به نقل از «ایرنا»

اربعین، مناسکی متفاوت- سیدعباس صالحی*

تاریخ انتشار: ۹ آبان ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۳۱۲۴۴۷

تهران- ایرنا: پیاده‌روی اربعین، سنت مناسکی است که در سال‌های اخیر رواج گسترده‌ای یافته است و به دوره متمایزی در سابقه تاریخی خود در عراق، رسیده است.قبل از دولت بعثی و نیز پس از سقوط صدام، این سنت مناسکی، عمدتاً چهره‌ای عراقی و در محدوده‌ای عمومی-غیر رسانه‌ای وجود داشت. به یاد دارم که حدود 7-8 سال قبل که ایام اربعین در عراق بودم، یکی از مراجع نجف گلایه‌ داشتند که مراسم اربعین بخوبی در صدا و سیمای ایران منعکس نمی‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شتاب فزاینده‌ای که این رخداد دینی-اجتماعی به‌خود گرفته است، موجب آن خواهد شد که اکنون بیش از گذشته دین‌شناسی و جامعه‌شناسی دینی به این پدیده توجه کنند. آنچه این سنت مذهبی را در نقطه جهش قرار داده - نقطه‌ای که هم‌چنان رو به رشد و فزاینده خواهد بود- نکات متعددی است که در تبیین این شتاب و شور می‌توان عرضه داشت:
الف) کانون‌های معنایی
دال‌های متعددی، اربعین را با انرژی، قدرتمند و زایش‌گر حضور اجتماعی می‌کند؛ مقولاتی از قبیل: تاریخ مقدس (ارجاعات به اولین حضور اهل بیت در کربلا)، جغرافیای مقدس کربلا و ارجاعات فراوان مکانی آن محیط مقدس چونان مزار سید الشهدا و شهیدان کربلا، قتلگاه و خیمه‌گاه، تل زینبیه و بین‌الحرمین و ده‌ها نقطه جغرافیایی که هاله‌ای قدسی در پیرامون آن انتشار داشته و دارد.
ب) تفسیر‌های هویتی
پیاده‌روی اربعین، نمایش هویت شیعی است. شیعیان چونان اقلیت مذهبی، در جوار اکثریت مسلمانان اهل سنت زیسته و می‌زیند. جز در ایران، جمهوری آذربایجان، عراق و تا حدودی لبنان، در دیگر کشور‌های اسلامی شیعیان در فضای جامعه، اقلیت‌اند و با محرومیت‌ها یا تغافل‌های مشابه جوامع اقلیت مواجه بوده و هستند. پیاده‌روی اربعین، فرصتی را برای هویت‌یابی و هویت‌نمایی شیعیان ایجاد کرده و می‌کند. حضور ده‌ها میلیونی شیعیان هم مانور قدرت این جامعه و هم مایه اعتماد‌زایی درونی این جامعه به خویشتن‌ است. جامعه‌ای که در طول تاریخ و حتی در شرایط جاری، در بسیاری از جوامع مسلمان، از عدالت ارتباطی و حقوق جاری عادلانه برخوردار نبوده و نیست.
ج) تبیین‌های رسانه‌ای-ارتباطی
در قدرت رسانه‌ها، بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند. به‌نظر می‌رسد که یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌هایی که این سنت مناسکی را در نقطه جهش قرار داده، رسانه‌ای شدن اربعین است. ترکیب فعالیت‌های رسانه‌های رسمی و غیررسمی، رسانه‌های شنیداری، دیداری و نوشتاری، رسانه‌های مستقل و غیر مستقل، رسانه‌های یکسویه و شبکه‌های اجتماعی و... در گسترش اربعین میان ایرانیان از یک محدوده کم‌تر از یکصد هزار نفر به جمعیت چند میلیونی در ظرف کم‌تر از یک دهه بسیار مؤثر بوده‌اند.
د) جذابیت‌های فرم
مناسک و سنت‌های مذهبی- دینی، عمدتاً فرم‌های سخت دارند. این فرم‌های سخت، طبعاً سنت مذهبی را در چارچوب‌ تعریف‌شده و متعارف قرار می‌دهند. نماز جمعه، نماز جماعت، زیارت و حتی حج، فرمت‌های تعریف‌شده و غیر قابل تخطی را با خود حمل می‌کنند. به نظر می‌رسد که سنت پیاده‌روی اربعین، با انعطاف و فرم بسیار سیال‌تری همراه است و همین نکته، یکی از جذابیت‌های این پدیده است. از ترکیب‌های سنت اربعین می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
1. عبادت، زیارت، پیاده‌روی
2. حضور انفرادی، حضور خانوادگی، حضور جمعی-اجتماعی
3. حضور کوتاه، حضور با زمان طولانی‌تر
4. قدرت انتخاب مادی-معنوی در مسیر پیاده‌روی
5. ترکیب لذت سفر با مشقت و رنج پیاده‌روی
6. مناسک فراجنسیتی، فراسنی، فراملیتی و قومیتی
مجموعه سیالیت فوق، فرمی منعطف و جذاب را به سنت پیاده‌روی اربعین داده است. طعم و ذائقه‌ای را می‌آفریند که با یک بار حضور، در ضمیر و جان می‌نشیند و محو نمی‌گردد.
هـ) نیاز همگرایی دو ملت ایران-عراق: جامعه ایرانی-عراقی، زخم دیده از یک سوء قصد ناخواسته است. صدام در میان این دو جامعه، که پیوند عمیق تاریخی داشته‌اند، حفره‌ای دردناک پدید آورد. این زخم چرکین، گرچه به‌واسطه عمق ارتباطات دیرین، بسرعت بهبود یافت اما چونان هر زخم ناسور، می‌توانست و می‌تواند چرک‌آلودگی‌هایی را گاه و بیگاه داشته باشد. بی‌تردید، می‌توان گفت که سنت سالیان اخیر اربعین، مرهمی شفابخش در حوزه ارتباط دو ملت بوده است. اینک میلیون‌ها ایرانی در میزبانی پرشور هم‌کیشان و هم‌آیین‌های خویش حضور می‌یابند و بر این سفره حسینی، مودت دیرین را به یاد می‌آورند و طعم حلاوت برادری را بیش از گذشته، در جان می‌نشانند. اربعین، از این منظر، نسخه شفابخش دیپلماسی عمومی دو ملت بوده است. گویا جان دو ملت، منتظر آن بود که در دیداری عمومی و ملی، میثاق صلح و هم‌زیستی پایدار را بر زبان و جان جاری سازند و «اربعین» فرصت‌گاه این دیدار بود.
*وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
منبع: روزنامه ایران،9 آبان 1397
1197

