به نقل از «ایرنا»

انتخابات غیرحزبی، مجلس قبیله‌ای

تاریخ انتشار: ۲۴ مهر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۰۸۴۹۵۴

مجلس شورای ملی پس از سقوط حکومت قاجار با چالش‌های بزرگی ازجمله دخالت‌های بیرون مجلس مواجه شد که استقلال آن را با خطر جدی مواجه کرد، خطری که تاثیر آن در عصر پهلوی دوم بیشتر خودش را نشان داد. سال‌هایی که می‌توانست سرعت توسعه سیاسی را در کشور چند برابر کند عملا به برهه‌ای از زمان تبدیل شد که حاصلی جز کودتای 28 مرداد در پی نداشت و جامعه مدنی را با سرخوردگی بزرگی رو به‌رو کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

رویدادی که حاصل مجلسی بود که در حمایت از دولت ملی هیچ اقدامی انجام نداد. در راستای بررسی این برهه از تاریخ مجلس شورای ملی گفت‌وگویی با علی ططری رییس مرکز اسناد مجلس داشته ایم که در ادامه می‌خوانید.

** مجلس ششم، نخستین مجلس شورای ملی در عصر پهلوی اول بوده است. مهم‌ترین تغییرات این مجلس نسبت به عصر قاجار چه بود؟
در راستای بررسی این مساله ابتدا باید به مقوله انتخابات رجوع کنیم. از ابتدای برگزاری انتخابات در ایران از سال 1285 هجری شمسی که نخستین انتخابات مجلس شورای ملی است و به نحوی یک انتخابات صنفی است، تا به امروز که 34 دوره از ادوار مجلس شورا برقرار شده است، انتخابات‌ها مشکلاتی داشته‌اند. برخی از این مشکلات به قوانین انتخابات و برخی نیز به ساختار سیاسی کشور ما مربوط بوده است. انتخابات مجلس ششم شورای ملی شاید آخرین انتخاباتی بود که در چند حوزه به صورت سالم برگزار و سبب شد تا اشخاصی همچون آیت‌الله مدرس و دکتر مصدق راهی مجلس شوند.

از دوره چهارم مجلس شورای ملی شاهد دخالت‌هایی در انتخابات هستیم. این دخالت‌ها در دوره‌های پنجم و ششم دچار شیب تندی می‌شود و در انتخابات مجلس هفتم شورای ملی عملا فضاحت‌بار می‌شود بطوری که چند نفری هم که به‌درستی انتخاب شده بودند، استعفا می‌دهند. شخصی همچون موتمن‌الملک با دیدن این وضع از صحنه سیاسی کنار می‌‎کشد. انتخابات مجلس در این دوره را عملا رضاشاه مدیریت کرد. این روند تا انتخابات مجلس سیزدهم ادامه داشت. انتخابات مجلس هشتم و نهم شورای ملی به صورت علنی تحت مدیریت تیمورتاش بود و شائبه‌های زیادی در مورد آن دوران وجود دارد، حتی اسامی نمایندگان به طور علنی عوض می‌شده است. از انتخابات دهم،وزارت دربار نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخابات دارد و دیگر شاهد صحنه‌گردانی تیمورتاش نیستیم.

وزارت دربار مجری برگزاری انتخابات مجلس شورای ملی شد و فهرست مورد تایید حاکمیت را ارایه داد. در غالب انتخابات این دوره نفرات مجلس قبل دوباره وارد مجلس شدند و تغییرات بسیار انگشت‌شماری در اسامی نمایندگان دیده می‌شود که آن هم به دلیل درگذشت نمایندگان یا مغضوب شدن آنها بوده است. مهندسی انتخابات به صورت علنی از مجلس ششم شورای ملی دیده می‌شود. حاکمیت هنوز تجربه کافی برای کنترل انتخابات نداشت. دموکراسی نیم‌بند که از زمان مشروطیت آغاز شده بود، از دوره مجلس هفتم با شکست سختی مواجه شد. تبعات آسیب‌هایی که از این دوران بر کشور وارد شد هنوز هم وجود دارد. تا مجلس پنجم یک گفتمان و اراده‌ای در مجلس وجود داشت که دموکراسی نیم‌بندی را با خود یدک می‌کشید.

