به نقل از «ایران اکونومیست»

تغییرات کنونی زبان فارسی تهدید است یا فرصت؟

تاریخ انتشار: ۲۳ مهر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۰۷۵۵۷۸

ایران اکونومیست - به گزارش ایران اکونومیست، حمیدرضا شکارسری شاعر در خصوص خطر از بین رفتن زبان فارسی گفت: زبان عنصر پویایی است که خود را همراه با زمان و نیازهای جامعه پیش می‌برد. تردیدی نیست که زبان بنا بر مقتضیات مختلف تاریخی، اجتماعی و فرهنگی خود را به روز می‌کند. بخشی از تغییرات که به عنوان خطر برای زبان عنوان می شود، تلاش هایی برای به روز کردن آن است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 
وی افزود: بعضی از شیوه نوشتن ها در زبان فارسی، به دلیل تغییرات زندگی عوض می شود. به عنوان مثال می بینیم در پیامک ها یا فضای مجازی حرف اضافه «به» را به صورت «بِ» و بدون «ه» غیرملفوظ آخر می نویسند. این کار تلاشی است تا زبان خود را برای راحتی کاربرانش به روز کند. اگر بخواهیم صادقانه به موضوع نگاه کنیم، باید بگوییم زبان خود را به شکل جدید تغییر می دهد.
 
این شاعر با اشاره به اینکه نوشتارهای غلطی که در جامعه می بینیم همگانی نیست، اظهار کرد: مجامع ادبی و دانشگاهی در جامعه وجود دارند و در جلسات ادبی که در کل کشور برگزار می شود، با همین غلط های نوشتاری مقابله می شود. بعضی غلط نویسی ها که امروز دیده می‌شود حاصل بی دقتی کاربران زبان فارسی است. هنوز برخی تفاوت نوشتاری «گزاردن» و «گذاشتن» را نمی دانند و تفاوت میان کاربرد «ز» و «ذ» در این دو کلمه رعایت نمی شود. برخی تفاوت میان «وا» که به صورت «آ» در کلماتی مثل «خواهر» خوانده می شود را نمی دانند. این موارد را باید به حساب آسیب هایی گذاشت که همیشه در زبان فارسی وجود داشته است.
 
شکارسری با اشاره به اینکه نوع داستان نویسی که در دهه چهل و پنجاه در ایران ایجاد شد و  مواردی که اکنون در فضای مجازی می بینیم، منجر به نابودی زبان فارسی نخواهد شد؛ بیان کرد: نباید این موارد را بسیار جدی گرفت. بعضی از آنها خطری برای زبان فارسی ایجاد نمی‌کنند. اگر بنا باشد زبان فارسی با این چیزها نابود شود، تاکنون چندین بار عصر یخبندان زبان فارسی را طی کرده بودیم.

منبع: ایران اکونومیست

کلیدواژه: زبان فارسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iraneconomist.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران اکونومیست» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۰۷۵۵۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سعدی؛ سلطان مُلک سخن در روانی نظم و نثر

علی سلیمانی عنوان کرد: مُشرف­‌الدین یا شَرف­‌الدین مُصلح سعدی شیرازی از جمله شاعران و نویسندگان قرن هفتم هجری و یکی از بزرگان ادبیات فارسی و از جمله شخصیت­‌های پُر آوازه ایران و جهان است. در طول تاریخ ادبیات فارسی، معمولاً ادیبان در یک حیطه توانایی دارند و ما چندان افرادی که بتوانند هم در نظم و هم در نثر، آثار درخشان و ماندگاری خلق کنند، نداریم.

وی افزود: برای مثال حکیم فردوسی در حیطه نظم وارد شد و با سرودن «شاهنامه» توانست استادی خود را در حماسه‌­سرایی بر جهانیان نشان دهد و یا حکیم نظامی با سرودن «لیلی و مجنون» و «خسرو و شیرین»، مهارت هنری خود را در داستان‌­سرایی نمایان ساخت. هر چند افرادی مثل خاقانی که در کنار شعرگویی، در عرصه نثرنویسی نیز گام برداشته‌اند و به اصطلاح جزء «شاعرانِ نثر نویس» هستند، اما با نگاهی به اثر منثور خاقانی یعنی «منشآت»، می‌­توان­ دید که جنبه شعری خاقانی به مراتب قوی‌­تر از جنبه نثرنویسی وی است.

