به نقل از «تقریب»

معماری ایرانی دچار بیماری مزمن است/ هویت، تنها روی کاغذ!

تاریخ انتشار: ۴ دی ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۱۰۴۹۴۷

به گزارش حوزه فرهنگ و هنر خبرگزاری تقریب، بهزاد عمران‌زاده مدیر مرکز معماری و شهرسازی اسلامی ژرفا، دکترای برنامه‌ریزی شهری از دانشگاه تهران  دارد و مقالات و پژوهش‌های متعددی را در این زمینه به نگارش درآورده است. برای بررسی وجوه فرهنگی و هویتی معماری کنونی در ایران و نوعی ورود انتقادی به بی‌توجهی‌ها نسبت به این وجوه با این پژوهشگر به گفت‌وگو نشستیم، عمران‌زاده به بررسی و تحلیل توجه به هویت در اسناد و سیاست‌های مربوط به حوزه معماری و شهرسازی می‌پردازد و این‌که رویکرد هویتی در اسناد و سیاست‌های نظام در حوزه معماری و شهرسازی جایگاهی دارد یا خیر.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

قصد ما این است که از یک رویکرد فرهنگی و هویتی به بحث معماری وارد شویم؛ عموما بحث‌های مربوط به معماری را از یک سو از جنبه‌های هنری مورد بحث قرار می‌دهند، از سوی دیگر به جنبه‌های مهندسی و تکنیکی آن توجه می‌کنند؛  کمتر پیش‌آمده که در رسانه‌ها تاثیرات معماری را در زندگی روزمره یا هویت‌سازی برای مردم یک شهر بررسی کنیم. به نظر شما میزان تاثیر معماری شهری بر هویت افراد ساکن در شهر تا چه حد است و این وضعیت در شهرهای بزرگ ایران از جمله تهران چه وضعیت و کیفیتی دارد؟ به نوعی نسبت معماری و شهرسازی با هویت افراد و هویت اجتماعی چیست؟

ببینید ما قبل از اینکه وارد موضوع نسبت معماری و شهرسازی با امر هویت و به نوعی ابعاد فرهنگی معماری و شهرسازی بشویم، باید در ابتدا ببینیم منظور و تعریفمان از هویت چیست. در گذشته «هویت» را در کنار «ماهیت» معنی می‌کردند و منظور از آن را حد ذات شیء می‌دانستند. به عقیده متخصصان امر امروزه این مفهوم بیشتر از این‌که مفهومی مربوط به فلسفه و منطق باشد تبدیل به یک امر و مفهوم اجتماعی شده است. از این نظر تعبیری که از هویت می‌کنند بیشتر تاکید بر خصیصه‌ها و ویژگی‌های مشترک عمومی است. نکته مهم دیگر در حوزه «هویت» بحث شکل گیری «هویت» است. برخی هویت را امر تاریخی می‌دانند که به مرور شکل می‌گیرد و برخی هم آن را کاملا برساخته می‌دانند. اما بهتر است فهمی بینابینی برای این امر قائل باشیم، «پل ریکور» می‌گوید «هویت بر روایت از گذشته مبتنی می‌شود که ممکن است حقیقی یا خیالی و غیرواقعی باشد.»

درباره سوال شما که از نسبت و رابطه معماری و شهرسازی با هویت و هویت‌سازی پرسیدید، به عقیده بنده وجود این نسبت و ارتباط از طرفی کاملا بدیهی است و از طرف دیگر متقابل و دوسویه است. بدیهی از این نظر که معماری و شهرسازی امری کاملا اجتماعی است، یعنی ما در خلاء ساختمان یا شهری را ایجاد نمی‌کنیم، بلکه زمانی‌که ساختمان و یا شهری طراحی و ساخته می‌شود برای انسان‌هایی است که دارای خصوصیات، ویژگی‌ها، بارزه‌ها و ارزش های فرهنگی خاص و در یک کلمه هویت خاصی هستند. بدیهی است زمانی‌که به امر شهرسازی مشغول می‌شویم همه این موارد را باید مد نظر داشته باشیم. ولی متاسفانه در واقعیت امروز جامعه ما این‌گونه نیست و ما تناسبی بین هویت جمعی جامعه ایران اسلامی با وضع معماری و شهرسازی‌مان احساس نمی‌کنیم و شاهد یک بی‌هویتی مزمن در این زمینه هستیم. اینکه چرا این‌گونه است و طی چه فرایندی به اینجا رسیده‌ایم باید ریشه‌یابی دقیق داشتته باشیم که موضوعی مفصل و خارج از بحث ما است که باید در فرصتی مناسب به آن پرداخته شود.

