به نقل از «ایمنا»

شکستن ساختار های اجتماعی در محرم

تاریخ انتشار: ۵ مهر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۰۸۰۳۸۵۱

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: جامعه که بخواهد تمام مدت در ساختار باشد فروخواهد ریخت، باید زمانی وارونگی و ضد ساختار شکل بگیرد تا "تخلیه هیجانی" رخ دهد و اگر در مراسمی هایی مثل محرم و نوروز این ضد ساختار شکل بگیرد به فرد این اجازه را می‌دهد تا حتی به طور نمادین و موقت از ساختار اجتماعی خارج شود.

به گزارش خبرنگار ایمنا، سومین سلسه نشست های فلکلور و فرهنگ‌عامه عصر روز چهارشنبه -4 مهر- با عنوان "مناسک عاشورا به مثابه امر فرهنگی" به میزبانی معاونت اجتماعی شهرداری در موزه عصارخانه شاهی برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در این نشست مهرداد عربستانی عضو هیت علمی دانشگاه تهران به بررسی و مناسک محرم با گفتمان فرهنگی-اجتماعی پرداخت.

عربستانی در این نشست با اشاره به اینکه اولین موضوعی که با شنیدن نام محرم در ذهن ما متجسم می‌شود سوگواری است، اظهار کرد: در واقع این سوگواری با اصول سوگواری که روانشناسان مطرح می‌کنند مطبق نیست. پس علارقم اینکه ما اسم این مراسم را سوگواری می‌گذاریم، هیچکدام از مراحل شناخته شده در روانشناسی سوگ را طی نمی‌کنیم.

وی ادامه داد: وقتی در مورد محرم صحبت می‌کنیم سه گفتمان مختلف مطرح است؛ در اولین گفتمان می‌توان بدون در نظر گرفتن اعتقادات مذهبی صرفا به بررسی تاریخی وقایع محرم پرداخت، در دومین گفتمان می‌توان از نظر دینی و اسطوره ای به تحقیق و بررسی در این مورد مشغول شد که این گفتمان مدلی از واقعیت را ارائه می‌دهد که همزمان با آن مدلی برای مطابعت هم بدست می‌آید و در سومین گفتمان می‌توان مناسک محرم را به مثابه امر فرهنگی با کارکرد های اجتماعی که می‌تواند نیازهایی از جامعه را پاسخ دهد بررسی کرد.

عربستانی اضافه کرد: احساسات دینی اعتقادات صرفا فلسفی نیستند، بلکه توام با عاطفه و هیجانند و به خاطر همین موضوع است که برای مردم سخت است از آنها دست بکشند، و یا حتی اگر استدلال‌های مخالف آن بیاید متدین دینی به آن اعتنایی ندارد. به این حوزه که فرد متدین در آن زیست می‌کند جهان دینی گویند که تمام اصول از کیهان شناسی و اصول دینی در آن قرار دارد.

این انسان شناس و استاد دانشگاه با بیان اینکه تمام دین‌ها سعی در همسان سازی پیروانشان را دارند گفت: ادیان از اسطوره‌های دینی برای مشروعیت و همچنین همسان سازی بین پیروانشان استفاده می‌کنند. ارجاع دادن به روایات دینی معمولا نشان دهنده تلاشی از جانب گوینده است تا مشروعیتی بدست آورد و خود را داخل آن روایت تعیین هویت کند.

در ادامه این نشست عربستانی بیان کرد: زمانی که چیزی را کشف می‌کنیم دیگر نمی‌توانیم آن را نادیده بگیریم. زاویه های متفاوتی در بحث تئوری هستند که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. نباید فراموش کرد در گفتمان های قالب، گفتمان های تحلیلی تر نیز وجود دارند که انسان می‌تواند آنها را کشف کند.

با بیان این مقدمه عربستانی وارد مسئله مناسک محرم به مثابه امر فرهنگی و از نظر کارکرد اجتماعی شد، و گفت: در مسائل اجتماعی اصلی وجود دارد با این رویکرد که هرچیزی تا زمانی که کارکرد داشته باشد مورد استفاده است و وقتی کارکرد خود را از دست دهد رها خواهد شد، برای مثال همین عصارخانه تا زمانی که به آن نیاز بوده است کار می‌کرده ولی الان تبدیل به موزه شده است. پدیده های اجتماعی هم چنین شرایطی دارند.

