به نقل از «شبستان»

توسعه مرزهای دانش در علوم انسانی نیازمند تخصص گرایی است

تاریخ انتشار: ۲۷ آذر ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۰۱۲۵۰۷

دادجو تاکید کرد: اگر بخواهیم در عرصه علوم انسانی مرز دانش را توسعه دهیم، باید در یک گرایش خاص متمرکز و متمحض شویم، چون مباحث بسیار گسترده است و در تمامی حوزه‌ها امکان کار پژوهشی توسط یک نفر وجود ندارد.

خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه: کرسی ترویجی «تخصص‌گرایی پژوهش در علوم انسانی» به همت گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه با حضوراستادان و صاحبنظران این حوزه در پژوهشگاه دفتر تهران و قم (از طریق ویدئو کنفرانس) برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

بنابر این گزارش، «ابراهیم دادجو» در ابتدای این نشست گفت: طرح تمحض‌گرایی که در قالب طرح تخصص‌گرایی مطرح شده است و به نظر می‌رسد که باید در قالب طرح جامع‌نگری مورد بحث قرار گیرد دارای مبانی معرفتی، راهبردی، کاربردی و مدیریتی است که بنده در اینجا به مبانی معرفتی آن می‌پردازم.

 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تاکید کرد: در مکاتب فلسفی معاصر غایت از علوم را چهار چیز دانسته‌اند؛ امثال عقل‌گرایان انتقادی همچون پوپر مارکوزه و هابرماس غایت از علوم انسانی را نقد و نقادی امور انسانی دانسته‌اند امثال پدیدارگرایان و هرمنوتیکی‌ها و ساختارگرایان غایت از علوم انسانی را تفسیر و معنابخشی به امور انسانی دانسته‌اند. امثال پساساختارگرایان غایت از علوم انسانی را تاویل و روایت امور انسانی و امثال واقع‌گرایان غایت را کشف حقایق مربوط به علوم انسانی دانسته‌اند.

 

دادجو ادامه داد: دیدگاه نخست که دغدغه کشف واقع ندارد ضروریتی نمی‌بیند که اندیشمند علوم انسانی دارای نوعی جامعیت باشد و از این رو، نیازی به جامع‌نگری نمی‌بیند و می‌توانند علوم تک‌رشته‌ای و میان‌رشته‌ای را در وصول به غایتی که در نظر دارند کافی بدانند.

 

وی تصریح کرد: اما دیدگاه چهارم که به دنبال کشف حقایق مربوط به امور انسانی است کشف واقع‌بینانه آنها را بر اموری متوقف می‌داند، که مقدمات کشف را به دست می‌رسانند و از آنجا که این مقدمات بدون میان‌رشتگی، فرارشتگی و بلکه جامع‌نگری امکان‌پذیر نیست. لاجرم نظریه‌پردازی راجع به امور انسانی را نیازمند نوعی جامعه‌نگری می‌دانند.

 

عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز کرد: این جامعه نگری می‌تواند دارای مراتب باشد اما به نظر می‌رسد نظریه‌پرداز علوم انسانی دست‌کم باید بر مابعدالطبیعه علوم انسانی یا لااقل علم انسانی که موضوع تحقیق او است اشراف داشته باشد، به نظر می‌رسد غفلت محققان علوم انسانی از مابعدالطبیعه‌ی علمی که موضوع تحقیق آنها است و به خصوص مابعدالطبیعه رئالیستی و واقع‌گرایانه آن می‌تواند مانع رسیدن آنان به ایده‌ها و نظریه‌های واقع‌بینانه باشد.

 

در ادامه این نشست، «مهدی عباس‌زاده» با اشاره به تعریف حوزه تخصص، گفت: در تعریف این حوزه باید گفت حوزه تخصص به آن حوزه معرفتی یا گرایش خاصی گفته می‌شود که مشتمل بر مجموعه مسائل نظام‌مند است که نقشه راه فعالیت پژوهشی اعضای هیات علمی و پژوهشگران را در بازه زمانی طولانی مشخص می‌کند و نتیجه آن منتهی می‌شود به تولید دانش انباشته و رسیدن به نظریه‌های جدید در آن حوزه علمی، و عضو هیات علمی و محقق را به شخص مرجع در جامعه علمی تبدیل می‌کند.

