به نقل از «مهر»

همایش ملی فلسفه علم کلام در قم برگزار شد

تاریخ انتشار: ۱ آذر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۶۳۶۹۲۲

به گزارش خبرنگار مهر، هم‌زمان با روز جهانی فلسفه، همایش ملی فلسفه کلام بعد از ظهر پنج‌شنبه در محل تالار اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و رئیس شورای مدیریتی حوزه‌های علمیه استان تهران و سخنرانی آیت‌الله علی ربانی گلپایگانی از سخنرانان این همایش بودند که این همایش ملی فلسفه کلام به همت گروه کلام پژوهشکده حکمت و دین‌پژوهی با همکاری مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه، مرکز تخصصی کلام، انجمن علمی کلام اسلامی حوزه، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، دانشگاه معارف اسلامی، مرکز پژوهش‌های اسلامی صداوسیما، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، مجمع عالی حکمت اسلامی و جامعه المصطفی العالمیه برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بررسی فلسفه کلام و علوم انسانی- اسلامی

در ابتدای همایش آیت‌الله علی‌اکبر رشاد ضمن تشکر از شورای علمی این همایش و نهادهای همکار، اظهار کرد: کلام عبارت است از دانش استنباط عقاید دینی و دفاع از دین که این تعریف پیامدهای ارزشی و شناختی دارد. فلسفه دانش مولد عقاید بنیادین عقلی است و این تلقی از فلسفه مرز آن را با کلام مشخص می‌کند و فلسفه کلام اگر علم شده باشد علم مطالعه فرا نگر عقلانی دانش کلام برای دستیابی به احکام کلی این دستگاه معرفتی.

وی ادامه داد: فلسفه کلام نگرش فلسفی به دانش است نه به دین؛ فلسفه دین نگرش فلسفی به دین است و فلسفه دین علم مطالعه فرانگر عقلانی دین و امهات و منتهیات دینی است؛ بنابراین فلسفه دین کاری به دانش کلام ندارد و با هم تفاوت دارند. فلسفه کلام جزئی از فلسفه معرفت دینی است که معرفت دینی عبارت است از ماحصل تلاش اهل فن برای دستیابی به معارف دینی و استنباط معارف دینی است.

رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران با اشاره به اینکه کلام دانشی است که در جهت اثبات عقاید دینی با روش معتبر تولید شده، افزود: فلسفه کلام با فلسفه دین رابطه طولی دارند چون فلسفه کلام بخشی از فلسفه معرفت دینی است و معرفت دینی متأثر از مبادی و پیش‌فرض‌هایی که در فلسفه دین می‌پذیریم.

عضو شورای انقلاب فرهنگ تصریح کرد: برخلاف تصور رایج که می‌گویند علوم انسانی کاری به هست‌ها و نیست‌ها ندارد و قضایای تبیینی و توصیفی ندارد بلکه علوم انسانی از قضایای تبیینی- اخباری، تکلیفی- الزامی و تحسینی- ارزشی معطوف به رفتارهای جمعی و فردی آدمیان و مناسبات میان آن‌ها در ساحات مختلف تشکیل می‌شود.

آیت‌الله رشاد ادامه داد: علوم انسانی پاره‌ای از واقعیت‌ها را وصف می‌کند و بر اساس نگرش به آن قضایا سلسله قضایا و احکام تبیینی، الزامی و یا تحسینی صادر می‌کند. در علوم انسانی موجود قضایای فلسفی و معرفت‌شناختی داریم،  علوم انسانی وارد قضاوت در مورد دیگر علوم شده و از پایگاه جامعه‌شناسی به دیگر علوم و معرفت‌ها نگاه می‌کند.