ورود رضاشاه به عرصه سیاست ایران قطعا نقاط مثبت و منفی داشت و عملکرد او در برخی از جهات مثبت و در برخی جهات مخرب بوده است، اما با قطعیت می‌توان گفت در عرصه قوه مقننه کل عملکرد او منفی بوده و به ضرر دموکراسی نوپای ایران تمام شده است. رضاشاه بیشتر به قوه مجریه اهمیت می‌داد و اعتقاد داشت هر آنچه دولت به عنوان لایحه به مجلس ارسال می‌کند، مجلس صرفا باید تایید کند. هنوز هم دیده می‌شود که مثل آن دوران، مجلس به سخره گرفته شده و در جریان انتخابات دخالت می‌شود.

** احزاب و افراد موثر در مجلس در عصر پهلوی اول چه کسانی بودند؟ مهم‌ترین قوانینی که در این عصر تصویب شد چه قوانینی بود؟
تصوری که از احزاب در ممالک توسعه‌یافته وجود دارد را نباید از احزاب در ایران داشته باشیم. احزابی مثل اعتدالیون، دموکرات، تجدد و ترقی بیشتر ساختاری شبیه به فراکسیون داشته‌اند و نمی‌توان آنها را با نام حزب حساب کرد. با این وجود که مرحوم علی‌اکبر سیاسی حزب ایران جوان را از مجلس ششم بنیان نهاد و فهرست نمایندگان را تهیه کرد، اما باز هم کارکرد کاملا حزبی در ایران نداشت.

در آن دوران هر کدام از رجال سیاسی یک فراکسیون ایجاد می‌کردند و نام حزب بر آن می‌گذاشتند اما هیچ‌کدام کارکرد حزبی نداشتند. بزرگ‌ترین چالش امروز ما نبود حزب کارآمد است. این معضل در منابع و خاطرات همه رجل سیاسی آن دوران دیده می‌شود. همگی این اشخاص گفته‌اند که ما بدون حزب نمی‌توانیم در مجلس و جامعه اهداف خود را پیش ببریم. اگر حزبی با کارکرد حزبی وجود داشته باشد بهترین نامزدهای خود را در سراسر کشور برای کاندیداتوری انتخاب می‌کند. حزب بر عملکرد آن نماینده نظارت می‌کند تا احیانا دچار انواع فساد نشود. اگر نماینده دچار خطا شود کل حزب دچار چالش می‌شود.

مرحوم رضازاده شفق، نماینده ادیب دوره چهارم مجلس، در کتاب خاطرات مجلس می‌نویسد: «من نمی‌دانم چگونه چهارده دوره است مجلس را بدون حزب پیش برده ایم؟!» مگر می‌شود بدون حزب انتخابات سالم برگزار کرد؟ به همین دلیل انتخابات یا به عرصه دخالت دولت یا آوردگاه قومی و قبیله‌ای بدل می‌شود. این احزاب را نمی‌توان با احزاب انگلستان یا امریکا که کارکرد سیاسی مشخصی دارند، مقایسه کرد. در تمامی انتخابات امریکا جناح مقابل شکست‌خورده به حزب برنده تبریک می‌گوید و نیروهای خود را نیز در اختیار آن قرار می‌دهد. در کدام برهه از تاریخ کشور ما چنین اتفاقی رقم خورده است؟ غالب این جریان‌ها در آن دوران به منزله مغازه و دکان بودند برای اینکه افراد به اهداف شخصی خودشان برسند و متاسفانه هنوز هم این روال ادامه دارد.

