جنگ سرد 2 - محمدرضا عرفانیان *

تهران - ایرنا - رییس جمهوری آمریکا چندی پیش اعلام کرد کشورش بزودی از پیمان 'منع تولید و آزمایش موشک های هسته ای میان برد' موسوم به INF خارج خواهد شد و به این ترتیب گام بلند دیگری در مسیر تنش زایی برداشت.

پیمان موشک های هسته ای میان برد در سال 1987 و سه دهه قبل بین رونالد ریگان رییس جمهوری وقت آمریکا و میخاییل گورباچف آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی به امضا رسید و بر پایه آن تولید و آزمایش موشک های میان برد هسته ای از سوی طرفین منع شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

پس از اعلام دونالد ترامپ برای خروج آمریکا از این پیمان، جان بولتون مشاور امنیت ملی وی با سفر به روسی، با مقامات مسکو و بویژه با 'نیکلای پاتروشف' رییس شورای امنیت روسیه به رایزنی پرداخت. وی باردیگر از تصمیم رییس جمهوری آمریکا برای خروج از این پیمان خبر داد.
شورای امنیت روسیه متعاقب این دیدار بیانیه ای صادر کرد که بیانگر آمادگی مسکو برای انجام کار و تلاش مشترک به منظور رفع نگرانی های متقابل نسبت به اجرای این پیمان بود.
کشورهای مختلف جهان نیز در موضع گیری های صریح نسبت به این تصمیم ترامپ ابراز تاسف و نگرانی کردند.
وزارت امور خارجه چین رسما اعلام کرد که با خروج آمریکا از این پیمان مخالف است.
همچنین اتحادیه اروپا با صدور بیانه ای اعلام کرد، ایالات متحده آمریکا باید پیامدهای احتمالی خروج از این پیمان را بر امنیت خود، متحدانش و امنیت سراسر جهان در نظر بگیرد.
'هایکو ماس' وزیر امور خارجه آلمان نیز گفت: پایان دادن به این پیمان نتایج منفی بسیاری در پی خواهد داشت.
'یوشیهید سوگا ' دبیر و سخنگوی کابینه ژاپن نیز اقدام آمریکا برای خروج از پیمان منع تولید و گسترش سلاح های هسته ای میان برد را نامطلوب توصیف کرد.
علاوه بر مقامات رسمی اروپا، چین و کشورهای آسیایی، تعدادی از نمایندگان دمکرات و جمهوریخواه آمریکا نیز مخالفت خود را با خروج آمریکا از این پیمان اعلام کردند.
'آدام اسمیت' نماینده برجسته کمیته نیروهای مسلح مجلس نمایندگان و 'الیوت اینگل' عضو کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اعلام کردند که خروج آمریکا از این معاهده موجب تشدید مسابقه تسلحاتی خواهد شد، امنیت متحدان واشنگتن در اروپا و آسیا نیز به مخاطره می افتد و بطور قابل ملاحظه ای رهبری ایالات متحده در کنترل تسلیحاتی تضعیف خواهد شد.
با این وجود، هیچ یک از این موضعگیری ها موجب نشده است که رییس جمهوری آمریکا در تصمیم خود برای خروج از این پیمان تجدید نظر کند.
آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی از سال 1963 که پیمان 'منع آزمایش های هسته ای در جو زمین ' را امضا کردند تا سال 2011 که پیمان جدید استارت امضا شد، توافقات متعددی پیرامون محدود کردن سلاح های استراتژیک بدست آوردند.
گفت و گوهای طولانی دوطرف که با هدف محدود کردن دامنه فعالیت سلاحهای هسته ای و استراتژیک بود، مانند گفت و گوهای موسوم به 'سالت 1' ، 'سالت 2' که منجر به پیمان 'استارت' شد از جمله این تلاشها است .
تسلیحات هسته ای آمریکا و اتحاد شوروی در سال 1972 در مجموع 60 هزار از انواع مختلف ذکر می شد که در سایه این توافقات ، مجموع سلاح های هسته ای دو طرف به 13 هزار کاهش یافت.
علاوه بر توافق های دوجانبه ، سازمان ملل نیز معاهدات مختلفی نظیر 'پیمان منع گسترش سلاحهای هسته ای' موسوم به NPT را در سال 1968 ، پیمان ممنوعیت جامع آزمایشات هسته ای موسوم به CTBT را در سال 1996 و پیمان منع استفاده از سلاح های هسته ای را در سال 2017 به مورد اجرا گذاشت.
روند کلی پیمان ها و توافق ها بین آمریکا و شوروی در دوره جنگ سرد ظاهرا با هدف کاهش و محدود کردن تولید و گسترش سلاح های هسته ای بود. پس از فروپاشی اتحاد شوروی و با اتمام دوره جنگ سرد، محدود کردن سلاح های هسته ای و استراتژیک بیش از پیش مد نظر مجامع بین المللی قرار گرفت. بسیاری از سیاستمداران و تحلیلگران اعتقاد داشتند که با پایان دوره جنگ سرد و کاهش تهدیدهای بین المللی، رقابت تسلیحاتی نیز باید پایان یابد زیرا با حذف یکی از قطب های جنگ سرد، دیگر رقابت معنایی نداشت؛ ولی درعمل چنین نشد.
