روایتی از چگونگی تأسیس مرکز اسناد کتابخانه مجلس/ نگهداری از بیش از 10 میلیون برگ سند پارلمانی
تاریخ انتشار: ۲ بهمن ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۴۷۰۸۴۴
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ مرکز اسناد یکی بخشهای سهگانه و مهم «کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی» است با گنجینهای از مدارک گرانبها، تاریخی و مجموعهای نفیس از آثار فاخر ادبی، فرهنگی و هنری. علی ططری، مدیر مرکز اسناد کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در مورد بخشهای این مرکز و اهم فعالیتهای آن با ایکنا گفتوگویی انجام داده است که مشروح آن را در زیر میخوانید.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
ـ برای آشنایی بیشتر با مرکز اسناد در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ابتدا یک شمای کلی از کتابخانه مجلس شورای اسلامی ارائه کنید؟
مجموعه کتابخانه مجلس شورای اسلامی با نام کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در سه بخش، هسته فرهنگی در قوه مقننه را تشکیل میدهند؛ مهمترین بخش فرهنگی و تاریخی قوه مقننه که به شکل هیئت امنایی اداره میشود و هیئت امنای آن از سوی ریاست مجلس شورای اسلامی تعیین میشود و خود رئیس مجلس طبق اساسنامه کتابخانه در هر دوره، ریاست هیئت امنای آن را برعهده میگیرد و براین اساس مدیری هم برای آن انتخاب میشود.
اما کتابخانه قدمتی تقریباً از دوره اول مجلس شورای ملی یعنی سال 1286 خورشیدی دارد و ما که مشروح مذاکرات مجلس را بررسی میکنیم در آنجا برای نخستینبار شاهدیم که در دو مقطع بحث تأسیس یک کتابخانه در پارلمان از سوی برخی از نمایندگان از جمله ولیالله خان نصر مطرح میشود و اما مسئله صورت رسمی ندارد و گویا همان زمان در همان حوضخانه زیر پارلمان کنونی جایی برای این امر در نظر گرفته میشود و چند قفسه کتاب را در آنجا به این منظور اختصاص میدهند اما به صورت رسمی از دوره دوم مجلس مقارن با 1287 خورشیدی است که کتابخانه مجلس تأسیس میشود و بودجهای را در اعتبارات مجلس، ارباب کیخسرو؛ نماینده اقلیت زرتشتی مجلس شورای ملی که از جمله مهمترین چهرههای اداری ادوار نخستین مجلس بوده است برای اداره کتابخانه پیشبینی میکند.
پس از گذشت چند سال، حدود دوره چهارم مجلس، بحث یک اداره و ساختمان مستقل به عنوان کتابخانه مطرح میشود که جایگاهی برای حضور عموم نیز در آن در نظر گرفته شود و به این شکل کتابخانهای با ساختمان فعلی که در ابتدا اصطبلی بوده است برای این منظور انتخاب میشود که آن زمان در مشرق ساختمان پارلمانی قرار داشته است، از سال 1300 به بعد عملیات اجرایی آن آغاز میشود و به شکل رسمی سال 1302 کتابخانه در ساختمان فعلی شروع به کار میکند و سال 1304 رسماً کتابخانه افتتاح شده و مراجعهکننده میپذیرد؛ براین اساس با احتساب سال 97 ، کتابخانه مجلس 110 سال قدمت دارد و قدیمیترین کتابخانه رسمی و دولتی کشور است.
با این اوصاف باید عرض کنم که با یک قدمت 112 ساله در حوزه مناسبات پارلمانی مواجهیم که به این واسطه در آسیا دارای جایگاه رفیعی هستیم و بعد از ژاپنیها که انقلاب میجی یکی از ماحصلهایش تولد پارلمان و مشروطه در آن در سال 1868 میلادی بود، 1906 میلادی تشکیل پارلمان ایران از قدمت بالایی برخوردار است، براین اساس ما در کتابخانه و موزه یک وظیفه و تعهد سترگی داریم و باید این سابقه پُرافتخار را ارج نهاده و علاوه بر اینکه باید اسناد و منابعی که از گذشتگان برجای مانده را حفظ کنیم باید برای ادامه طریق در آینده نیز سیاستگذاری کرده و چشماندازی نو ترسیم کنیم که در زمان حاضر و آینده از این میراث عظیم و نقایس که در مخازن کتابخانه است، حفظ و حراست شده و احیاناً بر آنها افزوده شود.