این مدرس دانشگاه قم تصریح کرد: وی نه تنها نتوانسته در حیطه نثر، چندان هنری از خود نشان دهد، بلکه آسیبی نیز زده و نثری را که باید از نظر مختصات و سبک، به سیاق بیش از یک قرن عقب‌­تر از سبک شعری خود می­‌نوشت، شبیه شعرش نوشت و باعث شد تا شتاب حرکت نثر مُرسل به سوی فنی نویسی بیشتر شود. این مطلب وقتی به شیخ اجل سعدی می­‌رسد، از لونی دیگر می‌­شود.

پژوهشگر پسا دکتری بنیاد ملی نخبگان گفت: با نگاهی به آثار نظم و نثر سعدی، می­‌توان دید که او از معدود افرادی است که هم در نظم و هم در شعر ورود پیدا کرده و توانسته در هر دو حیطه دست توانا داشته باشد، «بوستان» یا «سعدی­‌نامه» از جمله شاهکار‌های منظوم سعدی است که در حدود چهار هزار بیت و در ۱۰ باب و در موضوع اخلاق، تربیت، وعظ و تحقیق سروده شده است.

سلیمانی تاکید کرد: این مثنوی سعدی به عنوان ۱۰۰ کتاب برتر تاریخ بشریت برگزیده شده و این خود نشانگر مهارت و توانایی سعدی در سرودن این اثر است، «گلستان» سعدی نیز در هشت باب تعلیمی و به نثری مسجع و گاه موزون آمیخته به قطعات منظوم نوشته شده و از جمله زیباترین شاهکار‌های مسلم نثر فارسی به شمار می­‌آید که جدا از آن که در زبان فارسی الگوی تقلید بسیاری از ادیبان شده، بار‌ها در کشور‌های فرانسه، آلمان و انگلیس ترجمه و منتشر شده است.

مدرس دانشگاه قم بیان کرد: همین توانایی سعدی در دو حیطه نظم و نثر باعث شده تا برخلاف بسیاری از ادبا که معمولاً پس از مرگ به شهرت می­‌رسند، سعدی در زمان حیات به شهرتی بی‌­نظیر دست یابد و خود شیخ اجل از این مطلب نیز آگاه بوده که در مقدمه گلستان می­‌گوید «ذِکر جمیل سعدی که در افواه عوام افتاده است وصیت سخنش که در بسیط زمین رفته و قصب الجیب حدیثش که همچون شکر می­‌خورند و رقعه منشآت‌اش که، چون کاغذ زر می‌­برند»، با نگاهی به بوستان، گلستان، غزلیات، قصاید و دیگر آثار سعدی نکاتی قابل درک است که در ادامه به چند مورد اشاره می‌شود.

اینکه سعدی را «مصلح اجتماعی» دانستند به چه معناست؟

سلیمانی عنوان کرد: یکی از مواردی که بسیاری از محققان و ادیبان به سعدی نسبت داده‌­اند، «مُصلح اجتماعی» بودن سعدی است، این ویژگی سعدی که ناشی از تیزبینی، هوش بالا و تجربه فراوان وی است، باعث شده تا سعدی همچون یک جامعه‌­شناس متفکر به بیان معایب و واقعیات جامعه خود بپردازد و نکاتی را بازگو کند که نه تنها در آن زمان، بلکه امروزه نیز راهگشا هستند و می­‌تواند اخلاق و رفتار نیک را در جامعه تسری دهد.

وی اضافه کرد: به عنوان مثال سعدی در بوستان، توصیه می­‌کند که به هنگام تعامل و رفتار با بازرگانان و دکان­‌داران، باید مواردی رعایت شود، از نگاه سعدی بازرگان همانند دَر خیری است که باعث رونق کار مردم و لشکری می‌­شود و از «پادشاهان» می­‌خواهد که از آسیب رساندن بر آنان دوری کنند؛ چرا که علاوه بر بَدنامی پادشاه، منجر به محروم شدن خود و دیگران از خیر خواهد شد.

پژوهشگر پسادکتری بنیاد ملی نخبگان تاکید کرد: سعدی، مملکت پادشاهی را که بر بازرگانان ظلم و ستیز روا می­‌دارد، «بومِ بی­‌هنر» می­‌خواند و معتقد است که ظلم بر بازرگانان، باعث دوری آنها از آن مملکت خواهد شد و نتیجه­‌ای جزء سوختن کار و بار زراعی و به تنگنا افتادن رعیّت نخواهد داشت. از دیگر توصیه­‌های اخلاقی­ سعدی، طمع نداشتن بر مال بازرگان مرده است.