عضو شورای انقلاب فرهنگی با طرح این سؤال که کلام چه نسبتی با علوم انسانی دارد؟ بیان کرد: کلام مبلغ مبادی نظری قضایای تبیینی اخباری علوم انسانی است، کلام کاری به قضایای تکلیفی مطرح‌شده در علوم انسانی ندارد در حالی که کلام قضایای تبیینی علوم انسانی را تولید می‌کند و مبنا در اختیار علوم انسانی- اسلامی قرار می‌دهد؛ فلسفه عهده‌دار تأمین مبانی هستی شناختی، معرفت‌شناختی، انسان اجتماع شناختی و ارزش شناختی علوم انسانی مطلق است. فلسفه دغدغه قدسیت ندارد و قضایای علوم انسانی صرف به اینکه مبتنی بر مبادی فلسفی کنیم، علم انسانی نمی‌تواند اسلامی شود بلکه زمانی اسلامی می‌شود که فلسفه اسلامی باشد و این برآیند باید با دین تطابق داشته باشد تا دینی قلمداد شود.

 حریم عقاید شیعه شدیدتر از همه مقاطع تاریخ آماج حمله است

وی ادامه داد: کلام ذاتاً یک علم دینی نیست بلکه برآیند آن باید دینی باشد و منکر خطا در کاربرد منطق و نقص و ضعف در مفسر و متکلم نیستیم که گزاره‌های به دست آمده منطبق با دین نباشد. فلسفه عهده‌دار تأمین مبانی است، البته س بستگی به این دارد کدام فلسفه را مبنا قرار دهیم.

رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با طرح این سؤال که معیار علم دینی چیست؟ گفت: علم دینی بحث چالشی است و به پختگی لازم دست نیافته است و جامعه نخبگانی به استقرار در این مسئله دست نیافته‌اند و به همین دلیل تلقی‌های متفاوتی ایجادشده است. یکی می‌گوید همین علوم انسانی، اسلامی است که از سر جهل چنین حرفی زده. علوم انسانی موجود را تهذیب می‌کنیم که دقیق نیست چون علوم انسانی دستگاه است و نمی‌توان آن را تهذیب کرد.

آیت‌الله رشاد در بخش پایانی سخنانش خاطرنشان کرد: حریم عقاید شیعه شدیدتر از همه مقاطع تاریخ آماج حمله است و فقیهان و حکیمان حوزه باید راهنمایی کنند تا اولویت‌بندی کنیم. برداشت بنده این است که اصل و فرع و اولی و غیر اولی جای هم دیگر را می‌گیرند و به یک نکته جزئی حساسیت نشان می‌دهیم و متأسفانه گاهی مطالبی در دنیا مطرح می‌شود که اساس تشیع مانند علم و عصمت امام موردتهاجم قرار می‌گیرد، قرآن خواب‌وخیال انگاشته می‌شود و از برخی بزرگان هیچ‌گونه عکس‌العملی نمی‌بینیم که باعث می‌شود ما طلبه‌ها احساس بی‌پشتوانگی کنیم.

فلسفه علم کلام

در ادامه این همایش آیت‌الله علی ربانی گلپایگانی با اشاره به اینکه مجموعه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یک مجموعه پر برکت و مفید برای جامعه علمی و دینی است و بر اساس ضرورت تشکیل شده و در مقابل هجمه‌های سکولار و دین ستیز قد علم کرده و صاحبان قلم را گرد هم آورده است، اظهار کرد: هفته وحدت ضرورت اجتماعی است و ابتکار حضرت امام بود و ما نیز به سهم خود باید نگرش تخریب و تفرقه نداشته باشیم.

وی ادامه داد: فلسفه علم کلام زیر مجموعه فلسفه علم است و فلسفه علم زیر مجموعه فلسفه مضاف است و فلسفه مضاف زیر مجموعه فلسفه است. در کتاب «عقل و اعتقاد دینی» آمده است اگر به فلسفه نگاه تاریخی داشته باشیم، همواره در هر زمینه با این سه ویژگی تمایل به وضوح (واضح نگری)، نگرش نقادی، نگرش استدلال گرایی و پرهیز از ترجیح سلیقه شخصی و تصدیق جمعی همراه است.