ـ از جمله بخشهای مهم این مجموعه مرکز اسناد آن است که حضرتعالی مسئولیت آن را به عهده دارید. در مورد مختصات این مرکز و کارهایی که تاکنون به انجام رسیده است، توضیح دهید؟
بله، مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی که به آن اشاره شد، تغییر و تحولات زیادی را در طی سالیان متمادی داشته است و در اینجا اگر خواسته باشیم به تولد رسمی آن اشاره کنیم براساس آنچه که در چارت کتابخانه پیشبینی شده است از سال 1375 بوده است و با تحولاتی که در آن دوره مجلس پیش آمد، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی از زیر نظر قوه مقننه خارج شد و توانست یک اعتبار جداگانه در بودجه دریافت کند و به تعبیر دیگر ردیف بودجه پیدا کند و از آن سال به بعد هم بود که مرکز اسناد به صورت رسمی متولد شد. البته قبل از آن اسناد در مخازن و بخشهای قوه مقننه وجود داشت و از این سال است که با حدود 5 و 6 پرسنل و یک مدیریت موجودیت آن تعریف شد هر چند که طی این سالیان تغییر و تحولات زیادی را پشت سر گذاشته است.
بنده از سال 87 به صورت رسمی عهدهدار مسئولیت این مرکز شدم و از آن زمان یکی از کارهای اولیه که انجام دادیم این بود که تمام تلاش خود را به انجام برسانیم تا به معنای واعی کلمه به عنوان مرکز اسناد قوه مقننه معرفی شویم، چیزی که تا سال 87 شکل نگرفته بود و به عنوان رئوس فعالیتهای ما تعریف نشده بود. لذا از همان سال شخصاً پیشنهاداتی به حضور حجتالاسلام جعفریان؛ رئیس وقت کتابخانه و حتی رئیس مجلس که آن زمان دکتر لاریجانی به تازگی آن را عهدهدار شده بودند ارائه کردم تا به این واسطه به عنوان مرکز اسناد در قوه مقننه صاحب جایگاه تثبیتشدهای شویم به این معنی که نظارت بر اسناد پارلمانی از گذشته تا به امروز داشته باشیم تا از جلوی خروج هرگونه سند ممانعت به عمل آوریم. این روند به خوبی به پیش رفت تا اینکه از سال 88 در چارت اداری و ساختار قوه مقننه تغییر دیگری به وجود آمد و بایگانی راکد قوه مقننه حذف شود و مرکز اسناد جایگزین آن شد. به این واسطه مرکز اسناد علاوه بر موجودیت یافتن در ساختار اداری کتابخانه، در ساختار اداری قوه مقننه هم صاحب جایگاه رسمی شد.
در حال حاضر 12 واحد فعال در این مرکز داریم و عمده فعالیت و اولویت کاری ما حفظ و صیانت از کل اسناد و منابعی است که در قوه مقننه تولید شده و میشود. تاکنون و با احتساب دوره اخیر مجلس شورای اسلامی، 34 دوره مجلس شورای ملی و اسلامی را پشت سر گذاشتیم و هفت دوره نیز شاهد تشکیل مجلس سنا بودیم که باید از کل اسناد این مجلسین نگهداری شود.
ما در مرکز اسناد بخش عکس با حدود 160 هزار قطعه عکس در اختیار داریم و تنها در این بخش در چند حوزه به صورت تخصصی کارهایی در حال انجام است. مثلاً در حوزه علمای شیعه ما حدود 140 هزار عکس داریم. گنجینهای شامل 12 هزار فایل صوت و تصویری داریم که از این نظر مرکز اسناد کتابخانه مجلس مجموعه بینظیری را در اختیار دارد که آنها را عمدتاً طی این سالیان خریداری کردهایم. در حوزه رجال پارلمانی نیز هم اسناد بینظیری موجود است. از جمله کارهای دیگری که در این مرکز پیگیر آن هستیم انتشار دو مجله است که یکی از آنها با نام «اسناد بهارستان» با گرید علمی و تروجی، تنها مجله پارلمانی در میان کشورهای منطقه است. در حوزه پژوهش هم تاکنون نزدیک به 55 کتاب را به منظور تألیف و چاپ حمایت کردیم و کتابخانه مجلس نیز تاکنون 460 کتاب را به چاپ رسانده است که حدود 60 عنوان کتاب به موضوع تاریخ پارلمان و اسناد خروجی این مرکز بوده است.