در حالی که با آغاز هزاره سوم جهان خود را برای صلح و آرامش بیشتر آماده می کرد، رویدادهایی مانند حادثه 11 سپتامبر، حمله آمریکا به افغانستان ، حمله به عراق و ... بار دیگر جنگ و تسلیحات جنگی محور بسیاری از رویدادهای سیاسی شد.
در همین دوره جورج بوش رییس جمهوری پیشین آمریکا در سال 2002 بطور یکجانبه ، آمریکا را از پیمان موشک های ضد بالستیک که در سال 1972 با اتحاد جماهیر شوروی امضا شده بود، خارج کرد.
بوش مدعی شد برای مقابله با تهدیدات موشکی کشورهایی که آنها را محور شرارت می نامید از این پیمان خارج شده است و همچنین پیشنهاد کرد سامانه دفاع موشکی در لهستان و جمهوری چک مستقر شود.
این اقدامات نشان داد که واشنگتن نه تنها به یک صف آرایی جدید در برابر شرق و مشخصا در برابر روسیه می اندیشد ، بلکه احیای جنگ سرد دیگری را در سر می پروراند .
در شرایط کنونی اعلام ترامپ برای خروج از پیمان 'موشک های هسته ای میان برد' (INF ) بیش از پیش آتش 'جنگ سرد جدید' را برافروخته ! و بیشتر از همه مسکو را به موضعگیری واداشته است.
ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه در واکنشی اعلام کرد : چنانچه ترامپ تهدید خود را عملی کند ، در آن صورت پاسخی بسیار سریع و موثر دریافت خواهد کرد.
وی گفت چنانچه آمریکا از پیمان INF خارج شود، در آن صورت سوال اصلی این است که با این موشک ها چه کار خواهند کرد؟ اگر آمریکا این موشک ها را در کشورهای اروپایی مستقر کند، پاسخ ما مقابله به مثل خواهد بود.
رییس جمهوری روسیه تاکید کرد اگر کشورهای اروپایی این موشک ها را بپذیرند در آن صورت خود را در معرض یک ضد حمله احتمالی قرار داده اند .
در این میان سوال مهم این است که دونالد ترامپ و هیات حاکمه آمریکا قطعا از پیامدها و مخاطرات خروج از پیمان های مهمی نظیر INF ، پیمان موشک های ضد بالستیک و دیگر پیمان های استراتژیک بخوبی آگاهند و می دانند که با خروج از این پیمان ها در مسیر تند تنش زایی قرار می گیرند، ولی چرا بر اینگونه اقدامات اصرار می ورزند؟
به نظر می رسد کاخ سفید تحت رهبری ترامپ قصد دارد با احیای یک جنگ سرد تمام عیار و ایجاد مسابقه تسلیحاتی، توان اقتصادی و سیاسی رقبای خود را فرسوده کند.
طرفداران این دیدگاه معتقدند که آمریکا از توان اقتصادی بالایی برخورداراست و می تواند هزینه های یک مسابقه تسلیحاتی جدید را تحمل کند ولی اقتصاد کشورهای رقیبی مانند روسیه از چنین ظرفیتی برخوردار نیست. واشنگتن در نظر دارد همانگونه که با یک مسابقه تسلیحاتی نفس گیر در طول جنگ سرد ، اتحاد جماهیر شوروی را به زانو درآورد، با همین روش رقبای کنونی خود را نیز از پای درآورد.
با این وجود بسیاری از تحلیلگران معتقدند شرایط کنونی جهان با دوره 'جنگ سرد اول' بسیار متفاوت است. در دوره کنونی که آن را می توان 'جنگ سرد2' نامید ، آمریکا بسیاری از متحدان خود را در خاورمیانه و آسیا از دست داده ، چین نقش فعال تری در دریای جنوب و آفریقا بدست آورده و مهمتر اینکه کشورهای اروپایی نیز از همراهی با آمریکا چندان خشنود نیستند.
'امانوئل مکرون ' رییس جمهوری فرانسه 6 نوامبر در توصیف موقعیت کنونی اتحادیه اروپا گفت: اینکه اروپا در برابر تهدیدات چین، روسیه و حتی آمریکا برای دفاع از خود ارتش مستقلی ندارد جای تاسف است.
این اظهار نظر رییس جمهوری فرانسه حکایت از آن دارد که اروپا نه تنها دیگر آمریکا را یک متحد تمام عیار برای خود نمی داند ، بلکه این کشور را در ردیف رقبای استراتژیکی همچون روسیه و چین می داند؛ و در نتیجه واشنگتن نیز نمی تواند همانند دوره 'جنگ سرد اول' از تمامی ظرفیت های اقتصادی، سیاسی و استراتژیک اروپا به نفع خود استفاده کند.
نکته آخر اینکه در صورت احیای جنگ سرد جدید، آمریکا احتمالا دچار همان اشتباهی می شود که آلمان نازی در حرکت بسوی روسیه مرتکب آن است. نتیجه یکسان است؛ یک فاجعه ژئوپلتیک.
*تحلیلگر مسایل بین الملل

