۵ ابرپروژه برای مردم سرزمین دفاع مقدس؛ نخل و کارون
تاریخ انتشار: ۲۹ آبان ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۶۰۲۰۰۰
به گزارش گروه روی خط رسانههای خبرگزاری برنا؛ من در این دو روز به عنوان خبرنگار همراه معاون اول رئیس جمهور، وزرای ورزش، صنعت معدن ، تجارت و کشاورزی و رئیس سازمان محیط زیست کشور بودهام تا طرح های را که بیشترشان سالها قبل کلنگ خورده اما در یک یا دوسال اخیر با سه شیفت کار شبانه روزی به مرحله افتتاح رسیده است را گزارش کنم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
چشمهایم را میبندم، دلم هری میریزد، هواپیما بلند میشود، اوج میگیرد و میرسد به ابرها تکه پاره شدهای که آسمان خوزستان را کمکم دارد می پوشاند و من حالا چشم دوختهام به نوشتههایم از این سفر و از ابرپروژههایی که از نزدیک شاهدشان بودهام.
حسی دو گانه دارم، حس افتخار از این چنین پروژههای بزرگی که در کشورمان اجرا شده است و احساس تاسف و غمی سنگین از اینکه این پروژههای بزرگ چطور مظلوم می مانند، در حالی که خیلی از ما ناخواسته درباره پروژههای نه چندان عظیمی در آن سوی آب ها ، در محدوده های کوچکی چون دوبی ، قطر و کویت با آب وتاب اطلاع رسانی می کنیم، عکس می گذاریم و سلفی می گیریم، احساس تاسف از اینکه اگر همین حالا درباره هر کدام از این پروژه ها در اینترنت جستجو کنید تنها چند خط مطلب ناقص پیدا میکنید.
۱- طرح غدیر- رودخانه لوله ای
مطمئنا اگر این طرح درکشور دیگری به جز ایران اجرا شده بود، شبکه های مجازی و حتی رسانه های پرشمارگان کشورمان ، با آب و تاب از طرحی برای انتقال آب می نوشتند که در آن هزاران هزار متر لوله گذاری شده است تا آب از یک رودخانه در شمال غربی استانی که مساحتش از ده ها کشور اروپایی و شیخ نشین های حاشیه خلیج فارس بزرگتر است به جنوبی ترین نقطه استان برسد و در شبکه ای مویرگی توزیع شود.
« طرح آبرسانی غدیر» همان طرحی است که می توان آن را یک طرح انتقال آب شگفت انگیز و باورنکردنی حتی در ابعاد جهانی دانست.
طرح غدیر اگر چه از سال ۸۷ به صورت رسمی برای انتقال آب شرب به شهرهای مختلف استان خوزستان کلنگ زده شد اما در حقیقت شروع ماجرای آبرسانی به شهرهای استان از اوایل دهه ۷۰ دراستان شروع شده بود، از وقتی که به علت افزایش جمعیت و کمبود زیرساخت ها ،خوزستانی ها با کمبود آب شرب روبرو شده بودند در آن شرایط تا آخرین سال های دهه هشتاد، طرحهای کوتاهمدت متعددی برای تأمین آب شرب شهرهای استان توسط سازمان های مختلف استانی اجرا شد اما آنها بیشتر وصله های سستی بودند که بر زخم ناسور کم آبی زده می شد تا اینکه در سال ۸۷ «طرح غدیر» پایه گذاری شد، طرحی که می توان آن را بزرگترین طرح آبرسانی تاریخ خوزستان و حتی تاریخ ایران دانست.
