به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

تفسیر آیات ۴۳-۴۵ سوره توبه

تاریخ انتشار: ۲۰ مهر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۰۳۲۰۸۵

به گزارش خبرنگارحوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛توبه به معنى بازگشتن از گناه و کار بد، و نام نهمین سوره قرآن مجید است. نام این سوره از آیه ۱۰۵ آن گرفته شده است. در این سوره داستان متخلّفین از جنگ تبوک آمده است. سوره توبه تنها سوره اى از قرآن است که بدون "بسم اللّه الرّحمن الرّحیم" آغاز مى شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

زیرا اعلان جنگ به مشرکان و برائت از آنان است. پاره اى از موضوعات این سوره عبارتند از: قطع رابطه با مشرکان، جهاد در راه خدا، ستایش مجاهدان راه خدا، لزوم تحصیل علم، و پرهیز از تراکم ثروت، داستان هجرت پیامبر (ص)، موضوع ماه هاى حرام، گرفتن جزیه از اقلّیت هاى مذهبى، سرنوشت منافقان و موضوع زکات. این سوره در مدینه نازل شده و ۱۲۹ آیه دارد.
برای این سوره ده نام ذکر کرده اند، ولی نام «توبه» به دلیل آیات فراوانی که در این باره سخن گفته است و نام برائت به خاطر آمدن در ابتدای سوره، مشهورتر است.
سوره توبه تنها سوره‌ای است که با «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز نشده است. درباره دلیل این امر از قول امام علی علیه السلام آمده است: «بسم الله الرحمن الرحیم برای امان دادن و رحمت است و سوره برائت برای دفع امان و جنگ نازل شده است» ۲ از این رو در ابتدای این سوره "بسم الله" نیامده است.
از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده: «هر کس سوره انفال و توبه را قرائت نماید، من شفاعت کننده و گواهی دهنده به سود او در روز قیامت هستم که او از نفاق مبرّا است و به تعداد همه مردان و زنان منافق در دنیا، ده حسنه به او عطا می‌شود و ده گناه از او پاک شده و ده درجه بر درجات او افزوده می‌شود و عرش و حاملان آن در ایام حضورش در دنیا، بر او درود می‌فرستند.»
امام صادق علیه السلام: «کسی که سوره انفال و توبه را در هر ماه قرائت کند، هرگز نفاق وارد قلب او نمی‌شود و از شیعیان امیرالمومنین علی علیه السلام خواهد بود.»
در تفسیر عیاشی پس از نقل این روایت اضافه کرده است: و روز قیامت بر سفره‌های بهشتی همراه شیعیان امام علی علیه السلام روزی می‌خورد تا اینکه مردم از حساب فارغ شوند.

عَفَا اللَّهُ عَنْکَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَتَعْلَمَ الْکَاذِبِینَ ﴿۴۳﴾
خدایت ببخشاید چرا پیش از آنکه [حال]راستگویان بر تو روشن شود و دروغگویان را بازشناسى به آنان اجازه دادى (۴۳)
لَا یَسْتَأْذِنُکَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ أَنْ یُجَاهِدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ بِالْمُتَّقِینَ ﴿۴۴﴾
کسانى که به خدا و روز بازپسین ایمان دارند در جهاد با مال و جانشان از تو عذر و اجازه نمى‏ خواهند و خدا به [حال]تقواپیشگان داناست (۴۴)
إِنَّمَا یَسْتَأْذِنُکَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَارْتَابَتْ قُلُوبُهُمْ فَهُمْ فِی رَیْبِهِمْ یَتَرَدَّدُونَ ﴿۴۵﴾
تنها کسانى از تو اجازه مى‏ خواهند [به جهاد نروند]که به خدا و روز بازپسین ایمان ندارند و دلهایشان به شک افتاده و در شک خود سرگردانند (۴۵)
تفسیر

