به نقل از «ایکنا»

ابعاد وحدت مبتنی بر عینیت‌های جامعه جهانی نیست/ پیوند میان فقه شافعی و جعفری تقریب نیست

تاریخ انتشار: ۵ آذر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۶۷۵۵۷۵

نجفعلی میرزایی، عضو هیئت علمی و مشاور عالی رئیس دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه در گفت‌وگو با ایکنا به ارائه توضحاتی در زمینه وحدت در جوامع اسلامی پرداخت و در پاسخ به این سؤال که مفهوم عینی وحدت در دنیای معاصر چیست و جه اتفاقی بیاد رخ دهد تا وحدت به معنای عینی بوجود آید؟ بیان کرد: برای عینت بخشیدن و ایجاد وحدت و همگرایی میدانی و واقعی در جامعه اسلامی، باید این جامعه و جوامع اسلامی و وضعیت‌ کنونی فرهنگی، تمدنی و اجتماعی آنها را با دقت رصد کنیم و بشناسیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در نتیجه پیش فرض و پیش شرط تحقق میدانی همگرایی اسلامی، شناخت این میدان و رصد این اوضاع جهان اسلام است و این دقیقا یکی از آن نقاط آسیب دیده و ضعف پروژه وحدت است.
وی در ادامه تصریح کرد: بسیاری از ابعاد وحدت و تقریب اسلامی، نه مبتنی بر واقعیات و عینت‌های جامعه جهانی، بلکه مبتنی بر تحقیقات کتابخانه‌ای و مشترک‌گیری بین مذاهب است که این نیز پاسخ‌گو نیست. اینکه ما بیاییم و نقاط مشترک مذهب فقهی شافعی یا حنفی را با مذهب جعفری از کتاب‌های فقهی، کلامی استنباط کنیم و آن را گام مهمی در تقریب تلقی کنیم، این تصور دقیقی نیست.
میرزایی در پاسخ به چرایی این مسئله بیان کرد: چون اساسا مطالب مطرح شده در تاریخ فقه مذاهب و در تاریخ کلام مذاهب، ناظر و معطوف به عینیت‌های روز جهان اسلام نیست که تقریب یا عدم تقریب و همگرایی یا واگرایی در آنها اثر مستقیمی روی وضعیت جامعه داشته باشد.
مدیر عامل سابق خانه کتاب ایران در ادامه تصریح کرد: امروز معضل جامعه جهانی اسلام عدم تفاهم در عرصه سیاست، اقتصاد، فرهنگ، تمدن و توسعه است. یعنی تقریب ما، تاکنون با رویکرد تاریخی و اشتراک‌گیری از گزاره‌ها و اندیشه‌های تاریخی شکل گرفته است. در صورتی که تقریب و آن اخوت اسلامی که حضرت امام(ره) طرح می‌کردند یک اخوت تمدنی است. یعنی ما در جامعه متکثر المذاهب مسلمانان، با جهت‌نما و غایات تمدن امروز و نوین، ایجاد همگرایی کنیم. این مسئله فضا را بسیار تغییر خواهد داد. در نتیجه ضمن تاکید بر اینکه ما از فقدان یا ضعف عینیت اجتماعی در پروژه‌های تحقیق رنج می‌بریم، پیشنهاد بنده ایجاد یا تزریق رویکردهای تمدنی اجتماعی و سیاسی معاصر به همه بدنه جهان اسلام است.
رایزن سابق فرهنگی ایران در لبنان در پاسخ به اینکه علت این اشکال چیست بیان کرد: به نظر من علت، نبود یک پارادایم و گفتمان تمدنی مشترک در بین مسلمان است. به عنوان نمونه شما فکر کنید که 5 برادر، عضو یک خانواده هستند اما رویکردهای مختلفی دارند. اما اینها پروژه مشترکی ندارند، لذا مدام به اینها القا می‌کنید که شما اختلاف دارید و ما باید این را رفع کنیم. اگر این اختلاف‌ ستیزی معطوف به وجود طرح مشترکی بین آنهاد نباشد مشکلات را زیادتر می‌کند.
وی در ادامه افزود: یعنی شرایط مسلمانان با فراخوان‌های تقریب‌المذاهبی بیشتر شده است. بنده در کشورهای تونس و الجزایر حضور داشته‌ام و تقریبا تمام عرب‌ها و مسلمانان می‌گویند، ما قبل از شما و انقلاب ایران و طرح‌های وحدت، نمی‌دانستیم شیعه و سنی چه فرقی با یکدیگر دارند و اکنون می‌فهمیم که فرق اینها چقدر زیاد است. در حالی که به آنها می‌گویم که همان روال قبلی درست بود، شما قبلا جعفری را نیز مانند شافعی می‌دیدید و می‌گفتید اینها نیز مسلمان هستند.
