مفهوم غریب واژه گفت‌وگو در جامعه ایران/ واژه‌ای که بیشتر لفاظی ایدئولوژیک است تا راهبرد
تاریخ انتشار: ۱۷ آذر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۱۸۵۷۳۵۵
بسیاری معتقدند جامعه ایران اکنون دچار مشکل بزرگ کمبود گفت‌وگو است، بسیاری دیگر اما معتقدند کمبود گفت‌وگو در آینده‌ای نزدیک دامن جامعه ایران را خواهد گرفت. اما نعمت الله فاضلی، انسان شناس معتقد است بسیاری از آنهایی که از گفت‌وگو حرف می‌زنند حتی تعریف درستی از مفهوم واژه گفت‌وگو ندارند.
اما به راستی «گفت‌وگو» واژه‌ای که بسیاری بی‌مهابا آن را بر زبان می‌آورند و بر لزوم تحقق آن در جامعه تأکید دارند به چه معنی است؟
نعمت الله فاضلی، دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در گفت‌وگو با ایکنا؛ گفت‌وگو را معنی کرد و گفت: واژه گفت‌وگو یکی از مبهم‌ترین واژه‌هایی است که در زندگی روزمره به کار می‌رود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
حرف‌هایی که گفت‌وگو نیستند
وی ادامه داد: مردم و حتی گاهی مدیران و روزنامه نگاران واژه گفت‌وگو را در معنایی به کار می‌برند که شبیه مفهوم گپ زدن، مذاکره کردن، چانه زنی و بحث کردن است. به این معنی که گفت‌وگو یعنی عده‌ای در محلی با هم حرف می‌زنند و چیزهایی می‌گویند. این اقدامات البته صحبت کردن، چانه زدن، مذاکره، معامله کردن و مفاهیمی از این دست هستند اما گفت‌وگو نیستند.
فاضلی با اشاره به اینکه بعید می‌داند اگر از مردم، بسیاری از مدیران و روزنامه نگاران بپرسیم که گفت‌وگو یعنی چه؟ پاسخ روشنی برای آن داشته باشند، اظهار کرد: گفت‌وگو در معنایی که طی دهه‌های اخیر در علوم اجتماعی، نظریه اجتماعی و فلسفه به کار می‌رود، به معنای مفهوم انتقادی است که به منظور گسترش ارزش‌های جدید در زمینه مدارا، صلح، تسامح و سیاست چند فرهنگ گرایی و توسعه دموکراسی به وجود آمده است.
وی گفت‌وگو به مثابه مفهوم انتقادی را اینگونه تعریف کرد: گفت‌وگو به مثابه مفهوم انتقادی به این معنی است که گروه‌هایی که با یکدیگر اختلاف و تفاوت جدی و معنادار دارند، توانایی، قابلیت، فضا و امکان این را پیدا کنند که بتوانند تفاوت‌های یکدیگر را به رسمیت شناخته و با حفظ تفاوت‌ها زندگی مسالمت آمیز و مشترک و فعالیت‌های شغلی، اجتماعی و سیاسی همراه با مدارا داشته باشند.
گفت‌وگو تولید سخن کردن نیست/ مفهوم انتزاعی نیست
نویسنده کتاب «تجربه تجدد» تأکید کرد: گفت‌وگو به معنای چانه زدن، دور هم جمع شدن و حرف زدن، مذاکرده کردن، فهم کردن و تولید سخن کردن نیست. گفت‌وگو مفهوم انتزاعی نیست که برای توضیح موقعیت‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی به کار می‌رود که در آن تفاوت‌ها به رسمیت شناخته نمی‌شود و نهادها، سازمان‌ها، قوانین و شیوه اداره جامعه اجازه نمی‌دهد تا افراد، گروه‌ها، نهادها و سازمان‌ها بتوانند بر اساس اصل به رسمیت شناختن تفاوت‌ها از حقوق برابر، منصفانه و عادلانه بر پایه ارزش‌های دموکراتیک و شهروندی برخوردار شوند.
وی گفت‌وگو را به معنای سخنرانی کردن، مسابقه برای سخنرانی بهتر، یا به معنای آشتی برقرار کردن میان افرادی که با یکدیگر قهر هستند، یا به معنای سخن گفتن به جای عمل کردن هم ندانست و اظهار کرد: گفت‌وگو به معنای این نیست که به کمک این واژه سرپوشی بگذاریم بر روی نابرابری‌ها، تبعیض‌ها و ستم‌هایی که به طور قانونی و حقوقی به افراد و گروه‌ها روا داشته می‌شود.