طرح با هدف تامین آب شرب شهرهای مختلف استان به علاوه صدها روستای مسیر آغاز شد و قرار شد در چند مرحله آب از رودخانه وسد دز و منبع فرعی آن یعنی کرخه و همینطور سد ابوالعباس و سد مخزنی کوثر به شهرهای استان انتقال داده شود و به این ترتیب بود که قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء کار را شروع کرد و قرار شد درسال افق طرح یعنی ۱۴۱۵، حدود ۵ میلیون نفر از مردم استان را تحت پوشش آبرسانی قراردهد اما تا سال گذشته که دولت بودجه ای ویژه را برای اجرای سریع طرح اختصاص داد کار به کندی پیش می رفت تا اینکه در فروردین ماه ۹۶ در سفر استانی دولتمردان بودجه هزار میلیاردی به خوزستان اختصاص یافت و طرح جانی دوباره گرفت و این کمک به حدی کارساز بود که در طی یازده ماه، کار به اندازه سال ها اجرای طرح پیش رفت و کار به جایی رسید که معاون اول رئیس جمهور هفته گذشته فاز دوم آن را که یکی از مهمترین مراحل طرح بود را افتتاح کرد.
برای اجرای این طرح، برای نخستین بار روش HDD برای عملیات لوله رانی از زیر بستر رودخانه کارون انجام شد، در این تکنولوژی، لوله ها به جای گذشتن از بالای رودخانه از زیر رودخانه عبور داده می شوند.
اطلاعات مربوط به طرح را بخوانید تا باور کنید که طرحی بسیار شگفت انگیز است
مبدا فاز دوی طرح ، سد دز است ، سدی در شمال غرب خوزستان، لوله های کار گذاشته در این طرح، ظرفیت انتقال ۲۴ متر مکعب بر ثانیه آب را دارند ، مقصد این آب هم کلیه شهرهای غربی، مرکزی و جنوبی خوزستان است.
طول کل خط انتقال آب در طرح غدیر بیش از ۹۰۰ کیلومتر است که آب با لوله هایی به قطرهزار تا دوهزار و چهارصد میلی متر منتقل می شود.
در این طرح ۲ میلیون متر مکعب آب در روز تصفیه می شود تا بتواند به عنوان آب شرب مصرف شود، مخازن ذخیره آب طرح هم بیش از ۹۶۰ هزار متر مکعب گنجایش دارند.
در ده یا یازده ماه عملیات سنگینی که برای اتمام فاز۲ طرح صورت گرفت، ۱۸۰ هزار تن ورق فولادی مورد استفاده قرار گرفت تا لولههای فلزی ای به طول بیش از صد و چهل کیلومتر ساخته شده و به محل های مورد نظر منتقل شود و حاصل این همه تلاش شد انتقال آب شیرین از سد دز به آبادان، خرمشهر و شادگان - البته این شهرها در فاز ۲ آب شرب را دریافت کردند و شهرهای دیگر استان در فازهای دیگر یا آب شرب را از این طرح دریافت کرده اند ویا آنکه در آینده بسیار نزدیک دریافت خواهند کرد.-
۲- تصفیه خانهای برای تنفس کارون
یکی دیگر از پروژه های بزرگی که معاون اول رئیس جمهور در سفر خود به خوزستان آن را افتتاح کرد، تصفیه خانه فاضلاب شرق اهواز بود، تصفیه خانه ای که روح نیمه جان کارون را دوباره زنده خواهد کرد و این رودخانه تاریخ ساز را از آلودگی ها جارو می کند.
این اطلاعات ، خلاصه ای از مشخصات این تصفیه خانه است.
جمع کل سازه ۱۲۰ هزار متر معکب، متشکل از ۴ مخزن بتنی به ابعاد ۴۴ متر در ۱۱۰ .
این تصفیه خانه ، ظرفیت تصفیه ۱۱۲ هزار متر مکعب فاضلاب برای پوشش جمعیتی ۵۵۰ هزارنفری را دارد و با شروع به کار آن بخش زیادی از فاضلاب های شهر به آبی قابل استفاده در بخش کشاورزی تبدیل خواهد شد.
میزان سرمایه گذاری این تصفیه خانه مدرن ۱۳ میلیون یور و ۳۷ میلیارد تومان است
کلنگ این تصفیه خانه از سال ۸۸ در مساحت یازده هزار متر مکعب به زمین زده شد اما عمده کار آن در سال گذشته بعد از سفر رئیس جمهور به استان مقاومت صورت گرفت و کارها به سرعت برق و باد پیش رفت تا در ظرف مدت نسبتا کوتاهی، کابوس بوی بد کارون به آلبوم خاطرات تلخ سپرده شود.