میرزایی بیان کرد: امروز باید با یک نگاه ایجابی به سمت تحقق وحدت برویم نه با نگاه سلبی، نگویم وحدت نداریم و باید وحدت درست کنیم، این درست نیست. ما باید بگوییم که پروژه و پارادایم‌سازی تمدنی برای مسلمانان داریم. ما می‌خواهیم این 2 میلیارد مسلمان، نه نهادهای دینی قاهره، ریاض، مدینه، قم و نجف، بلکه این 2 میلیارد که تشکیل دهنده امت مسلمان هستند پیشرفت کنند در حالی که در عرصه فرهنگ، عرصه‌های نرم و سخت و در تصمیم‌سازی بین‌المللی و نهادهای جهانی و در مسائل مختلف، شاخص‌های توسعه‌ای آنها بسیار افت کرده و پایین است.
وی در ادامه افزود: یعنی برای این 2 میلیارد نفر مسلمان در اتاق فکرهای کلان استراتژیک قدرت‌های استعماری، استکباری و نهادهای بین المللی تصمیم‌سازی می‌شود. این نگاه، اقتضاء همگرایی و هم بستگی متفاوتی دارد. یعنی برای اینکه ما اختلاف داریم و سر این اختلافات با یکدیگر می‌جنگیم، برای این مسئله به دنبال وحدت نیستیم. وقتی می‌گوییم آقای سنی، منِ شیعی با شمایی که سنی هستید به دنبال آزادسازی فلسطین هستیم، یعنی مسئله کنونی ما عایشه و صحابه نیست. آقای سنی اگر از دو شیعی نادان صدایی شنیدی که ‌این کار کردند یا مثلا من به عنوان شیعی رفتارهای وهابیت را دیدم، اینها نباید باعث شود پروژه وحدت را در قامت چنین عملیات‌های ایذایی بنویسیم و تمرین کنیم. باید قامت طرح تمدنی، همراه رویکردهای استعمار ستیزانه باشد.
میرزایی بیان کرد: شیعیان و سنی‌ها و غیر شیعیان وحتی سکولارها و ... و به یک معنا تمام اعضای این امت مسلمان و عرب باید برای تحقق وضعیت جدید تمدنی اقدام کنند و چون موانعی برای بسیاری این اینها داریم ما می‌توانیم به صورت مشترک کار کنیم. مثلا بنده در پروژه وحدت، وحدت علمی جهان اسلام را طرح کرده‌ام و الآن نیز به عنوان کانونی‌ترین پیشنهاد خود همین را عرض می‌کنم.
وی در ادامه تصریح کرد: در حال حاضر جای پروژه وحدت علمی جهان اسلام خالی است. یعنی منابعی داریم که همان قرآن کریم و سیره پیامبر(ص) با خوانش‌های مذاهب به صورت مختلف است، یعنی قرآن با تفسیر شیعی یا سنی را داریم و قرآن منبع همه ما است همه در آن می‌توانیم اجتهاد کنیم. ما سیره و سنت را داریم و ما می‌توانیم به این 2 میلیارد مسلمان بگوییم که شما باید یک قانون اساسی دانش‌بنیان در حوزه جامعه‌شناسی، اقتصاد، فرهنگ و تمدن داشته باشید اما این را نداریم. ما باید این کار را انجام بدهیم، یعنی بیاییم دیپلماسی علمی و همگرایی دانش‌بنیان بین مسلمانان برای تحقق تمدن ایجاد کنیم که این هم یک مدل وحدت است.
میرزایی بیان کرد: همه وحدت این نیست که ما بیاییم با مذاهب تاریخی فقه و کلام نقاط مشترک را جمع کنیم، بلکه وحدت تمدنی و وحدت علمی که عامل رشد و توسعه دانش در جهان اسلام شود و همچنین وحدت سیاسی و اجتماعی که مفهوم امت، مخرج مشترک تمام مذاهب باشد را پیگیری کنیم. یعنی من به مصالح امت ملتزم باشم، سنی هم به مصالح امت ملتزم باشد. اما اینجا مسئله اصلی و کانونی شیعی نیست، چنانکه سنی هم نیست. اینجا مسئله اصلی امت و منافع استراتژیک امت است.