منبع: ایرنا

کلیدواژه: سياسي آمريكا روسيه جنگ سرد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۴۷۱۴۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نگاهی به توافق امنیتی جدید عربستان و آمریکا/ واشنگتن و ریاض در انتظار چراغ سبز اسرائیل

به گزارش خبرآنلاین ، جماران به نقل از سی ان ان نوشت:

یک معاهده دفاعی، ائتلاف امنیتی هفت دهه ای بین عربستان سعودی و ایالات متحده را مستحکم و آنها را هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیک می کند، زیرا دشمنان ایالات متحده مانند ایران، روسیه و چین به دنبال گسترش نفوذ خود در خاورمیانه هستند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مدت‌هاست که به دنبال روابط با عربستان سعودی است، زیرا این اقدام می‌تواند در سراسر جهان اسلام تاثیر خود را بگذارد.

متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت که ایالات متحده در حال مذاکره برای یک قرارداد بزرگ شامل سه جزء است.

مولفه اول شامل بسته ای از توافقات بین آمریکا و عربستان سعودی، مولفه دیگر عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل و مولفه سوم تشکیل کشور فلسطین است.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این سه با هم مرتبط هستند و هیچ کدام بدون دیگران جلو نمی روند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در یک میزگرد در کنفرانس اقتصادی این هفته در ریاض گفت: برای اینکه عادی سازی بین عربستان سعودی و اسرائیل محقق شود، باید مسیری برای تشکیل کشور فلسطین و «آرامش در غزه» وجود داشته باشد. به نظر من کاری که عربستان سعودی و ایالات متحده با هم در زمینه توافقات خود انجام داده اند، به طور بالقوه به اتمام نزدیک است، اما برای پیشبرد عادی سازی دو چیز لازم است: آرامش در غزه و مسیری معتبر به سوی یک کشور فلسطینی.

وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد، در حاشیه این مجمع، بلینکن با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی (MBS) دیدار کرد تا در مورد این توافق گفتگو کند. کارشناسان، پیمان عربستان و آمریکا را «مجموعه ای جامع از تفاهمات» توصیف می کنند که شامل تضمین های امنیتی، اقتصادی و فناوری برای سعودی و همچنین حمایت از برنامه هسته ای غیرنظامی این کشور می شود.

انتظار می‌رود این توافق عادی‌سازی از توافق‌نامه ابراهیم، مجموعه‌ای از معاهده‌هایی که چهار کشور عربی اسرائیل را در سال ۲۰۲۰ به رسمیت شناختند و تقاضای دیرینه اعراب برای تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی به عنوان پیش‌شرط به رسمیت شناختن اسرائیل را نادیده گرفتند الگوبرداری شود.

محمد بن سلمان پیشتر گفته بود که توافق با اسرائیل «بزرگترین توافق تاریخی از زمان جنگ سرد» خواهد بود. در سال ۲۰۲۱، نتانیاهو این توافق را اینگونه توصیف کرد که اسرائیل را قادر می‌سازد «دکترین قدیمی و خطرناک سرزمین‌ در ازای صلح را جایگزین کند و صلح را در ازای صلح به ارمغان آورد، بدون اینکه اسرائیل حتی یک سانتی‌متر از دست بدهد».

از آن زمان، دولت بایدن عادی سازی اسرائیل و عربستان را در مرکز سیاست خاورمیانه ای خود قرار داده است. ایالات متحده و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ به گفتگوها درباره این پیمان ادامه دادند و انتظار می‌رفت که بلینکن در ۱۰ اکتبر سال گذشته به ریاض برود تا درباره جزئیات آن صحبت کند، این تاریخ درست سه روز قبل از حمله حماس به اسرائیل بود که عملا این توافق را به تاخیر انداخت.

تحلیلگران می گویند که حمله بعدی اسرائیل به غزه که این منطقه را ویران کرده و بیش از ۳۴۰۰۰ فلسطینی را کشته، ممکن است پارامترهای توافق را برای عربستان سعودی تغییر داده باشد. اکنون پذیرش بخشی که خواستار مسیری «غیرقابل بازگشت» به سوی تشکیل یک کشور فلسطینی است، کلید اصلی بخش عادی سازی توافق گسترده تر خواهد بود.

نتانیاهو بارها چشم انداز تشکیل کشور مستقل فلسطینی را رد کرده و استدلال می کند که این امر به امنیت اسرائیل آسیب می زند و بر ادامه جنگ غزه تا زمانی که حماس از بین برود، مصمم است.

تحلیلگران می گویند که این موانع ممکن است منجر به تلاش عربستان برای بستن توافق دوجانبه بدون جزء عادی سازی توافق شود. اما چنین رویکردی با موانع بزرگی روبرو خواهد شد. سناتور جمهوری خواه لیندسی گراهام در این باره می گوید: توافقی که تعهد نظامی قاطعانه ایالات متحده به امنیت عربستان سعودی را بدون مولفه عادی سازی ایجاد می کند، بعید است از کنگره آمریکا عبور کند.

اگر توافقنامه دفاعی متقابل در قالب یک معاهده مورد مذاکره قرار گیرد، برای الزام آور شدن نیاز به ۶۷ رأی در سنا دارد. گراهام در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی بر تصمیم عربستان سعودی گفت: بدون عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان و اطمینان از تامین نیازهای امنیتی اسرائیل در مورد پرونده فلسطین، رای بسیار کمی برای توافق دفاعی متقابل بین ایالات متحده و عربستان سعودی وجود خواهد داشت.

کارشناسان می گویند که شاید بایدن بتواند با الگوبرداری از توافقنامه امنیتی دیگری که سال گذشته با بحرین امضا کرد، کنگره را برای رسیدن به توافق دور بزند. به گفته فراس مکساد، کارشناس ارشد و مدیر توسعه استراتژیک در موسسه خاورمیانه در واشنگتن دی سی، مسیر دیگری وجود دارد که حول توافقنامه یکپارچگی و رفاه امنیت جامع که دولت بایدن در سپتامبر ۲۰۲۳ با بحرین امضاء کرد، الگوبرداری شده است. متن این پیمان صراحتاً بیان می‌کند که ممکن است از طرف های دیگر برای پیوستن دعوت شود.

