غزل حافظ آیینه تمامنمای اندیشه ایرانی است
تاریخ انتشار: ۲۰ مهر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۰۲۶۸۵۱
سید جواد مرتضایی میگوید: غزلهای حافظ آیینه تمامنمای اندیشه یک ایرانی رِند است، غزلهای حافظ هویت ایرانی را با تمام ویژگیهای فرهنگی آن بازگو خواهد کرد.
این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد در گفتوگو با ایسنا در خصوص راز ماندگاری دیوان حافظ گفت: موضوعیکه در غزل مطرح میشود واحد است؛ اما در قرن هشتم حافظ دارای نوعی بدعت و نوآوری است و این نوآوری در غزلهای او تعداد قابل توجهی از نظامهای چند گفتمانی را بهوجود میآورد؛ همچنین در یک غزل ۱۰ بیتی با موضوعات و گفتمانهای مختلف مواجه هستید که دارای ابیاتی از عرفان، عشق، فلسفه، طنز و نقد جامعه است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
او افزود:موضوعات مختلف دیگر در اشعار حافظ وجود دارد که برخی حدس میزنند این نظام چند گفتمانی را حافظ از قرآن الهام گرفته؛ زیرا حافظِ قرآن بوده است، بهعنوان نمونه شما وقتی یک سوره از قرآن را مینگرید در این سوره با آیات متفاوتی مواجه خواهید شد و این امر بهگونهای نخواهد بود که یک سوره از اولین تا آخرین آیه پیرامون یک موضوع باشد؛ آیهای به واقعهای تاریخی اشاره داشته و آیهای دیگر بازگو کننده حکمی شرعی است؛ همچنین آیهای وعده میدهد و آیات دیگر نمایانگر و بازگو کننده موضوعات مختلف است.
مرتضایی سپس بیان کرد: این نظام چند گفتمانی که در غزلهای حافظ حاکم است باعث میشود مخاطبان او از طبقات مختلف جامعه باشند؛ زیرا اگر غزل فقط یک گفتمان قالب داشتهباشد، قطعا فقط مخاطبانی که به آن گفتمان علاقهمند هستند بهسراغ آن غزل خواهند رفت، مثلا غزلهای مولانا عرفانی است؛ قطعا افرادیکه تمایلاتِ عرفانی، دارند بهسراغ این غزلها خواهند رفت و کسانیکه تمایلات عرفانی ندارند شاید هرگز سراغ غزلهای مولانا نروند، اما بسیاری از مخاطبانِ اشعارِ حافظ را در بین اقشار مختلف جامعه میبینید؛ که این برگرفته از تسلط حافظ بر نظام چند گفتمانی در غزلهایش است؛ باتوجه به اینکه حافظ به دو بُعد وجودیِ انسان، یعنی روح و جسم انسان و بهعبارتی دیگر هم به جانب مُلکی و هم به جانب مَلکوتی نظر داشته؛ مخاطب غزلهای حافظ مخاطبی گسترده و عام بوده، که این از ویژگی غزلهای او است.
این استاد زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: نظام چند گفتمانی یکی از ویژگیهای سبک موسوم به سبک هندی است؛ اما مُبدِع آن حافظ بوده، اگر به غزلهای شاعران قبل از حافظ مانند مولانا، عطار، سعدی، خاقانی بنگرید میبینید که موضوع غزلیات، واحد است.
او خاطرنشان کرد: یکی از غزلیات معروف حافظ این است《کِی شعر تَر انگیزد؟ خاطر که حَزین باشد یک نکته از این معنی گفتیم و همین باشد》 اگر دقت کنید درمییابید که هرکدام از ابیات دارای موضوعی واحد و مستقل هستند؛ در ادامه شعر، حافظ میگوید《 از لَعلِ تو گَر یابَم انگشتریِ زنهار صَد مُلکِ سلیمانم در زیر نگین باشد، غمناک نباید بود از طَعنِ حسود اِی دل شاید که چو وابینی خیر تو در این باشد، در کار گُلاب و گُل حُکمِ اَزَلی این بود وکاین شاهد بازاری وان پردهنشین باشد》 همانطور که پیدا است هر کدام از ابیات دارای موضوعی مستقل هستند و میتوان گفت این نظام چند گفتمانی خاص غزلهای حافظ است.