 

معاون امور پژوهشی و آموزش و همچنین عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، بیان کرد: این طرح در واقع صورت ارتقایافته طرح تمحض است که چند سالی است در پژوهشگاه مطرح است. همه اعضای هیات علمی پژوهشگاه یک حوزه تمحض دارند که در آن حوزه چند سال مشغول به فعالیت‌اند و همین تمرکز باعث شده که محققان ما بتوانند در برخی از حوزه‌ها صاحبنظر یا مرجع باشند. لذا قصد بر این شد که همین مدل با تغییراتی ارتقا یابد و برای سایر دستگاه‌های پژوهشی و دانشگاه‌ها متناسب‌سازی شود که آن‌ها هم بتوانند از آن استفاده کنند. بنابراین در این طرح، از یک افق بالاتری به موضوع نگریسته شد، به نحوی که قابلیت اعمال و اجرا در دستگاه‌های دیگر را هم داشته باشد.

 

عباس‌زاده تصریح کرد: به لحاظ تاریخی، با گسترش علوم مختلف در جهان، این امر که دانشمندان بتوانند در تمامی حوزه‌ها و علوم تحقیق کنند عملا منتفی شد. در ادوار قدیم مثلا در یونان یا ایران یا مصر یا … دانش آنقدر وسیع نشده بود که از دست یک دانشمند خارج شود. لذا ما افرادی مثل ارسطو، ابن سینا و فارابی را داریم که به عمده علوم زمان خود احاطه داشتند. برای مثال ابن سینا در بسیاری از رشته‌ها از جمله منطق، ریاضیات، طبیعیات، مابعدالطبیعه، طب و… سرآمد و صاحب نظر بوده است.

 

وی اضافه کرد: به این نوع دانشمندان اصطلاحاً دانشمندان متضلع یا جامع الاطراف یا دائره المعارفی گفته می‌شود، یعنی دانشمندانی که به همه یا اکثر علوم رایج زمان خود احاطه داشته اند. اما با گسترش علوم و ناتوانی دانشمندان در تحقیق در تمامی قلمروهای همه علوم، حوزه‌های تخصصی تعریف شد و هر یک از دانشمندان در یک علم متمرکز شدند، بلکه به این هم اکتفا نکردند و در خود دانش هم خرد شدند. مثلاً در علم پزشکی شاهد تخصص‌های گوناگون هستیم، مانند گوش و حلق و بینی، اعصاب و روان، قلب و عروق و … (این تخصص‌ها به منزله تکه‌های یک پازل هستند و لذا اگر همه آنها به لحاظ کار علمی و کار پژوهشی پوشش داده شوند، در واقع پازل کامل شده و کل این علم پوشش داده شده است). علت این است که آنقدر یافته‌های علمی در علم پزشکی زیاد شده است که فرد نمی‌تواند در همه تخصص‌های فوق وارد شود و اگر فقط در یک حوزه هم تخصص پیدا کند، کار مهمی انجام داده است. این است که روند علم، به سمت تخصص‌گرایی پیش رفت.

 

عضو هیات علمی گروه معرفت‌شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی افزود: اما تخصص گرایی در علوم انسانی دیرتر شروع شد. شاید هنوز هم در بین دانشمندان علوم انسانی این برداشت و تصور وجود داشته باشد که آنها به اکثر حوزه‌ها اِشراف دارند و می‌توانند در آنها تحقیق کنند. ولی حقیقت این است که اگر بخواهیم در عرصه علوم انسانی مرز دانش را توسعه دهیم، باید در یک گرایش خاص متمرکز و متمحض شویم، چون مباحث بسیار گسترده است و در تمامی حوزه‌ها امکان کار پژوهشی توسط یک نفر وجود ندارد.

 

وی خاطرنشان کرد: ظاهرا در علوم انسانی نیز باید شبیه علوم تجربی مثلا علم پزشکی به پژوهش پرداخته شود؛ یعنی هر علم ابتدا به اجزای آن خرد شود، هر جز می‌شود یک تخصص و هر محقق یک تخصص را پوشش دهد و آنگاه که این اجزا و تخصص‌ها را در کنار یکدیگر قرار بگیرند، در واقع گویی کل دانش مورد پژوهش واقع شده است. همانطور که در پزشکی گفته شد که اگر تمام تخصص‌ها کار خود را به درستی انجام دهند کل بدن انسان پوشش داده می‌شود، در علوم انسانی نیز وضع تا حدودی به همین منوال است.