با اجرای این طرح به جای فاضلابهای صنعتی و خانگی، ۱۱۲ هزار متر مکعب آب در هر روز زنده می شود که با این مقدار آب می توان هفت هزار هکتار زمین کشاورزی بایر را در اهواز احیاء کرد، علاوه بر آن با اجرای این طرح، گنداب برکه ها و دریاچههای تشکیل شده از فاضلاب اطراف اهواز، به زودی تصفیه شده وخشک خواهند شد.
اما نکته بسیار مهم این است که این طرح ، نقش مهمی در نابودی بلای ریزگرد استان دارد! چرا که با انتقال آب تصفیه شده در این طرح به کانون های ریزگرد، خاک اراضی بایر تثبیت شده واز رقص ریزگردها در آسمان خوزستان زیبا جلوگیری می شود.
اگر بخواهید از اطلاعات فنی طرح هم سر دربیاورید بد نیست بدانید که تصفیه خانه فاضلاب شرق اهواز، بزرگترین تصفیه خانه کشور به روش SBR یا رآکتور ناپیوسته متوالی است که در یک فرایند هوازی از طریق حوضچه های ساخته شده، تصفیه فاضلاب را صورت میدهد .
۹ هزار متر خط انتقال دوقلوی فاضلاب با لوله های ۱۴۰۰ میلیمتری و عبور دادن لوله ها از ۵۰۰ معارض از جمله لوله های آب ، گاز و سایر تاسیسات شهری را در ذهنتان مجسم کنید تا باور کنید که این طرح هم یک ابرپروژه در سطح جهانی است ، طرحی که قسمت اعظم آن بعد از اختصاص بودجه برای اجرای پنج ابرپروژه خوزستان در فروردین ۹۶ تکمیل شد.
این طرح به حدی گسترده و وسیع است که وزیر نیرو در مراسم افتتاح آن گفت : یکی از درخواست های مهم مردم خوزستان احیای کارون بود که در این میان یکی از مهمترین مشکلات در این زمینه، ورود فاضلاب به این رودخانه بود که حالا با راه اندازی این تصفیه خانه به یکی از خواست های با اهمیت مردم منطقه پاسخ داده شده است.
دکتر جهانگیری هم در مراسم افتتاح این طرح گفت: ساماندهی رودخانه کارون به عنوان مهمترین رودخانه حیاتی ایران باید از عمق جانمان پیگیری شود هم احیای کارون و هم جلوگیری از ورود فاضلاب به آن و حالا با اجرای چنین طرح هایی، خوزستان بر تارک پیشرفت ایران می درخشد، من از امروز می خواهم تا سالروز پیروزی انقلاب اسلامی با صدای بلند بگویم که طرح های ما به رغم تحریم آمریکا متوقف نشده بلکه پیشرونده است، ما باید باور کنیم که منابع محدود است اما خلاقیت نامحدود است.
۳- زمانی برای زندگی زمین های مرده
فاز اول طرح احیای ۵۵۰ هزار هکتاری اراضی خوزستان وایلام، یکی دیگر از طرح هایی بود که معاون رئیس جمهور در سفر خود به خوزستان آن را افتتاح کرد.
این طرح که در فاز نخستش، زمین های کشاورزی استان در سطح ۲۹۵ هزار هکتار تسطیح و زه کشی شده و سپس شبکه آبیاری آن تجهیز ونوسازی شده است، در مجموع در ۵۰۰ هزار هکتار از زمین های خوزستان و ۵۰ هزار هکتار از زمین های استان ایلام اجرا می شود.
آمارهای این طرح هم شگفت انگیز است
۱۹۸ هزار هکتار تجهیز و نوسازی اراضی، اجرای ۱۸۳ هزار هکتار زهکشی زیر زمینی و اجرای ۲۹۵ هزار هکتار شبکه فرعی.