عضو هیئت علمی و مشاور عالی رئیس دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه در ادامه افزود: ما می‌توانیم فقه تامین کننده تمدن به طور مشترک ایجاد کنیم، منِ قمی با یک الازهری و با یک زیدی و عربستانی و حتی سلفیت می‌توانیم با یکدیگر تعاملی کنیم که خروجی ما یک شعار تقریبی نباشد، بلکه خروجی ما به تعبیر مقام معظم رهبری دکترین و گفتمان، بحث جریان‌سازی و گفتمان‌سازی را مطرح کنیم که بسیار هم خوب جواب می‌دهد. چون در الگوهای سنتی تقریبی، متاسفانه بازیگر اصلی این کارهای تقریب سنتی، فقط روحانیون و عالمان دینی مذاهب هستند. به طور طبیعی منابع تحقیق تقریب هم منابع دینی و اخبار آحاد و منابع تاریخی است.
وی بیان کرد: ولی در رویکرد تمدنی و رویکرد توسعه و پیشرفت، به دنبال الگوی توسعه تمدن و پیشرفت جهان اسلام هستیم. متاسفانه چون این الگو را در جهان اسلام با مقیاس جهان اسلامی نداریم، لذا رویکردها ملی می‌شوند. یعنی ایرانی‌ها در حال حاضر به صورت جدی به دنبال طرح پیشرفت و توسعه رشد و پیشرفت ایرانی ـ اسلامی هستند و سوال اصلی اینجا است که آیا با پروژه وحدت و همگرایی تمدنی، پروژه علمی تمدنی در جهان اسلام و یا با پروژه امت ـ تمدن، آیا با این عنوان‌ها نمی‌توانیم که جناح‌های فکری و جناح‌های اجتهادی مسلمانان را حول پروژه‌های عینیت‌گرا جمع کنیم؟ قطعا می‌توانیم اما شرط آن این است که این پروژه تقریب از محدودنگری یا تنگ‌نظری ایدئولوژیکی مذهب‌گرا خلاص شود و یک فضای پهنه تمدنی اسلامی ـ جهانی غایت همه مذاهب ما باشد و به مذاهب به عنوان خوانش‌ها و تفسیرهای مختلف از قرآن و سنت نگاه کنیم.
میرزایی در ادامه تصریح کرد: رویکرد امت ـ تمدن تمام پروژه تقریب را در منابع، طرح‌ها، سیاست‌ها، خط مشی‌ها در عناصر و منابع انسانی شرکت کننده، دستخوش تحول می‌کند. ما الان باید مرحله جدید طرح همگرایی مسلمانان جهان را در بستر تاریخی چالش‌هایی که قدرت‌های جهان دارند علیه جهان اسلام ایجاد می‌کنند داشته باشیم و در این بستر و در این زمینه تاریخی مشق تقریب را بنویسم.
وی در ادامه افزود: در بحث چالش‌های نرم ما امروز با یک جنگ جهانی واقعی نرم و فرهنگی دست و پنجه نرم می‌کنیم، اما ادبیات مشترکی برای دفاع کیان امروز تشیع در معرض خطر نیست. تسنن در معرض خطر نیست، امروز اساس اندیشه اسلامی و اساس ظرفیت‌ها و قدرت‌های تمدن ساز، انسان‌ساز، جامعه‌ساز، عدالت‌ساز مورد خطر است. یعنی تحقق‌بخش مبانی ارزش‌ها، هنجارها، اخلاقیات، اعتدال، میانه‌روی، پیشرفت و این قبیل مسائل به عنوان بزرگترین ظرفیت‌های مبتنی بر حکمت، عقلانیت و معنویت اسلامی در معرض تهدید قرار گرفته و ما باید پروژه‌های تقریب را برای مبارزه و مواجهه با این چالش‌ها در نظر بگیریم.
میرزایی بیان کرد: سوال من این است که آیا می‌توانیم مذهبی را از مذاهب استثنا کنیم و بگوییم این مذهب برای همگرا شدن و هم افزایی فکری ایجاد کردن با مذاهب دیگر ظرفیت ندارد‌؟ واقعا چنین مذهبی را نمی‌شناسم. به نظر من حتی مذهب حنبلی، شافعی، حنفی، مالکی و همه مذاهب می‌توانند به عنوان سرمایه‌های جهان اسلام برای تفسیر، تاریخ و حدیث و ... تلقی شوند. شرط آن این است که ما یک مرجعیت و حاکمیت خاصی نداشته باشیم. ما بگویم مرجعیت و حاکمیت از نظر اسلامی قرآن است و قرآن حاکم باشد. مرجعیت قرآنی را همه مسلمانان بپذیرند. اگر من با مرجعیت قرآنی نقد کردم کسی به این نقد اعتراضی نکند. مرجعیت گفتمان و گفت‌وگوی بین جناح‌های جریان‌های جهان اسلام، مرجعیت مشترک قرآن باشد نه اینکه مذاهب خودشان را به عنوان مرجعیت گفت‌وگو و داد و ستد فکری تلقی کنند. لذا این مرحله حساس کنونی را باید با بازنگری در سازه‌ها و ساختارهای سنتی تقریب انجام بدهیم.
