تفتن عمیق نسبت به دینداری وجود ندارد/ مشکل جامعه ایران اخلاق است
تاریخ انتشار: ۳۰ مهر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۱۷۹۱۶۳
به گزارش ایکنا؛ همایش «پرسش از امر دینی» عصر روز گذشته 29 مهرماه با سخنرانی جمعی از اندیشمندان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به کار خود پایان داد.
قاسم پورحسن، دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان یکی از سخنرانان این همایش طی سخنانی بیان کرد: به طور کلی یک مسئله را در سه بخش مطرح میکنم؛ مسئله بنده این است که اگر بتوانیم به گوهر دین دست یابیم، معضل ما را حل میکند، اما سؤال اینجاست که معضل چیست؟ معضل احتمالاً این است که ما با چیزی به نام مرگ دین مواجه هستیم؛ اولین باری که «ماخر» در کتاب «درباره دین یا در باب دین» به کانت جواب داده بود، خیلی از توجهات را برانگیخت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی در ادامه افزود: اگر احتمالاً با مرگ دین مواجه باشیم آیا جواب آن گوهر دین است؟ به طور کلی از ۱۳۲۱ شمسی متفکران ما درباره ایران که اندیشیدهاند با گرایشهای رادیکال چپ ظهور کردهاند و علتش ناکامیهای ایران به دلیل عهدنامه ترکمانچای بوده است که سرخوردگی مضاعفی را به واسطه شکست در دو جنگ یافتیم. ذهن متفکران ما تا دهه ۲۰ معطوف به این بود که آنچه در مغرب زمین میگذرد، پاسخی عقلانی است به وضعیت ما؛ از سال ۱۳۲۱ این گونه نبود، اگر مطهری کانت و هگل را خوانده بود برای آن باشد که آنها را رد کند، بلکه با معضل مواجهه دارد. ما نتوانسته بودیم که اولاً معضلمان را بشناسیم و ثانیاً جوابی درخور به آن بدهیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی بیان کرد: دو دهه است که ما پاسخ گوهر دین را مطرح میکنیم و این جواب در مغرب زمین مطرح شده بود و در شکست نظامهای عقلی و عقبنشینی کانت نیز این مسئله مطرح بود که عقل نظری من نمیتواند در مورد دین تاملی کند. اندک اندک دیدیم که مسئله این نیست، بلکه مسئله این است که دین چیست و چطور میتوانیم بگوییم با یک دین تاریخی مواجه هستیم و این دین میتواند با کنونیت و معاصرت ما نسبتی برقرار کند.
پورحسن تصریح کرد: آقای عبدالکریمی مثل ما این دغدغه را دارد که آیا اکنون به طور کلی دین میتواند جوابی باشد یا خیر؟ مرحوم بازرگان سال ۱۳۶۳ سخنرانی در باب «آخرت، هدف بعثت انبیا» دارند و ایشان میگوید که ما اشتباه کردیم و دین تنها برای عبادت و آخرت ماست. البته با این که اشتباه کرده یا خیر کاری ندارم، مسئله من این است که ما، چون در جواب به معضلمان نمیتوانیم موفق باشیم به استبداد ختم میشود؛ استبداد نیز لزوماً به معنای له و علیه رضاشاه نیست بلکه مرادم وضعیت است. وقتی که شما به شکل متوالی شکست میخورید ممکن است واکنشهای شما از عقلانیت دور باشد، همچنان که واکنشهای روشنفکران ما بعد از دهه ۳۰ با این وضعیت مواجه است.
وی در ادامه افزود: اگر به نحو رادیکال و حداکثرگرایانه به دین اندیشیدیم، باید بگوییم که آیا درست است که دین را در تمامی مناسبات بدهکار کنیم و میتوانیم این توقع را داشته باشیم یا خیر؟ در بحث تفسیر علمی قرآن این اشتباه را مرتکب نشدیم بلکه مسلمانان مصر مرتکب شدند و ما تابع خوانشگران مصر بودیم. وقتی در مصر تفسیر علمی «طنطاوی» شکل گرفت، شما میتوانید در آن مباحث فیزیک و ... را ببینید و نه تفسیر را. فکر میکردیم که اگر برویم و همه مناسبات را از منظر دین ببینیم راهحل در این کار است.
پورحسن بیان کرد: عبدالکریمی میخواهد بگوید که ممکن است چیزی به نام حقیقت دین و نسبت جان من با جان دین بتواند جواب باشد. در مغرب زمین گفتند دین وجودی و دین نهادی؛ در مسیحیت نیز دین نهادی مطرح شد که در واقع هیچ چیزی ارجحیت ندارد و مسیحیان در واقع سربازان امپراطور هستند؛ از این باب است که شما به طور کلی تفتن درستی نسبت به دین ندارید. اگر تفتن درستی نسبت به دین داشتید باید دین تاریخی را از دین وجودی جدا میکردید. میترسم که عبدالکریمی در این مسئله به دین وجودی تقلیل یابد که با این موافق نیستم.