تاسیس حزب قدرتمند سبب می‌شود تا 70درصد در مساله دموکراسی پیش برویم. حتی مشکلات اقتصادی ما نیز به نحوی با نبود حزب قدرتمند در کشور مرتبط است. انتخابات در حال حاضر مشکلات جدی از جمله شائبه دخالت و نظارت استصوابی دارد. اگر احزاب قدرتمندی در کشور حضور داشته باشند بسیاری از این مشکلات حل خواهد شد. متاسفانه در نبود احزاب قدرتمند لابی‌گری‌ها بیشتر شده و برخی اشخاص هزینه‌های گزافی برای دستیابی به منویات شخصی و حفظ سمت خود مصروف می‌دارند.

بسیاری از قوانین موجود در عصر پهلوی اول به تصویب مجلس رسیده است؛ قوانین حقوقی، اداری، مسائل مربوط به آموزش و پرورش و قوانین پلیسی که مربوط به اوزان و مقیاس‌ها و لباس و... در آن دوران مصوب شده است. این قوانین بر اساس نیاز آن روزها و در شرایطی که مملکت در حال توسعه و پیشرفت بود، به تصویب رسید، در نتیجه باید قوانین در راستای منویات حاکمیت تدوین و مصوب می‌شد. دولت بسیاری از قوانین این دوره را کارشناسی کرده و در قالب لایحه به مجلس می‌فرستاد، لذا در این دوران کمتر طرحی از سوی نمایندگان مطرح شده که البته باید در نظر داشت که این گفته به آن معنا نیست که قوانین ضعیفی در این دوره تصویب شده است. بسیاری از قوانین آن دوره هنوز هم اصلاحیه نخورده است و پابرجا مانده است.

این قوانین در حوزه قضایی و تجارت به وفور قابل مشاهده است. بسیاری از حقوقدانان بزرگ در آن دوره بر تصویب و نگارش این قوانین نظارت داشته‌اند. بیشتر قوانین مصوب این برهه زمانی را نمی‌توان زیر سوال برد زیرا رجل باسواد و مجربی در دولت حضور داشتند که با کارشناسی این لوایح را به مجلس ارایه می‌دادند. افرادی همچون فاطمی، قمی، علی‌اکبر داور، تیمورتاش و تدین اشخاصی مسلط و دانا بودند که نتیجه کار آنها این قوانین و مصوبات مهمی بوده که امروزه نیز به کار برده می‌شود. به طور مثال علی‌اکبر داور بانی دستگاه قضایی مدرن ایران بوده است و هنوز هم اثرات عملکرد او از این حیث قابل توجه است.

** مهم‌ترین نقاط ضعف و قدرت مجلس شورای ملی در عصر پهلوی اول چه بوده است؟
مجلس شورای ملی در دوره ششم تا سیزدهم همچون دیگر نهادهای تازه‌تاسیس که به وسیله مشروطیت متولد شدند دچار ضعف‌ها و قوت‌هایی است. از نقاط قوت مجلس در عصر پهلوی اول برگزاری منظم مجلس بود. در عصر قاجار در همان مدت کوتاه، 11 سال از زمان مجلس به هدر رفته بود. در این دوره، فترت‌ها میان دو مجلس به 10 یا بیست روز رسیده بود. انتخابات چند ماه قبل از اتمام دوره قانونی مجلس برگزار می‌شد. مجلس معطل نمی‌ماند و در سایه ایجاد نظم قابل قبول، ادارات مجلس در همان برهه زمانی میان دو مجلس نیز کار خود را انجام می‌دادند. در این دوران، مسائل غیرسیاسی از قبیل فرهنگ و اقتصاد و حقوق به‌خوبی در مجلس مورد بحث قرار گرفت و بررسی شد. این موارد را می‌توان از نقاط قوت مجلس شورای ملی در عصر پهلوی اول دانست. همچنین باید به این نکته توجه کرد که رضاشاه با استفاده از قدرت خود، این مجلس را تعطیل نکرد.

