به نقل از «ایرنا»

نظام آموزش و پرورش و نابرابری آموزشی

تاریخ انتشار: ۲۲ مهر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۰۵۶۸۳۷

تهران- ایرنا- نظام آموزشی کشور که بستر ساز شکوفایی علمی و معنوی و به حرکت درآمدن چرخ‌های اقتصادی جامعه است، به نظر می رسد به دلیل برخی چالش ها و کژکارکردها از رسالت های اصلی اش که یکی از آنها عدالت آموزشی می باشد، دور افتاده است.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، امروزه دانش آموزان بسیاری در مدارس روستایی، شهری و یا عشایری تحصیل می کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اما آیا واقعا همه این دانش آموزان بطور یکسان از امکانات، خدمات و کیفیت آموزشی برخوردار می شوند؟ مسلما پاسخ منفی است.
همانطور که ابعاد نابرابری اجتماعی و اقتصادی در سطوح و لایه های مختلف زندگی اجتماعی وجود دارد، در نظام آموزشی هم این نابرابری ها توانسته اند بتدریج رسوخ پیدا کنند و بر کیفیت آموزش تاثیر بگذارند.
به گفته برخی از منتقدین، این روزها آموزش بیش از گذشته به یک کالای فرهنگی تبدیل شده است و کسانی می توانند این کالا را در اختیار داشته باشند که بهترین موقعیت را در نظام اجتماعی دارا هستند. همانطور که این افراد از لباس خوب، غذای خوب و رفاه خوب برخوردارند، بنابراین از آموزش خوب نیز برخوردار می شوند. این سیکل در بین فرزندان این خانواده ها ادامه پیدا می کند و ما شاهد آن هستیم که فرزندان آنها هم از همین کیفیت آموزشی مطلوب برخوردار خواهند شد و نابرابری بطور پیوسته و به این شکل در جامعه بازتولید می شود.
این در حالی است که در بعد از انقلاب اسلامی، عدالت آموزشی و ایجاد فرصت برابر برای تمامی فرزندان این آب و خاک، از اهداف و رسالت های تعیین شده برای آموزش و پرورش بوده است.
در اصل 30 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است: «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفائی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»
هر چند دریافت کمک های مردمی تحت عنوان مشارکت های مردمی در قوانین آموزش و پرورش آمده است، اما این قانون نیز در برخی مدارس به صورت سلیقه ای و بیش از حد قابل قبول اخذ می شود.
بدین ترتیب، این نابرابری ها حتی در جزئی ترین شکل خود یعنی در حد خود مدارس دولتی هم وجود دارد و چه بسیار تفاوت هایی در کیفیت آموزش و خدمات آموزش در بین این نوع مدارس نیز وجود دارد.
این مسایل سبب گردید، با دکتر مرتضی قلیچ از کارشناسان حوزه جامعه شناسی، به گفت و گو بنشینیم.
قلیچ در پاسخ به این سوال در خصوص مفهوم نابرابری آموزشی، گفت: اساسا هر نوع نابرابری در جامعه به معنای اختلاف و تمایز افراد در دسترسی به حقوق و فرصت های زندگی و نیز پاداش ها و امتیازهاست. این اختلاف ممکن است آشکار و یا پنهان باشد. نابرابری آموزشی هم دقیقا به این معناست که افراد در دسترسی به فرصت آموزش و از پاداش ها و امتیازات آموزش محروم شوند و توان و دسترسی مناسبی به فرصت ها و حقوق آموزشی نداشته باشند.
وی افزود: شاخص های بسیاری وجود دارد که می توان برای تعریف نابرابری آموزشی از آن استفاده کرد. ممکن است نابرابری آموزشی حالت جنسیتی داشته باشد. یعنی زنان در مقایسه با مردان دسترسی اندکی برای آموزش داشته باشند یا ممکن است حالت فرهنگی داشته باشد. مثل اینکه در جامعه ای آموزش ها حالت تک فرهنگی داشته باشد. مثلا به یک زبان تدریس شود. آموزش تک زبانی رایج باشد یا رایج ترین شکل نابرای آموزشی می تواند نابرابری فضایی باشد. یعنی فضاهای فرهنگی و آموزشی در یک جامعه یا در یک کشور و یا در یک شهر و یا منطقه بصورت نابرابر توزیع شود.