از آیات فوق استفاده مى شود که گروهى از منافقان نزد پیامبر آمدند و پس از بیان عذرهاى گوناگون و حتى سوگند خوردن، اجازه خواستند که آن‌ها را از شرکت در میدان (تبوک) معذور دارد، و پیامبر به این عده اجازه داد.
خداوند در نخستین آیه مورد بحث پیامبرش را مورد عتاب قرار مى دهد و مى گوید: (خداوند تو را بخشید، چرا به آن‌ها اجازه دادى که از شرکت در میدان جهاد خوددارى کنند)؟! (عفا الله عنک لم اذنت لهم).
(چرا نگذاشتى آن‌ها که راست مى گویند از آن‌ها که دروغ مى گویند شناخته شوند) و به ماهیت آن‌ها پى برى؟ (حتى یتبین لک الذین صدقوا و تعلم الکاذبین).
در اینکه عتاب و سرزنش فوق که توام با اعلام عفو پروردگار است دلیل بر آن است که اجازه پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) کار خلافى بوده، یا تنها ترک اولى بوده، و یا هیچکدام، در میان مفسران گفتگو است.

بعضى آنچنان تند رفته اند، و حتى جسورانه و بى ادبانه نسبت به مقام مقدس پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) گفته اند که آیه فوق را دلیل بر امکان صدور گناه و معصیت از او دانسته اند، و لا اقل ادبى را که خداوند بزرگ در این تعبیر نسبت به پیامبرش ‍ رعایت کرده که نخست سخن از (عفو) مى گوید و بد (مؤ اخذه) مى کند رعایت نکرده اند و به گمراهى عجیبى افتاده اند.
انصاف این است که در این آیه هیچگونه دلیلى بر صدور گناهى از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) وجود ندارد، حتى در ظاهر آیه، زیرا همه قرائن نشان مى دهد چه پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) به آن‌ها اجازه مى داد و چه اجازه نمى داد این گروه منافق در میدان (تبوک) شرکت نمى جستند، و به فرض که شرکت مى کردند نه تنها گرهى از کار مسلمانان نمى گشودند بلکه مشکلى بر مشکلات مى افزودند، چنانکه در چند آیه بعد مى خوانیم: (لو خرجوا فیکم ما زادوکم الا خبالا): (اگر آن‌ها با شما حرکت مى کردند جز شر و فساد و سعایت و سخن چینى و ایجاد نفاق کار دیگرى انجام نمى دادند)!
بنابراین هیچگونه مصلحتى از مسلمانان با اذن پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) فوت نشد، تنها چیزى که در این میان وجود داشت این بود که اگر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) به آن‌ها اجازه نمى داد مشت آن‌ها زودتر باز مى شد و مردم به ماهیتشان زودتر آشنا مى شدند ولى این موضوع چنان نبود که از دست رفتن آن موجب ارتکاب گناهى باشد، شاید فقط بتوان نام ترک اولى بر آن گذارد به این معنى که اذن دادن پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) در آن شرائط و در برابر سوگند‌ها و اصرارهاى منافقین هر چند کار بدى نبود، اما ترک اذن از آنهم بهتر بود تا این گروه زودتر شناخته شوند.

این احتمال نیز در تفسیر آیه وجود دارد که: عتاب و خطاب مزبور جنبه کنائى داشته و حتى ترک اولى نیز در کار نباشد، بلکه منظور بیان روح منافقگرى منافقان با یک بیان لطیف و کنایه آمیز بوده است.

این موضوع را با ذکر مثالى میتوان روشن ساخت فرض کنید ستمگرى مى خواهد به صورت فرزند شما سیلى بزند، یکى از دوستانتان دست او را مى گیرد شما نه تنها از این کار ناراحت نمى شوید بلکه خوشحال نیز خواهید شد، اما براى اثبات زشتى باطن طرف به صورت عتاب آمیز به دوستتان مى گوئید: (چرا نگذاشتى سیلى بزند تا همه مردم این سنگدل منافق را بشناسند)؟! و هدفتان از این بیان تنها اثبات سنگدلى و نفاق اوست که در لباس عتاب و سرزنش دوست مدافع ظاهر شده است.

مطلب دیگرى که در تفسیر آیه باقى مى ماند این است که مگر پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) منافقان را نمى شناخت که خداوند مى گوید: مى خواستى به آن‌ها اذن ندهى تا وضع آن‌ها بر تو روشن گردد.
(پاسخ) این سؤ ال این است که (اولا) پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) از طریق علم عادى به وضع این گروه آشنایى نداشت و علم غیب براى قضاوت درباره موضوعات کافى نیست، بلکه باید از طریق مدارک عادى وضع آن‌ها روشن گردد، و ثانیا هدف تنها این نبوده که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) بداند بلکه ممکن است هدف این بوده که همه مسلمانان آگاه شوند، هر چند روى سخن به پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم) است.