البته وی قصد داشت تا از مجلس به عنوان یک ماشین امضا استفاده کند. مهم‌ترین ثمره مشروطیت برای ایران تشکیل مجلس شورا بود و این ثمره، بزرگ‌ترین ضربه خود را در این دوره متحمل شد. دموکراسی و پارلمانتاریسم در ایران زیر پا نهاده شد؛ عملا از دوره ششم به بعد انتخاباتی وجود نداشت. کلیدواژه انتخابات فرمایشی از همین دوران وارد ادبیات ما شد. نظارت استصوابی در این دوران به‌شدت وجود داشت. کسی که با معیارهای حکومت رضاشاه همخوانی نداشت نمی‌توانست وارد مجلس شود. همه نمایندگان از قبل انتخاب شده بودند. تعریفی که از دموکراسی و پارلمان در جهان وجود داشت در این نقطه نابود شد.

تاکید دارم که سنگ بنای ناکارآمدی پارلمان که تا به امروز نیز ادامه دارد در عصر پهلوی اول گذاشته شد. نامه‌ها و اسناد زیادی دال بر این مهم موجود است که فهرست نمایندگان از قبل مشخص می‌شده است. مانند نامه‌ای که تیمورتاش به حوزه انتخابیه بابل نوشته و ضمن معرفی سه تن، گفته است که این سه نفر خوب هستند یک نفر را انتخاب کرده و جهت نمایندگی مجلس معرفی کنید. در این رابطه، سندی را بررسی کرده‌ام که به دوره یازدهم مجلس شورای ملی تعلق دارد و در آن وزارت کشور به همه حوزه‌های انتخابات نامه نوشته و گفته است که انتخابات را با 80 تومان برگزار کنید؛ عملا در دو- سه دوره آخر عصر پهلوی اول کاملا انتخابات تشریفاتی شده بود. با این شرایط نمی‌توان از کارکرد پارلمان به عنوان نماد دموکراسی انتظاری داشت. پارلمان سه وظیفه اساسی دارد: اول، وضع قانون، دوم، نظارت بر اجرای قانون و سوم، وظیفه ذاتی نمایندگی است.

عملا وظیفه دوم و سوم در این دوره تعطیل بود. اولین درسی که باید از آن دوران آموخته شود این است که مقوله انتخابات به عنوان نخستین گام در برقراری دموکراسی از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ در این میان، قوانین مربوط به انتخابات و نحوه برگزاری انتخابات در درجه نخست پیگیری قرار دارد. نباید اشتباهات آن دوران تکرار شده و انتخاب مردم به سخره گرفته شود. نسبت به مشارکت حداکثری مردم ایمان داشته باشیم و به جای حذف افراد باید به تعداد آنها برای حضور در عرصه گزینش افزوده و به آنان فرصت فعالیت داده شود. در عصر پهلوی اول حذف کردن نمایندگان موجب شد که انتخابات دوره‌های بعد به یک امر فرمایشی و نمایشی بدل شود. به دلیل نبود شور و هیجان حضور فعال مردم در انتخابات، آنگونه شد که قوای بیگانه آمد و به کشور حمله کرد و ارتش رضاشاه با آن عظمت نتوانست بیش از 48 ساعت در برابر تهاجم بیگانه مقاومت کند، زیرا انگیزه و شور و هیجانی در جامعه وجود نداشت. انتخابات نماد دموکراسی است. باید روی انتخابات سرمایه‌گذاری کرد. در عصر پهلوی اول کمتر توجهی به وظایف نمایندگی وجود داشت و جنبه نظارتی از مجلس گرفته شده بود. اینها مهم‌ترین درس‌هایی است که می‌توان از مجلس شورای ملی در عصر پهلوی اول اخذ کرد.