** شاخص های نابرابری آموزشی
این جامعه شناس گفت: به لحاظ علمی می توانیم شاخص های نابرابری آموزشی را در قالب سه دسته شاخص های درون داد، فرایندی و یا برون داد هم تعریف کرد. شاخص های درون داد مثل منابع انسانی، که نسبت معلم به دانش آموز چند تا باشد. یا پوشش تحصیلی چگونه باشد و چه سنینی را در بر گیرد. فضای کالبدی چگونه تعریف شود و تعداد مدارس به دانش آموز یا تعداد کلاس به دانش آموز به چه صورتی باشد.
'شاخص های فرایندی هم به شاخص هایی می گویند که به فرایند آموزش اشاره دارد. مثل تعداد سالهای تحصیل. شاخص های برون دادی هم شاخص های روشنی هستند. مثل درصد باسوادی جامعه یا نسبت باسوادان دختر. چه تعداد دانشجو از مجموعه آموزش عالی خارج می شود. چه تعداد از این فارغ التحصیلان در مقطع لیسانس، فوق و یا دکترا هستند.'
قلیچ اشاره کرد: وقتی این شاخص ها را با هم مقایسه می کنیم، می بینیم که ما به لحاظ آموزشی در مقایسه با قبل از انقلاب پیشرفت های بسیار شگرف و چشمگیری داشتیم. این امر اصلا قابل انکار نیست که ما بلحاظ شاخص های آموزشی در مقایسه با قبل از انقلاب در همه حوزه های فرهنگی و اجتماعی پیشرفت بسیاری داشتیم.
اما آمارها در حوزه نابرابری نشان می دهد که ما در برخی از شاخص ها نتوانستیم فعلا به آن الگوی مطلوب یا آن چشم انداز مطلوب که در قانون اساسی ما متبلور بوده، دست یابیم. این آمارها نشان می دهد در حال حاضر در کشور ما 10 میلیون بی سواد وجود دارد که از این ده میلیون نفر، سه و نیم میلیون بی سواد مطلق هستند و 13 درصد کل جمعیت کشور بیسواد هستند.
این استاد جامعه شناسی اضافه کرد: نرخ سواد در ایران بر اساس آمارهای سال 1395، 87.6 درصد بوده است. این نابرابری آموزشی در اینجا نیز خود را نشان می دهد. یعنی 9.5 میلیون بیسواد حکایت از نابرابری آموزشی دارد.
وی در خصوص نابرابری آموزشی در قالب شاخص فرایندی افزود: بر اساس این شاخص، از هر 4 دانش آموز یک نفر در طی سال های تحصیل ترک تحصیل می کند. و بخش زیادی از این افراد متعلق به مناطق مرزی است. متاسفانه ما در استان های سیستان بلوچستان، آذربایجان غربی، خوزستان و کرمان با نرخ بالای ترک تحصیل و محرومیت از تحصیل مواجه هستیم. بخشی از این موارد شامل حال دختران و زنان طبقات فرو دست روستایی و ساکنان مناطق مرزی می شود. این امر در هر سه شاخص درون داد، فرایندی و برون داد آشکار است.

**نظام خلاقیت کش
قلیچ گفت: نظام آموزش ما همواره تلاش می کند یک نگاه کمیت گرایانه بجای نگاه کیفیت گرایانه داشته باشد. برخی این نگاه را نوعی نگاه کنسروی برای آماده سازی برای کنکور و نه برای خلاقیت سازی می دانند. چنین رویکردی نسبت به مدرسه و دانش آموز اولین آسیب است.
وی تصریح کرد: این نظام، خلاقیت کش است. بجای اینکه استعداد و خلاقیت را در افراد به لحاظ فرایندی پرورش دهد با نگاه کمیت گرایانه خود موجب می شود که بازارهای سوداگرایانه ای در قالب مدارس غیر انتفاعی و یا مدارس کنکور و یا مدارسی که بیشترین شهریه را از دانش آموزان می گیرند، شکل بگیرد. بطوریکه در بین عده ای به مافیای کنکور و مافیای آموزش های غیر انتفاعی و غیر دولتی در ایران مشهور شده اند.
قلیچ در خصوص ارتباط نظام آموزش و پرورش با نهادینه شدن نابرابری آموزشی در جامعه ،گفت: با ایجاد رتبه بندی ها و نابرابری های تصنعی مثل مدرسه غیر انتفاعی این نابرابری آموزشی شکل می گیرد.
وی افزود: نقدهایی که به آموزش و پرورش در کشور ما وارد می شود، به هر سه حوزه وارد است. در حوزه درون داد، نابرابری در دسترسی داریم. مثلا برخی مدارس دو شیفته یا سه شیفته هستند. دختران در مناطق روستایی و مرزی امکان ثبت نام و تحصیل ندارند. در حوزه برون داد هم جامعه همچنان بی سواد است یا نرخ ترک تحصیل در جامعه زیاد است.
وی اشاره کرد: مهمترین نقد، نقد محتوایی و یا فرایندی است که منظور از آن، کیفیت های آموزشی است. مثلا آموزش ها باید مهارت محور و انسان محور باشند. آموزش ها باید شهروند مدار باشند در حالیکه آموزش کنونی ما کمی گرا است.