معاون اول رئیس جمهور درباره این طرح هم هنگام بازدید از اراضی ابوفاضل گفت: در سفر مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۵، ایشان وعده انجام این طرح عظیم را به مردم استان خوزستان دادند اما متاسفانه تا سال ۹۲، پیشرفت کار چندان قابل ملاحظه نبود، تا این سال، کلا ۶۶ هزار هکتار از اراضی استان احیا شده بود و ماهانه یازده هزار هکتار به آن افزوده می شد اما بعد از سفر رئیس جمهور به این خطه ، بودجه ای یک ونیم میلیارد دلاری به این طرح اختصاص یافت و ما سعی کردیم طرحی را که مقام معظم رهبری وعده آن را داده بودند به نتیجه برسانیم ، بودجه لازم برای این طرح از منابع صندوق توسعه ملی اختصاص یافت و موسسه جهاد نصر به عنوان مجری طرح انتخاب شد.
نکته بسیار خوشحال کننده این طرح این است که از ۲۹۵ هزار هکتاری که در سفر معاون رئیس جمهور احیای آن جشن گرفته شد ۲۵۰ هزار هکتارش درسال گذشته زیر کشت بود که بنابر اطلاعات اعلام شده از این طرح، کار در ۲۰ شهر استان خوزستان و ۲۰ شهر ایلام دنبال شده و در زمان اجرای آن ۸ هزار نیروی متخصص به صورت شبانه روزی کار کرده اند .
رکورد جالبی که در این طرح ثبت شده است احیای ماهانه ده هزار هکتار از اراضی در هر ماه بوده است که در مقایسه با احیای ده هزار هکتار در سال، که در سال های قبل ثبت شده است، بسیار شگفت انگیز است ، با اجرای این طرح ۸۰۰ میلیون متر مکعب در مصرف آب صرفه جویی شده است.
نکته شگفت انگیز دیگر درباره این طرح این است که نه تنها میزان زمین های زیر کشت به طرز شگفت انگیزی گسترش یافته بلکه با عملیات زه کشی و شستشوی خاک برای شستن نمک ، میزان محصول درهکتار هم تفاوت چشمگیری یافته است به طوری که میزان برداشت گندم از یک و نیم تن گندم در هکتار تا حدود سه تن در هکتار و حتی در برخی از مناطق از جمله در شادگان تا حدود ۶ تن در هکتار رسیده است.
حالا خیلی ساده چرتکه بیندازید تا ببینید در همین یک سالی که طرح به ثمر رسیده است چقدر درآمد کشاورزان تغییر یافته است محاسبه هم به این صورت است که اگر به فرض در کل استان، یک و نیم میلیون تن افزایش تولید حاصل شده باشد و قیمت گندم هم کیلویی ۱۰۰۰ تومان محاسبه شود ۱۵۰۰ میلیارد تومان درآمد کشاورزان افزایش پیدا کرده است.
علاوه بر آنکه با اجرای این طرح ، ساخت بسیاری از دستگاه هایی که تا قبل از آن از خارج وارد می شد حالا بومی سازی شده است و بعنوان مثال برخی از دستگاه های وارداتی ، توسط صنعتگران مشهدی و دزفولی با مهندسی معکوس طراحی و ساخته شده است و حالا این دستگاه ها به یادگار می ماند تا مهندسان و طراحان کشورمان طرح های بزرگ دیگری را رقم بزنند.
۴- ریزگردها خداحافظ
یکی دیگر از پروژه های بزرگی که دکتر جهانگیری در سفر خود به خوزستان ، از آن بازدید کرد طرح مقابله علمی با ریزگردهایی است که برای سال ها مردم خوزستان را آزرده است و حالا با اجرای طرح های بزرگ آبرسانی، درخت کاری و مالچ پاشی ، دولت تلاش گسترده ای را برای مقابله با آنها آغاز کرده و به نتایج شگفت انگیزی هم رسیده است.
یکی از مهمترین راهکارهایی که در این زمینه طراحی و اجرا شده است، انتقال آب با لوله های فلزی به تالاب های منصوره و شریفه است، به مناطقی که روزگاری آب آنها به حدی بود که مردم منطقه در آنجا ماهیگیری می کردند اما با خشکسالی های سال های اخیر لب تشنه هستند و به جای امواج زیبای آب، تا چشم کار می کند شن و ماسه می توان دید و همین هاست که با وزش باد انبوهی از ریزگرد را روانه شهرهای خوزستان می کنند.
