به نقل از «ایرنا»

بررسی اخلاق سیاست در عاشورا و جامعه ایران

تاریخ انتشار: ۱۶ آبان ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۴۲۰۲۳۱

تهران- ایرنا- «اخلاق سیاست در عاشورا»، «چیستی نهاد بیعت با تأکید بر علل امتناع امام حسین(ع) از بیعت با نظام اموی»، «دام فقر، در جستجوی راه رهایی» و «جامعه ایران و پرسش از آینده» از مهمترین نشست هایی بود که هفته گذشته در کشور برگزار شد.

گروه اطلاع رسانی ایرنا در گزارش زیر مهمترین نشست های پژوهشی را از بازه زمانی پنجم تا 11 مهر 1397 خورشیدی بررسی کرده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

** اخلاق سیاست در عاشورا
نشست «اخلاق سیاست در عاشورا» در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد. «مهدی فدایی مهربانی» عضو هیات عملی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران گفت: وقتی امروز به عنوان مشاهده گر نگاه می کنیم مشخص است امام حسین(ع) پیروز شده و این پیروزی به دلیل ایستادن بر موضع حق بوده است.

فدایی مهربانی اظهار داشت: من میان 2 معنای جداگانه از سیاست تفکیک قایل می شوم. یک تفسیر از سیاست، سیاست دانش محور یا اخلاق محور و تفسیر دیگر از سیاست اصطلاحا قدرت محور است.

عضو هیات عملی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان این جمله که برآن هستم تا از زوایه سیاست اخلاق مدار به حرکت امام حسین(ع) بپردازم، بیان داشت: حرکتی که امام حسین (ع ) انجام داد و به عنوان موسس یک جنبش بزرگ در طول تاریخ مطرح شد، بر پایه برداشت خاصی از سیاست است که من اسم آن را همان برداشت اخلاق مدار یا دانش محور از سیاست می گذارم.

وی توضیح داد: ما صرفاً منطق قدرت را در اقدام امام حسین(ع) نمی بینیم. در کلام امام علی(ع) هم هست وقتی از سیاست صحبت می شود. بنابراین اشاره می کنند که من هم می توانم سیاست را به فریب و نیرنگ آلوده کنم اما من این کار را نمی کنم. در واقع حضرت علی (ع) تصویری از سیاست ارایه می دهند کاملاً تصویری اخلاق پایه از سیاست است.

فدایی مهربانی با اشاره به تقابل دو نوع سیاست در عاشورا ادامه داد: امام حسین (ع) موسس جنبشی است که به لحاظ سیاست قدرت محور شکست خورده است؛ چون جنگجویان سپاهش شکست خوردند اما امروز که ما به پدیده اربعین نگاه می کنیم و جنبش هایی مثل «who is hussain» را می بینیم مشاهد می کنیم که امام حسین(ع) در بلند مدت پیروز است.

این استاد دانشگاه با اشاره به لزوم دفاع از اصالت عاشورا در عصر حاضر تصریح کرد: در نگاه های جدید مخصوصاً در رشته های علوم انسانی برخی به دنبال قدسیت زدایی از عاشورا هستند و می خواهند قرائت صرفاً عرفی از عاشورا اریه کنند این در حالی است که نمی شود صرفاً نگاه عرفی به عاشورا داشت چرا که اگر عامل قدسی را از عاشورا کنار بگذاریم با آن وجه قدرت محور از سیاست مواجه خواهیم شد که در آن صورت باید اعتراف کنیم امام حسین(ع) در عاشورا شکست خورد.

**چیستی نهاد بیعت با تأکید بر علل امتناع امام حسین(ع) از بیعت با نظام اموی
نشست «چیستی نهاد بیعت با تأکید بر علل امتناع امام حسین(ع) از بیعت با نظام اموی» در مؤسسه دین و اقتصاد برگزار شد. «رحیم نوبهار» عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی عنوان داشت: طی سال‌ها در مقام چرایی حرکت امام حسین(ع) بسیار تأکید شده است که یزید فردی شرابخوار بود و با حیوانات بازی می‌کرد و از این قبیل امور، اما هیچ وقت گفته نشده است که یکی از مشکلات عمده امام حسین(ع) با یزید مساله‌ بیعت اجباری بود.

نوبهار خاطرنشان کرد: ما همچنان باید به عاشورا و امام حسین(ع) نظر داشته باشیم برای اینکه به برکت آن بزرگوار و اندیشه و راه و منش او بتوانیم گره‌ای از کار بسته‌ی خود باز کنیم.