** راهکارها برای اصلاح نظام آموزشی
این جامعه شناس در خصوص راهکارهای اصلاح نظام آموزشی گفت: می توان مسائل را در سه حوزه دانش آموز ، مدرسه و معلم بررسی کرد. به هر حال نظام آموزش در ایران در حوزه درون داد و نابرابری های افقی مثل تعداد صندلی ها و امکانات به دانش آموزان باید به تامین حداقل استاندارد ها از لحاظ فضایی فکر کند اینکه ما از لحاظ فضایی در برخی مناطق و استانها دارای محرومیت هستیم. بسیاری از مدارس فرسوده هستند. بلحاظ گرمایشی و سرمایشی حداقل امکانات آموزشی باید در جامعه تامین شود.
وی افزود: در بعد دانش آموز به نظر می رسد که ما باید بسمت طراحی برنامه های متنوع از نظر کیفی حرکت کنیم. یعنی دانش آموز در فرایند آموزش فقط به رشد قابلیت های تحصیلی مثل موفقیت در امتحان و یا شاخص های کمی تکیه نکند. بلکه باید به شاخص های کیفی مثل رشد قابلیت ها، مهارت ها ی اجتماعی و مهارت های فرهنگی توجه شود.
قلیچ گفت: امروزه ما شاهد هستیم که دانشجویانی که در سال های نخست وارد دانشگاه می شوند شاید حتی مدرک لیسانس بگیرند اما مهارتی چون توان نوشتن درست را نداشته باشند.غلط های املایی بسیاری در نوشته های دانشجویان موید این مطلب است. هنوز مهارت های ارتباطی و کلیدی مثل برقراری ارتباط را یاد نگرفته است. این افراد هنوز یاد نگرفته اند اظهار نظر کنند و یا خلاقیت خودشان را نشان دهند. برنامه های کیفی باید به این سمت حرکت کند که دانش آموز علاوه بر کتاب های درسی کتاب های دیگری هم بخواند.
وی افزود: معلم ها نیز بایدبه لحاظ کیفی به آموزش های استاندارد لازم برسند. مثلا کار با نرم افزارها و کامپیوتر را یاد گرفته باشند. توانمندی آموزش زبان های دیگر، توانمندی آموزش برقراری ارتباط و توانمندی گوش دادن را فرا گرفته باشند.
این جامعه شناس تصریح کرد: به نظر می رسد که معلمان ما علاوه بر اینکه باید بلحاظ معیشتی در وضعیت مناسبی قرار بگیرند، باید بتوانند در کسب این مهارت ها نیز توانمند باشند.
پژوهشم**م-ا**1552

منبع: ایرنا

کلیدواژه: ارتباطات نابرابري آموزشي چالش ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۰۵۶۸۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

دیدار کارکنان آموزش و پرورش استان مرکزی با نماینده ولیّ‌فقیه

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز اراک؛ مدیرکل و کارکنان آموزش و پرورش استان مرکزی به مناسبت گرامیداشت هفته معلم با نماینده ولی فقیه در استان مرکزی دیدار کردند.

آیت‌الله دری نجف‌آبادی امروز در دیدار با شماری از معلمان مناطق ۱۵ گانه استان مرکزی گفت: آموزش و پرورش وظیفه دارد در جهت تضمین آینده نظام اسلامی نخبه‌پروری در تراز انقلاب را در دستور کار خود قرار دهد. زیرا هر جامعه‌ای باید برای پیشرفت و توسعه همه‌جانبه و واقعی، توجه به آموزش و پرورش را جزو اولویت‌های برنامه‌های کلان خود قرار دهد.

او افزود: منشاء تحول در هر جامعه‌ای نیروی انسانی است و متولیان امر از جمله آموزش و پرورش وظیفه دارند با سرمایه‌گذاری در این بخش زمینه توسعه و تحول کشور را فراهم کنند. اساس آموزش و پرورش معلم است و گزینش معلمان باید طوری باشد که توانمندترین و شایسته‌ترین افراد جذب آموزش و پرورش شوند.

آیت‌الله دری نجف‌آبادی در بخش دیگری از سخنان خود به ضرورت اصلاح نظام پرداختی کشور پرداخت و افزود: تعدد نظام‌های پرداختی در کشور یکی از مشکلات ریشه‌ای است و تجمیع قوانین پرداختی باید در دستور کار متولیان امر قرار بگیرد.