به نقل از «ایرنا»

مدیریت یکپارچه منابع آب؛ راه پیشگیری از «بیابان‌زایی مفرط»

تاریخ انتشار: ۴ مهر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۷۸۵۰۱۳

طی 150 سال گذشته ایران دو درجه گرم‌تر شده و شیب کاهش بارش‌ها هم طی دهه‌های اخیر تند شده است که ادامه این روند یعنی «خشکسالی» و «بیابان‌زایی مفرط» مگر اینکه شیوه کنونی مدیریت منابع آب در ایران تغییر کند.

ایران گرم‌تر و کم‌بارش‌تر از گذشته شده است. این خبر را دیروز و همزمان با پایان سال آبی 97 – 96 صادق ضیاییان، رییس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی اعلام کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گفته او از ابتدای مهرماه سال 96 تا پایان شهریورماه سال 97، حدود 166 میلی‌متر باران در کشور باریده است؛ این در حالی است که میانگین بارش بلندمدت ایران در بازه یک ساله 232میلی‌متر است.

همچنین به گفته او دمای هوای کشور هم 1.3 درجه سلسیوس گرم‌تر شده است. اما معنای این اعداد آمار چیست؟ الگوهای بارشی در کشور گویای چه نکاتی است و در ادامه این مسیر ممکن است ما با چه مخاطراتی روبه‌رو شویم؟

برای یافتن پاسخ‌های این پرسش با مجید شفیع‌پور، رییس موسسه ملی تغییر اقلیم و محیط‌زیست دانشگاه تهران گفت‌وگو کرده‌ایم. شفیع‌پور که ریاست گروه کشورهای آسیا و اقیانوسیه کنوانسیون تغییرات آب و هوا را هم بر عهده دارد، به «اعتماد» گفت که طی 150 سال گذشته ایران دو درجه گرم‌تر شده و شیب کاهش بارش‌ها هم طی دهه‌های اخیر تند شده است. او هشدار داد که ادامه این روند یعنی «خشکسالی» و «بیابان‌زایی مفرط» مگر اینکه شیوه کنونی مدیریت منابع آب در ایران تغییر کند.

**گرم‌تر شدن ایران به لحاظ علمی چه معنایی دارد؟
براساس آخرین آماری که سازمان هواشناسی کشور اعلام کرد نسبت به سال مبنا یعنی سال 1850 میلادی میانگین افزایش دمای ایران حدود 2درجه سلسیوس بوده است؛ به عبارتی بیش از میانگین افزایش دمای کره زمین. در همین دوره میانگین افزایش دمای کره زمین 1.22درجه سلسیوس بوده است. احتمالا این عدد 1.3 که از سوی مرکز ملی خشکسالی اعلام شده بر مبنای سال مبدا که1850میلادی و آغاز انقلاب صنعتی است.

افزایش دما فارغ از اینکه از نظر چقدر بوده، نشانه‌ای است از واقعیت. یکی اینکه میزان جذب تابش خورشیدی به ازای هر متر مربع از کشور افزایش پیدا می‌کند. افزایش تبخیر سطحی و افزایش دمای شهرها و حومه‌ها را شاهد خواهیم بود. افزایش تبخیر هم باعث از بین رفتن رطوبت زمین، چسبندگی ذرات خاک به یکدیگر می‌شود و بر اثر بادهای ملایم می‌تواند این سطح خشک و عاری از رطوبت به هوا بلند شود و موجب افزایش پدیده گرد و غبار و ریزگردها شود.

**پس یکی از پیامدهای ملموس افزایش دما و کاهش بارندگی که برای مردم قابل لمس باشد، افزایش کانون‌های ریزگرد در کشور است؟
دقیقا. پیامد دوم افزایش دما این است که به تبع این گرما، شهروندان از انواع وسایل سرمایشی مانند کولرهای آبی بیشتر استفاده می‌کنند. این رویکرد در نهایت منجر به افزایش مصرف برق می‌شود. افزایش مصرف برق هم یک معنایش این است که نیروگاه‌های تولید برق به دلیل فعالیت بیشتر سوخت فسیلی بیشتری مصرف کنند که دوباره منجر به افزایش گرمای زمین می‌شود. می‌بینیم که این چرخه باطل چه آثار مخربی دارد.