این استاد حوزه علمیه با طرح این سوال که فلسفه مضاف با مطلق چه نسبت یا فرقی دارد؟ افزود: اگر مقام ثبوت را در نظر بگیریم فلسفه غیر مضاف نداریم، فلسفه‌های مضاف موضوعش ذکر می‌شود مثلا فلسفه هنر، منطق، سیاست، تاریخ و غیره یعنی فلسفه مضافی را پیدا نمی‌کنید که موضوع آن ذکر نشود. فلسفه ای که مطلق نداشته باشد نداریم و کلمه فلسفه در زمان معاصر به همان فلسفه اولی گفته می شود.

آیت الله ربانی گلپایگانی گفت: فلسفه علم کلام ذیل دسته‌ای است که مضاف الیه اش یک علم است، فلسفه علم یعنی پژوهش منصانه، نقادانه و عقلانی درباره یک رشته علمی مانند علم کلام و یا هر علم دیگری و فلسفه علم زیر مجموعه فلسفه مضاف است و یک کاربرد آن خاص و دیگری آن عام است.

وی با اشاره به اینکه فلسفه علم کلام پژوهش فیلسوفانه درباره علم کلام است، خاطرنشان کرد: علم کلام یعنی تعیین، تبیین، اثبات و دفاع (پاسخ‌گویی به شبهات و سؤالات) عقاید دینی؛ فلسفه علم کلام چه پیشینه‌ای دارد؟ پیشینه اصطلاح آن جدید است و جامعیت اگر مراد نام آن باشد چند سال بیشتر از عمرش نمی‌گذرد اما اگر مراد پرداختن به مسائل فلسفه علم کلام است مرحوم لاهیجی در کتاب گوهر مراد و شهید مطهری نیز در آثارشان مسائل کلامی را ذکر کرده‌اند و متقدمان از اهل سنت و اهل تشیع نیز به آن پرداخته‌اند.

قابل‌ذکر است ارائه مقالات برگزیده توسط برخی از استادان حوزه و دانشگاه از دیگر برنامه‌های این همایش ملی بود.

کد خبر 4465914

منبع: مهر

کلیدواژه: علم کلام فلسفه اسلامی فلسفه دین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۶۳۶۹۲۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ضعف جریان حوزوی و علوم انسانی اسلامی در به تصویر کشیدن اندیشه خود

به گزارش خبرگزاری مهر، مسعود معینی پور در اولین جلسه از سلسله نشست‌های اکران، نقد و ایده پردازی تولید فیلم از دیدگاه اندیشه اسلامی که در سالن نمایش معاونت فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد تصریح کرد: ایده اصلی اندیشه سینما عمومی کردن اندیشه و تحلیل‌های اندیشه‌ای و دانایی است.

وی با بیان اینکه فیلم تولید روایت می‌کند، داستان می‌سازد و جهان خلق می‌کند و در افکار عمومی و جامعه تأثیرگذار است افزود: اساتیدی که در حوزه علوم انسانی اسلامی و اجتماعی فعالیت دارند، اگر نتوانند جهانی خلق کنند و فضای ذهنی و داشته‌های علمی خودشان را برای دیگران و جامعه بیان کنند زبان الکنی خواهند داشت و با دیگران نمی‌توانند گفتگو کنند.

عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع) اضافه کرد: کما اینکه اگر نتوانند چیزی که دیگران ساخته‌اند از یک جهان جدید را ببینند و تحلیل و بررسی و نقد انجام دهند، کر و کور خواهند بود.

وی بیان داشت: پس مجبوریم کسانی که در حوزه علوم انسانی اسلامی فعالیت دارند و تجربیاتی در تخصص خود کسب کرده‌اند را با عرصه فیلم و سینما آشنا کنیم و هم اینکه انگاره‌های اساتید درباره فیلم را ارائه بدهیم.