مرتضایی اظهار کرد: افراد مختلف با سطوح مختلف اندیشهگانی میتوانند از غزلهای حافظ بهرهمند شوند؛ اما درک صحیح، دریافت و مواجهه صحیح از غزلهای حافظ نیازمند یکسری دانشها است، بهعنوان مثال آگاهی از عرفان، تاریخ عصر حافظ، آشنایی با طنز در اشعار حافظ؛ همچنین با گفتمان فلسفه، عشق، منطق آشنایی داشتهباشد؛ همچنین آشنایی از بلاغت، زیرا بلاغت حاکم بر غزلیات حافظ کم نظیر است. باتوجه به اینکه ایهام یکی از برجستهترین صنایع بلاغی در غزلهای حافظ است؛ اگر فردی از ایهام که یکی از عناصر بلاغی است، آگاهی نداشتهباشد؛ دریافت درستی از غزلهای حافظ نخواهد داشت.
او در ادامه بیان کرد: دیوان حافظ دارای چند قصیده، رباعی و دو مثنوی است و حدودا ۵۰۰ غزل دارد؛ که این غزلیات دارای موضوعات مختلفی است که گریبانگیر هر ایرانی خواهد بود؛ باتوجه به اینکه این موضوعات در ارتباط با زندگی ما ایرانیها است و با تاریخ و فرهنگ ما گِرِه خورده؛ ما در حقیقت میتوانیم دورنمایی از سابقه تاریخی و فرهنگی ایران را در غزلهای حافظ ببینیم؛ حافظ بهعنوان یک شخصیت فرهیخته و یک شاعر توانمند ایرانی توانسته فرهنگ ما را بهگونههای مختلف در غزلهای خود نشان دهد برای همین همیشه در بین اقشار مختلف جامعه مخاطب داشتهاست.
مرتضایی همچنین گفت: از آنجایی که ما حافظ را بهعنوان شاعر غزلسرا میشناسیم و مهارت و تسلط حافظ در غزلسرایی سرآمد است؛ همچنین مردم ما آنقَدر به حافظ معتقدند که بسیاری از افراد وقتی میخواهند کاری را انجام دهند و یا تصمیمی مهم بگیرند به حافظ تفعل میزنند و این بسیار مهم است و قطعا این امر برخواسته از یک اعتقاد قلبی و درونی خواهد بود.
این استاد زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: همچنین اگر بخواهیم غزلیات حافظ را درجهبندی و غزلهای ناب حافظ را انتخاب کنیم حدودا به شمار۲۰۰ الی ۲۵۰ غزل درجه یک میرسیم که هیچ نمونه دیگری در تاریخ ادبیات فارسی ندارد؛ همچنین یکی از حافظ شناسان معاصر آقای بهاءالدین خرمشاهی بودهاند، که نمونههایی از اقدامات ایشان حافظنامه و شرح ۲۵۰ غزل از حافظ است.
او اظهار کرد: باتوجه به اینکه حافظ شاعر فُرمالیست درجه یک و همچنین یک صورتگرا است، شاید در حوزه موضوع و مضمون کسی نتواند موضوع و مضمون تازهای که قبل از حافظ گفتهباشند پیدا کند؛ آنچیزی که باعث برجستهگی غزلیات حافظ میشود فُرم زبان غزل حافظ است. فُرمالیستها و صورتگرایان جمله بسیار مشهوری دارند که میگوید《چه گفتن مهم نیست، چگونه گفتن مهم است》.
این استاد زبان و ادبیات فارسی افزود: همچنین آقای بهاءالدین خرمشاهی در وصف حافظ میگوید《حافظ، حافظه تاریخی ایرانیها است》و میتوان هویت ایرانی را در غزلهای حافظ دید.
او در ادامه بیان کرد: ناگفته نماند که ما اقوامی بودهایم که در طول قرون دچار حمله از طرف اعراب، تُرکها، چنگیز و تیمور شدهایم؛ شاید از اسب افتادهباشیم اما هیچوقت از اصل نیفتادهایم؛ همچنین زمانیکه عرب بر ایران مسلط شد فرهنگ عرب، حُکما و خُلَفای عرب در فرهنگ ایران استهاله شدند، اکثر آنها وزرای ایرانی را انتخاب و اختیار میکردند، حکما تُرک سعی داشتهاند تا نصبنامه ایرانی برای خود فراهم کنند؛ پس در مییابیم غزلهای حافظ نمایانگر هویت یک ایرانی رِند است، ایرانیای که از تمام سختیها، پَستی بلندیها زمانه میگذرد و شکست نمیخورد برای همین هیچگاه غزلهای حافظ کهنه نخواهند شد و حافظ برای تمامی اعصار جامعه حرف برای گفتن دارد و ماندگارترین اثر در شعری فارسی محسوب میشود.