برخی هویت را امر تاریخی می‌دانند که به مرور شکل می‌گیرد و برخی هم آن را کاملا برساخته می‌دانند. اما بهتر است فهمی بینابینی برای این امر قائل باشیم، «پل ریکور» می‌گوید «هویت بر روایت از گذشته مبتنی می‌شود که ممکن است حقیقی یا خیالی و غیرواقعی باشد

درست است که «هویت» بحثی اصیل و انکار نشده در حوزه معماری است اما مغفول مانده و پرداخت به آن در این حوزه بسیار کم و محدود است و به قول شما به بی‌هویتی مزمن دچار شده‌ایم، سوال من این است موضوع «هویت» شهرها و جنبه‌های فرهنگی معماری و شهرسازی در اسناد، سیاست‌ها و قوانین کشور تا چه اندازه توجه شده است؟

ما در حوزه سیاست‌گذاری شهری یا تعیین سیاست‌ها در حوزه معماری و شهرسازی با چند دسته سند مواجه هستیم که وضعیت در هر کدام متفاوت است، که به ترتیب عبارتند از سیاست‌های کلان، قوانین، ضوابط، مقررات و در نهایت طرح ها و برنامه ها. دسته اول سیاست‌ها و اسناد کلان هستند. سیاست ها و اسناد کلان ملی در واقع خروجی قوه عاقله نظام و بیانگر انتظارات و برنامه‌های نظام در برهه‌های مختلف هستند. در این دسته از اسناد، یکسری از آن‌ها مستقیما به حوزه معماری و شهرسازی مربوط می‌شوند و یکسری دیگر موضوع سند مربوط به مباحث کلان دیگری است که به فراخور موضوع به حوزه معماری و شهرسازی مرتبط می‌شود. اسنادی که توسط نهادهای کلان و کلی تنظیم و بازبینی می‌شوند در بحث هویتی دقیق و صحیح است زیرا سیاست‌های لازم در این زمینه به درستی ارائه شده است اما متاسفانه این توجه و دقت به شایستگی در سایر اسناد پایین دستی رخ نداده است.

ببینید مثلا در سیاست‌های کلی شهرسازی که حدود ۷ سال پیش ابلاغ شده، از ۱۰ بند موجود در سه بند به موضوع هویت شهر توجه شده است. در بند دو این سند تاکید شده که توسعه‌های کالبدی افقی و عمودی شهرها باید با تاکید بر هویت ایرانی ـ اسلامی تعیین شود. در بندهای پنج و هشت همین سند دوباره بر حفظ هویت تاریخی و معنوی شهرها توجه و توصیه صورت گرفته است.

زمانی‌که این سیاست‌ها را بررسی می‌کنیم از برنامه سوم به بعد در سیاست‌های کلی ابلاغی برنامه‌ها به فرموده مقام معظم رهبری تا آخرین برنامه جاری که برنامه ششم هست؛ همیشه نگاه هویتی و فرهنگی به حوزه معماری و شهرسازی با ظرافت لازم و با تعابیری چون هویت بخشی به سیمای شهر، روستا و روزآمدسازی معماری ایرانی ـ اسلامی مورد توجه بوده است. ما حتی در سندهایی مثل سیاست‌های کلی تحول در آموزش و پرورش و سندی مثل نقشه مهندسی فرهنگی نیز شاهد توجه شایسته به موضوع هویت و معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی هستیم. منتهی هر چقدر از این سندهای کلان فاصله می‌گیریم، این موضوع کمرنگتر و تقریبا محو می‌شود.