** مجلس سیزدهم شورای ملی که مصادف با فضای باز سیاسی پس از سقوط رضاشاه شده است را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
انتخابات مجلس سیزدهم در اواخر عمر حکومت رضاشاه برگزار شد و به نحوی که همه نمایندگان منصوبان حکومت رضاشاه بودند. با مقایسه اسامی نمایندگان مجلس یازدهم و دوازدهم و سیزدهم دیده می‌شود که نام کمتر از 10 نفر از آنها در این مدت تغییر کرده است. اتفاقی که پس از رفتن رضاشاه در مجلس سیزدهم رخ داد شکل‌گیری فراکسیون یا حزب اتحاد ملی بود که اکثریت مجلس را به دست گرفت و اتفاقا مخالفت جدی با حکومت و اقدامات رضاشاه داشت. این نکته بسیار جالب است که نمایندگان جسارت پیدا کرده بودند تا عملکرد رضاشاه را نقد کنند. این امر دلایلی نیز داشت زیرا غالب این نمایندگان شاهزادگان و زمینداران بزرگ عصر قاجار و مخالف رضاشاه بودند. بسیاری از زمین‌های این اشخاص توسط رضاشاه مصادره شده بود. دلیل دیگر این بود که پس از سقوط رضاشاه جو بسیار شدیدی ضد رضاشاه در میان مردم به وجود آمده بود و نمایندگان می‌خواستند خود را همسو با مردم نشان دهند، به همین دلیل اصلا نمی‌شد باور کرد که این مجلس منتخب رضاشاه بوده است.

از سوی دیگر، باز شدن فضای سیاسی نیز به این نمایندگان جسارت داده بود تا بتوانند نظرات خود را بیان کنند. مجلس در دوره‌های سیزدهم تا هفدهم، آزادترین دوران فعالیت خود را در عرصه سیاست کشور تجربه کرده است، همچنین مجالس اول تا چهارم شورای ملی که نسبتا فضای باز وجود داشت. در برخی مواقع مجلس سیزدهم حتی از عنوان دیکتاتور برای رضاشاه استفاده می‌کرد. نطق‌های به‌شدت آتشین در این مجلس علیه دولت ایراد شد. از سویی، برخی نمایندگان نیز محافظه‌کار بودند زیرا می‌دانستند فرزند همان پادشاه بر راس قدرت حضور دارد. محمدرضاشاه یکی ـ دو سال اول حکومت خود را زیر سایه فروغی گذراند و هنوز قدرت کافی نداشت. مجلس چهاردهم، پانزدهم و شانزدهم از این فضای باز سیاسی نتوانستند استفاده کنند و رجل سیاسی قدرتمند در راس پارلمان فرصت را غنیمت نشمردند.

در این برهه زمانی ملت می‌توانست شاهد یک جهش دموکراسی در کشور باشد، اما به چند دلیل حتی حداقل‌ها نیز به دست نیامد. متاسفانه این فضای باز سیاسی به کودتای 28 مرداد منتهی شد. اگر این فضای باز سیاسی جواب می‌داد نباید به کودتای 28 مرداد ختم می‌شد یا حداقل باید توانایی کنار زدن کودتا را می‌داشت. فضای باز سیاسی که در این دوره از آن یاد می‌شود، صرفا یک اسم و عنوان را یدک می‌کشید. برگزاری میتینگ‌ها، انتشار روزنامه‌ها، آغاز فعالیت گسترده احزاب نتیجه چشمگیری در پی نداشت! رضازاده شفق در خاطرات خود درباره ویژگی‌های این دوره مجلس شورای ملی می‌گوید که نطق‌هایی در مجلس ایراد می‌شد و صحبت‌های آتشین علیه دولت بر زبان نمایندگان می‌آمد و مردم نیز از این صحبت‌ها استقبال می‌کردند بعد متوجه می‌شدیم که بار یا کالای این نماینده مجلس یا اقوامش در گمرک گیر کرده است و با این نطق آتشین وزیر مجبور می‌شود کالای این نماینده را ترخیص کند.

این سخن را رضازاده شفق در سال 1334 ایراد می‌کند اما رویداد مربوط به دهه 20 شمسی است. رضازاده شفق یک شخص ادیب و عالم است به همین دلیل می‌توان به سخنان وی استناد کرد. او در ادامه می‌گوید برخی دیگر از نمایندگان هدف‌شان از این نطق‌های آتشین صرفا این است که قهرمان شوند. به صراحت از آن سال‌های مجلس سخن می‌گوید که هدف خاصی پیش روی نمایندگان مجلس نبوده و هر کس به فکر منافع خود بوده است. این نمایندگان در آن فضای باز سیاسی به دنبال منافع ملی نبوده‌اند. جنس این نمایندگان با جنس آیت‌الله مدرس فرق دارد. مدرس نسبت به بسیاری از نقشه‌های رضاشاه آگاهی یافته بود. وی هدف اصلی رضاشاه را از سرکوبی شیخ خزعل می‌دانست.