با این حال، هیچ نشانه ای مبنی بر اینکه دولت بایدن برای تصویب توافق دوجانبه با عربستان سعودی، کنگره را دور بزند، وجود ندارد. برای عربستان سعودی، توافق دوجانبه با ایالات متحده یک پیروزی بزرگ خواهد بود، که نشان دهنده پایان دورانی است که بایدن به دنبال تضعیف محمد بن سلمان به اتهام دست داشتن در قتل جمال خاشقجی، ستون نویس واشنگتن پست در کنسولگری سعودی در استانبول بود.

برخی کارشناسان معتقدند که این توافق همچنین «سلطه آمریکا را در خاورمیانه برای نسل‌ها تثبیت می‌کند و چالش رو به رشد چین و روسیه را کمرنگ می‌کند.» محمد بن سلمان مشتاق تقویت سیستم دفاعی عربستان و تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان به دور از هیدروکربن است، زیرا او یک سیاست اقتصادی بلندپروازانه به نام چشم انداز ۲۰۳۰ را دنبال می کند. پادشاهی سعودی دارای یک برنامه هسته ای غیرنظامی نوپا است که ولیعهد مایل به توسعه آن با حمایت ایالات متحده است.

به گفته کارن یانگ، محقق ارشد پژوهشی در مرکز دانشگاه کلمبیا، عربستان سعودی مایل است با ایالات متحده معامله کند و این احتمالاً بهترین زمان در دوران دولت بایدن برای کمک به برخی از مسائل مهم در کنگره نظیر سیاست جهانی انرژی است.

یکی دیگر از نقاط سخت در حمایت ایالات متحده از چنین برنامه ای، مخالفت آمریکا با غنی سازی محلی اورانیوم در داخل خاک کشورها است، غنی سازی یک جزء کلیدی برای تولید انرژی هسته ای است که می تواند برای تولید سلاح های هسته ای نیز استفاده شود. عربستان سعودی از نظر ذخایر اورانیوم غنی است و اصرار دارد که بتواند آن را در داخل غنی سازی کند . در صورت تحقق چنین مسئله ای این برای یک کشور عربی برای اولین بار خواهد بود. برای مثال، امارات متحده عربی همسایه، اورانیوم غنی شده را برای نیروگاه های هسته ای خود وارد می کند.

روز چهارشنبه، سناتور دموکرات، اد مارکی، رئیس مشترک گروه کاری تسلیحات هسته‌ای و کنترل تسلیحات، از دولت بایدن خواست اطمینان حاصل کند که ریاض از غنی‌سازی و بازفرآوری مواد هسته‌ای خودداری می‌کند . او در بخش هایی از سخنان خود به اظهارات قبلی محمد بن سلمان استناد کرد که گفته بود عربستان سعودی در صورت حرکت تهران به سمت سلاح هسته ای در این مسیر گام خواهد گذاشت. وی گفت: مسیر صلح خاورمیانه نباید شامل چشم انداز عربستان سعودی مجهز به سلاح هسته ای باشد که منافع آمریکا، متحدان و شرکای خود را در سراسر منطقه تضعیف کند.

پیمان عربستان سعودی و آمریکا دو کشور را موظف می کند که برای بازدارندگی و مقابله با هرگونه تجاوز خارجی با یکدیگر همکاری کنند، اما به این تعهد جنبه معاهده رسمی نمی دهد.

زمانی که شرایط سیاسی اجازه دهد، هنوز جایی برای یک توافق امنیتی چندجانبه که در نهایت شامل اسرائیل، بحرین، ایالات متحده و دیگران باشد، وجود خواهد داشت. انتخاب با اسرائیل خواهد بود که چه زمانی آماده پاس دادن توپ به سمت تشکیل کشور مستقل فلسطین باشد.

۳۱۱۳۱۱

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902948