وی افزود: مناسک محرم در فرهنگ عمومی ما با عزا، سوگ، ماتم وغیره همراه می‌شود ولی آیا واقعا مناسک محرم غم و اندوه است؟ من فکر می‌کنم انسان در هرکاری به دنبال لذت است، یا لذت آشکاه و یا لذتی که حتی با رنج همراه است؛ لذت فقط لذت کیف نیست حتی گاهی نوعی از رنج نیز یک مدلی از لذت است. اگر چیزی این لذت را به انسان ندهد، انسان محرک لازم را ندارد. به این ترتیب مناسک محرم را از این زاویه نگاه می‌کنم.

این انسان شناس مناسک را بسیار به نمایش شبیه دانست و بیان کرد: اگرچه که تفاوت های بین آنها وجود دارد، اما در مناسک محرم تعداد زیادی عناصر نمایشی داریم که انسان از آنها بهره می‌برد؛ بحث تعزیه ها، علم گردانی و قافله هایی که در محرم به راه می‌افتند از این دست مناسک هستند. مردمی که به تماشا این مناسک مانند تعزیه می‌آیند در اغلب اوقات لذت می‌برند از رنگ‌ها و حتی بعضی وقت‌ها همه خنده بر لب دارند. یا مراسم نخل گردانی که 50 نفر به زیر نخل می‌روند و آن‌ را حرکت می‌دهند اگر در هرجای دیگر دنیا که حتی امام حسین(ع) را نشناسند اتفاق افتد بازهم مردمان برای تماشا آن جمع خواهند شد. در کل زمانی که به بسیاری از مناسک محرم که نگاه می‌کنید نمیتوانید در کنار جنبه دینی، جنبه نمایشی بسیار قوی آن را نادیده بگیرید.

وی با بیان این نکته که مناسک نباید جنبه اقتصادی داشته باشند، تاکید کرد: مناسک دینی نباید مانند کارناوال ها نفع اقتصادی داشته، ولی از اول محرم بازار هایی از طبل، سنج، لباس و حتی جدیدا فشن های محرمی به راه می‌افتد، در واقع یک کاسبی گرد این محور شکل می‌گیرد.

عربستانی کار جمعی را یکی دیگر از امور مناسک محرم دانست و گفت: کار جمعی یا به عبارت دیگر هیئتی، به این معناست که کلیشه های اجتماعی شکسته می‌شود و تمام طبقات اجتماعی در کنار یکدیگر به کار مشغول می‌شوند، از سرمایه دار و بازاری تا دکتر ومهندس و کارگر همه با هم مشارکت دارند. این حالت برابر گرایانه یکی دیگر از لذت هایی است که در مناسک محرم داریم، برای مدتی ساختار اجتماعی معکوس می‌شود و حالتی ضد ساختار پیدا می‌کند.

این استاد دانشگاه لذت دیگر مناسک محرم را شکستن برخی عرف‌ها دانست و ادامه داد: در این زمان بسیاری از کارهایی که ممنوع یا عرف اجتماعی است را انجام می‌دهیم، مثلا سرکار نمی‌رویم یا مجاز هستیم تا دیر وقت در هیئت‌ها و مراسم های عزاداری بمانیم و یا حتی دختران و پسران راحت تر با هم ارتباط برقرار می‌کنند.

وی اضافه کرد: در این مناسک که حالت کارناوالی و جشنواره ای دارد و همه کار مشترک می‌کنند، به خیابان می‌روند، لباس‌های خاص می‌پوشند و تزیینات خاص انجام می‌دهند به این حالت جامعه "جماعت واره" می‌گوییم. جماعت واره نوعی از روابط اجتماعی است که طبقه اجتماعی در آن مطرح نیست، زن و مرد به حداقل تفاوت می‌‌رسد، کارها تعطیل شده، همه به خیابان آمدند و کارهایی که هیچوقت انجام نمی‌دهند را انجام می‌دهند؛ اینجا به نوعی یک ضد ساختار شکل می‌گیرد و قواعد اجتماعی چند روزی تعطیل می‌شوند.

عربستانی با اشاره به اینکه در مناسک مردمی محرم، برای روحانیون جایگاهی تعریف نشده است تاکید کرد: بعد از انقلاب سعی شده نقشی برای روحانیون در مناسک نقشی در نظر گرفته شود. سخنران و واعظ جز اصل مراسم نیست. چیزی که در این مناسک حس می‌شود آزادی، توقف موقت ساختار و ایجاد ضد ساختار، غذای جمعی، حتی خنده و در نهایت نوعی از لذت است.