این‌که بیان دارید این موضوعات کم‌رنگ شده و به نوعی محو شده است و «هویت» کارکردش را در تقریبا در حوزه معماری و شهرسازی از دست داده، را کمی بیشتر توضیح بدهید که چگونه به این روند بی‌هویتی رسیده‌ایم؟

بله، ببینید ما بعد از سیاست‌های کلی، در دسته دوم، قوانین برنامه‌های پنج‌ساله توسعه کشور را داریم. در این دسته از قوانین تا از زمان برنامه سوم توسعه در سیاست‌های کلی برنامه‌های توسعه شاهد تاکید بر موضوع «هویت» در شهرها و توجه به معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی هستیم به تناسب در قوانین این برنامه‌ها نیز موادی به این موضوع اختصاص داده شده است، ولی در قانون برنامه ششم که قانون فعلی است و در دولت یازدهم لایحه آن ارائه شده با وجود اینکه در بند ۴۸ سیاست‌های کلی برنامه بر هویت‌بخشی به سیمای شهر، روستا و بازآفرینی و روزآمدسازی معماری اسلامی ـ ایرانی تاکید شده است، در متن قانون برنامه در بخش‌های مربوط به شهرسازی، معماری و مسائل فرهنگی حتی یک کلمه در این زمینه وجود ندارد. جالب است که در زمان تصویب، نمایندگان مجلس و اعضای کمیسیون‌های عمران و فرهنگی هم به این مهم دقت نکرده‌اند و معلوم نیست که چه نوع نظارتی بر اجرا و اعمال سیاست‌های ابلاغی وجود دارد. یعنی بعد از حدود بیست سال مطالبه موضوع هویت شهری، معماری و شهرسازی ایرانی ـ اسلامی از طریق سیاست‌های کلان؛ آن چند ماده‌ای هم که به صورت تعارفی و بدون تعیین متولی مشخص و ضمانت لازم اجرا در قوانین برنامه‌های توسعه می‌آمد، آن ماده‌های تعارفی هم دیگر نیامده است که حاکی از نگاه سکولار و لیبرال متولیان معماری و شهرسازی در دولت یازدهم است.

در بین سایر قوانین موضوعی مهم فقط در قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، مصوب سال ۸۷ و قانون حمایت از احیاء، بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری، مصوب ۸۹، شاهد توجه خوبی به موضوع هویت ایرانی ـ اسلامی در معماری و شهرسازی هستیم که البته آن‌ها هم هیچ زمان تبدیل به برنامه‌ها و طرح‌های عملیاتی نشده‌اند و صرفا در متن قانون مانده‌اند.

در سیاست‌گذاری شهری در زمینه هویت معماری و شهرسازی در سطح سیاست‌های کلی نگاه و فهم بسیار خوبی از این موضوع وجود دارد و بر دو محور ایرانی و اسلامی به صورت توامان تاکید می‌شود

اجرا سازی مواردی که هویت معماری و شهرسازی ما را شکل می‌دهد، باید به چه نحوی صورت بگیرد؟ تا هویت معماری ما مجموعه‌ای از نشانه ها، نمادها و مفاهیمی از هویت ایرانی را به نمایش بگذارد؟

در سیاست‌گذاری شهری در زمینه هویت معماری و شهرسازی در سطح سیاست‌های کلی نگاه و فهم بسیار خوبی از این موضوع وجود دارد و بر دو محور ایرانی و اسلامی به صورت توامان تاکید می‌شود. این را هم باید توجه کنیم که در سال‌های قبل از انقلاب براساس سیاست‌های آن زمان بر خلاف هویت دینی جامعه و بر اساس رویکردهای ناسیونالیستی صرفا بر جنبه ایرانیت و آن هم یک دوره خاص تاریخی در شکل‌گیری هویت جمعی تاکید می‌شد.