وی در ادامه افزود: یعنی در دوران قبل از انقلاب اسلامی پروژه‌ آیت الله بروجردی، تقریبی با همین مدلی که الان انجام می‌دهیم بود، آن زمان پروژه تقریب بین قم و الازهر بین آیت الله بروجردی و مرحوم شلتوت بود که توجیه تاریخی و عقلانی دارد اما آیا آن مدل تقریب سنتی و آئین‌گرا و مذهب‌گرا در عصر امام خمینی(ره)، در عصر تمدن‌سازی عصر تمدن نوین اسلامی پاسخ‌گو است؟ به نظر من خیر. باید بازنگری در این پروژه داشته باشیم تا در عینیت‌ها و میدان جهان اسلام ظرفیت‌های تمدنی مسلمانان در صورت هم افزا و انضمامی به سمت تحقق اهداف پیش برود.
میرزایی در ادامه به بیان نکاتی مهم پیرامون تقریب اشاره و بیان کرد: نکته‌هایی که در باب تقریب هست بسیار گسترده است. یعنی واقعا نکاتی هستند که نیاز به تفهیم دارند و من فقط تلاش می‌کنم به یک یا دو نکته که راهبردی هستند اشاره کنم. یک نکته این است که مطمئن باشید امروز جنس ابَر چالش‌های علیه جمهوری اسلامی جنس فراملی و جهانی و منطقه‌ای است. مبارزه با این ابَر چالش‌های علیه نظام ما به جز با رویکرد همگرا، انضمامی و پیوستگی ظرفیت‌های مسلمانان در عرصه‌های عینی به جز اینها امکان ندارد. یعنی امروز مسئله همگرای تمدنی پرهیز از ورود به بحث‌های تاریخی به عنوان یک ضرورت وجودی و امنیتی برای تجربه انقلاب اسلامی تلقی شود. ما بدون وجود چتر حمایتی امت اسلامی آسیب پذیر هستیم.
عضو هیئت علمی و مشاور عالی رئیس دانشگاه جامعه المصطفی العالمیه تصریح کرد: یعنی اگر ما همین طور در این فضای عجیب و قریب ایران هراسانه و شیعه هراسانه ادامه بدهیم و سیبل تمام جریان‌های رسانه‌ای در داخل جهان اسلام باشیم، آسیب‌پذیر می‌شویم. لذا مسئله تقریب یک گام به سمت تحقق تمدن است. با رویکردهای مذهبی و رویکردهای خاص گروه گرایانه، طائفه‌ای، قومی‌ نمی‌شود چترهای بزرگ جهانی درست کرد و امروز ما یا مسیر دولت ـ ملت یا مسیر پروژه تمدن امت را پیش‌رو داریم. شما نمی‌توانید نوع سومی را اختراع کنید، از نظر ما امروز سرنوشت پروژه دولت ـ ملت این بستگی به معادلات جهانی و منطقه‌ای دارد. یعنی یک دولتی نمی‌تواند بگوید که من داخل مرزها هستم و افق‌ 50 ساله برای خودم می‌نویسم.
وی در ادامه افزود: امروز جهان اسلام بایستی به عنوان چتر اصلی حمایت کننده پروژه‌های بین‌المللی و جهانی جمهوری اسلامی تلقی شود. در داخل کشور خودمان هم ما تا این لحظه چتر تمدنی یا مرجعیت تمدنی برای تعامل بین مذاهب نداریم. نیاز داریم که از این رویکرد مذهب‌گرا که متاسفانه در کشور ما ترویج می‌شود و تثبیت هم می‌شود از این دست برداریم و به اهل بیت(ع) به عنوان مذهب و اهل مذاهب نگاه نکنیم. اهل بیت(ع) مرجعیت مشروعیت‌بخش تفسیر اسلام هستند و مذهب مقوله ثانوی است ما باید به حاکمیت سه‌گانه قرآن، سنت، و اهل بیت(ع) بپردازیم و به نظر من جهان اسلام پذیرای این سه‌گانه است.
میرزایی در پایان بیان کرد: یعنی هیچ مذهبی از مذاهب قائل به مبارزه یا مواجهه با اهل بیت(ع) نیست، قائل به مواجهه با شیعیان هستند ولی برای اهل بیت(ع) این محدودیت را نداریم. یعنی ما می‌توانیم نرم افزار تشیع را در کثرت غیر مذهبی مثل کثرت علوم انسانی و کثرت نظام‌سازی تمدنی به جهان اسلام ارائه بدهیم.
انتهای پیام

