیستم تامین مالی مناسب علاوه بر کمک به تحقق عدالت در سلامت میتواند منجر به کاهش مواجهه خانوارها با هزینههای کمرشکن سلامت شود.
بالا بودن سهم خانواده در هزینههای سلامت
رئیس مرکز پژوهشهای مجلس با تأکید بر اینکه دلیل اصلی عدم تحقق سلامت در کشور، بالا بدون سهم پرداخت از جیب خانوار درهزینههای سلامت است، میگوید:« پایداری و افزایش منابع مالی در دسترس عاملی مهم جهت کاهش پرداخت از جیب هزینههای سلامت است.» طبق توضیح وی همچنین سیاستگذاری برای کاهش هزینههای این بخش، نیازمند راهبردهایی برای بهبود همکاری بین بخشهای مرتبط از طریق تعیین اهداف و ایجاد چشم انداز مشترک است. نگاهداری میافزاید:«در این راستا لازم است نقش متولیگری وزارت بهداشت تقویت و سازوکارهای نظارت و ارزیابی سیاستهای حمایتی طراحی شود.»وی با اشاره به نقش رسانهها و اراده مسئولان برای کاهش هزینههای سلامت، میافزاید:« ارائه دهندگان خدمات باید در امر سیاستگذاری در این زمینه مشارکت داشته باشند تا سیاستها و تصمیمات کلان، در جامعه هدف، اثرگذار باشد.»
مواجهه با هزینههای کمرشکن سلامت
ازجمله اهداف اصلی نظامهای سلامت علاوه بر ارائه خدمات سلامت مورد نیاز، محافظت از افراد در برابر مشکلات مالی مرتبط با هزینههای بهرهمندی از این خدمات است. در نظام سلامت کشور ایران دستیابی به این هدف از طریق راهبردهایی همچون گسترش پوشش بیمه سلامت، کاهش پرداخت از جیب، ارائه یارانه و افزایش منابع بخش سلامت طی قوانین، سیاستها و برنامههای مختلف نتیجه بخش است. در این راستا برای تحقق سیاست محافظت مالی از افراد در برابر مخارج سلامت پیشنهاد میشود که نسبت به تقویت تامین مالی نظام سلامت کشور با محوریت اولویتدهی به مراقبتهای پیشیگیری، پایدارسازی منابع مالی گسترش نظام پیش پرداخت و کاهش پرداخت از جیب توجه شود. از سویی دیگر بازنگری و بازتعریف سیاستهای حمایتی در جهت افزایش محافظت از گروههای کم درآمد و آسیبپذیر در برابر هزینهها و افزایش تعهدات و عمق پوشش بیمهای از سوی سازمانهای بیمهگر نیز امری ضروری است.
محافظت مالی از خانوارها در برابر مخارج کمرشکن سلامت:
تقویت و تامین مالی نظام سلامت کشور
اولویتدهی به مراقبتهای پیشگیری
پایدارسازی منابع مالی
گسترش نظام پیشپرداخت
بازنگری و بازتعریف سیاستهای حمایتی
افزایش محافظت مالی از گروههای کمدرآمد
افزایش تعهدات بیمهای سازمانهای بیمهگر
توجه به خدماتی با بیشترین سهم از هزینهها
ایجاد سازوکارهای نظارتی و ارزیابی سیاستهای حمایتی
ایجاد نظام دادهای پویا برای ارزشیابی شاخصها