منتهی در سال‌های بعد از انقلاب با یک نگاه واقع‌بینانه توسط رهبران انقلاب و نظام هویت هنجاری ایرانی ـ اسلامی مورد تاکید قرار گرفته است و این خود را در اسناد و سیاست های کلان نیز نشان داده است. منتهی برای تحقق عینی آن به‌ویژه در حوزه معماری و شهرسازی مثلا در همین حوزه تدوین اسناد و قوانین نیاز است که انتظارات اسناد بالادستی در این زمینه در قوانین، برنامه‌ها، طرح‌ها نیز خود را نشان دهند و از همه مهم‌تر مدیران متعهد و دلسوز به این موضوعات باید حضور داشته باشند تا زمینه‌های عملی اجرایی‌سازی آن‌ها را با تدوین ضوابط و دستورالعمل‌های دقیق و علمی فراهم کنند البته باید توجه کرد که علاوه بر حوزه سیاست‌گذاری شهری الزامات متعددی در چند حوزه مختلف از قبیل نظام آموزش عالی، نظام مدیریت و برنامه‌ریزی شهری و سبک زندگی مردم مورد نیاز است که باید بر پیگیری و تحقق آن‌ها نیز تمرکز شود.

در چنین شرایطی است که معماری و شهرسازی ما در عین حال که می‌تواند هویت متعالی متناسب با هویت دینی و ملی ما داشته باشد، در همان حال می‌تواند در شکل‌گیری هویتی ملی و اجتماعی افراد اجتماع نیز اثر گذار باشد. در واقع شهرها به نحوی می‌توانند، برنامه‌ریزی و مدیریت شوند که مجموعه‌ای از نشانهها، نمادها و مفاهیمی از هویت ایرانی ـ اسلامی ما باشند و به تبلیغ و تقویت آن کمک کنند. در مقابل تا زمانی که ایده‌ها، مدل‌ها و الگوهای معماری و شهرسازی موجود در جامعه همه وارداتی و بی‌تناسب با داشته‌های فرهنگی ما باشند، سیر بی‌هویتی شهرهای ما ادامه خواهد داشت.
 
انتهای پیام

منبع: تقریب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.taghribnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تقریب» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۱۰۴۹۴۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تولید نوشت‌افزار ایرانی با کاغذ ایرانی

مدیرعامل مجمع ایران‌نوشت از برنامه‌ریزی برای استفاده از کاغذ ایرانی در تولید لوازم‌التحریر خبر داد و از مزایای این کاغذ برای چرخه تولید گفت. - اخبار فرهنگی -

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، نوشت‌افزار ایرانی اسلامی که 12 سال است در عرصه صنعت و فرهنگ آغاز به کار کرده، توانسته است در این مدت نظر خانواده‌های ایرانی را به‌سمت خود جلب کند و در سبد خانوار جای بگیرد. تا پیش از این، بازار لوازم‌التحریر ایران در دست برندها و شرکت‌های خارجی عمدتاً از چین و هند بود؛ به‌طوری که گفته می‌شود یک دهه پیش، بیش از 90 درصد از سهم بازار ایران را این شرکت‌ها در دست داشتند.

با شروع حرکت تولید در این مسیر و تشکیل کارگاه‌های متعدد و حلقه‌های میانی، در زمان حاضر برآورد می‌شود که بیش از 50 درصد بازار نوشت‌افزار در دست تولیدکنندگان داخلی است. هرچند صنعت نوشت‌افزار در یک دهه گذشته توانسته است با عبور از فراز و نشیب‌های مختلف، جای خود را در بازار ایران ثابت نگاه دارد، اما به‌نظر می‌رسد همچنان با چالش‌های متعددی مواجه است. با این حال، این صنعت که رهبر معظم انقلاب آن را «افتخارآفرین» توصیف کردند، برای دهه دوم فعالیت خود چشم‌اندازی را ترسیم کرده است. محمد یقینی، مدیرعامل ایران‌نوشت، در گفت‌وگو با تسنیم به برخی از چالش‌های این صنعت در یک دهه دوم فعالیت خود و نقشه راهی که برای آن ترسیم شده است، اشاره کرد. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