 

منبع: ایکنا

کلیدواژه: خبرگزاری قرآن اندیشه وحدت تقریب مذاهب انقلاب اسلامی جهان اسلام فقه حنفی شافعی جعفری شیعه سنی وحدت اسلام امت اسلام

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۶۷۵۵۷۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هوش مصنوعی فرصتی مهم در توسعه و پیشرفت است

به گزارش خبرنگار مهر، آیت‌الله غلامعلی صفایی بوشهری بعد از ظهر دوشنبه در نخستین کنفرانس دوسالانه بین‌المللی هوش مصنوعی و علوم داده در دانشگاه خلیج فارس بوشهر، تحولات تاریخ انسان در ابعاد گوناگون را برشمرد و افزود: تحولات و پیشرفت بشر همواره با علم و دانش توأم بوده و فناوری در توسعه جامعه امری مهم است.

نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه بوشهر آینده جهان را آینده فوق‌العاده علمی دانست و تأکید کرد: نقش هوش مصنوعی در مدیریت علمی نظم نوین آینده جهان بسیار مهم و اثربخش است.

وی با بیان اینکه هوش مصنوعی یک فرصت مهم در توسعه و پیشرفت در همه ابعاد است، افزود: پایه مهم هوش مصنوعی، داده است که توجه به این مهم در مراکز علمی و پژوهشی امری مهم و اجتناب‌ناپذیر است.

وی اضافه کرد: باید مدیریت علمی در جامعه بر اساس هوش مصنوعی پایه‌گذاری شود.

کد خبر 6085765