معینی پور اظهار داشت: اگر کسی بخواهد به صورت تخصصی به نقدها بپردازد، باید به نقدهایی که نوشته شده مراجعه کند اما ما در سینما اندیشه از منظر اندیشه‌ای در حوزه تخصصی خودمان و با یک رویکرد علمی – اندیشه‌ای به فیلم‌ها نگاه می‌کنیم.

وی با بیان اینکه فیلم جهان خلق شده کسی است که آن فیلم را ساخته و این جهان باید آسیب شناسی شود گفت: چارچوبی که بر اساس آن می‌بایست به این فیلم‌ها نگاه کرد رمزگانی دارد که شامل رمزگان فنی و سرگرمی و تکنیکی و تلفیقی از فرم و محتوا می‌شود.

معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی عنوان داشت: اصحاب اندیشه و علم در حوزه فرهنگی باید به زبان عوام و تولید تصویر از اندیشه‌هایشان توجه کرده و ارائه آنها را یاد بگیرند که یکی از ضعف‌های جدی جریانات حوزوی و علوم انسانی اسلامی در ایران است که بلد نیستند اندیشه‌شان را به تصویر بکشند.

وی تصریح کرد: ما در انتقال اندیشه و مضامین دینی بلد نیستیم آنها را به تصویر بکشیم و از معضلات اصلی محسوب می‌شود و فرم‌های محدود – روش‌های گفتگوی محدود – تعامل با عرف بسیار محدود و هم اینکه بلد نیستیم با دیگران چگونه به تفاهم برسیم و خوب بشنویم.

معینی پور یکی از مزیت‌هایی که عالمان دینی در گذشته داشته‌اند را تعامل و ترابط با عموم مردم دانست و گفت: یکی از مظاهر مدرنیته و یکی از خواسته‌های مدرنیته که درباره ما اعمال شده این است که روز به روز از عرف جامعه و فضای عمومی جامعه فاصله گرفته‌ایم و تبدیل به یک طبقه شده‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: طبقه فکر و اندیشه و طبقه علم و این تعامل در سینما اندیشه شکل خواهد گرفت و اندیشه و تحلیل‌های اندیشه‌ای و دانایی در حوزه سینما عمومی خواهد شد.

در ابتدای این نشست نیز، حمید بایرامی دبیر علمی این نشست نیز با بیان اینکه سینما در دنیای امروز، به عنوان یک وسیله‌ی قدرتمند برای انتقال اندیشه‌ها، ارزش‌ها و دیدگاه‌ها به جوامع مختلف شناخته می‌شود گفت: از طرفی، فیلم‌های ساخته شده در جوامع غربی، با تمرکز بر موضوعات مختلف، تأثیرات عمیقی بر باور و ناخودآگاه جوانان و نسل‌های جدید گذاشته و می‌گذارد.

وی افزود: خلائی که در نظام جمهوری اسلامی ایران وجود دارد این است، با اینکه صاحبنظران و اندیشمندان اسلامی در برهه‌ای با استفاده از ابزارهایی که قابلیت انتقال اندیشه را داشته توانسته‌اند این امر را محقق کنند و پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) از جمله این انتقال اندیشه‌هاست اما با اینکه ابزارهای انتقال اندیشه به جامعه و مردم با گذشت زمان به لحاظ کمی و کیفی پیشرفت روزافزونی داشته ولی به نظر می‌رسد، اندیشه‌های ناب انقلاب و نظام جمهوری اسلامی به خوبی به جامعه و مردم منتقل نمی‌شود.

دبیر علمی سلسله نشست‌های سینما اندیشه گفت: ما در این برنامه‌ها در صدد هستیم با استفاده از توان علمی اساتیدی که در تخصص خودشان از جمله صاحبنظران و اندیشمندان محسوب می‌شوند، استفاده کنیم و تا حدودی به این خلاء و مساله موجود در کشور بپردازیم.

کد خبر 6089777 فاطمه علی آبادی