*تسنیم: آقای یقینی صنعت نوشت‌افزار ایرانی پس از عبور از مشکلات و موانع متعدد و با داشتن تجربه‌ای حدود 12 سال، تقریباً با پختگی رسیده است. این صنعت در سال گذشته با چه موانعی همراه بود؟

در سال گذشته مسئله تخصیص ارز یکسری مشکلات را برای تولیدکنندگان ایجاد کرد و موجب وقفه در کار تولید شد، اما خدا را شکر منجر به بحران نشد. بعد از شروع سال تحصیلی به دلیل شرایط رکودی که در کل فضای اقتصادی رخ داده بود، فروش نوشت‌افزار کم شد. طبق گفته فعالان بازار، میزان فروش در سال گذشته کاهش چشمگیری داشت و نقدینگی در بازار کم بود؛ به طوری که می‌توان گفت در قیاس با سال 1401، بین 10 تا 20 درصد کاهش داشت. با توجه به تجربه این سال‌ها می‌توان گفت، اصلی‌ترین چالشی که صنعت نوشت‌افزار با آن روبروست، نوسان بازار است. در چند سال گذشته این صنعت با چالش‌های متعددی مواجه بوده است؛ از تخصیص ارز گرفته تا مسئله کرونا و ... . به همین دلیل برنامه‌ریزی تولیدکنندگان با چالش همراه بوده است. 

مسئله دیگری که همیشه تولیدکنندگان را آزار داده و هر سال پررنگ‌تر می‌شود، مسئله قاچاق است. شاید تا 10 سال پیش قاچاق مسئله اصلی صنعت نوشت‌افزار نبود؛ چون واردات به صورت گسترده از مبادی قانونی انجام می‌شد اما هر سال که تولید تقویت می‌شود، انگیزه برای قاچاق بیشتر می‌شود؛ به‌خصوص در زمینه اقلامی که ارز به آنها تخصیص داده نمی‌شود. این را باید در نظر بگیریم که بسیاری از تولیدکنندگان صنعت نوشت‌افزار قبلاً تولیدکننده نبوده‌اند؛ اگر این‌ دسته از تولیدکنندگان ببینند که مسیر قاچاق اینقدر در دسترس است_چه رسمی به همراه دیگر اقلام و چه غیررسمی از طریق کولبرها و..._ دلسرد می‌شوند؛ چراکه تولیدکننده در کنار تولید دغدغه‌های دیگری چون مالیات و... را نیز دارد. برخی از این تولیدکنندگان روحیه بازرگانی دارند و می‌توانند به جای اول بازگردند. این شرایط تلخ است. 

موریانه صنعت نوشت‌افزار

قاچاق از جمله مسائلی است که همه صنایع را اذیت و فضای تسهیل‌گری تولید را دچار چالش می‌کند. نمی‌خواهم ناامیدانه صحبت کنم، اما اگر بخواهیم گام دوم را در تولید نوشت‌افزار برداریم باید سیاست‌های ایجابی در سطح حکمرانی در نظر بگیریم. 

همانطور که گفتم این مسئله صرفاً برای تولیدکنندگان نوشت‌افزار نیست و ناظر به همه تولیدکنندگان است. اما اگر در حوزه نوشت‌افزار تصمیماتی گرفته شود، می‌تواند به رشد این صنعت کمک کند. مثلاً در سال گذشته اخباری مبنی بر تخصیص یارانه به خانواده‌ها برای خرید نوشت‌افزار شنیده بودیم که البته متاسفانه به دلیل اینکه تصمیم دهه نودی بود، به جایی نرسید و تبدیل به یارانه شیر در مدارس شد. صنعت نوشت‌افزار نیازمند به این دست از تصمیم‌هاست؛ البته اگر در زمان درستی اتخاذ شود. 