این استاد دانشگاه وجود ضد ساختار را برای جوامع ضروری دانست و گفت: جامعه که بخواهد تمام مدت در ساختار باشد فروخواهد ریخت، باید زمانی وارونگی و ضد ساختار شکل بگیرد تا "تخلیه هیجانی" رخ دهد. اگر فرد تمام مدت زیر دست باشد در نهایت نابود می شود ولی اگر در مراسم هایی مثل محرم و نوروز این ضد ساختار شکل بگیرد به فرد این اجازه را می‌دهد تا حتی به طور نمادین و موقت از ساختار اجتماعی خارج شود. این عمل مانند سوپاپ عمل می‌کند و اجازه ادامه بقا به جامعه را می‌دهد، جامعه باید در خودش تمهید اجتماعی و فرهنگی ضد ساختار را کرده باشد.

منبع: ایمنا

کلیدواژه: تغییر ساختار عاشورا عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان شهردار اصفهان ریاست جمهوری ورزشگاه نقش جهان فناوری های نوین مدیریت شهری اصفهان فردا زاینده رود کشاورزی حمل و نقل عمومي تیم فوتبال نفت مسجد سلیمان اکولوژی پارکور

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۰۸۰۳۸۵۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اندیشمندان دنیا به تغییر ساختار قدرت در جهان اتفاق‌نظر دارند

به گزارش خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، محسن دهقانی معاون سیاسی سپاه الغدیر یزد در جمع استادان و مسئولان بسیجی دانشگاه آزاد اسلامی استان یزد به تجزیه و تحلیل شرایط کنونی جهان پرداخت و با بیان اینکه ساختار قدرت در جهان در حال تغییر است، تلاش کشورها را برای سهم‌خواهی از آینده دنیا براساس نظام چندقطبی را غیراجتناب خواند.

وی، بیشترین پیشرفت انقلاب را در علوم نظامی دانست  و گفت: در ساخت تسلیحات با وجود تحریم‌های فراوان، از دنیا جلو هستیم که سازندگان آن جوانانی هستندکه روزگاری دانشجوی  کلاس درس این دانشگاه بودند.

معاون سیاسی سپاه الغدیر، شرایط کنونی جهان را گذرا اعلام کرد و متذکر شد: یک مفهوم کلی مورد تأیید اکثریت اندیشمندان و سیاستمداران است، ساختار قدرت جهان در آینده تغییر می‌کند. ما دریک پیچ تاریخی بوده و کشورها در حال افزایش سهم خود از آینده جهان هستند که از نمونه‌های آن به تحرکات ترکیه و آذربایجان در مرزهای شمال‌غربی کشور و عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با دول عربی، جنگ غزه و حمله روسیه به اوکراین و پیشی گرفتن هند از ژاپن در توسعه و پیشرفت را می‌توان نام برد.

دهقانی افزود: به نقل از مجله معروف نیوزویک هر آنچه آمریکا در 200 سال جمع کرده در 20 سال در حال خرج کردن است. ایالات متحده در رابطه با فقر با ظلم داخلی دست‌ و پنجه نرم می‌کند؛ چراکه همزمان با افزایش دارایی‌های ثروتمندان آمریکایی، سالانه هزاران آمریکایی دیگر در نتیجه عدم درآمد کافی، جان خود را از دست می‌دهند.

وی، جنگ رژیم صهیونیستی با مسلمانان غزه را در حقیقت جنگ با ایران برشمرد و گفت: این رژیم جعلی برای آینده خود خواستار تنش با ایران است تا مسیر دخالت کشورهای استعمارگر در جنگ را هموار کند.

معاون سیاسی سپاه الغدیر، خصوصیات عملیات وعده صادق را شامل بازدارندگی استراتژیک، حفظ تسلیحات محرمانه، عدم استفاده از عنصر غافلگیری و بدون اتکا به نیروهای حماس، حزب‌الله و یمن دانست و گفت: پایگاه نواتیم اسرائیل که از مراکز لجستیکی نیروی هوایی صهیونیست‌ها بود با کمترین تلفات انسانی نابود شد و شاهد تبلیغات دشمن در مورد تلفات نیروی صهیونیستی و احیاناً غیرنظامیان در سرزمین‌های اشغالی نبودیم.

دهقانی، دستاوردهای عملیات «وعده صادق» را مهم دانست و تشریح کرد: در داخل جنگ خاتمه یافته تلقی شد و بازار به آرامش رسید و قیمت دلار کاهشی و به کشورهای منطقه این پیام مخابره شد که امنیت داخل ایران خدشه‌ناپذیر است و کسی جرئت تعرض به آن ندارد.

وی از استادان دانشگاه خواست در شناسایی و روشنگری این عملیات بزرگ به جوانان اهتمام داشته و مانع از ناچیز جلوه دادن دشمن در زمینه دستاوردهای این کاربزرگ در اذهان دانشجویان شوند.

انتهای پیام/