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در مخالفت با چنین دیدگاهی از چشم انداز دینی یادآور شد: ما به حکم اینکه سنت به هر حال از منابع الهام بخش ما مسلمانان است، از مراجعه‌ به سنت ناگزیریم. این مراجعه می‌تواند بسیار برای ما الهام بخش باشد بی‌آنکه بخواهیم ادعای این همانی و یکی بودن مفاهیم و نهاد‌های دنیای مدرن و پیشامدرن را داشته باشیم.

وی در ادامه به بحث درباره ماهیت حقوقی و فقهی بیعت پرداخت و گفت: به نظر می‌رسد بیعت نوعی عقد و پیمان لازم است. همان گونه که شاید در میان تمام عقلای جهان مرسوم است که اصل را در پیمان‌ها بر لزوم قرار می‌دهند. به لحاظ فقهی و حقوقی عقد‌ها و پیمان‌ها به عقد لازم و عقد جایز تقسیم می شوند. عقد لازم عقد است که طرفین نمی‌توانند آن را فسخ کنند یا آن را نادیده بگیرند اما عقد جایز عقدی است که یکی از طرفین می‌تواند آن را ترک کند مانند وکالتی که به فردی داده می شود اما بعداً موکل او را از وکالت عزل می کند. آن هم عقد بوده اما از عقود اذنی و جایز است.

نوبهار با این مقدمه اظهار داشت: حال با لحاظ این پیشینه‌ و تحلیل کوتاه درباره‌ بیعت باید بررسی کنیم که چرا امام حسین(ع) از بیعت با نظام اموی خودداری می‌کند. در تحلیل قیام و جنبش امام حسین(ع) هیچ وقت تاکید نشده است که یکی از مشکلات عمده‌ امام حسین(ع) مساله‌ بیعت اجباری بود. چرا امام حسین(ع) باید به زور وتحمیل بیعت کند؟ این، منکر کوچکی نیست.

این استاد دانشگاه در ادامه افزود: البته در مقام چرایی عدم بیعت امام(ع) بدون شک می‌توانیم عوامل گوناگونی را برشماریم. نخست عدم شایستگی یزید برای تصدی مقام خلافت است اما خود اجباری بودن بیعت هم اهمیت دارد.

امروزه هم ما در دنیای مدرن از مفهوم دولت شیشه‌ای و دولت شفاف صحبت می‌کنیم. دولتی که در یک اتاق شیشه‌ای در حضور شهروندان و زیر نظارت شهروندان تصمیم سازی می‌کند. ما در سنت خودمان ملاحظه می‌کنیم که به امر عمومی تا این حد توجه شده است و امور عمومی نمی‌تواند خصوصی انجام گیرد.

وی سومین مسأله را کرامت ستیز بودن بیعت تحمیلی دانست و بیان داشت: مگر این گونه نیست که خداوند به آدمیان کرامت داده است؟ تجلّی کرامت انسان در احترام به اتونومی و خودگردانی و تصمیم‌گیری درباره‌ی خود و سرنوشت خود و احیاناً تصمیم گیری در مورد امور اجتماعی است. چرا دستگاه اموی باید بتواند کل شخصیت و کرامت امام حسین(ع) را نادیده بگیرد و از او بیعت تحمیلی بگیرد؟

پذیرش بیعت تحمیلی منافات داشت و دارد با اصل شفافیت و صداقت در سیاست‌ورزی که سیره‌ی امامان(ع) است. امام(ع)چگونه می‌توانستند بیعت فردی را به عنوان حاکم و والی و خلیفه‌ی مسلمان‌ها بپذیرند که معتقد بودند صلاحیت‌های لازم را ندارد.

نوبهار توضیح داد: مشکل بعدی بیعت تحمیلی این بود که اگر امام حسین(ع) این بیعت را انجام می‌داد با توجه مطالبی که پیشتر عرض کردم و با توجه به این واقعیت که بیعت یک امر واجب و لازم الوفاء بود امکان مبارزه در قالب مبارزات اصلاحی برای امام(ع) میسّر نمی‌شد چون در آن صورت هر اقدام امام(ع) به بیعت شکنی تفسیر و تعبیر می‌شد.

**دام فقر، در جستجوی راه رهایی
نشست «دام فقر، در جستجوی راه رهایی» در دانشگاه تهران برگزار شد. «احمد میدری» اقتصاددان و معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در با بیان اینکه فقر محصول تسلط منافع یک گروه به گروه های دیگر جامعه است که می‌تواند در سطح جهانی یک کشور یا منطقه باشد، تصریح کرد: در سطح جهانی تسلط نظامیان و سرمایه داری از جمله مصداق های ایجاد کننده فقر است.