این صنعت در قیاس با بسیاری از صنایع، خیلی بزرگ نیست و می‌توان با در نظر گرفتن یک همت، حجم نوشت‌افزار ایرانی را افزایش داد؛ به عبارت دیگر با عدد کمی می‌توان این صنعت را ارتقا داد. 

با همه این‌ها در مجموع می‌توان گفت که مسیر رشد در این صنعت متوقف نیست. برخی از تولیدکنندگان به سمت تولید اقلام جدید رفته‌اند. نوشت‌افزار ایرانی همچنان در حال رشد است اما باید در سال جدید تمرکز را بر رفع موانع تولید گذاشت.

قدرت «باب‌اسفنجی»ها در معادلات جهانی+ نمودار

 برخی از تصمیم‌ها در کشور به درستی گرفته می‌شود، مانند سامانه یکپارچه ارز که برای مدیریت کلان مفید است، اما این تصمیم‌ها در گام نخست تا زمانی که اشکالات آن برطرف شود، برای تولیدکنندگان موانع و گاه محدودیت‌های عجیبی ایجاد می‌کند.

*تسنیم: به ارتقای محصولات اشاره کردید. در حال حاضر نوشت‌افزار ایرانی چند درصد اقلام مورد نیاز کشور را پوشش می‌دهد؟

از نظر دسته‌بندی کلی می‌توان 15 گروه محصول را برای نوشت‌افزار در نظر گرفت، مانند انواع دفتر، انواع پانچ، انواع مداد و... . در حال حاضر ما در حدود 12 حوزه محصولی فعال هستیم که البته این 12 حوزه بیشترین مصرف را نیز دارد مانند دفاتر که حدود هزار مجموعه فعال هستند. 

در حال حاضر حدود هشت قلم محصول هستند که مشابه داخلی ندارند؛ چرا که گاه تولید برخی از این اقلام در کشور صرفه اقتصادی ندارد. از سوی دیگر، تولید برخی از اقلام نیز در کشور آغاز شده اما مسیر را به کندی طی می‌کند که این امر بیش از هر چیز به توان تولیدکننده وابسته است. مجموعه‌های خصوصی وارد این مسیر شده‌ و طبیعتاً با رشدی که از بازار دریافت می‌کنند، می‌توانند تولید کنند. 

در 12 حوزه محصولی می‌توان گفت که میزان رقابت در تولید به حداکثر خود رسیده است. هرچند برخی از تولیدی‌ها در دوران کرونا تعطیل شدند، اما ما در مجموع با افزایش تولیدکننده در برخی اقلام مواجه هستیم. این امر سبب می‌شود که قیمت‌ها رقابتی شده و حاشیه سود کمتر شود.

*تسنیم: بعد از این مدت فعالیت، آیا بررسی انجام دادید که مصرف‌کنندگان تا چه میزان از مصرف این اقلام راضی بودند؟

 ما نظرسنجی در نمایشگاه ایران نوشت انجام دادیم که براساس آن 80 درصد نسبت به مصرف این اقلام اعلام رضایت داشتند. سوال هم به این صورت بود که آیا برای شما مهم است که نوشت‌افزاری که می‌خرید، ایرانی باشد یا خیر. البته قرار است پیمایش ملی در این زمینه طراحی شود.

*تسنیم: هرچند نمی‌توان میزان کالای قاچاق در بازار را به طور صحیح اعلام کرد، اما با بررسی‌ که داشتید فکر می‌کنید در حال حاضر چقدر از بازار نوشت‌افزار را این اقلام پوشش می‌دهد؟

تقریباً طبق احصایی که وجود دارد بین 60 تا 70 درد ایرانی است. طبق مشاهدات می‌توان گفت نیمی از محصولات خارجی که در بازار وجود دارد، قاچاق است. واردات خودکار، مداد و ماژیک ممنوع است و هرچه در بازار از جنس خارجی وجود دارد، قاچاق است.