**از نظر اقلیمی افزایش دمای هوا در ایران چه پیامدهایی خواهد داشت؟
از نظر اقلیمی افزایش دما باعث بر هم خوردن منحنی طبیعی جریان هوا و تغییرات جدی در رژیم‌های بارش جوی در کشور می‌شود. به عبارت ساده افزایش دمای کشور موجب می‌شود وقتی ابرها وارد کشور ما می‌شوند حاوی رطوبت لازم نباشند که بتوانند در ایران بارش‌های این ابرها تخلیه شود. حتی ممکن است توسط برخی منحنی‌های جریان‌ هوا ابرها از مسیرشان منحرف شوند و روی کشور ما قرار نگیرند. این تغییرات می‌تواند بارش‌ها را کم و منقطع کند. اگر میانگین بارش‌های جوی در کشور را حدود 230 میلیمتر محاسبه کنیم، ممکن است در یک سال آبی همین مقدار باران بیاید اما به صورت بارش‌های منقطع ببارد که مجال لازم برای تجمیع را پیدا نکنند.

**در واقع می‌توان گفت که بارش‌های رگباری و گذرا یکی از نتایج تغییر الگوی‌های بارش در کشور است و این نوع بارش‌ها چندان مفید نیستند؟
دقیقا. بارش‌های رگباری، کوتاه‌مدت و کم‌حجم فقط به ‌تر کردن سطح بسیار خشک عرصه کشور منجر می‌شود که البته به دلیل بالا بودن دما خیلی سریع تبخیر می‌شود و به افزایش منابع آب تجدیدپذیر کمکی نمی‌کند. مجموع این اتفاقات باعث شده طی حداقل سه دهه گذشته منابع آب‌های تجدیدپذیر (آب‌های ناشی از بارش برف و باران) از حدود سالانه 115 میلیارد متر مکعب به کمتر از 88 میلیارد متر مکعب کاهش یابند؛ به عبارت روشن شیب افزایش دما طی دهه‌های گذشته تند‌تر شده و موجب کاهش دسترسی ما به منابع آب تجدیدپذیر شده است.

**آقای شفیع‌پور! شما می‌گویید شیب کاهش میزان بارش‌ها در ایران طی دهه‌های اخیر تند شده است. در صورت تداوم این الگوی بارشی، ایران با چه مخاطراتی روبه‌رو می‌شود؟
با ادامه این روند گسترش خشکسالی و بیابان‌زایی مفرط در انتظار ما است و طبیعتا در نتیجه این عوامل با کاهش محصولات کشاورزی روبه‌رو خواهیم شد که می‌تواند به امنیت غذایی کشور آسیب بزند.

**هر بار که برای چند روز پیاپی در کشور باران می‌بارد عده‌ای این پیام را به جامعه منتقل می‌کنند که مشکل خشکسالی نگران‌کننده نیست. یا ممکن است برای مثال در سال آبی جاری بارش‌ها به یکباره افزایش یابد. آیا این اتفاقات از نظر علمی، الگوی بارشی مورد نظر شما را نقض می‌کنند؟
برای اعلام نظر درباره پدیده‌هایی که ریشه‌اش به علوم هواشناسی برمی‌گردد باید حداقل اطلاعات سه دهه قبل از آن را در اختیار داشته باشیم تا بتوانیم با دقت بالا اظهارنظر کنیم. ممکن است یک سال الگوی متفاوتی نسبت به پنج سال قبل از خودش به وجود بیاید اما معنایش این نیست که الگوی درازمدت تغییر کرده است. آنچه در سه دهه گذشته ما با آن مواجه بوده‌ایم؛ متاسفانه همین روند کاهش منابع تجدیدپذیر را نشان می‌دهد که به عدد آن اشاره کردم. از طرفی افزایش نیاز ما به مصرف آب نظام عرضه و تقاضا را به هم زده است.