پایان پیام/9

منبع: شبستان

کلیدواژه: مجلس شب یلدا اصفهان شب چله آیین استان بوشهر آتش سوزی آتش سوزی مدرسه زاهدان شهید مفتح علوم انسانی اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی انقلاب اسلامی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۰۱۲۵۰۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سلامت روحی و روانی در رشته‌های علوم انسانی بررسی می‌شود

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت علوم، نشست پرسش و پاسخ دانشجویان و نمایندگان تشکل‌های دانشجویی دانشگاه علامه‌طباطبائی با حضور محمدعلی زلفی‌گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و به دعوت بسیج دانشجویی دانشگاه علامه‌طباطبائی عصر دیروز (دوشنبه) در سالن آمفی تئاتر دانشکده مدیریت و حسابداری پردیس مرکزی این دانشگاه برگزار شد.

در ابتدای نشست نمایندگان انجمن‌های علمی دانشجویی، انجمن اسلامی دانشجویان مستقل و بسیج دانشجویی ضمن بیان درخواست‌های خود در حوزه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی و دانشجویی، مطالبی را بیان کردند.

وزیر علوم در این نشست با یادآوری تعطیلی دانشگاه‌ها دردوران کرونا گفت: یک سال نخست مسئولیت من در وزارت علوم، همه‌گیری کرونا بود و خوابگاه‌های خودگردان و سلف سرویس دانشگاه‌های مختلف شرایط مناسبی نداشت و مجبور به بازسازی زیرساخت‌ها شدیم. در این شرایط فعال کردن مجدد تشکل‌های دانشجویی دشوار و زمان‌بر بود. دانشگاه‌ها در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ از نظر نشاط سیاسی، فعال بودند و حضور مسئولان در دهه فجر و ایام انتخابات این موضوع را تایید می‌کند.

وی در ادامه به راه‌اندازی سامانه فرنما برای ثبت فعالیت‌های فرهنگی اشاره و اظهار کرد: برای اطلاع دقیق از فعالیت‌های فرهنگی این سامانه را تاسیس کردیم که بر اساس آن امروز دقیق می‌توانیم بگوییم، دانشگاه علامه‌طباطبائی در سال ۱۴۰۲ در مجموع هزار و ۳۰۰ فعالیت فرهنگی داشته است. همچنین در ارزیابی روسای دانشگاه‌ها فعالیت‌های فرهنگی ثبت شده بر اساس سامانه فرنما معیار مهمی است و از روی همین سامانه کارنامه فرهنگی برای دانشجویان صادر می‌شود.

تولید علم باید برونداد داشته باشد

زلفی‌گل با اشاره به اهمیت انجمن‌های علمی، خاطرنشان کرد: برگزیدگان جشنواره بین‌المللی حرکت و جشنواره رویش به عضویت بنیاد ملی نخبگان در می‌آیند و از مزایای آن بهره‌مند می‌شوند. روند جذب افراد نخبه و مستعد در دولت و دستگاه‌های اجرایی نیز تسهیل شده است. تولید علم باید برونداد داشته باشد. تولید مقاله، کتاب، اختراع و دستاوردهای علمی یا هنری یکی از این بروندادها است و استادان باید برخی از این بروندادها را داشته باشند.

وی ادامه داد: این موضوع در آیین‌نامه ارتقای جدید استادان و اعضای هیات علمی که در حال تدوین است، قید شده است که استاد می‌تواند به هر شکلی دستاورد علمی خود را نشان دهد و فقط مقاله مد نظر نیست. کاربردی بودن مقالات را نیز در نظر داریم؛ به همین دلیل مقالات بنیادین ۷ امتیاز، مقالاتی که نیازی از جامعه رفع کنند، ۱۴ امتیاز برای ارتقای استادان خواهد داشت.

وی افزود: فردی که رساله‌های بنیادی داشته باشد به اندازه حقوق استاد پایه یک پژوهانه دریافت می‌کند، فردی که رساله‌های کاربردی دارد دو برابر و فردی که رساله فناوری داشته باشد، سه برابر حقوق استاد پایه یک پژوهانه می‌گیرد. استادان ارتباط با صنعت نیز به صورت ویژه تشویق می‌شوند. همچنین از علوم نوظهور و نوپدید مانند هوش مصنوعی در حد توان حمایت مالی می‌کنیم.

وزیر علوم درباره مطالبه دانشجویان در خصوص قانون حمایت از خانواده و ایجاد خوابگاه‌های متاهلی گفت: در همه دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هزار واحد خوابگاه متاهلی داشتیم ولی ما در مدت مسئولیت، ۳۵۰ واحد اضافه کردیم، ۳۲۰۰ واحد تا آخر سال نیز اضافه می‌شود که احداث ۲۶۰۰ آن شروع شده است. ساخت خوابگاه بودجه می‌خواهد. یکی از این کارها طرح تهاتر و مولدسازی است. به دانشگاه‌ها اجازه داده شده است املاکی که دارند را تغییر کاربری دهند و از آن‌ها برای ساخت خوابگاه‌های متاهلی استفاده کنند. ما پول نداریم و سازمان برنامه به ما اعتبار نمی‌دهد ولی سرمایه و امکانات بدون استفاده‌ای که داریم را می‌توانیم به گونه‌ای دیگر مورد استفاده قرار دادیم.