*تسنیم: از برنامه‌های سال جدید بفرمایید. طبق برنامه‌ای که برای 10 سال آینده صنعت نوشت‌افزار ترسیم شده، صادرات جزو مهمترین موضوعاتی است که قرار است در این مدت پیگیری شود. برنامه امسال برای این حوزه چیست؟

چند موضوع را در سال گذشته پیگیری کردیم و در سال جدید به صورت جدی‌تر دنبال خواهیم کرد. اولین موضوع صادرات محصولات نوشت‌افزار ایرانی است. یکی از مهمترین حرکت‌های ایجابی در این فضا که می تواند منجر به رشد این صنعت شود، صادرات است‌. هرچند شاید این قضیه در وهله نخست و روی کاغذ سخت به نظر برسد، اما باید گفت که ما مجبوریم در این مسیر حرکت کنیم. همانطور که یک روز شروع سیاست‌های تولیدی دشوار بود و برخی مخالف بودند، الان در دوره‌ای هستیم که صادرات اینطور به نظر می‌رسد. اگر بخواهیم مزیت‌های تولید ادامه داشته باشد، باید به سمت صادرات حرکت کنیم؛ در غیر این صورت رقابت داخلی و بین چند تولیدکننده محدود خواهد شد. دوباره به یک افولی دچار خواهیم شد که برخی صنایع و تولیدکنندگان در دیگر حوزه‌ها دچار شدند. شرکت‌هایی چون ارج که دوره‌ای در اوج بودند و در نهایت پیر شدند. 

تولیدکنندگان در حال حاضر صادرات را برای خود دور و سخت می‌بینند. به همین دلیل اقداماتی چون پیگیری حاکمیتی، برگزاری رویدادهایی در همین رابطه داشتیم تا بحث صادرات در ذهن تولیدکننده پررنگ شود.

*تسنیم: هدف اول کدام بازارها در نظر گرفته شده‌اند؟

بازار کشورهای منطقه به عنوان بازارهای اصلی در ابتدای امر در نظر گرفته شده است. در این گروه می‌توان کشورها و بازارهای منطقه را به چند بخش تقسیم کرد؛ نخست کشورهای ضعیف‌تر هستند که محصولات اقتصادی‌تر می‌خواهند مانند عراق، افغانستان و سوریه. یکسری کشورها هم هستند که باید نوشت‌افزار باکیفیت در آنجا عرضه شود، مانند کشور ترکیه که هرچند خودش تولید دارد، اما از واردات نیز استقبال می‌کند. روسیه، کشورهای حاشیه خلیج فارس‌ مانند عمان، ارمنستان، قرقیزستان و... نیز از جمله کشورهای دسته دوم هستند که در گفت‌وگوهای اولیه اقبال نشان داده‌اند. کشورهای درجه دو اروپا و کشورهای آفریقایی نیز از جمله بازارهای مقصد هستند که در درجه بعدی قرار می‌گیرند. برای این دسته از کشورها باید زمینه حمل و نقل و مبادلات مالی را فراهم کرد.

دسته‌بندی کلی از بازارهای مقصد انجام شده است. اگر بتوانیم زمینه ذهنی را در تولیدکنندگان ایجاد کنیم، می‌توان به حرکت در این مسیر امیدوار بود. این مسیر نسبتاً پیچیده، سخت و زمان‌بر است که باید روی آن انرژی خاصی صرف کنیم. بخش‌هایی از دولت مانند معاونت علمی نیز در به سرانجام رساندن این ایده اقبال نشان داده‌اند.

تولید نوشت‌افزار ایرانی با کاغذ ایرانی

برنامه دیگری که مجمع در سال جدید با دنبال آن است، استفاده از کاغذ ایرانی است. دولت از همان ابتدا درصدد این بود که مشکل کاغذ را رفع کند. اتفاقات خوبی در این زمینه رخ داده است که از جمله آنها می‌توان به کارخانه کاغذ مازندران اشاره کرد که از نظر حجم تولید و تامین کاغذ کتاب‌های درسی به عدد قابل قبولی رسیده و حتی مازاد تولید نیز ممکن است در آینده داشته باشد و کاغذ را در بازار عرضه کند. 