میدری با بیان اینکه بعد از نظامیان، بانکداران بزرگ‌ترین عوامل فقر در دنیا هستند، عنوان داشت: به ویژه از اواخر 1980 سرمایه داری مالی با ابزارهای مختلف به انتقال منافع مردم به بخش سرمایه داری مالی دست زد و کمتر کشوری در دنیا وجود دارد که به این دلیل تعداد فقرایش افزایش نیافته باشد.

معاون رفاه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با بیان اینکه در ایران تسلط منافع برخی گروه‌ها باعث ایجاد فقر شده است، خاطرشنان کرد: زمانی که از تحولات آگاهی نداشته باشیم، به راهکاری اساسی نیز دست پیدا نمی کنیم. در ایران چند عامل باعث ایجاد فقر شدند که یکی از آنها منافع دستگاه‌های اجرایی و نظام بروکراسی کشور بوده است، اما در واقع میان نهادهای عمومی و دولت تفاوتی وجود ندارد. برای مثال در آموزش و پرورش که با بودجه محدود اداره می‌شود، می‌بینیم که همین دستگاه اجرایی تسلط بر منابع مختلف، باعث ضربه به منافع مردم شده است.

«سعید مدنی» پژوهشگر مسایل اجتماعی با اشاره به آیه 267 سوره بقره درباره ضرورت مبارزه با فقر صحبت کرد و یادآور شد: مبارزه با فقر یک مساله اخلاقی است؛ یعنی تقاضای برابری به عنوان یک حق و ضرورت انسانی است و می‌توان از آن تبیین دینی و اخلاقی داشت. فقر پیوند نزدیکی با مشکلات اجتماعی دارد و افرادی که نتوانند از ضرورت‌های قانونی برای بهبود وضعیت خود استفاده کنند مرتکب جرم می‌شوند. فقر با شورش‌ها و اعتراضات اجتماعی ارتباطات خیلی نزدیکی دارد. شورش‌های نان و مربوط به سیاست‌های تعدیل اقتصادی این رابطه را به خوبی نشان داده است.

مدنی در خصوص ارتباط فقر با توسعه سیاسی گفت: اگر شاخص‌های اقتصادی بهبود پیدا کند امکان توسعه و دمکراسی بیشتر است. مردم با فقیرتر شدن به شورش برای پایین کشاندن دولت‌های نالایق سوق داده می شوند اما اینکه این شورش‌ها به دمکراسی ختم می‌شود یا نه ، شواهد ضد و نقیض زیادی دارد. در جوامع فقیر امکان دسترسی به آزادی محدودتر است.

پژوهشگر مسایل اجتماعی اظهار داشت: بعد از انقلاب دسترسی به نیازهای اساسی بارها در قانون ذکر شده است؛ به ویژه در اصل 43 قانون اساسی صراحتا ریشه‌کن شدن فقر جزو وظایف دولت دانسته شده است.

وی بیان داشت: بعد از انقلاب برنامه‌های زیادی برای مبارزه با فقر به اجرا درآمده است؛ عدم موفقیت آنها ناشی از آن بوده که در این برنامه‌ها به ساختارها توجه نشده است و اغلب با وجود ناموفقیت، تکراری بودند. در سال‌های اخیر هم به اشتغال توجه نشده است. به همین ترتیب راه حل‌ها نامسنجم و نامرتبط بودند؛ تمایل به پرداخت‌های مستقیم و کوتاه مدت زیاد بوده است چرا که دولت‌ها به دنبال مشاهده نتیجه خودشان بوده‌اند.

مدنی توضیح داد: بسیاری از مسایل کنونی ایران از جمله فقر، ساختاری است و بدون تجدید نظر در بخش موسسات عمومی غیردولتی و اصلاح ساختار دولت، اصلاح ساختارها ممکن نیست و برای تبیین این وضعیت مناسب‌ترین رویکرد اقتصاد سیاسی است. نه تنها ساختارهای کنونی قادر به حل مساله نیستند بلکه خود ایجاد کننده فقر و نابرابری هستند. 30 سال پیش این وضعیت ساده‌تر بود و وضعیت ساختاری و پیچیده و درهم نبود و الان مبارزه با فقر و نابرابری یعنی جنگ با نیروهای مقاوم در برابر وضعیت موجود است.