از سال 88 تاریخ شفاهی را در مرکز اسناد راهاندازی کردیم که تاکنون بالغ بر 60 مصاحبه تفصیلی در آن به انجام رسیده است و البته مصاحبههای دیگری را نیز خارج از مجموعه در اختیار گرفتیم همچون مجموعه مصاحبههای حسین دهباشی با حدود 50 رجل دوره پهلوی در آمریکا و اروپا و همچنین مجموعه خانم مهناز افخمی در قالب گروه تاریخ شفاهی ایالات متحده و باید بگویم که همه اسناد و منابع در دسترس برای استفاده عموم موجود است به غیر از تاریخ شفاهی که هنوز برای آن دستورالعملی را به منظور استفاده علاقهمندان طراحی نکردهایم و بنا داریم از سال 98 برنامهای را نیز به این منظور راهاندازی کنیم.
ـ در گفتههای خود اشاره کردید که بیشتر اسناد نگهداری شده در این مجموعه صرفنظر از اسناد پارلمانی، خریداری شده است. آیا طی این سالها که شما مسئولیت این مرکز را به عهده داشتید، افرادی هم مراجعه داشتهاند که بدون هیچ چشمداشتی نسبت به اهدای مجموعه و اسنادی که در اختیارشان بوده است، اقدام کنند؟
ما نظام خرید اسناد را از سال 88 در مرکز اسناد راه اندازی کردیم اما جدای از این مسئله وظیفه اصلی ما حفظ و صیانت از اسناد پارلمانی است که از بدو تأسیس مجلس شورای ملی در این مجموعه تولید شده است و در حال حاضر به جرئت میتوانم بگویم از 10 میلیون سند نیز متجاوز است.
در کنار خرید، اهدا هم داشتیم و در این مورد خاص جزء موفقترین مراکز بهشمار میآییم و طی این ده ساله از مسئولیت من در این مرکز به خاطر دارم که توانستیم چند مجموعه نفیس را جذب کرده و از مجموعهدار آنها بخواهیم که آن را به مرکز اسناد اهدا کند که از جمله بارزترین آنها میتوانم به مجموعه مرحوم حسن راهآورد اشاره کنم که تاکنون دو کتاب برمبنای این مجموعه منتشر کرده و کتاب سوم نیز در دست چاپ است؛ مجموعهای نفیس در مورد رجال تاریخی، فیشهای تحقیقی در حوزه ایلات، عشایر و اسناد گرانبهایی در حوزه تعزیه و شبیهخوانی که گنجینه نسخ خطی ما با اهدای این مجموعه و اسناد مرتبط با آن توانست با فاصله زیادی نسبت به سایر مراکز، رتبه نخست را از آن خود کند و البته موارد دیگر نیز اعم از عکس، تصاویر فیلم و نوار صوتی مرحوم دهخدا در این مجموعه موجود بود که به این واسطه حدود 5 سال وقت صرف جذب این مجموعه و انتقال اسناد آن به مرکز اسناد کتابخانه مجلس کردیم. از دیگر مجموعههای جذب و اهدا شده به مرکز اسناد میتوانم به مجموعه احمد فریدونی؛ کفیل وزارت کشور، وزیر و معاون وزیر در دوره پهلوی اول و دوم و همچنین مجموعه فرمانفرماییان اشاره کنم که تنها از مجموعه فرمانفرماییان توانستیم نزدیک به 50 هزار برگ سند را جذب و در این مرکز نگهداری کنیم. همین چند روز گذشته نیز فرمان نفیسی از دوره ناصری به ما اهدا شد که البته بهتبع آن قرار بر این شد که کل مجموعهای که این برگ سند در آن موجود بوده و متعلق به فردی به نام رشیدی است جذب و به مرکز انتقال پیدا کند. در هر صورت به سبب اعتبار، جایگاه ملی که کتابخانه مجلس و مرکز اسناد آن در نزد مردم دارد، این واقعیت همواره وجود داشته و دارد که مردم به ویژه آنهایی که صاحب مجموعههای نفیسی در حوزه اسناد تاریخی و ملی هستند اگر قصد اهدای آن را داشته باشند، گزینههای نخست به منظور مراجعه و اهدای سند مجموعهای همچون کتابخانه مجلس شورای اسلامی خواهد بود.