این قبیل آگاهی‌ها در مجالس عصر پهلوی دوم دیده نمی‌شود. نفوذ بیگانه در کشور و مجلس در این برهه زمانی به‌شدت زیاد بود. در اسنادی که در سال 2017 دفتر مورخان وزارت امور خارجه امریکا منتشر کرده است به صراحت می‌بینیم که می‌گویند دستگاه‌های امنیتی این کشور در بهداشت، درمان، تئاتر و سینما نفوذ کرده‌ و موسساتی را تاسیس کرده بودند تا به وسیله آنها نفوذ خود را در ایران گسترش دهند. از سوی دیگر «جاسوسان قرمز» نیز به صورت گسترده در کشور نفوذ کرده بودند. در توافقنامه‌ای که در مجلس سیزدهم تصویب شد و ایران علیه آلمان اعلام جنگ کرد، نیروهای امریکا و انگلیس و شوروی به ایران وارد و پس از جنگ همه این نیروها از ایران خارج شدند، اما شوروی به این امر تن نداد.

همین نفوذها بود که در امور کارشکنی ایجاد می‌کرد. همین نفوذ امریکا در عرصه‌های مختلف از اوایل دهه 20 بود که سبب شد تا کودتای 28 مرداد را با موفقیت به سرانجام برسانند. امریکایی‌ها به صراحت می‌گویند که در میان ایلات و عشایر نیز نفوذ داشته‌اند. سیاسیون و نمایندگان مجلس آن دوره را نیز با خود همراه کرده و حتی روزنامه اجاره کرده بودند. تا زمان حال این موارد بر ما پوشیده بود. تصور می‌کردیم که امریکایی‌ها دو سال قبل از کودتا این امور را طرح‌ریزی کرده بودند. در همین اسناد امریکایی‌ها گفته‌اند که خوشبختانه مردم ایران نسبت به ما خوشبین هستند. این نیز یکی از دلایلی بود که آن فضای باز سیاسی را به نتیجه مطلوب نرساند.

**مجلس در سال‌های منتهی به کودتا چه وضعیتی داشت و چه دلایلی سبب شد تا آن فضای باز سیاسی به نتیجه نرسد؟
فضای باز سیاسی از یک سو مفید بود و از سوی دیگر مشکلاتی نیز ایجاد کرد. قانون انتخابات مجلس هنوز مشکل داشت. مرحوم معین و یحیی دولت‌آبادی از اوایل قرن جدید مقالاتی را نوشته بودند که قانون انتخابات مجلس شورای ملی ایراداتی دارد. دومین اولویت دکتر مصدق پس از ملی کردن صنعت نفت، اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای ملی بود. بعضی مورخان معتقدند که این اقدام دکتر مصدق اشتباه بوده و نباید در آن برهه از زمان بحث حق رای زنان را مطرح می‌کرده است. به نظر من، دکتر مصدق صرفا به دنبال این مقوله نبود و قصد اصلاح و رفع ایرادات قانون انتخابات را مد نظر داشت. به نظرم، این نقطه قوت اقدامات دکتر مصدق بود. کودتا این مجال را نداد تا این اصلاح بنیادین صورت پذیرد.