مرتضایی عنوان کرد: حافظ را لسان الغیب میدانند؛ همچنین او حافظ قرآن بودهاست و مردم اعتقاد بسیاری به آن دارند و از تمام اقشار مخاطب دارد؛ که این امر برخواسته از یک ارتباط عمیقی است که مخاطب با غزل حافظ برقرار میکند.
این استاد زبان و ادبیات فارسی خاطر نشان کرد: دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی در کتاب《با چراغ و آینه》جملهای بسیار زیبا را بازگو میکنند ایشان میفرمایند《ما بعد از حافظ هیچ شاعر بزرگ دیگری در تاریخ ادبیات خود نداشتهایم حافظ نه تنها نسبت به شاعران زمانه خودش حتی در مقایسه با شاعران پیش و بعد از خودش در قالب غزل سرآمد است.
او ادامه داد: همچنین ما در نقد ادبی نظریهای داریم بهنام نظریه فُرمالیسم و صورتگرایی که این نظریه بیش از دو قرن در مغرب زمین یعنی از کشور چکسلواکی سابق شروع میشود و مبانی نظری آن در جمهوری شوروی سوسیالیستی توسط افرادی مانند یاکوبسن و... تبیین میشود، این افراد حرفشان این بوده که آنچه در هنر و ادبیات مهم است صورت و فُرم خواهد بود، یعنی صورت و فُرم بر محتوا و مضمون غلبه خواهد کرد.
مرتضایی اظهار کرد: باتوجه به اینکه حافظ حدودا متولد ۷۲۰ تا ۷۲۵ (ه.ق) است؛ همچنین سال فوت این شاعر نامدار ایرانی را سال۷۹۰ تا۷۹۲ گفتهاند و عمری تقریبا ۷۵ یا ۷۶ ساله خواهد شد؛ که اگر محاسبه کنیم حافظ از۲۰ الی۲۵ سالگی شروع به سرایش اشعارش کرده، مثلا۵۰ سال شاعری کرده و حدودا ۵۰۰ غزل بیشتر ندارد؛ بهعبارتی سالی ۱۰ غزل است که برای یک شاعر سالی ۱۰ غزل زیاد نیست و شاعران بسیاری داشتهایم که ۲۰۰ هزار بیت شعر دارند مانند صائب تبریزی، شمس مولانا ۳ هزار و ۲۲۹ غزل است و هرکدام نسبت به حافظ اشعار بسیاری داشته اند.
او افزود: همچنین از آنجاییکه غزلهای حافظ نمایانگر عالیترین فُرم زبانی است؛ کاریکه حافظ در رابطه با اشعارش انجام داده این بوده که بعد از سرایش غزل، مجدد روی تک تک کلمات آن کار میکرده، تا بتواند غزل را به عالیترین فُرم هنری برساند و صورت اشعارش برجستهگی پیدا کند؛ بههمین علت حافظ سرآمد تمام شاعران غزلسرا است؛ زیرا فُرم اشعار او بسیار متعالی و درجه یک است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۰۲۶۸۵۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آجر قزاقی چیست؟ 5 کاربرد آجر سنتی+ عکس نمای آجر قزاقی
امروزه از آجرهای قزاقی علاوه بر ساختمانسازی و دیوارچینی، در موارد مختلفی استفاده میکنند که نمای داخلی، رستورانها، کافیشاپ، مسافر خانه و غیره تنها موارد کوچکی از این کاربردها هستند. این موضوع نشان میدهد که آجر نمای قزاقی به مرور زمان جایگاه بالایی در صنعت ساختمانسازی و طراحی پیدا کرده است. آجر قزاقی و کاربردهای این نوع آجر جزو موضوعات جذابی است که بسیاری از افراد همواره در جستوجوی آن بوده اند. در ادامه به صورت مفصل توضیح میدهیم که آجر قزاقی چیست و کاربردهای مختلف این خشت سنتی را بررسی میکنیم.
آجر قزاقی چیست؟در جواب آجر قزاقی چیست باید بگوییم که آجر قزاقی یکی از قدیمیترین و سنتیترین آجرها در بازار مصالح ایران بوده که استفاده از آن در نمای ساختمانها و همچنین طراحی دکوراسیون داخلی بسیار محبوب و رایج است. درواقع اولین آجری که پای خود را به نمای ساختمان باز کرده است، آجر قزاقی نام دارد.
آجر قزاقی با استفاده از روشهای سنتی و به صورت دستی ساخته میشود و از این رو به آن، آجر سنتی یا خشت دستی نیز میگویند. جالب است بدانید که تمامی مراحل تولید و پخت این آجر با استفاده از روشهای قدیمی انجام میشود. مواد اصلی تشکیلدهنده آجر سنتی، خاک رس سرند شده است و برای تولید آن، خاک رس سرند شده را به گل تبدیل میکنند. سپس گل تهیه شده را با استفاده از قالبهای چوبی شکل میدهند و در نهایت آن را در کورههای آجرپزی میپزند.