سپس به شرح یکى از نشانه هاى مؤ منان و منافقان پرداخته مى گوید: (آن‌ها که ایمان به خدا و سراى دیگر دارند هیچگاه از تو اجازه براى عدم شرکت در جهاد با اموال و جانها، نمى خواهند) (لا یستاذنک الذین یؤ منون بالله و الیوم الاخر اءن یجاهدوا باموالهم و انفسهم).

بلکه هنگامى که فرمان جهاد صادر شد بدون تعلل و سستى به دنبال آن مى شتابند و همان ایمان به خدا و مسئولیتهایشان در برابر او، و ایمان به دادگاه رستاخیز آنان را به این راه دعوت مى کند و راه عذرتراشى و بهانه جوئى را به رویشان مى بندد.

(خداوند به خوبى افراد پرهیزکار را مى شناسد و از نیت و اعمال آن‌ها کاملا آگاه است) (و الله علیم بالمتقین).
سپس مى گوید: (تن‌ها کسانى از تو اجازه براى عدم شرکت در میدان جهاد مى طلبند که ایمان به خدا و روز جزا ندارند) (انما یستاذنک الذین
لا یؤ منون بالله و الیوم الاخر):
سپس براى تاءکید عدم ایمان آن‌ها مى گوید: (آن‌ها کسانى هستند که دلهایشان مضطرب و آمیخته با شک و تردید است)! (و ارتابت قلوبهم).
(به همین دلیل در این شک و تردید گاهى قدم به پیش مى گذارند و گاهى باز مى گردند و پیوسته در حیرت و سرگردانى به سر مى برند) و به همین جهت منتظر پیدا کردن بهانه و کسب اجازه از پیامبرند (فهم فى ریبهم یترددون)
گرچه صفات فوق به شکل فعل مضارع ذکر شده است ولى منظور از آن بیان صفات و حال منافقان و مؤ منان است و ماضى و حال و مضارع در آن تفاوت نمى کند.

به هر حال مؤ منان در پرتو ایمانشان تصمیم و اراده اى محکم و خلل ناپذیر دارند راه را به روشنى دیده اند، مقصدشان معلوم، و هدفشان مشخص است، به همین دلیل با عزمى راسخ و بدون تردید و دودلى با گامهایى استوار به پیش مى روند.

اما منافقان، چون هدفشان تاریک و نامشخص است گرفتار حیرت و سرگردانى هستند و همیشه به دنبال بهانه اى براى فرار از زیر بار مسئولیت‌ها مى گردند.

انتهای پیام/

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: تفسیر قرآن

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۰۳۲۰۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

علم‌آموزی همواره در آیات و روایات مورد تاکید بوده است

نماینده ولی‌فقیه در سپاه استان کرمانشاه گفت: مسئله‌ علم‌آموزی همیشه در آیات و روایات مورد تأکید بوده است تا جایی که مرکب قلم عالم را از خون شهید مقدس‌تر دانسته‌اند و اگر بخواهیم راه خدا را بپیماییم نیاز است که این مسیر توسط علما روشن شود.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از کرمانشاه، حجت‌الاسلام شمس الله جلیلیان شامگاه _چهارشنبه دوازدهم اردیبهشت_ در نشست با اصحاب رسانه در سالن جلسات حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه استان ضمن تبریک فرارسیدن روز عقیدتی و معلم و ایام متعلق به پاسداشت کار و کارگر، اظهار کرد: مسئله علم‌آموزی همیشه در آیات و روایات مورد تأکید بوده است تا جایی که مرکب قلم عالم را از خون شهید مقدس‌تر دانسته‌اند.

وی افزود: اگر بخواهیم راه خدا را بپیماییم، نیاز هست که این مسیر توسط علما روشن شود.