شاه در شهرستان‌ها و در میان حاکمان محلی نفوذ داشت و این شکل از انتخابات مورد تایید مصدق نبود. او برای انتخابات مجلس هفدهم فضای باز ایجاد کرد. از سال 1328 تا 1357، هفت دوره مجلس سنا بر سر کار آمد. مجلس سنا نیز در این برهه از زمان مخالف مصدق بود. مجلس سنا هم یک نیروی موثر بود و با اقدامات اصلاحی مصدق در قانون انتخابات مخالفت می‌کرد. حتی مجلس شورای ملی در دوره شانزدهم نیز با این نحوه برگزاری انتخابات توسط دکتر مصدق موافق نبود. دکتر مصدق در خرداد و تیر 1332، یاران خود را از دست داده بود و عملا مجلسی نیز وجود نداشت.

یکی از مهم‌ترین نقش‌های قوه مقننه کمک به دولت است؛ مقوله‌ای که به‌شدت در دوره دکتر مصدق وجود نداشت. علت ایجاد کودتا، تصمیمات اشتباه رهبران ملی و مذهبی در مجلس و در عرصه سیاست بود. در آن برهه، آیت‌الله کاشانی چهره‌ای پارلمانی و رییس مجلس شورای ملی بود. جریانات اشتباهاتی که به کودتا منتهی شد، غالبا خارج از مجلس رقم خورد. دولت مصدق اشتباهاتی داشت که نبود مجلس در کنار آن، کار را برای او سخت‌تر کرد. مجلس هیچ‌وقت اقدامی موثر علیه مصدق انجام نداد. مصدق ناگزیر بود در برخی مواقع به امریکایی‌ها اعتماد کند. آن زمان امریکایی‌ها چهره موجهی از خود نشان داده بودند، اینکه در زمان حال و بدون در نظر گرفتن شرایط آن روز، مصدق را متهم کنیم، اصولی و کارشناسانه نیست.

پس از کودتا چهره دیگر امریکا نمایان شد. امریکایی‌ها با 100 هزار دلار چهره تهران را عوض کردند و این از افتضاحات تاریخ معاصر است؛ چه شد که امریکا اینقدر تغییر موضع از خود نشان داد و با بریتانیا در این عرصه همراه شد، به نظر می‌رسد از ترس قدرت گرفتن طرفداران شوروی که به اصطلاح چپ خوانده می‌شوند و در قالب حزب توده فعالیت داشتند. در این دوران، حزب توده در صحنه سیاسی کارکرد حزبی قدرتمندی داشت. این حزب در جهت منافع ملی نبود. متاسفانه جناح چپ از بدو تولد تا انقلاب اسلامی در خدمت منافع بیگانه بود. وزرای توده‌ای و نفوذ این حزب در همه‌جای کشور سبب شد تا این نگرانی تشدید شود و برای امریکایی‌ها خطر شوروی حتمی شود. حزب توده با وجود گستردگی نتوانست فراکسیون قدرتمندی در مجلس شورای ملی آن زمان ایجاد کند. در مجلس شانزدهم فراکسیون‌های ملی، غالب مجلس را تشکیل می‌دادند.

تعداد نمایندگان حزب توده در این مجلس حدود 20 نفر بود اما موثر نبودند زیرا هرگاه وارد صحنه تصمیم‌گیری‌ها می‌شدند رقبای‌شان با یکدیگر متحد می‌شدند. در آن زمان این‌چنین بود هنگامی که توده‌ای‌ها دست به اقدامی می‌زدند، مذهبی‌ها و ملیون و سلطنت‌طلب‌ها علیه توده‌ای‌ها با یکدیگر متحد می‌شدند. آیت‌الله کاشانی در مجلس هیچگاه توده‌ای‌ها را اطراف خود راه نداد و همیشه در تضاد با آنها بود در صورتی که با دیگر جناح‌های مجلس رابطه خوبی داشت. علت اینکه امریکایی‌ها تمایل داشتند با آیت‌الله کاشانی ارتباط برقرار کنند همین ضد چپ بودن ایشان بود. در جریان انتخاب وزرای دولت بود که جبهه‌گیری جدی در مجلس شورای ملی به وجود آمد و همه طیف‌ها علیه حزب توده با یکدیگر متحد شدند. به عنوان نتیجه‌گیری آنچه می‌توان از این چند دوره مجلس در زمان حال فرا گرفت این است که باید احزاب تقویت شوند و به سوی کارکرد اصلی خود سوق داده شوند. بزرگ‌ترین کمبود عرصه سیاسی ما همین است.