وی گفت: سعدی دست بردن بر مال بازرگان مرده را «خساست» می­‌خواند و پادشاه را از دلِ دردمندِ طفلک بازرگان و ملقّب شدن به «ظالمی» می­‌ترساند، علاوه بر «پادشاهان»، شیخ اجل توصیه­‌هایی نیز به «مردم» در چگونگی برخورد با بازرگانان دارد. در حکایتی از بوستان می­‌خوانیم که زنی پیش شوهر، از تقلّب و ازدحام مگس بقال کوی گلایه کرده و شوهر خود را به خرید نکردن از آن مکان و رفتن به بازار گندم­‌فروشان تحریک می‌کند، اما به اقتضای اخلاق مردان حق و نیک­ مردان آزاده، شویِ زن تقاضای او را رد کرده و به نفع و سود بقّال کوی می‌­اندیشد و به خرید از دکان بی­رونق سفارش می‌کند.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: موارد متعددی از این قبیل نگاه انتقادی و تعلیمی، هم در گلستان و هم در بوستان دیده می­‌شود و سعدی به عنوان منتقد و مُصلحی اجتماعی تلاش می‌­کند تا اخلاق نیک را در جامعه خود رواج دهد و آرمان‌شهری را پدید آورد.

سلیمانی عنوان کرد: از دیگر ویژگی­‌های سعدی، سادگی و روانی زبان و صراحت کلام در بیان معانی بلند است، اینکه ادبا به سعدی عنوان هنری «افصح المتکلمین» داده‌­اند، به خاطر همین روانی سخن، فصاحت و بلاغت زبان وی است. نثر سعدی، نثری است به روانی نظم و نظم وی، نظمی است به روانی نثر.

این مدرس دانشگاه تصریح کرد: به عنوان نمونه در ابیات آغازین نخستین غزل سعدی یعنی ابیات: «اول دفتر به نام ایزد دانا صانعِ پروردگار حیِّ توانا / اکبر و اعظم خدای عالم و آدم صورت خوب آفرید و سیرت زیبا»، شاعر به حدی ساده و روان شعر می­‌سراید که اگر مخاطب اطلاع نداشته باشد که گوینده در حال سرودن شعر است، گمان می­‌کند که وی در حال سخن گفتن و صحبت معمولی است. این ویژگی روانی و سادگی کلام سعدی که در بیشتر آثار وی جلوه دارد، بسیاری را به اشتباه انداخته و گمان کرده­‌اند که می­‌توانند همانند سعدی، به سادگی، نظم و نثر بگویند و بسرایند، اما وقتی پای در این میدان گذاشتند، فهمیدند که کار دشواری است و به تنگنا افتادند.

عاملی که باعث کاربرد برخی عبارات سعدی به عنوان ضرب المثل شد

وی ادامه داد: اینکه قدما سعدی را خداوندگار سخنِ «سهل و ممتنع» دانسته­‌اند، دقیقاً در راستای همین قدرت وی است. همین ویژگی سادگی و شیرین زبانی، در کنار ویژگی ایجاز کلام سعدی باعث شده تا قسمت‌­هایی از جملات و عبارات آثار وی، همچون ضرب‌المثل در بین مردم رایج شود و در افواه خلق افتد و فارسی­‌زبانان در موقعیت‌­های مختلف از آن استفاده کنند.

سلیمانی تاکید کرد: وجود ضرب­ المثل­‌هایی همانند: «دروغ مصلحت‌انگیز به که راستی فتنه‌انگیز»، «نه هرچه به قامت مهتر، به قیمت بهتر»، «عاقبت گرگ زاده، گرگ شود»، «هرچه نپاید، دلبستگی را نشاید» و ... در گفتار ما، همه نشأت گرفته از رواج و شهرت گلستان سعدی در بین ما ایرانیان است.

وی در رابطه با یکی دیگر از ویژگی‌های بارز سعدی گفت: از قدیم الایام معمولاً قالب قصیده برای بیان مضامین مدحی در بین شاعران استفاده می‌­شد و شاعران تلاش می­‌کردند تا با اغراق به بیانِ ویژگی­‌های بیرونی و درونی ممدوح خود بپردازند. نخستین فردی که در قرن هفتم برخلاف پیشینیان خود و سنّت ادبی، نگاهی متفاوت به قالب قصیده کرد و نوعی هنجارشکنی و نوآوری در این قالب پدید آورد، سعدی شیرازی بود. وی جنبه مدح صرف را کنار نهاد و تلاش کرد تا از قالب قصیده برای بیان موعظه و نصیحت ممدوح استفاده کند.