مسؤول دفتر نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه حضرت نبی اکرم (ص) استان کرمانشاه با بیان اینکه امیرالمؤمنین (ع) عالم ربانی را تأثیرگذار می‌دانستند، تصریح کرد: ویژگی شهید مطهری این بود که علمش علم رب بود و ما باید در زندگی از این بزرگوار الگو بگیریم.

جلیلیان با بیان اینکه شهید مطهری الگویی وارسته برای هر قشر و افراد دارای مسئولیت هستند، ادامه داد: برای پرداختن به شخصیت این شهید بزرگوار نباید به این روز و این هفته بسنده کرد، بلکه ظرفیت بالای شخصیتی این شهید ایجاب می‌کند که در طول سال در مورد این شخصیت به بحث و بررسی بپردازیم، هرچه به سمت شبیه شدن با شخصیت او برویم هم برای خود ما و هم برای جامعه منشأ خیروبرکت خواهیم شد.

وی شهید مطهری را پرورش‌یافته مکتب قرآن کریم دانست و تاکید کرد: شهید مطهری معتقد بود که اگر کاری برای خودمان انجام دهیم خودپرستی می‌شود و اگر کار برای دیگران صورت گیرد دیگرپرستی است، اما آنچه دارای ارزش و ماندگار است، این است که کار برای خدا انجام داده شود که خداپرستی است و تمام قرآن به این اشاره دارد که کار باید برای خدا صورت گیرد.

شهید مطهری و شهید حاج قاسم، هر دو مطیع ولایت بودند

نماینده ولی فقیه در سپاه استان کرمانشاه به بررسی شخصیت و ابعاد شخصیتی شهید مطهری پرداخت و گفت: شهید مطهری از حق دفاع می‌کرد و با صراحت لهجه و نهایت تلاشی که برآمده از اخلاق و عمل او بود قدم درراه کسب رضایت خداوند برمی‌داشت و لذا برایش اهمیتی نداشت که دیگران پشت سرش چه می‌گویند.

جلیلیان شاخصه دیگر شهید مطهری را ذوب بودن او در ولایت عنوان و تصریح کرد: او همانند حاج قاسم عاشق ولایت بود و همان‌طور که حاج قاسم فرمودند: «خیمه ولی‌فقیه، خیمه و خانه خداست» و دلیل این‌که در بیان شخصیت ایشان از کلمه ذوب شدن در ولایت بدون چون‌وچرا مطیع ولایت بود، نه یک‌قدم جلوتر از ولایت و نه یک‌قدم عقب‌تر، بلکه همگام با ولایت و گوش‌به‌فرمان ولی بود درزمانی که عده‌ای در ابتدای انقلاب بودند که جلوتر از ولایت حرکت می‌کردند و درنهایت عاقبت آن‌ها به انحراف کشیده شد.

وی اضافه کرد: شهید مطهری بر اساس نیازمندی‌های جامعه حرکت می‌کرد و در عرصه‌ای که احساس می‌کرد که نیاز جامعه هست، به آن عرصه ورود پیدا می‌کرد و همین بود که در برهه‌ای از زمان احساس نیاز کرد که باید به دانشگاه برود و به‌عنوان معلم در برابر انحرافات بایستد و با شناخت انحرافات سعی در اصلاح آن انحراف داشته باشد و نکته‌ای که در این خصوص همیشه رعایت می‌کرد به حواشی نمی‌پرداخت و اصل محتوا را به‌صورت مستدل بیان می‌کرد.

مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در سپاه استان کرمانشاه به بررسی شخصیت و ابعاد شخصیتی شهید مطهری پرداخت و اضافه کرد: شهید مطهری از حق دفاع می‌کرد و با صراحت لهجه و نهایت تلاشی که برآمده از اخلاق و عمل او بود قدم درراه کسب رضایت خداوند برمی‌داشت و برایش اهمیتی نداشت که دیگران پشت سرش چه می‌گویند.

جلیلیان شاخصه دیگر شهید مطهری را ذوب بودن او در ولایت مطرح کرد و افزود: او همانند حاج قاسم عاشق ولایت بود و همان‌طور که حاج قاسم فرمودند: «خیمه ولی‌فقیه، خیمه و خانه خداست» و دلیل این‌که در بیان شخصیت ایشان از کلمه ذوب شدن در ولایت بدون چون‌وچرا مطیع ولایت بود، نه یک‌قدم جلوتر از ولایت و نه یک‌قدم عقب‌تر، بلکه همگام با ولایت و گوش‌به‌فرمان ولی بود درزمانی که عده‌ای در ابتدای انقلاب بودند که جلوتر از ولایت حرکت می‌کردند و درنهایت عاقبت آن‌ها به انحراف کشیده شد.