با احزاب موجود به جایی نخواهیم رسید. تجربه 112 سال پارلمان در ایران به ما می‌گوید که برای رسیدن به موفقیت و توسعه سیاسی باید حزب قدرتمند داشته باشیم. دلیل عمده دخالت دولت در مجلس دوران مورد بحث که به عنوان چالش اصلی وجود داشته، نبود حزب‌های قدرتمند است. کشور پاکستان که از نظر تاریخ پارلمان با کشور ما قابل مقایسه نیست، امروزه احزاب بسیار قدرتمندی دارد و این تحولات مثبت اخیر در این کشور ثمره تشکیل حزب قدرتمندی است که توانسته بهترین نامزد را به عرصه سیاست وارد کند. انتخابات آنها کارکرد فردی ندارد بلکه کارکرد حزبی دارد. مجالس دوره پهلوی اول به ما این درس را می‌دهد که با شیوه کنونی که در مجلس وجود دارد به جایی نخواهیم رسید. در عصر پهلوی دوم نیز احزاب نتوانستند از فضای باز سیاسی استفاده کنند و یک فرصت‌سوزی بزرگ رقم خورد و اختلافات و نفوذ بیگانه این شکست بزرگ را تشدید کرد.

منبع: روزنامه اعتماد، 1397.7.24
گروه اطلاع رسانی**2002**

منبع: ایرنا

کلیدواژه: سياسي روزنامه اعتماد مجلس سياست داخلي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۰۸۴۹۵۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رقابت ۲ نامزد مجلس برای یک سهمیه باقیمانده در مشهد و کلات

معاون سیاسی استاندار خراسان رضوی گفت: در دور دوم دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در شهرهای مشهد و کلات، دو نامزد با یکدیگر در قالب ۱۰۶۴ شعبه اخذ رای به رقابت می‌پردازند. - اخبار استانها -

به گزارش  خبرگزاری تسنیم از مشهد، به نقل از روابط عمومی استانداری خراسان رضوی،سیدهادی طباطبایی در خصوص جزئیات برگزاری دور دوم دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در خراسان رضوی گفت: در دور دوم دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در شهرهای مشهد و کلات دو نامزد با یکدیگر در قالب 1064 شعبه اخذ رای به رقابت می‌پردازند.

معاون سیاسی استاندار خراسان رضوی گفت: دو نفر که حائز بیشترین آرای مردم شهرهای مشهد و کلات بودند 21 اردیبهشت‌ با یکدیگر به رقابت خواهند پرداخت تا سهمیه پنجم حوزه مشهد هم از مجلس شورای اسلامی مشخص شود.

وی افزود: تبلیغات این دوره از 13 اردیبهشت‌ شروع خواهد شد و مناظرات و تبلیغات شخصی افراد در حال ضبط است که از شبکه خراسان رضوی پخش خواهد شد.

طباطبایی ادامه داد: افرادی که در فاصله بین اسفند و اردیبهشت‌ به سن رای دادن رسیده‌اند و فقط افرادی که در این حوزه انتخابیه در دور قبل رای داده باشند یا اصلا رای نداده باشند می‌تواند رای بدهند.

معاون سیاسی استاندار خراسان رضوی خاطرنشان کرد: با توجه به بررسی که از شعب اخذ رای دور قبل انجام دادیم تعدادی از شعب اخذ رای که با استقبال کمتری روبه‌رو بود را ادغام کردیم لذا برای شهر مشهد 1020 و برای کلات تعداد 44 شعب اخذ رای تدارک دیده شده که در حال آماده شدن است.

وی یادآور شد: در این دور از انتخابات مجلس شورای اسلامی بیش از 18 هزار عوامل اجرایی که آموزش آن‌ها مجدد شروع شده به فرآیند برگزاری انتخابات کمک خواهند کرد.

انتهای پیام/282