بر اساس قانون ما را مواخذه کنید

وی در ادامه نشست به دانشجویان پیشنهاد کرد انتقادهای خود را از وزارت علوم در چارچوب قانون بیان کنید. بر اساس قانون ما را مورد ارزیابی قرار دهید. به طور مثال بگویید چرا رتبه علمی کشور کاهش پیدا کرده است.

۷۵ اقدام جدید در وزارت علوم انجام شد

وی در ادامه نشست به بیان اقدامات انجام شده در وزارت علوم و ایجاد ۷۵ اقدام جدید، پرداخت و خاطرنشان کرد: افزایش پایه‌های تشویقی استادان به ۶۰ پایه، بورسیه رتبه‌های برتر کنکور هر سال و المپیادی‌ها، تعیین کارانه (جهش علمی) بر مبنای عملکرد، اختصاص پژوهانه به استادانی نو استخدام، اختصاص پژوهانه برای دانشمندان یک‌درصد و دودرصد، قید شدن پژوهانه جامع در برنامه توسعه هفتم، تخصیص ۱۵ درصد بودجه کل دانشگاه برای فعالیت‌های پژوهشی و پنج درصد برای فعالیت‌های فرهنگی، راه‌اندازی بورسیه صنعت با همکاری صنایع، حمایت از مجلات تحت نمایه‌های بین‌المللی، تاسیس صندوق عالی عتف از جمله این فعالیت‌ها است.

وزیر علوم به راه‌اندازی سامانه نظام ایده‌ها و نیازها (نان) اشاره کرد و گفت: تا امروز بیش از ۱۵ هزار نیاز در این سامانه ثبت شده و استادانی که روی رفع نیازهای ثبت شده در این سامانه کار کنند، پژوهانه دریافت می‌کنند. برای حمایت از پژوهشگران نیز سامانه پژوهشگران مستقل را راه‌اندازی کردیم که بتوانند از مزایای بیمه و حقوق بهره‌مند شوند. سامانه دانا (درگاه آشنایی با نخبگان و آینده‌سازان) نیز تاسیس شد تا همه دانشمندان در این سامانه صفحه خانگی داشته باشند و دستاوردهای علمی و مقالات خود را در این صفحه ثبت ‌کنند. پژوهانه بر این اساس و روزآمد بودن صفحه به آن‌ها تعلق می‌گیرد.

عملیات وعده صادق دستاورد دانش‌آموخته‌های دانشگاه‌ها بود

وی همچنین با تجلیل از اقدامات عالمان و مدیران پیشین وزارت علوم گفت: عملیات وعده صادق دستاورد دانش‌آموخته‌های دانشگاه‌ها بود و شهید طهرانی مقدم‌ها، شهید شهریاری‌ها و شهید احمدی روشن‌ها در همین دانشگاه‌ها آموزش دیده‌اند، باید قدردان وزیران و دانشمندان پیشین باشیم.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، دانشگاه را نهاد انسان ساز دانست و گفت: در این راستا فعالیت فرهنگی را توسعه دادیم. از دانشجویان برای برگزاری برنامه‌های مختلف استفاده می‌کنیم، اعتبارات فرهنگی را برای تشکل‌های دانشجویی افزایش می‌دهیم. برای نخستین بار مرکز علوم انسانی را در وزارت علوم تاسیس کردیم و بخشی از ماموریت تحول در علوم انسانی به این مرکز محول شده است.

وی با تاکید بر اهمیت سلامت جسمی و روحی انسان‌ها گفت: سلامت روحی و روانی در رشته‌های علوم انسانی بررسی می‌شود و اگر به این رشته‌ها بی توجهی شود، در راستای سلامت روحی و روانی جامعه به خوبی گام برنداشته‌ایم. باید نخبگان را به سمت علوم انسانی هدایت کنیم. در بسیاری از کشورها نخبگان داخلی به رشته‌های علوم انسانی هدایت می‌شوند و برای رشته‌های علوم پایه از نخبگان خارجی کمک گرفته می شود.

وزیر علوم در پایان این نشست از دانشجویان خواست راهکارهای جدید خود را برای اداره بهتر آموزش عالی ارائه دهند.

کد خبر 6086339