این مدرس زبان و ادبیات فارسی اضافه کرد: از این رو ممدوح قصاید سعدی برخلاف گذشته، جاودانه، عادل در همه کار و سرچشمه تمام خوبی­‌ها نیست و سعدی در نقش پیری نصیحت­گو و دانا، از تعریف و تمجید صرف دوری کرده و در جای­‌جای قصاید خود ممدوحین را موعظه می­‌کند و به آن­‌ها نکات اخلاقی را یادآور می‌­شود. مثلاً در قصیده‌­ای که در ستایش یکی از اتابکان فارس به نام مظفرالدین سلجوق شاه آورده، می­‌گوید: «دوامِ دولت و آرامِ مملکت خواهی ثبوتِ راحت و امن و مزیدِ رفعت و جاه، // کمر به طاعت و انصاف و عدل و عفو ببند چو دستِ منّتِ حق بر سرت نهاد کلاه// تو روشن آینه‌­ای، ز آهِ دردمند بترس عزیز من، که اثر می­‌کند در آینه آه».

وی گفت: بیان بی ­پروای این قبیل جملات و عبارات در گذشته که پادشاهان در نوک هرم قدرت قرار داشتند، قطعاً خطرات فراوان و حتی کشته شدن را در پی داشت، اما سعدی خود را داناتر و بالاتر از برخی ممدوحان خود می‌­داند که چنین توصیه­‌ها و نصیحت‌­هایی را می‌­کند. این نیز یکی دیگر از ویژگی‌های زبانی و شخصیتی شیخ اجل سعدی است که ما می‌­توانیم با نگاهی به قصاید وی به آن پی ببریم.

کار مهم سعدی در عرصه نثرنویسی فارسی

پژوهشگر پسادکتری بنیاد ملی نخبگان تاکید کرد: در تقویم ما ایرانیان اول اردیبهشت هم به عنوان «روز بزرگداشت سعدی» و هم به عنوان «روز نثر فارسی» نامگذاری شده است. این تقارن نامگذاری در روز بزرگداشت سعدی، بس نیک و ستوده است؛ چراکه یکی از کار‌هایی که سعدی قرن هفتمی انجام داده، گام مهمی بوده که او در نثرنویسی انجام داده و از این طریق توانسته در حفظ زبان فارسی بکوشد. به عبارت دقیق‌تر، در قرن هفتم سبک غالب نثرنویسی این گونه بود که نویسندگان به سبک «فنّی» کتابت می­‌کردند. در این سبک نفوذ لغات و مختصات زبان عربی و مغولی به زبان فارسی و اطناب نویسی و رجحان توصیف بر خبر به آن حد فراوان شد که زبان فارسی را از اصالت‌­های کهن خود دور کرد.

وی افزود: با نگاهی به تاریخ جهانگشای عطاملک جوینی و نفثه المصدور زیدری نَسَوی و دیگر آثار فنّی این دوره و مقایسه این کتاب‌­ها با آثار نوشته شده در سبک مُرسل مطلب بالا، کاملاً هویداست. این روال در قرن هشتم بیش­تر هم شد و نثر «مصنوع و متکلفی» را شکل داد که به مراتب دشوارتر و بیراهه‌تر از قرن قبلی بود و ما می‌­توانیم این­گونه از نویسندگی را در بخش­‌هایی از تاریخ وصاف عبدالله شیرازی که هشت سال بعد از وفات سعدی و در سال ۶۹۹ هجری قمری شروع به تألیف کرده، ببینیم.

سلیمانی در پایان تصریح کرد: کار مهمی که جناب سعدی انجام داده، این است که در تألیف گلستان یعنی ۶۵۶ هجری، هنجارشکنی کرده و برخلاف روال نثر نویسی دیگر نویسندگان قبل و بعد از خود، نثری را پدید می‌­آورد که نه تنها رنگ و بوی مبتذل نثر فنّی و مصنوع قرن هفتم و هشتم را ندارد، بلکه معیار‌های دوران گذشته زبان فارسی همچون ایجاز که مختص زبان­‌های پهلوی و ایران قبل از اسلام است، در خود دارد و از این طریق توانسته نقش قابل توجهی در جلوگیری از نابودی زبان فارسی ایفا کند.

منبع: ایسنا

باشگاه خبرنگاران جوان وب‌گردی مناسبتی