**خب این تغییر الگوی بارش، افزایش درجه هوا و همین‌طور مصرف نامتوازن آب در بخش‌های مختلف موجب شده تالاب‌ها به عنوان اکوسیستم‌های تعادل‌بخش آسیب ببینند. شاهدیم با مرگ تالاب‌ها این مناطق به کانون‌های ریزگرد تبدیل می‌شوند. در این شرایط برای نجات این بخش چه می‌توان کرد؟
تغییر رژیم بارش‌ها یکی از تبعات تغییر اقلیم است. هم روی موقعیت بارش‌ها و هم روی دوره زمانی بارش‌ها اثر می‌گذارد. چیزی که شاید الان بیشتر اهمیت پیدا کرده شیوه مدیریت منابع آب است. آب‌ها باید بخشی‌اش به عنوان حقابه زیست محیطی باقی بماند. فقدان مدیریت یکپارچه منابع آب موجب شده نیاز آبی تالاب‌ها و در واقع حقابه زیست‌محیطی‌شان نادیده گرفته شود. شاه‌کلید حل مشکل اعمال مدیریت یکپارچه بر منابع آب است.

همواره وقتی درباره بخش مصرف آب در کشور صحبت می‌شود، از سه بخش کشاورزی، صنعت و شرب صحبت می‌شود؛ در حالی که بخش چهارم یعنی حقابه زیست‌محیطی اکوسیستم‌ها مثل تالاب‌ها و رودخانه‌ها نادیده گرفته می‌شود. اگر این اکوسیستم‌ها بمانند، موجب تثبیت خاک، رشد گیاهان حفاظت از تنوع زیستی و... می‌شوند. حیات ما در گرو حفظ این بخش است. در صورت حفظ اکوسیستم‌هاست که می‌توان به صنعت و کشاورزی و زندگی عادی هم پرداخت.

**مطابق گفته‌های شما مطالعه یک روند 150 ساله نشان می‌دهد که دمای هوای ایران دو درجه گرم‌تر شده. از طرف دیگر آورد آبی ما هم طی چند دهه کاهش پیدا کرده است. در چنین شرایطی سیاست‌گذاری در بخش آب باید مبتنی بر چه الگویی باشد؟
قبل هر چیز باید تاکید کنم که ما باید به سمت مدیریت یکپارچه منابع آب حرکت کنیم. بر اساس اصول علمی معمولا 40 درصد از آب‌های تجدیدپذیر کشورها دست نخورده باقی می‌ماند و حداکثر 60 درصد مصرف می‌کنند. ما الان سال‌هاست که از این الگو دور شده‌ایم. گام اول این است که باید برداشت و مصرف‌مان را به توازن برسانیم. از طرف دیگر باید حقابه زیست‌محیطی در اولویت تخصیص‌ها قرار گیرد.

**اما به نظر می‌رسد سیاستگذاران ما به جای تمرکز بر راه‌حل‌های دشوار همچون برقراری توازن میان عرضه و مصرف، سراغ راه‌حل‌های رویاپردازانه‌ای مانند استفاده از آب‌های ژرف می‌روند. این رویکرد چقدر معقولانه است؟
آب‌های ژرف خودشان کارکرد لازم را دارند. مثلا من مقاله‌ای را دیدم که ریشه مقداری از همین آب‌ها در سلسله جبال زاگرس است و خروجی آب به خلیج فارس می‌رسد. یعنی این‌گونه نیست که ما بگوییم آب‌های ژرف را استفاده می‌کنیم بدون اینکه روی پایین‌دست تاثیر نگذارد. اینگونه مطالعات برای بهره‌برداری از منابع آبی باید مبتنی بر روش‌های معقول عدم تداخل با چرخه‌های طبیعی و همین‌طور مبتنی بر ارزیابی چرخه عمر این منابع باشد. اما سوالی که باقی می‌ماند این است که حالا فرض کنیم از این آب‌های ژرف هم برداشت کنیم و تمام شدند؛ بعد از آن چه باید بکنیم؟ مادامی که مدیریت یکپارچه و معقولانه بر منابع آب را اعمال نکنیم همواره با این مشکلات روبه‌رو خواهیم بود.