چرا گفت‌وگو به معنای گپ زدن نیست؟
اما چرا گفت‌وگو به معنای گپ زدن نیست؟ فاضلی تشریح کرد: در گپ زدن ما تلاش می‌کنیم تا خودمان را تخلیه کرده و از هر دری سخنی بگوییم. گفت‌وگو به معنای مذاکره و چانه زدن هم نیست. در مذاکره ما معامله می‌کنیم و بر اساس منافع خود چیزی را می‌دهیم و چیزی را می‌گیریم. گفت‌وگو به معنای تلاش برای فهمیدن دیگری که به طور بنیادی با ما تفاوت دارد و ما پذیرفته‌ایم که بر روی او شمشیر نکشیم، او را به نام قانون یا با زور محدود نسازیم و به آنکه به ما تفاوت دارد فرصت دهیم تا بتواند از حق قانونی برابر، حقوق شهروندی، حق بشر و فرصت برای ایجاد اتحادیه، سندیکا و نمایندگانی که حقوق آنها را نمایندگی کنند داشته باشند، است.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا بر اساس این تعریف گفت‌وگو در جامعه ما وجود دارد یا خیر؟ گفت: نکته کلیدی در بیان نیاز جامعه به گفت وگو ندانستن مفهوم دقیق واژه گفت‌وگو حتی در میان تعدادی از خبرنگاران و اصحاب رسانه است. در جامعه ما گفت‌وگو هست و گفت‌وگو نیست. در جامعه ایران بیشتر از هر جای دیگری مردم با هم صحبت می‌کنند این صحبت کردن‌ها، تعریف کردن‌ها و نوشتن‌ها گفت‌وگو نیست. گفت‌وگو صرفاً به موقعیتی گفته می‌شود که چند گروه متفاوت و دارای سبک زندگی، ارزش‌ها، زبان، نژاد، قومیت و یا حتی ملیت متفاوت فرصت این را پیدا کنند تا با یکدیگر بتوانند درباره تفاوت‌هایشان برای رسیدن به یک همکاری و ارزش‌های مشترک و زندگی همراه با صلح و پیشرفت، کار و زندگی، گفت‌وگو کنند.
گفت‌وگو یعنی حق و امنیت کافی داشتن برای بیان نیاز، آرزو و افق انتظارات
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ادامه داد: گفت‌وگو یعنی اینکه جامعه ظرفیت و آمادگی پذیرش و به رسمیت شناخته شدن تفاوت‌ها را پیدا کند به نحوی که هر گروهی اعم از دینی، جنسیتی، قومی، نژادی، زبانی یا ملیتی بتوانند خواسته‌ها، نیازها، آرزوها و افق انتظاراتشان را به صورت رسمی و علنی از طریق نمایندگانشان در روزنامه‌ها، مجلس یا سازمان‌ها ابراز کنند و برای پیگیری حقوق خود، حق و امنیت کافی داشته باشد.
وی با تأکید بر اینکه گفت‌وگو به معنای حرافی و پرسخنی نیست، گفت: واژه گفت‌وگو به معنای مفهومی انتقادی برای برملا ساختن یا آشکار کردن موقعیت‌هایی است که حقوق گروه‌های اجتماعی که دارای تفاوت‌هایی هستند تضییع شده و نوعی تبعیض بر علیه آنها اعمال می‌شود یا اینکه تفاوت‌های آنها به رسمیت شناخته نمی‌شود و به دلیل اینکه آنها در سبک زندگی یا در شیوه لباس پوشیدن، غذا خوردن، سخن گفتن یا در نژاد و زبانشان متفاوت هستند به حاشیه رانده می‌شوند.
گفت‌وگو کردن مفهوم انتقادی است
فاضلی گفت‌وگوکردن را مفهومی انتقادی دانست و افزود: گفت‌وگو کردن مفهومی انتقادی است که می‌خواهد به نحو ایجابی فرصتی فراهم کند تا جامعه متوجه شود که چگونه صداهای گوناگون، ناشنیده باقی مانده است. گفت‌وگو واژه انتقادی است که برای پرده برداشتن یا افشا کردن سکوت‌ها و بی صدایی‌های جامعه به کار می‌رود. واژه گفت‌وگو واژه‌ای لوکس و پر زرق و برق نیست تا هر کسی که خود دست اندرکار اعمال تبعیض است واژه را بر زبان ببرد اما در عمل کار تبعیض و سرکوب را تولید و بازتولید کند.