با اجرای طرح انتقال آب، آب به لب خشکیده این تالاب ها منتقل می شود تا خاک آنها مرطوب شده و تثبیت شود و علاوه بر مهار ریزگردها، کشاورزی و دامداری دوباره در منطقه جان بگیرد.
علاوه بر آنکه برای مهار ریزگردها، ۱۵ هزار هکتار از اراضی استان مالچ پاشی شده و ۲۰ هزار هکتار نهال کاری شده است.
۵- افتتاح ورزشگاه فولاد آره نا
ورزشگاه فولاد، یکی دیگر از پروژههای بزرگی بود که معاون رئیس جمهور در سفر خود به خوزستان آن را افتتاح کرده و به مردم خوزستان هدیه کرد.
ساخت این ورزشگاه در استان خوزستان از آن جهت اهمیتی حیاتی دارد که خوزستان مهد فوتبال است و در حال حاضر ۴ تیم لیگ برتری از خوزستان هستند.
طرح احداث استادیوم شگفت انگیز فولاد آره نا ، در سال ۸۱ به تصویب رسیده بود اما عملیات اجرایی آن به صورت عملی از سال ۸۷ آغاز شد و حالا این استادیوم که در بالاترین سطح استانداردهای تائید شده فیفا طراحی و اجراشده است می تواند به راحتی بازیهای بین المللی را میزبانی کند زیرا تنها ورزشگاهی است که دو هزار و ۵۰۰ لوکس نور را برای مسابقات فوتبال تامین میکند. زمین چمن آن زیرسازی بسیار مناسبی داشته و گرمایش از کف، نور مصنوعی مناسب و آبیاری تحت کنترل اتوماتیک دارد.
فاصله نزدیک سکوها به زمین چمن، با توجه به نبود پیست تارتان از ویژگیهای بارز ورزشگاه اختصاصی فولاد است. علاوه بر این، نورافکنهای ورزشگاه هم دور تا دور سقف ورزشگاه قرار گرفتهاند و زیبایی خاصی به آن میدهند.
این استادیوم علاوه بر دارا بودن دو سالن رختکن فوق مدرن بزرگ که دارای سونای خشک و تر و جکوزی و دوش به تعداد بازیکنان و دو سالن رختکنی و آموزشی دو سالن رختکن دیگر برای تیمهای سوم و چهارم است.
حامد فرحبخش
منبع: خبرگزاری برنا
کلیدواژه: خشکسالی دفاع مقدس فرودگاه فوتبال معاون رئیس جمهور
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.borna.news دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری برنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۶۰۲۰۰۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سفری تصویری به «سرزمین مقدس»
کمیک استریپ همواره گونهای پرطرفدار در ادبیات داستانی بوده است. البته در ابتدا اکثراً این برداشت را داشتند که آثار کمیک استریپ تنها مختص کودکان است چرا که تصاویر کارتونی، همراهی متن و تصویر، طنز و پلانبندیهای کوتاه و متعدد باعث میشد این گونه جزو آثار مورد پسند کودکان قلمداد شود اما به مرور داستانهای مصور در میان بزرگسالان نیز طرفداران خود را یافت. داستانهای مصور یا همان گرافیک ناولها، گونهای خاص نیز در ژاپن دارند که با عنوان مانگا شناخته میشود. مانگاها امروزه در بین جوانان و نوجوانان بسیار پرطرفدارند و در ایران با ترجمههای مختلفی منتشر میشوند.
داستانهای مصور امروزی چون گذشته تنها به مطالب طنز با درونمایههای سیاسی، اجتماعی و انتقادی خلاصه نمیشود بلکه آثاری جدی، فانتزی، تبلیغاتی، ترسناک و.. نیز در میان این آثار به چشم میخورد که هر کدام اهداف مختلف را دنبال می کنند. گاه ممکن است یک داستان مصور چندین لایه داشته باشد که هر مخاطب بسته به میزان درک و تواناییاش لایهای از آن را درمییابد. «کمیک استریپ یک متن چند لایه است. ممکن است در هر بار خواندن یک لایه از خود را به مخاطب نشان دهد. کشف رابطهی بین این لایههای متعدد و همپوشانی آنها در موارد متعدد همچون همپوشانی متن و تصویر، بسته به شرایط مختلف متفاوت است. در روشهای آموزشی معاصر از این خاصیت برای رمزگذاری و معماگونه کردن کمیک استریپ استفاده میکنند.» (بیرانوند، 1389: 83).