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي اربعين مناسك

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۳۱۲۴۴۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

طنز نقشی حیاتی در ترویج دموکراسی و عدالت اجتماعی دارد

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، هشتمین جشنواره طنز و رسانه «طنز پهلو»، یادمان کیومرث صابری فومنی (گل آقا) قرار است با موضوعاتی از جمله انتخابات، یک بام و دو هوای حمایت غرب از مردم غزه، بسته شدن پنجره جمعیتی در آینده نزدیک و پیر شدن ایران توهمات اپوزوسیون جمهوری اسلامی ایران، ورزش به ویژه فوتبال، گرانی خودرو، مصائب اینترنت، گرانی خانه و کرایه خانه، آفت‌های فضای مجازی (اعتیاد به گوشی، فودبلاگرها، بلاگر‌های بی‌سواد، فیک‌نیوز‌ها و...)، جهان‌گردی ایرانی‌ها و ایران گردی جهانیان، صرفه‌جویی در مصرف آب و انرژی، بروکراسی اداری و آزاد برگزار شود.

سید مسعود شجاعی طباطبایی کاریکاتوریست و گرافیست در آستانه برگزاری اختتامیه هشتمین دوره از جشنواره طنز و رسانه، در یادداشتی به نکاتی در خصوص طنز اشاره داشته است.

متن این یادداشت را در ادامه می‌خوانید:

طنز نوشتاری و ترسیمی: دو یار همیشگی برای بیان طنز و نقدطنز، در دو قالب نوشتاری و ترسیمی، به عنوان ابزاری کارآمد برای بیان انتقاد، سرگرمی و تفکر، نقشی مهم در جوامع ایفا می‌کند. هر دو نوع طنز با بهره‌گیری از عناصر مشترکی همچون اغراق، تناقض، تمثیل و نمادپردازی، آثاری خلق می‌کنند که مخاطب را به تفکر، خنده و گاه تأمل وا می‌دارند.

نقاط اشتراک:

هدف: نقد مسائل، به چالش کشیدن باورها، و برانگیختن تفکر انتقادیعناصر: اغراق، تناقض، تمثیل، نمادپردازیقدرت بیان: بیان ایده‌ها و مفاهیم پیچیده به شکلی ساده و جذابسرگرم‌کنندگی: ایجاد لحظات مفرح و سرگرم‌کننده

تفاوت‌ها:

ابزار بیان: طنز نوشتاری (کلمات)، طنز ترسیمی (تصاویر) محدودیت‌ها: طنز نوشتاری (وابستگی به سواد)، طنز ترسیمی (زبان جهانی‌تر) ظرافت‌ها: طنز نوشتاری (نیاز به دقت و تأمل بیشتر)، طنز ترسیمی (پیام مستقیم‌تر)

هم افزایی:

تکمیل یکدیگر: طنز نوشتاری زوایای پنهان را آشکار می‌کند، طنز ترسیمی پیام را عینی‌تر می‌کند. اثرگذاری مضاعف: ترکیب طنز نوشتاری و ترسیمی، تأثیرگذاری بیشتری بر مخاطب دارد. غنای فرهنگی: تنوع و پویایی طنز در جامعه را افزایش می‌دهد.