آجرهای قزاقی مورد تایید سازمان میراث فرهنگی قرار گرفتهاند و در صورتی که برای ساخت و ساز به مجوز و تایید این سازمان نیاز دارید، خیالتان از این بابت راحت خواهد بود. اجر سنتی در رنگهای متفاوتی تولید و به بازار عرضه میشوند که رنگ آجرها با توجه به میزان و زمان پخت در کوره مشخص میگردد.
از ویژگیها و مزایای آجرهای قزاقی میتوان به موارد زیر اشاره کرد، بد نیست اشاره کنیم که برخی از این ویژگی ها مثل شوره نزدن با آجر نما سفید اصفهان نیز مشترک است در ادامه این ویژگی ها را مورد بررسی قرار می دهیم:
در برابر سرما و گرما و تغییر آب و هوا مقاومت بالایی دارند شوره نمیزنند نرخ بیمه کردن خانه را کاهش میدهند نمای سنتی و زیبایی را ایجاد میکنند ماندگاری و طول عمر بالایی دارند باعث افزایش ارزش مالی خانه میشوند نگهداری راحتی دارند؛ چرا که نیاز نیست شسته شوند میتوانند مانند عایق در برابر گرما و سرما عمل کنند قیمت مناسبی دارند کاربردهای آجر قزاقی
در جواب اصلیترین کاربرد آجر قزاقی چیست باید بگوییم که آجر قزاقی پلاک کامل در ساختمانسازی مورد استفاده قرار میگیرد. نمای آجر قزاقی به دلیل تنوع رنگی که دارد، در نمای ساختمان نیز بسیار مورد کاربرد دارد. آجرهای قزاقی پلاک ساده و نیمه نیز به دلیل ضخامت کمی که دارند، معمولا در نمای داخلی و خارجی استفاده میشوند. آجرهای قزاقی L نیز در نمای گوشههای ساختمانها به کار میروند.
اگر چه استفاده از آجر قزاقی در طراحی های داخلی گران تر و هزینه برتر از مصالح جانبی دیگر است اما مزایایی نیز به دنبال دارد.
در ادامه کاربردهای آجر قزاقی را در دستهبندیهای مختلف بررسی میکنیم.
کاربرد آجر قزاقی در تلفیق نمای مدرن و سنتیآجرهای قزاقی در نمای سنتی ساختمانها کاربرد زیادی دارند و با توجه اینکه امروزه افراد زیادی به نمای سنتی علاقه دارند، استفاده از آجر قزاقی در نما بسیار رایجتر از گذشته شده است.
کاربرد آجر قزاقی در نمای داخلیکاربرد خشت سنتی در نمای داخلی ساختمان متنوع است باعث ایجاد نمای اصیل و سنتی خاصی در نمای داخل میشود. شما میتوانید با ترکیب چوب، شیشه و غیره از سبک کلاسیک و مدرن در نمای داخلی استفاده کنید و با خرج کمی خلاقیت، نمای بینظیری به ساختمان هدیه دهید.
در اینجا بد نیست اشاره ای داشته باشیم به کاربرد آجر رستیک که از آن نیز میتوان در ساخت دیوارهای داخلی استفاده کرد. در مطلب آجر رستیک چیست بیشتر در این باره صحبت کردیم.
اولین و مهمترین کاربرد آجرهای رستیک را میتوان ساخت دیوارهای داخلی دانست. آجرهای رستیک یک انتخاب عالی برای این موضوع محسوب میشوند و نمیتوان آنها را نادیده گرفت. دیوارهای داخلی ساختهشده با این آجرها مقاومت بسیار خوبی در برابر ضربات فیزیکی و لرزش خواهند داشت و میتوان برای سالهای متمادی از جذابیت ظاهری آنها لذت برد.
کاربرد آجر قزاقی در نمای خارجی ساختمانبا کمی دقت میتوانید کاربرد آجرهای قزاقی در بناهای تاریخی را در جای جای کشور ایران مشاهده کنید. نماهایی مانند خانه پروین اعتصامی و خانه سیمین و جلال آل احمد که از هنرمندان محبوب کشور محسوب میشوند، نمونهای از این بناهای تاریخی هستند.