حوزه مصرفی کاغذ بیشتر حوزه نشر و تحریر است. در حوزه نشر برخی از ناشران از کاغذ ایرانی استفاده و آن را امتحان کردند. اما در حوزه تحریر هنوز چندان این اتفاق رخ نداده است. ما برای این منظور گفت‌وگوهایی با مدیریت کارخانه انجام دادیم تا مسیری برای استفاده از این کاغذ ایجاد شود؛ البته این امر مستلزم ذائقه‌سازی توسط وزارت آموزش و پرورش و صدا و سیماست. در این صورت حرکت در این مسیر هم به نفع تولیدکننده است، هم به نفع مصرف‌کننده. 

البته این برنامه را نداریم که کاغذ ایرانی در وهله نخست به صورت صد در صد جایگزین کاغذ خارجی شود اما استفاده از کاغذ ایرانی به ویژه کاغذ مازندران از جهت بهداشت، عدم بازتاب نور و ... می‌تواند برای تولیدکننده و مصرف‌کننده جذاب باشد‌. در حال حاضر نیاز بازار 50 هزار تن در نظر گرفته شده که کاغذ ایرانی در گام نخست می‌تواند پنج تا 10 درصد این نیاز را برطرف کند و در یکی دو سال آینده این میزان به 30 درصد افزایش یابد. 

یکی دو کارخانه دیگر هم هستند که در دو سال آینده خط تولید خود را آغاز خواهند کرد و کاغذ سفیدتر را تولید خواهد کرد. اگر کارخانه کاغذ شیراز که در مرحله نهایی است و کارخانه خوزستان(به غیر از کارخانه پارس) به بهره‌برداری برسند، می‌توانند سهم استفاده از کاغذ ایرانی را در بخش تحریر افزایش دهند. علاوه بر این، استفاده از کاغذ سنگ نیز از گزینه‌هاست. این کاغذ ویژگی‌های خوبی دارد؛ از جمله اینکه ضد آب هستند و مقرون به صرفه هستند. هرچند این کاغذ مشکلاتی نیز دارد؛ از جمله آنکه سنگین است که البته در چندماه اخیر به دلیل استفاده از دان روز و نیروهای دانشگاهی توانستند تا حدودی این مسئله را رفع کنند.

مشکل کاراکتر برای تولید نوشت‌افزار رفع می‌شود؟

بخش دیگری که امسال پیگیری خواهیم کرد، موضوع محتوای تولیدات نوشت‌افزار است. استفاده از مفاهیم و محتوای جذاب غیر از کاراکترهای محبوب از جمله رویکرد ما در سال جدید خواهد بود. محتوای کاراکترمحور همیشه مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما در نظر داریم در این بخش وارد فضای غیر کاراکتر نیز شویم؛ چرا که حجم کاراکترها کم و استفاده از آن نیز برای تولیدکنندگان گاه با موانعی همراه است. برای این منظور ما به سمت محتوای غیر کاراکتر حرکت می‌کنیم، مانند مکان‌های اجتماعی و جغرافیایی، هنر، خط و ... که همگی هنر دست تصویرساز است. تصویرسازی در کور روز به روز قوی‌تر می‌شود و سبک طراحی آنها به نوشت‌افزار نزدیک است. درصدد شبکه‌سازی از این تصویرگران هستیم تا بتوانیم با آنها ارتباط برقرار کرده و پلی باشیم برای برقراری ارتباط میان تولیدکننده و تصویرگران. با این شیوه می‌توان تصویرهای ایرانی را در تولیدات استفاده کرد. تاکنون 200 تصویرگر شناسایی و آثارشان را بررسی کردیم که از این میان، حدود 80 تن هستند که می‌توان در این مسیر با آنها همراه شد.

انتهای پیام/