داستانهای مصور با داشتن رگههای طنز بستر خوبی برای بیان مطالب انتقادی با زبانی طنز و کنایهآمیز است. سرزمین مقدس، اثر «گی دولیل» را از این جمله آثار میتوان برشمرد. گی دولیل با سفرنامههای مصورش دربارهی زندگی در کشورهایی که فضای سیاسی خاصی دارند، شناخته میشود. از کره شمالی و برمه و چین گرفته تا فلسطین. سرزمین مقدس، نام رمان مصور او دربارهی سفرش به فلسطین است. او در این اثر سعی کرده به زیبایی جزئیات دقیقی از زندگی روزمرهی مردم فلسطین ارائه دهد. از فقر و اسارت این مردم گرفته تا تبعیض، نابرابری و تحقیری که از سوی سربازان اسرائیلی و شهرکنشینها متوجه آنها میشود. «کلمهی «هماهنگی» از توافق اسلو (1992) میآید. هدف توافق این بود که سرویسهای امنیتی فلسطینی و اسرائیلی برای کنترل رفت و آمدها در مناطق با هم همکاری کنند. اما این هدف هرگز درست اجرایی نشد و حالا اسرائیلیها فقط با خودشان هماهنگ میکنند که چه کسی میتواند رد شود و چه کسی نمیتواند» (ص196). همچنین نویسنده در این اثر به خوبی سعی کرده شناخت خوبی از منطقه از لحاظ جغرافیایی و تاریخی به مخاطب بدهد و تنوع نژادی و مذهبی این بخش از جهان را به خوبی به تصویر بکشد. گاه نیز با زبان طنز و نگاه نقادانه باورها و عادات غلط دینی را به سخره گرفته و از آنها انتقاد میکند. گی دولیل که مدت یک سال در بخش عرب نشین فلسطین اشغالی سکونت داشته، به زیبایی و با حفظ بیطرفی تلاش کرده جزئیات مختلف زندگی در این سرزمین مقدس را به قلم و تصویر در آورد و درد و رنج مردم مظلوم فلسطین را نشان داده است. هر چند انتقاداتی نیز از جامعه فلسطینی و عادات متفاوت آنها که برایش غیر متعارف است، دارد. اگر چه این اثر برای مخاطب بزرگسال نوشته شده، اما نوجوانان نیز به راحتی میتوانند از اثر لذت ببرند چرا که همراهی متن و تصویر کمک میکند مخاطب بهتر و راحتتر مفاهیم مورد نظر نویسنده را درک کند.
مخاطب نوجوان با خوانش این اثر ضمن آموختن جزئیات دقیق از جغرافیا و تاریخ فلسطین و آشنایی با تنوع فرهنگی و مذهبی این سرزمین، به خوبی و از نگاهی بیطرف درد و مشکلات مردم سرزمینهای اشغالی را درک میکند و میتواند در این باره قضاوت کند. «شاید یهودیهای اسرائیل هم دارن مثل بچههای کتک خورده، رنجهایی که چندین نسل تحمل کردن رو به یه گروه دیگه از آدما تحمیل میکنن. اما اگه آدمهایی که امروز دارن آزار میبینن هم بخوان فردا آدمهای دیگه رو آزار و اذیت کنن، اون وقت این مشکل حالا حالاها حل نمیشه.» (ص69).
منابع:
-بیرانوند، شیوا (1389). نقش کمیک استریپ در رشد و خلاقیت کودکان. کتاب ماه کودک و نوجوان، مرداد 89، ص80-85.
-خلیفی، عادله (1394). همایش بینالمللی ترویج زبان و ادب فارسی. شهریور94. دانشگاه محقق اردبیلی.
-دولیل، گی (1400) سرزمین مقدس. عاطفه، احمدی. چاپ چهارم. تهران: اطراف.
لیلا خیامی