نقش در جامعه:

آگاهی‌رسانی: به مردم در مورد مسائل مهم آگاهی می‌دهد. ایجاد گفتمان: زمینه‌ای برای تبادل نظر و بحث در مورد مسائل مختلف فراهم می‌کند. ترویج عدالت: به نقد بی‌عدالتی و ظلم می‌پردازد و خواهان جامعه‌ای عادلانه‌تر است. تهییج تفکر: مخاطب را به تفکر انتقادی و زیر سوال بردن باور‌ها و هنجار‌ها تشویق می‌کند.

چالش‌ها:

۱. سانسور:

در بسیاری از نقاط جهان، طنزپردازان با سانسور و سرکوب از سوی دولت‌ها، نهاد‌های قدرتمند و حتی گروه‌های خاصی روبرو هستند. این امر می‌تواند آزادی بیان آنها را محدود کند و مانع از انتشار آثارشان شود.

۲. تهدید و آزار و اذیت:

طنزپردازان در برخی از کشور‌ها به دلیل آثار خود مورد تهدید و آزار و اذیت قرار می‌گیرند. این امر می‌تواند شامل تهدید به خشونت، بازداشت، و حتی قتل باشد. مثل شهادت شهید ناجی العلی توسط اسراییل که آثار او را درباره فلسطین برنتافتند.

۳. خودسانسوری:

برخی از هنرمندان عرصه طنز برای جلوگیری از سانسور یا آزار و اذیت، خودسانسوری می‌کنند و از به تصویر کشیدن موضوعات حساس خودداری می‌کنند. این امر می‌تواند خلاقیت آنها را محدود کند و مانع از بیان آزادانه ایده‌های آنها شود.

۴. رقابت با رسانه‌های دیگر:

امروزه، در عرصه طنز، هنرمندان با رقابت شدیدی از سوی رسانه‌های دیگر مانند تلویزیون، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی روبرو هستند. این امر می‌تواند برای جلب توجه مخاطبان و یافتن مخاطب برای آثار آنها چالش‌برانگیز باشد.

۵. حفظ کیفیت:

با توجه به سرعت انتشار اخبار و اطلاعات در دنیای امروز، طنزچردازان باید آثار جدیدی خلق کنند و در عین حال کیفیت آثار خود را حفظ کنند. این امر می‌تواند دشوار باشد و به تلاش و خلاقیت زیادی نیاز دارد.

۶. کسب درآمد:

درآمد بسیاری از هنرمندان ز طریق انتشار آثارشان در روزنامه‌ها، مجلات و وب‌سایت‌ها است. با این حال، با توجه به کاهش تیراژ روزنامه‌ها و مجلات و همچنین ظهور رسانه‌های آنلاین، کسب درآمددشوارتر شده است.

۷. تطبیق با تکنولوژی:

طنز پردازان و کاریکاتوریست‌ها باید با تکنولوژی‌های جدید مانند نرم‌افزار‌های طراحی دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی آشنا شوند و از آنها برای خلق و انتشار آثار خود استفاده کنند.

۸. درک مخاطبان:

مخاطبان طنز نوشتاری و ترسیمی در طول زمان تغییر کرده‌اند و کاریکاتوریست‌ها باید مخاطبان خود را درک کنند و آثار خود را به گونه‌ای خلق کنند که برای آنها جذاب باشد.

۹. حفظ انگیزه:

هنرمندان باید انگیزه خود را برای خلق آثار جدید حفظ کنند و به کار خود ادامه دهند، حتی در شرایطی که با چالش‌های مختلفی روبرو هستند.

اهمیت:

طنز نوشتاری و ترسیمی ابزاری قدرتمند برای بیان، نقد و سرگرمی هستند. نقشی حیاتی در ترویج دموکراسی، عدالت اجتماعی و حقوق بشر ایفا می‌کنند. می‌توانند به مثابه آینه‌ای باشند که معایب و تناقضات جامعه را به تصویر می‌کشند. طنزپردازان با شجاعت و ذکاوت خود، نقشی مهم در ارتقای آگاهی و ایجاد جامعه‌ای بهتر ایفا می‌کنند.

انتهای پیام/