دانشیار گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه تصریح کرد: حرفم این است که اگر تلاش کنیم و پروژهای را تحت عنوان قشریزدایی از دین مطرح کنیم مسئله چیز دیگری است، اینکه در دورهای به دین حداکثری روی آوردهایم و احساسم این است که نمیتواند آنچه مناقشات وضع معاصر ماست را جواب دهد. باید ببینیم که در عالم چه اتفاقی افتاده است. در مغرب زمین دین جواب نداد و امروزه عقل و اخلاق جایگزین دین هستند. پس پروژه دین وجودی و گوهر دین در مغرب زمین عرضاندام نمیکند مگر در مطالعات و در میان متفکران که آن را میبینیم.
وی بیان کرد: اگر این گونه است، آیا به نحو شهودی درمییابیم که نمیتواند دین مبتنی بر فقه و کلام جواب دهد، اما دین عرفانی و وجودی میتواند جواب دهد؟ یعنی اگر ما وجه عارفانه و شخصی دین را در جامعه امروز ایران حاکم کنیم، میتواند سبب دینداری جامعه شود؟ معتقدم که مشکل جامعه ما عقلانیت و اخلاق است نه این که عقلانیت و اخلاق سبب مرگ دین بشوند، اگر هم میخواهید دیندار باشید، دیندار تعبدی ممکن است توهم باشد، همچنان که در فرقههای زیادی از گروههای اسلامی در دنیای اسلامی در وضعیت کنونی این طور هستند. وقتی فتوا میدهند این تعداد انسان را بکشید به بهشت میروید این دینداری نیست، چون از اخلاق و عقلانیت خارج است و دینی که مطابق اخلاق با نباشد دین نیست.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه مشکل ما اخلاق است، بیان کرد: در این جامعه مناسک دینی داریم، اما چرا دینداری، گوهر دین ندارد؟ چون ما تفتن عمیقی نسبت به معنای دینداری نداریم. در آیه ۱۴ سوره حجرات خداوند فرموده است که اعراب میگویند که ما ایمان آوردیم، خیر ایمان نه رفتار صرف و نه گفتن است، ایمان در جانتان باید رسوخ کند. امروزه در مغرب زمین (به طور کلی نه با استثنا) نمیتوانید جامعهای ببینید که مقید به اخلاق زیست در مناسبات جمعی نباشد. این محال است.
پورحسن تصریح کرد: سخن من این است که معضل جامعه ما دینداری و بیدینی نیست، من هم مانند دکتر داوری شهادت میدهم که آقای عبدالکریمی دیندار است، اما این دغدغه چیست؟ دغدغه، مسئله دیندار بودن و نبودن نیست، مسئله این است که ما ۲۰۰ سال در تاریخ ایران تلاش کردیم، اما وضع بسامانی نداریم. سؤال امروز این است که ما برای زندگی چه تعریفی داریم؟ واقعا نمیتوانیم بگوییم که دین را این طور تعریف میکنم. پاسخ عبدالکریمی که در کتاب آوردهاند ناتمام است، اگر قبول کنیم که در جامعه با مرگ دین مواجه نیستیم، ترس من از این است که این گزارش را بدهیم که تنها مفهومی به نام خدا هست، اما هیچ کدام از بنیادهای شریعت وجود ندارد.
انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: خبرگزاری قرآن اندیشه دینداری اخلاق عقلانیت عقل امر دینی جامعه ایران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۱۷۹۱۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مهمترین نشانههای آسیب به دینداری در آیات و روایات
سخنران حرم مطهر بانوی کرامت دین فروشی، تبعیض، تحریف و نفاق را از آسیبهایی دانست که دینداری را خدشهدار میکند. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، حجتالاسلاموالمسلمین ناصر رفیعی در سخنرانی معارفی پنجمین روز ماه مبارک رمضان در حرم مطهر بانوی کرامت، در ادامه درسهایی از قرآن کریم ضمن اشاره به فراز « فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ الْقَیِّمِ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَ یَوْمٌ لَا مَرَدَّ لَهُ مِنَ اللَّهِ یَوْمَئِذٍ یَصَّدَّعُونَ» آیه 43 سوره روم با بیان اینکه واژه «دین قیم» به معنی دین استوار و محکم، شش بار در قرآن کریم آمده است، اظهار داشت: کلمه دین در هیچ کجای قرآن بهصورت جمع ذکر نشده است؛ چراکه دین به معنای باور و اعتقادی است که همه انبیای الهی بدان تصریح داشتند؛ در حالی که در آیات الهی کلمه شریعت که همان احکام، قوانین و مواعظ انبیای الهی است، به صورت جمع نیز بیان شده است.
سخنران حرم مطهر بانوی کرامت ضمن تبیین معانی دین، با تأکید بر اینکه دین اسلام به معانی تجلی حق، پاکیزگی و استوار بودن است، خاطرنشان کرد: دین به عنوان اعتقادات صحیح و باورهای درست، همواره در گستره تاریخ ثابت بوده است.
رفیعی با بیان اینکه دین نسخپذیر نیست و آنچه با رسالت انبیای اولوالعزم نسخ شده، شریعت است، به فرازهای ابتدایی آیه 13 سوره شوری اشاره کرد و افزود: خداوند در دین که ثابت و واحد است، قوانینی گذارده است که شریعت نام دارد و شریعت هر یکی از پیامبران اولوالعزم متفاوت با یکدیگر بود.