«یاسر باقری» پژوهشگر اجتماعی تصریح کرد: اگر به مشروح مذکرات مجلس در بعد از انقلاب مراجعه کنیم، می‌بینیم مهرماه 1375خورشیدی نخستین بحث‌ها درباره فقرزدایی بیان می‌شود و حتی بودجه 1376خورشیدی هم بر اساس لایحه‌ای که هنوز به مجلس نرسیده است تصویب می‌شود. بهمن 1375خورشیدی این لایحه از دولت به مجلس می‌رسد. در نهایت بهار 1377خورشیدی لایحه پس گرفته می‌شود.

باقری عنوان داشت: گویا چیزی به اسم فقر وجود ندارد؛ هرچیزی که درخصوص فقر هست در حقیقت نبود امکانات است. به محض آنکه در مجلس صحبت از فقر می‌شود در پی آن صحبت از اعطای امکانات می‌شود. به همین دلیل این امکانات است که محل مطالعه سیاست‌گذاران می‌شود. این نگاه باعث تکه‌تکه شدن عوامل فقر می‌شود.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: این رویکرد به سمت علل فقر، مسایل فقرا نمی‌رود. جدال بر گرفتن منابع و امکانات است. در این نگرش فقر به مثابه یک پدیده و مساله نیست و وقتی علل مورد توجه قرار نمی‌گیرد، ما به سمت سیاست‌ها نمی‌رویم و در مقابل سیاست‌های جبرانی محل بحث قرار می‌گیرد

**جامعه ایران و پرسش از آینده
نشست «جامعه ایران و پرسش از آینده» در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

«داروین صبوری» پژوهشگر جامعه شناسی با اشاره به ارتباط متقابل گذشته و حال و آینده با یکدیگر گفت: شکل‌گیری نهادهای اجتماعی بر پایه پرسش‌های اولیه بشری بود، انسان نخستین پاسخ، پرسش‌ها را در تاسیس نهادهای اجتماعی دید. برای مثال انسان پرسید، چگونه باید با امری قدسی ارتباط بگیریم و چارچوب آن باید چگونه باشد و بعد از مرگ چه خواهد شد؟ پاسخ به این پرسش‌ها تاسیس نهاد دین بود.

صبوری با ارایه مثال‌های دیگری از رابطه پرسش‌های اولیه با شکل‌گیری نهادهای اجتماعی اظهار داشت: وضعیت امروز ایران آشفتگی نهادی است. این وضعیت باعث شده نهادهای اجتماعی از توان پاسخگویی عاجز باشند.

این پژوهشگر جامعه‌شناسی بیان داشت: در طول صدسال اخیر، اتفاق باعث اختلال در نهادهای اجتماعی ایران شد. اول نهادهای اجتماعی ایران دستکاری و دوم، ادغام شدند. به عبارتی شاهد از ریخت افتادگی نهادهای اجتماعی و از کارافتادگی آنها شد.

وی در ادامه توضیح داد: زمانی این اتفاق افتاد که برای کارکرد نهادهای اجتماعی استاندارد تعریف شد و نهادها دستکاری شدند. در وهله دوم به ادغام نهادها روی می‌آورند. اقتصاد را وارد خانواده می‌کنند، مثلا در رسانه‌های ما پدر پولدار تبلیغ می‌شود. اقتصاد وارد آموزش و کالایی می‌شود و افرادی می‌توانند وارد آموزش شوند که با حوزه اقتصاد سرو کار دارد.

صبوری تصریح کرد: امروزه نهادها از شکل و اعتبار و وجاهت اجتماعی افتاده‌اند. نهادهای اجتماعی باید بتوانند خود تنظیم‌گر باشند و قوانین‌شان را خود بنویسد؛ قوانین آموزش عالی باید کنشگران این حوزه بنویسند. در این شرایط هرچیزی به راحتی به ضد خودش بدل می‌شود و هریک از این نهادها به جای آنکه پاسخی برای پرسش‌ها باشند، به ضد خود بدل می‌شوند.

این پژوهشگر جامعه‌شناسی عنوان داشت: کنش‌های اجتماعی امروز دارای ترس، اضطراب، ناامیدی و ناتوانی است. تمام تصمیم های ما در این محیط گنگ گرفته می‌شود. شما در این وضعیت دچار احساس بی‌قدرتی می‌کنید. امروزه مرتب اخباری از ناتوانی و آینده نامعلوم می‌رسد اما ما در عین تصور توانمندی به شدت ناتوان هستیم.

وی خاطرنشان کرد: نخستین پرسش جدی این است که وضعیت چه خواهد شد؟ در این سوال قرار است از یک آینده خبر داده شود. در سوال دوم پرسیده می‌شود بعد از این نظم چه خواهد شد! به سوال دوم گروهی پاسخ می‌دهند، ایران بعد از وضع کنونی دچار جنگ داخلی خواهد شد.