کاربرد آجر سنتی قزاقی در کفبرای استفاده در کف میتوانید از ابعاد مختلفی از آجرهای قزاقی استفاده کنید که رایجترین ابعاد اجرهای قزاقی مورد استفاده در کف، 10*10 و 20*20 هستند. شما میتوانید از آجرنمای قزاقی با ابعاد 10*10 برای نمای دیوار داخلی و بیرونی نیز استفاده کنید. آجرهای سنتی 20*20 نیز عمدتا برای کف فرش حیاط، پیاده رو، باغ، رستورانهای سنتی، پارکینگ مورد استفاده قرار میگیرند.
کاربرد نمای دیوار حیاط با آجر قزاقییکی دیگر از کاربردهای رایج آجر قزاقی، استفاده در نمای دیوار حیاط است. شما میتوانید در صورت استفاده از آجر قزاقی در نمای خارجی ساختمان، از این نوع آجرها در نمای دیوار حیاط با تکنیک آجرچینیهای متفاوت بهره بگیرید و نمای زیبایی به ساختمان دهید.
انواع آجر قزاقیآجرهای قزاقی در دستهبندیهای مختلف به انواع مختلفی تقسیم میشوند که در ادامه به این موضوع میپردازیم.
انواع آجر قزاقی بر اساس رنگآجرهای قزاقی، زمانی که در کوره آجرپزی قرار دارند، رنگشان شکل میگیرد و در واقع رنگ آجر قزاقی بر اساس مدت زمانی که در کوره قرار دارد و میزان حرارت کوره تعیین میشود. بنابراین میتوان گفت که رنگ آجر نمای قزاقی کاملا طبیعی و غیرشیمیایی است و با مرور زمان دچار تغییر نمیگردد. انواع آجر قزاقی براساس رنگ عبارتنداز:
آجر قزاقی پوست پیازی یا گلبه ای آجر قزاقی قرمز اخرایی رنگ آجر قزاقی زرد رنگ آجر قزاقی نخود رنگ انواع آجر قزاقی از نظر شکل ظاهریهمانطور که در بخشهای قبلی آجر قزاقی چیست اشاره کردیم، آجرهای قزاقی انواع مختلفی دارند. جالب است بدانید که آجرهای قزاقی از نظر شکل ظاهری نیز به انواع مختلفی دستهبندی میشوند و مهندسین و طراحان از هر کدام از آنها برای کاربردهای مختلفی استفاده میکنند. انواع آجر قزاقی از نظر شکل ظاهری عبارتنداز:
آجر قزاقی نما (نیمه)آجرهای قزاقی همانطور که از اسمشان پیداست، بیشتر در نمای داخلی و خارجی ساختمان به کار میروند و به دلیل تنوع رنگی بالایی که دارند، دست مشتری و طراح برای انتخاب کاملا باز است.
آجر قزاقی سنتی کاملاین مدل آجر سنتی با مدل قبلی تفاوت چندانی ندارد و بارزترین تفاوت این نوع آجر به تنوع رنگی و بافت آنها مربوط میشود. آجرهای قزاقی سنتی کامل اکثرا برای طراحی دکوراسیون خارجی استفاده میگردند.
آجر قزاقی Lآجر قزاقی L به صورت L شکل تولید میشود و به دلیل داشتن زاویه 90 درجه و زاویه شکسته، برای استفاده در کنج و گوشههای نما بسیار مناسب خواهد بود. همچنین شما میتوانید برای فضاهای پرت و دور از دسترس را به خوبی با آجرهای قزاقی پوشش دهید.
آجر قزاقی روستیکاین مدل آجرهای قزاقی به منظور استفاده در دیوارهای ساختمانی از جمله اتاق خواب و آشپزخانه مورد استفاده قرار میگیرند و یک فضای نوستالژی را در دل معماری مدرن برای شما ایجاد میکند.
آجر قزاقی پلاکآجرهای قزاقی پلاکی همان آجرنماهای طرح قدیمی هستند و معمولا از آنها برای مرمت و بازسازی نمای ساختمانها و بناهای قدیمی استفاده میکنند.
سخن پایانیدر این مطلب به صورت مفصل توضیح دادیم که آجر قزاقی چیست و انواع مختلف این خشت سنتی را برشمردیم. این نوع آجر که جزو آجرهای سنتی و قدیمی به شمار میرود، در بسیاری از بناها از سنتی تا امروزی مورد استفاده قرار میگیرد. از انواع مختلف آجرهای قزاقی میتوان در مکانهای مختلفی از نمای داخلی و بیرونی تا کف ساختمان استفاده کرد. همانطور که اشاره کردیم، آجر قزاقی مزایا و ویژگیهای مختلفی دارد که باعث شده در کنار زیبایی بخشی به نمای ساختمان محل کار یا منزل، صاحب یک دیزاین و دکوراسیون به سبک سنتی و البته ماندگار شوید.