وی اظهار کرد: شهید مطهری بر اساس نیازمندی‌های جامعه حرکت می‌کرد و در عرصه‌ای که احساس می‌کرد که نیاز جامعه هست، به آن عرصه ورود پیدا می‌کرد و همین بود که در برهه‌ای از زمان احساس نیاز کرد که باید به دانشگاه برود و به‌عنوان معلم در برابر انحرافات بایستد و با شناخت انحرافات سعی در اصلاح آن انحراف داشته باشد و نکته‌ای که در این خصوص همیشه رعایت می‌کرد به حواشی نمی‌پرداخت و اصل محتوا را به‌صورت مستدل بیان می‌کرد.

نماینده ولی فقیه در سپاه استان کرمانشاه با اشاره به اینکه کار دشمن کم‌رنگ کردن ارزش‌ها هست، اضافه کرد: شهید مطهری آنچه در اسلام به‌عنوان ارزش حساب می‌شد به‌صورت حکیمانه ترویج می‌داد. به‌طور مثال درزمینه‌ی حجاب به دور از افراط‌وتفریط و کاملاً حکیمانه به آن پرداختند و با بررسی مبانی علمی و فقهی مسئله حجاب در این زمینه مطالبی نوشتند.

جلیلیان، شهید مطهری را الگوی مناسب در عرصه جهاد تبیین معرفی و تأکید کرد: کسی که در عرصه جهاد تبیین دارد فعالیتی انجام می‌دهد باید این شهید والامقام را الگوی خود قرار دهد، چراکه او مستدل و با صراحت لهجه مطلب را عنوان می‌کرد و روش تبیین گری او همیشه راهگشا بود.

وی با اشاره به برنامه‌های مجموعه عقیدتی سیاسی در عرصه بصیرت افزایی، استکبارستیزی، خاطرنشان کرد: سال گذشته مجموعه عقیدتی سپاه استان بیش از ۶۰۰۰ جلسه قرآنی با حضور اساتید کشوری و استانی در سطوح مختلف درزمینه‌های قرائت، حفظ و مفاهیم و اخلاق قرآنی برگزار کرد که از نمونه‌های آن می‌توان به اعزام ۴۷۰ خانوار به مشهد مقدس برای دوره‌ی آموزشی درزمینه‌ی قرآنی عنوان کرد.

مسئول دفتر نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه حضرت نبی اکرم (ص) استان کرمانشاه از سپاه پاسداران به‌عنوان عاملی تأثیرگذار و کنشگر در همه عرصه‌های مختلف نظامی، محرومیت‌زدایی و عام‌المنفعه یاد کرد و ادامه داد: امربه‌معروف و نهی از منکر، این واجب فراموش‌شده و فرزندآوری و جمعیت از مسائل مهمی است که مجموعه عقیدتی برنامه‌های ویژه در این خصوص دارد و دوره‌های آموزشی برای این امور در نظر گرفته است.

حجت‌الاسلام جلیلیان با اشاره ابعاد عملیات وعده صادق به‌عنوان شاهکاری از سپاه پاسداران برای مقابله با دشمن و سیلی زدن به دشمن، عنوان کرد: در این عملیات به‌مانند اینکه تمام سپاه کفر جمع شدند از مخاطرات این عملیات برای رژیم صهیونیستی بکاهند درصورتی‌که سپاه پاسداران با به‌کارگیری ۲۰ درصد توان خود به این نبرد پای گذاشت و با کار اطلاعاتی، عملیاتی و پیش‌بینی جوانب این عملیات، سپاه آمادگی لازم را حتی برای مقابله مجدد در پاسخگویی این رژیم داشت.

وی اضافه کرد: بعد از عملیات وعده صادق به دنیا ثابت شد که ایران نه تنها قدرت منطقه‌ای است، بلکه در جهان یک قدرت شناخته شده است.

کد خبر 750002