منبع: روزنامه اعتماد؛ 1397.7.4
گروه اطلاع رسانی**9370**2002

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اقتصاد اعتماد منابع آب بيابان زايي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۷۸۵۰۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خودکشی ایرانی ها، کمتر از میانگین جهانی

بنا به این گزارش، عبدالرضا پازوکی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران، از برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی، در 25 و 26 شهریور 1403 در سالن همایش‌های بین‌المللی رازی خبر داد و گفت: شمار خودکشی در ایران کم‌تر از میانگین جهانی و 6.8 مورد در 100 هزار نفر جمعیت است.رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران، در نشست مقدماتی برگزاری این همایش، با ابراز خرسندی از اینکه با وجود سیاه‌نمایی رسانه‌های معاند شمار خودکشی در ایران کم‌تر از متوسط جهانی است، در ادامه اظهار کرد: براساس آمارهای جهانی میانگین خودکشی در دنیا 11 در 100 هزار نفر جمعیت و در ایران 6.8 در 100هزار نفر جمعیت است، با این وجود در کشور مسلمان حتی یک مورد خودکشی هم گناه است. وی با اشاره به آمار خودکشی در کشورهای اسکاندیناوی به‌علت شرایط خاص جغرافیایی، محیطی و نور کم در این کشورها گفت: این نشست مقدمات اجرایی برای تحقق کارهای علمی در همایش ملی پیشگیری از خودکشی در شهریور1403 است تا برای پیشگیری از خودکشی با تبعات فراوان برای خانواده و جامعه، اقدام موثری انجام شود. رئیس دانشگاه علوم پزشکی ایران، با اشاره به آیه 32 سوره مائده درباره اهمیت نجات جان انسان‌ها، خاطرنشان کرد: براساس توصیه‌های الهی و دین مبین اسلام بحث نجات انسان و پیشگیری از خودکشی برای دانشگاه‌های علوم پزشکی با وظیفه حفظ و ارتقاء بهداشت و درمان در کشور یک تکلیف است.تأکید بر ضرورت حفظ تقسیم کار برای پیشگیری از خودکشی در کشور

در ادامه این نشست، حمید یعقوبی، رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی، با تشریح اهداف همایش ملی پیشگیری از خودکشی در ادامه تصریح کرد: یکی از اهداف برگزاری این همایش تهیه نقشه بومی پیشگیری از خودکشی با استفاده از تجارب جهانی است، در عین‌حال باید علل خودکشی در ایران بیشتر شناسایی شوند که این همایش می‌تواند زمینه‌ساز این مسأله باشد. وی، با اشاره به مقایسه آمار جدید خودکشی در ایران نسبت به سال‌های گذشته در ادامه بر ضرورت تقویت پیشگیری از خودکشی تأکید و تصریح کرد: براین اساس باید برای کاهش پدیده خودکشی در کشور تقسیم کار ملی انجام شود که باید در این زمینه سازمان ملی صدا و سیما، حوزه علمیه و سازمان تبلیغات اسلامی وارد عمل شوند. خودکشی در 23 کشور دنیا جرم و اجرای کامل سند ملی خودکشی در ایران ضروری استحمید پیروی، رئیس مرکز مشاوره دانشگاه علوم پزشکی ایران، هم با اشاره به اهمیت برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی در آگاهی‌بخشی و افزایش سطح سواد جامعه درباره این پدیده شوم در ادامه اهداف و بخش‌های مختلف این همایش را تشریح و خاطرنشان کرد: آمار خودکشی در ایالات متحده آمریکا بیش از متوسط جهانی و  14.4 در 100هزار نفر جمعیت است، اما با وجود آمار اندک خودکشی در ایران (کم‌تر از میانگین جهانی) دانشگاه علوم پزشکی ایران همواره می‌کوشد تا شیب این آمار را کاهش دهد، برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی نمونه بارزی از این اقدامات است. وی، خودکشی را در 23 کشور دنیا جرم دانست و در ادامه بر ضرورت اجرای کامل سند ملی خودکشی ابلاغ‌شده در سال 1400 تأکید کرد.30 نهاد مسئول کاهش آسیب‌های اجتماعی در کشور