صبوری در پایان یادآور شد: ما هنوز به اجماع عمومی درباره سوال دوم نرسیده‌ایم. جامعه مدنی ایران به اشتراکی رسیده است که این مختصات نمی‌تواند تداوم داشته باشد. جامعه ایران به پاسخ این پرسش نرسیده که بعد از نظم موجود چه نظمی روی کار خواهد آمد. اتفاقی که خواهد افتاد این است که اگر ذهن مردم ایران، به نتیجه مشترک برسد که بعد از این نظم چه پیش خواهد آمد.

پژوهشم9370**9131

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اجتماعي نشست ها و همايش ها فعاليت هاي پژوهشي بررسي يك هفته

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۴۲۰۲۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حرمت‌گزاری به مقام والای استاد، باید بیش و پیش از هر آیینی مدنظر باشد

به گزارش گروه دانشگاه ایسکانیوز، بیژن رنجبر قائم مقام رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در امور استان تهران، با صدور پیامی یاد و خاطره استاد مطهری را گرامی داشته و روز بزرگداشت معلم را به استادان و معلمان خانواده بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی تبریک گفت.

بیشتر بخوانید: پرداخت هدیه نقدی به اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی

در متن پیام وی آمده است: بسم الله الرحمن الرحیم امام علی علیه السلام: أَکْرِمْ ضَیْفَکَ وَ إِنْ کَانَ حَقِیراً وَ قُمْ عَنْ مَجْلِسِکَ لِأَبِیکَ وَ مُعَلِّمِکَ وَ إِنْ کُنْتَ أَمِیراً میهمانت را گرامی دار هرچند حقیر و کوچک باشد، و از جای خود به احترام پدر و استاد خود برخیز، هرچند فرمانروا و امیر باشی. (غرر الحکم و درر الکلم، ح.۲۳۴۱)

روز معلم که پاسداشت متفکر فیلسوف و اخلاق‌مدار استاد شهید مرتضی مطهری است، نمادی است برای تداعی جامعه در ارج‌گذاری به مقام والا و بلامنازع استاد. بی تردید ادامه حیات هر جامعه بشری در دانش اندوزی، علم آموزی و اخلاق‌مداری است.

این پیام می‌افزاید: از اوان تشکیل جوامع، حضور و نقش استادان برای ارشاد و آموزش، امری اجتناب ناپذیر بوده اما در جامعه کنونی که زیر سلطه تکنولوژی و حجم انبوهی از تبادل اطلاعات قرار داریم، ایفای این نقش بسیار حساس‌تر و حیاتی تر می نماید تا کشتی علم و دانش آموزی به ساحل امن برسد. در روزگاری که اخلاقیات در چنبره علوم جدید و فناوری های شگرف، مجال ظهور ندارد، این مسئولیت خطیر بر دوش استادان است تا متعهدانه و دلسوزانه در بزنگاه ها، اخلاق را دوشادوش علم پیش برند و در جامعه نهادینه سازند و از خسران جبران ناپذیری که اغلب جوامع اکنون مبتلا گشته اند، مصون دارند. تکلیف بسیار مهم دیگر استادان گرامی در دانشگاه ها و مراکز علمی و پژوهشی، حرکت به سوی مرزهای علم و دانش است. فراموش نکنیم که روزگاری مرجعیت علمی از آن ایران عزیزمان بوده است لذا، با عنایت به ظرفیت های بی بدیل کشورمان و جوانان مستعد، حمیت و همتی مضاعف می طلبد تا از دوران رخوت و سکوت، نقبی به شکوفایی علم و دانش و فرهیختگی بزنیم و جایگاه از دست رفته و اقتدار علمی را بازیابیم.

در ادامه این پیام آمده است: بنابراین با توجه به الزام نهادینه سازی علم، اخلاق، دانش، خرد و مهارت در جامعه، پاسداشت و حرمت‌گزاری به مقام والای استاد، باید بیش و پیش از هر رسم و آیینی مدنظر باشد. روز استاد را محضر استادان محترم دانشگاه آزاد اسلامی به خصوص خانواده بزرگ استان تهران، تبریک عرض می کنم و از خداوند متعال توفیقات مستمر شما فرهیختگان گرامی را در رشد و تعالی اهداف علمی و آموزشی مسئلت می نمایم.

انتهای پیام/

کد خبر: 1229108 برچسب‌ها دانشگاه آزاد اسلامی