ـ به نظر میرسد که عمده اسناد نگهداری شده در مراکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی، تاریخی و سیاسی و مربوط به تاریخ 110 ساله مجلس شورای ملی و مجلس شورای اسلامی باشد. احتمال دارد که از این جنس اسناد در سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز موجود باشد، در مورد نحوه تعامل خودتان با سازمان اسناد و کتابخانه ملی به منظور استفاده از مدارک موجود در آن توضیح بفرمایید؟
بله، این مسئله موضوعی بسیار مهم است که البته پیش از توضیح در مورد آن مایلم در مورد اسناد دیگری در این مرکز مطالبی بگویم که جزء اسناد اجتماعی ما هستند و اتفاقاً وجود این اسناد در کتابخانه مجلس شورای اسلامی است که نقطه قوت ما محسوب میشود. منظور عرایضی است که از آنها حفظ و حراست می شود و منظور از عریضه، طرح مشکلات و برخی خواستههای مردمی است که مردم آنها را برای طرح در مجلس به نگارش درآورده و به نمایندگان خود میدادند. به ویژه اینکه مجلس در ابتدای شکل گیری وجههای معادل عدالتخانه برای مردم داشته است و آنها در قالب عریضه به مسائل مختلف پرداخته و یا شاید هم طرح شکایت میکردند که البته این مسائل عمدتاً پیرامون دو قوه مقننه و مجریه بوده است و عریضههای مربوط به دستگاه قضا، مبحثی جداگانه از آن دارد. به هر حال این اسناد به عنوان اسناد اجتماعی ارزشمند بوده و تصور میکنم تعداد آنها در حال حاضر از 6 میلیون برگ سند نیز متجاوز است و همانطور که اشاره کردم یکی از وجوه تمایز مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی محسوب میشود.
اما در جواب به پرسشی که مطرح شد باید بگویم متأسفانه تا پیش از مسئولیت این حقیر در این مجموعه، از دوره اول تا ششم مجلس شورای اسلامی کلیه اسناد مرتبط با خانه ملت به سازمان اسناد و کتابخانه ملی منتقل شده است که من آن زمان در سلسله مکاتباتی که با رئیس کتابخانه ملی داشتم و البته در سطوح بالاتر رئیس مجلس با رئیس دولت وقت نیز این مکاتبات را ادامه داد، خواستار عودت اسناد مربوط به مجلس از کتابخانه ملی شدیم و یا حتی نسخه اسکن شده آنها را در اختیار بگیریم که البته نتیجهای در برنداشت. البته در شرایط کنونی باید بگویم تعامل مثبتی میان کتابخانه مجلس و کتابخانه ملی وجود دارد و فیمابین تفاهمنامههای 3 و5 سال امضا شده است تا هر زمان که نیاز به در اختیار گرفتن اسنادی که در کتابخانه ملی باشد و این اسناد مکمل اسناد حاضر در کتابخانه مجلس شورای اسلامی است، این کار به انجام برسد.
ـ اغلب مراجعان به کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی را دانشجویان و پژوهشگران شامل میشوند. چه تمهیداتی اندیشیدید که خدمات ویژهای به این مراجعان ارائه شود، آیا مدارک و اسناد در اختیار آنها قرار میگیرد و یا نسخه دیجیتال مدارک و اسناد به آنها ارائه میشود؟ بسیاری از پژوهشگران گلایهمند از این هستند که در مراجعه به منابع و مراکز اسنادی نمایه ای که مشخص شود چه مدارک و اسناد در آنجا حفظ و نگهداری میشود، وجود ندارد، آیا شما کتابنامه و یا سندنامهای از فهرست عناوین مدارک و اسنادی که در این مرکز نگهداری میشود را تهیه کردهاید؟
بله، این اتفاق افتاده است و ما از کل نسخ خطی موجود در گنیجنه مرکز اسناد که بالغ بر 24 هزار نسخه است اسکن تهیه کرده و نسخه الکترونیکی آن را بارگذاری کردهایم که قابل دسترسی است و در مورد سایر منابع و اسناد نیز این کار با استفاده از بهترین اسکنرهایی که میتوان متصور شد در حال انجام است که به محض مراجعه کاربرد، پژوهشگر، پرینت هر کدام از آنها با کیفیت بالا و با قیمتی بسیار نازل در اختیارشان قرار خواهد گرفت.
ذکر این نکته را نیز لازم میدانم و آن اینکه در دوره مدیریت جدید کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی یعنی از زمان ریاست حجتالاسلام عماد بر این مجموعه، تمرکز جدی بر امر اشاعه اطلاعات به وجود آمده است و حتی معاونت جدیدی نیز به این منظور در ساختار اداری کتابخانه به وجود آمده است تا هرچه بهتر و کارآمدتر نسبت به سهلالوصول بودن منابع، اسناد و مدارک موجود به ویژه در مرکز اسناد ورود کنیم.