در ادامه این نشست، غلام‌عباس ترکی، معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور، با تشریح سیاست‌های دادستانی کل کشور گفت: دستگاه قضایی براساس قانون اساسی وظیفه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی در کنار مسئولیت رسیدگی به جرائم را بر عهده دارد، با این وجود پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی یک اقدام بین‌بخشی است، و بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در اختیار قوه قضائیه نیست. وی با بیان این‌که در قانون برنامه ششم توسعه، بر پیشگیری از 5 آسیب‌ اجتماعی حاشیه‌نشینی، اعتیاد، بیکاری و ... تأکید شده تا آمار این آسیب‌ها به 25 درصد کاهش یابد، افزود: بر این‌ اساس مولفه‌های اقتصادی و معیشتی در کاهش آسیب‌های اجتماعی تأثیر بسزایی دارد و به‌نوعی 30 نهاد در این زمینه مسئولند. معاون دادستانی کل کشور، ادامه داد: با وجود شمار اندک پدیده خودکشی در ایران، نسبت به میانگین جهانی، اما در مقایسه با آمار سال‌های گذشته باید اقدامات پیشگیرانه‌تری لحاظ شود، که بر این اساس ارزیابی و به‌روزرسانی سند ملی خودکشی پیشنهاد می‌شود.ترکی در ادامه آمارهای مرتبط با حوزه خودکشی در کشور را براساس سن جمعیتی و میزان مداخلات فوری تشریح کرد. خودکشی در ایران بدون تعقیب کیفری محمدحسین صادقی، مدیرکل پیشگیری از وقوع جرم و آسیب‌های اجتماعی دادستانی کل کشور، هم با اشاره به اهمیت برگزاری همایش ملی پیشگیری از خودکشی با استفاده از ظرفیت دستگاه‌ها و انجمن‌های علمی در ادامه مداخله در حوزه آسیب‌های اجتماعی را از وظایف و دغدغه‌های جدی مقام معظم رهبری برشمرد و افزود: براین اساس این موضوع برای همه یک تکلیف است.

وی جایگاه ایران در زمینه آمار پدیده خودکشی را مطلوب اما نه ایده‌آل دانست و در ادامه بر ضرورت تلاش بیشتر در این حوزه تأکید و خاطرنشان کرد: براساس آموزه‌های دینی و قرآنی حتی یک خودکشی در کشور نباید رخ دهد. با این وجود جرم خودکشی در ایران تعقیب کیفری ندارد و این در حالی است که در برخی کشورها چنین نیست. مدیرکل پیشگیری از وقوع جرم و آسیب‌های اجتماعی دادستانی کل کشور، با اشاره به رویکرد قوانین جزائی در تعریف حبس با درجات متعدد برای افرادی که ارتکاب خودکشی را ترغیب می‌کنند، یادآور شد: بازتاب‌های رسانه‌ای در افزایش خودکشی تأثیر بسزایی دارد.

منبع: خبرگزاری فارس