وی با تأکید بر اینکه ائمه اطهار علیهمالسلام همواره نگران دین، اعتقادات و باورهای مردم بودند، یادآور شد: در روایات تصریح شده اگر سفری دین شما را در خطر میاندازد از آن پرهیز کنید؛ حتی در ازدواج و انتخاب همسر نیز بر دینداری فرد تأکید شده است.
سخنران حرم مطهر بانوی کرامت با بیان اینکه اشکالات دیندار و دروغگویی متدین هیچ خللی در دین ایجاد نمیکند، گفت: اینکه قرآن کریم تصریح میکند، دین هیچ نیازی به اجبار ندارد؛ برای این است که تلاش برای اثبات مقوله روشن و مشهود، کاری بیهوده است؛ بنابراین دین به معنای اعتقادات و باورها، هم سهل و آسان است و هم حرج و اکراهی در آن وجود ندارد.
وی به آسیبها و خطراتی که دین را تهدید میکند، اشاره کرد و گفت: یکی از آسیبها، دینفروشی است که انسان دین قیم و استوار را همچون کسی که وجدانش را می فروشد، به حراج بگذارد؛ اینکه فردی دین را بازیچه رسیدن به دنیا قرار دهد، از آسیبهایی است که دین را تهدید میکند.
رفیعی در ادامه ضمن اشاره به مصادیقی از دینفروشی و بازیچه قرار دادن دین در گستره تاریخ، اظهار داشت: تبعیض یکی دیگر از آسیبهایی است که دینداری را تهدید میکند؛ چراکه دین همچون بدن انسان مجموعهای به هم پیوسته از سیستمها و نظاماتی است که آسیبرساندن به یکی، کل دین را تحت الشعاع قرار میدهد.
استاد حوزه و دانشگاه افزود: ما نمیتوانیم بگوییم که نماز میخوانیم، روزه می گیریم و حج میرویم، ولی میخواهیم اهل ربا باشیم؛ چراکه ربا به نماز، روزه و تمام اعمال انسان لطمه میزند؛ اینکه فردی ادعا کند خمس نمیدهم، ولی کارهای دیگر را درست انجام میدهم نیز اشتباه است؛ یا اگر شخصی بگوید احیا نگه میدارم و زیارت ائمه اطهار علیهم السلام میروم ولی به حجاب اعتقادی ندارم پذیرفته شده نیست. از این نکته هم غافل نشویم که کاهلبودن در انجام واجبات، با انکار آن متفاوت است.
سخنران محفل معارفی حرم مطهر تحریف، بدعت و خرافات در دین را از دیگر آسیبهای دینداری توصیف کرد و با بیان اینکه تحریف در دین بارها در گستره تاریخ دنبال شده است، اظهار داشت: خوارج و واقفیه از برجستهترین تحریفکنندگان دین در شریعت پیامبر اعظم صلیاللهعلیهوآله بودند.
رفیعی به اهمیت توجه به نفاق در دینداری اشاره و آن را از دیگر آسیبهای دین برشمرد و افزود: در گستره تاریخ ضربهای که منافقان و انسانهای دورو و کسانی که اظهار دینداری و ولایت داشتند به دین زدند سنگین بود؛ تاریخ مملو از منافقانی بود که با ادعای دینداری مسئولیتی را پذیرفتند و به اسلام ضربه زدند.
وی با بیان اینکه در برخی از موارد آسیبهای دین به انسانها برمیگردد، گفت: پیامبر اعظم صلیاللهعلیهوآله میفرمایند:« آفَةُ الدِّینِ ثلاثةٌ: فقیهٌ فاجِرٌ، و إمامٌ جائرٌ، و مُجتَهِدٌ جاهِلٌ»، سه گروه آفت دینند: فقیه بدکار، پیشواى ستمگر و عابد نادان.
سخنران حرم مطهر بانوی کرامت در ادامه با تأکید بر اینکه تغییر رنگ از دیگر آسیبهای دینداری است، خاطرنشان کرد: دینداری برخی گرفتار تغییر و تحول است و در هر محیطی وارد میشوند، به رنگ آن در میآیند.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه دینداری هزینه دارد و ممکن است حجاب کسی را تمسخر و یا حلالخواری را مذمت کنند، تصریح کرد: امام صادق علیهالسلام در روایتی میفرمایند:«زمانی میرسد که حرام تشویق و حلال مزمت میشود.»
رفیعی در بخش پایانی سخنان خود به علامات دینداران در روایات اسلامی اشاره کرد و گفت: امام علی علیهالسلام میفرمایند که همانا دینداران را نشانههایى است که با آنها شناخته مىشوند: راستگویى، امانتدارى، پایبندى به عهد و پیمان، بهجا آوردن صله رحم، ترحّم بر ناتوانان، نیکىکردن، خوشخویى، صبر و حوصلهداشتن، پیروى از دانش، و آنچه به خداوند عزّوجلّ نزدیک مىکند؛ خوشا به حال اینان و فرجام نیکشان.
انتهای پیام/