حتی در طول این یک سال و نیم از دوران مدیریت جدید در قالب سلسله نشستهایی در زمینه اشاعه اطلاعات موجود در این مرکز و کتابخانه با ریاست کتابخانه به تدوین آئیننامههایی به منظور نحوه صحیح و کارآمد ارائه خدمات به پژوهشگران همت گماشتهایم و البته در این راستا تنها به صدور آئیننامه بسنده نکرده و به فکر تقویت زیرساخت هایی بوده ایم که در حد برآوردن توقعات مراجعان عمل کنیم. همانطور که اشاره کردم در حال حاضر 6 اسکنر و بوک اسکنر در سطح بسیار بالای فنی و مطابق با تکنولوژی روز دنیا خریداری کردهایم که منابع، اسناد و موارد مورد مطالبه مراجعان را تولید و در اختیارشان قرار دهیم.
گفتوگو از امیرسجاد دبیریان
انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: خبرگزاری قرآن کتابخانه مجلس
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۴۷۰۸۴۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
الزام شهرداریها به پرداخت سهم ۰.۵ درصدی کتابخانههای عمومی
رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی با اشاره به سهم ۰.۵ درصدی کتابخانههای عمومی از درآمد شهرداریها گفت: در برنامه هفتم تلاش شد این مقوله از حالت جواز خارج و به قانون تبدیل شود که شهرداریها را ملزم به پرداخت سهم ۰.۵ درصدی کتابخانههای عمومی از محل درآمدشان میکند.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری ایمنا از زنجان، حجتالاسلام مرتضی آقاتهرانی، امروز سهشنبه هفتم فروردین_ در بازدید از کتابخانه علامه شیخ عبدالکریم زنجانی با تاکید بر ضرورت اصلاح قانون تأسیس نهاد کتابخانههای عمومی کشور اظهار کرد: این طرح در نوبت بررسی در صحن علنی مجلس است.
وی افزود: در کمیسیون فرهنگی مجلس به مقوله کتابخانههای عمومی کشور و وضعیت معیشتی کتابداران توجه داشتیم و در همین راستا یک کمیته فرهنگی تشکیل شد تا اصلاح و رفع نواقص قانون تأسیس و نحوه اداره کتابخانههای عمومی کشور را پیگیری کند.
رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: پیرو پیگیریهای مستمر دبیرکل کتابخانههای عمومی کشور، این طرح توسط کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در نوبت بررسی در صحن علنی مجلس است.
این مسئول ضمن اشاره به سهم نیم درصدی کتابخانههای عمومی از درآمد شهرداریها، خاطرنشان کرد: در برنامه هفتم به جد تلاش کردیم این مقوله از حالت جواز خارج و به قانون تبدیل شود که شهرداریها را ملزم به پرداخت سهم نیم درصدی کتابخانههای عمومی از محل درآمدشان میکند.
آقاتهرانی در رابطه با بودجه فرهنگی سال ۱۴۰۳ به خصوص بودجه کتابخانههای عمومی کشور، عنوان کرد: اصلاح فرهنگ ضروری است و برای تحقق این مهم باید هزینه کرد، سرانه فرهنگ در کشور ما بسیار پایین است و کمیسیون فرهنگی مجلس برای دستیابی به اهداف فرهنگی تلاش میکند.
وی تصریح کرد: از کتابخانه تازه تأسیس علامه شیخ عبدالکریم زنجانی بازدید کردم و افتتاح چنین کتابخانهای در یکی از مناطق محروم زنجان بسیار قابل تقدیر و مایه مباهات است و در بلندمدت شاهد آثار مثبت آن خواهیم بود.
آقاتهرانی گفت: متأسفانه در فضای سبز اطراف این کتابخانه شاهد حضور برخی معتادین هستیم و باید در نظر داشت یکی از دلایل دچار شدن این افراد به دام اعتیاد آن است که به چنین کتابخانه و مکان فرهنگیای دسترسی نداشتهاند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: انشاالله احداث این کتابخانه در منطقه اسلامآباد زنجان مایه خیر و برکت باشد و شاهد رشد عمیق فکری فرزندان این مرزو بوم باشیم.
کد خبر 739258