برگزاری مسابقات مناظره دانشجویان ایران ترویج گفت‌وگو هست؟
وی از اینکه در سال‌های اخیر واژه گفت‌وگوبه صورت نوعی لفاظی ایدئولوژیکی به کار می‌رود نه به عنوان نوعی راهبرد سیاسی برای حل منازعات، تفاوت‌ها و مناقشات موجود در جامعه ابراز تأسف کرد و در پاسخ به این سؤال که آیا برگزاری مسابقات مناظره دانشجویان ایران به ترویج مفهوم حقیقی گفت‌وگو در جامعه کمک می‌کند؟ گفت: این مسابقات می‌تواند به توسعه فرهنگ مدارا، استدلال کردن و پذیرش تفاوت‌ها کمک کند. در این مسابقات نوعی رقابت بر سر بحث‌ها، مفاهیم، واژه‌ها و دیدگاه‌های متفاوت شکل می‌گیرد. بر اساس تجربه‌ای که دو سال پیش داشتم (حضور به عنوان دبیر علمی چهارمین دوره مسابقات مناظره دانشجویان ایران ) فضای باز و آزادی وجود دارد تا دانشجویان با توجه به دیدگاه‌های متفاوت و سلیقه‌های متضاد و گوناگون با یکدیگر درباره تفاوت‌ها در عقایدشان رقابت، بحث و گفت‌وگو کنند.
وی ادامه داد: اما واقعیت جامعه این است که این نوع مسابقات صرفاً در سطح جشنواره و اجرای فرهنگی در دانشگاه‌ها و به صورت سازمان یافته و مدیریت شده انجام می‌شود. اگر این نوع گفت‌وگوها با داشتن آزادی، تریبون و امنیت برای ابراز عقاید متفاوت، متضاد و مناقشه انگیز برای همه جامعه در همه موقعیت‌ها فراهم شود در آن صورت می‌توان گفت که مسابقات گفت و گوی فرهنگی در امتداد چنین فضایی عملاً سودمند است و کارکردهای خوبی دارد.
نویسنده کتاب «تاریخ فرهنگی ایران مدرن» خاطرنشان کرد: اما در شرایط فعلی جامعه ما که در زمینه محیط زیست، فعالیت‌های سیاسی گروه‌های دگراندیش، حتی در زمینه فعالیت روشنفکران و دانشگاهیانی که اندیشههای متفاوت و دگراندیشانه دارند محدودیت‌های سیاسی در دانشگاه‌ها و در حوزه عمومی وجود دارد، نمی‌توان چندان امیدوار بود که این مناظره‌ها بتوانند راهی برای گشودن فضای جامعه باشند.
مسابقات مناظره پوششی برای فقر و فقدان فضای گفت‌وگوی آزاد نباشد
وی افزود: گاهی حتی این نوع مسابقات می‌توانند حکم پوشش بر روی فقر و فقدان فضای گفت و گوی ازاد واقعی در درون جامعه باشند. در شرایطی که کارگران و اتحادیه‌های کارگری، زنان و جنبش زنان، روشنفکران و دگراندیشان و گروه‌های دیگر فاقد تریبون‌های آزاد و امن برای گفتن خواسته‌های خود با صدای بلند هستند برگزاری این مسابقات اگرچه لزوماً بد نیست اما به معنای این هم نیست که ما در حال تمرین دموکراسی یا گفت‌وگوبه معنای واقعی آن هستیم.
فاضلی پیشنهاد خود برای برگزاری بهتر این مسابقات را اینچنین عنوان کرد: مسابقات مناظره‌های دانشجویی طی سال‌های گذشته تاکنون نتوانسته یا نخواسته که در فضای عمومی کشور به صورت فعالیتی شناخته شده، تأثیرگذار و همگانی مطرح و بیان شود. گویی نوعی سیاست برای آشکار و پنهان نگه داشتن این فضا وجود دارد. در صورتی می‌توان این گفت‌وگوها و مسابقات را امیدبخش و کارآمد دانست که نوعی خودانگیختگی و اشتیاق درونی در درون دانشگاه‌ها برای شکل دادن این گفت‌وگوها فراهم شود.
مسابقات مناظره در سطح شهر بازتاب داشته باشد
وی افزود: در حال حاضر این گفت‌وگوها را سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی مدیریت می‌کند، در نتیجه نمی‌توان گفت نهادهای کاملاً مدنی و کاملاً دانشجویی یا مردمی هدایت کننده و شکل دهنده این نوع مسابقات هستند. از سوی دیگر این مسابقات تاکنون در فضای شهر انعکاس و بازتاب جدی نداشته است در نتیجه جامعه شهری اطلاع جدی از این مسابقات ندارد. بنابراین فضای رسانه ای کشور نیز در هنگام برگزاری مسابقات توجه خاصی به این مسابقات نشان نداده است.
این انسان شناس کشورمان در پایان اظهار امیدواری کرد: زمانی برسد که این مسابقات در فضای رسانه‌ای، شهری و دانشگاه‌ها به عنوان نوعی فعالیت خودانگیخته و به معنای واقعی آزاد شکل گیرد.
انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: خبرگزاری قرآن ایکنا اجتماعی مناظره دانشجویان ایران نعمت الله فاضلی انسان شناس گفت و گو در جامعه ایران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۱۸۵۷۳۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلالهای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت