به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

گذر از مدل فروش سنتی نفت ضروری است/ پشت پای وزارت نفت به عرضه نفت در بورس با راه‌اندازی اتاق تاریک

تاریخ انتشار: ۲ بهمن ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۴۷۳۲۰۳

علی‌رغم عدم کارآیی روش اتاق تاریک در بازگشت پول نفت به خزانه در تجربه‌های قبلی و بروز فساد و تولید بابک زنجانی‌ها در آن، وزارت نفت همچنان اصرار دارد از این راهکار برای فروش نفت کشور استفاده کند. اجرای این روش موجب می‌شود که راهکار ضدتحریمی عرضه نفت در بورس که در فاز آزمایشی با موفقیت اجرا شد، نیز به شدت آسیب ببیند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش خبرنگار اقتصاد و انرژی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، کارشناسان معتقدند دلیل اثرگذاری تحریم‌های نفتی آمریکا و افت میزان صادرات نفت کشور به مدل سنتی فروش نفت توسط شرکت ملی نفت ایران بازمی‌گردد. در این روش نفت کشور توسط یک صادرکننده (امور بین‌الملل شرکت ملی نفت) و به طور مستقیم به تعداد محدودی از پالایشگاه‌های شناخته شده به فروش می‌رسد؛ بنابراین با مشخص بودن مبدأ و مقصد محموله‌های نفت ایران، شناسایی و تحریم‌پذیری نفت کشور برای آمریکا به راحتی امکان‌پذیر است. در نتیجه راهکار مناسب برای جلوگیری از شناسایی محموله‌های نفت ایران، متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت است.

پس از اعمال تحریم‌های نفتی شواهد نشان می‌دهد که میزان صادرات نفت کشور افت شدیدی داشته و میزان صادرات فعلی  در چارچوب معافیت‌های موقت آمریکا به خریداران نفت ایران و از طریق مدل سنتی فروش نفت پیگیری می‌شود. باید توجه داشت که تنها چهار ماه دیگر به پایان زمان معافیت‌های موقت آمریکا باقی مانده و در صورت اتکا به مدل سنتی فروش نفت، افت صادرات نفت کشور تشدید خواهد شد. در این صورت اقتصاد کشور با چالش‌های جدی مواجه می‌شود که ضرورت گذر از مدل سنتی و فروش نفت در چارچوب‌های جدید را دو چندان می‌کند.

هر چند تحریم‌های نفتی مانع صادرات نفت کشور در مدل سنتی می‌شود؛ اما تجربه این دوره و دوره قبلی تحریم‌ها نشان می‌دهد که اعمال تحریم‌ها توجه بخش قابل ملاحظه‌ای از تجار داخلی و خارجی را به خرید نفت کشور با قیمتی پایین‌تر از قیمت جهانی جلب می‌کند. در واقع در بازه‌ زمانی تحریم‌های نفتی شرکت‌هایی هستند که توانایی دور زدن تحریم‌های نفتی را داشته و می‌توانند بدون شناسایی آمریکا پس از دریافت مقداری تخفیف در قیمت، نفت ایران را به فروش برسانند. در نتیجه ایجاد ساختاری جدای از مدل سنتی فروش نفت، برای پاسخ به درخواست متقاضیان خرید نفت ایران و افزایش میزان صادرات نفت کشور ضروری به نظر می‌رسد.

بیشتر بخوانید: سومین مرحله عرضه نفت خام در بورس انرژی بدون مشتری به پایان رسید 

در دوره‌ قبلی تحریم‌ها، وزارت نفت برای فروش نفت به شرکت‌های خصوصی خارجی و داخلی در مدل غیرسنتی فروش، کمیته‌ پنج نفره مشهور به اتاق تاریک، ایجاد کرده بود که این کمیته مسئول ارتباط‌گیری با این شرکت‌ها و اعطای تخفیف و فروش نفت به آنها بود. عدم وجود شفافیت در این سازوکار و همچنین عدم وجود ضابطه و فرآیند مشخص برای خرید نفت کشور باعث ایجاد رانت و فساد و ظهور پدیده‌هایی مانند بابک زنجانی شد و در نهایت پول محموله‌های نفتی فروخته شده در این روش به کشور بازنگشت.

بورس انرژی بستری مناسب برای فروش نفت ایران به شرکت‌های خصوصی

بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که فروش نفت در سازوکاری غیر از مدل سنتی و ایجاد بازار جدید برای فروش غیر مستقیم نفت ایران نیازمند یک ساختار شفاف و مشخص و ضابطه‌مند بوده تا بتواند به تقاضای شرکت‌های داخلی و خارجی برای خرید و صادرات نفت پاسخ بدهد. از طرفی دیگر ایجاد یک ساختار نظام‌مند موجب می‌شود که توجه مابقی فعالان داخلی و خارجی به این بازار جلب شده و شرایط برای جذب مشتریان بیشتر برای فروش نفت در مدل غیرسنتی فراهم می‌شود. کارشناسان معتقدند که بورس انرژی کشور هم‌اکنون ظرفیت لازم برای فروش نفت کشور را داشته و در کنار مدل سنتی می‌تواند به صادرات نفت ایران کمک کند.

سازوکار رقابتی و شفاف بورس انرژی و همچنین قواعد و ضوابط مشخص خرید نفت ایران در این بازار موجب می‌شود که همه‌ی شرکت‌های داخلی و خارجی که تمایل به خرید نفت کشور دارند، وارد این سازوکار شده و پس از اعطای ضمانت‌نامه‌های لازم و طی کردن مراحل تعیین شده در اطلاعیه بورس انرژی، نفت ایران را دریافت کنند. همچنین رقابتی بودن سازوکار تعیین قیمت در بورس انرژی موجب می‌شود نفت کشور که به دلیل تحریم‌ها با کاهش قیمت (۱) مواجه شده است با بالاترین قیمت ممکن به فروش برسد و مانع تخفیف اضافه به مشتریان داخلی و خارجی همانند روش اتاق تاریک می‌شود.

عرضه نفت در بورس پس از تصویب شورای عالی هماهنگی اقتصادی کشور در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت و در مرحله‌ آزمایشی با استقبال شرکت‌های خصوصی یک میلیون بشکه نفت خام سبک ایران تنها در دو عرضه به فروش رسید تا نخستین اقدام ایران برای مقابله با تحریم‌های نفتی با موفقیت اجرا شود. اما علیرغم موفقیت عرضه نفت در بورس در صادرات نفت کشور و ظرفیت بالقوه این راهکار ضدتحریمی، اجرای این روش به دلیل تعلل وزارت نفت با وقفه‌ای ۷۰ روزه مواجه شد.

همچنین اخبار منتشر شده نشان می‌دهد، وزارت نفت که از ابتدای اجرای این راهکار با آن مخالف بود، هم اکنون با ایجاد کمیته‌ای خارج از سازوکار بورس انرژی در حال ارتباط گیری با مشتریان و اعطای تخفیف کلان و فروش نفت کشور در اتاق تاریک است. این اقدام وزارت نفت نه تنها باعث تکرار تجربه‌ی تلخ بابک زنجانی و عدم بازگشت پول محموله‌های نفتی می‌شود بلکه باعث می‌شود فرآیند فروش نفت در بورس انرژی نیز تحت الشعاع آن قرار گیرد، زیرا در سازوکار رقابتی بورس تخفیف داده شده به خریداران به حداقل میزان ممکن می‌رسد. در نتیجه اعطای تخفیف‌های کلان در اتاق تاریک توجه مشتریان را از بازار بورس به اتاق تاریک جلب کرده و مانع از اجرای صحیح این راهکار ضدتحریمی می‌شود.

در مجموع به نظر می‌رسد علی‌رغم عدم کارآیی روش اتاق تاریک در بازگشت پول نفت به خزانه در تجربه‌های قبلی و بروز فساد و رانت بسیار در آن، وزارت نفت همچنان اصرار دارد از این راهکار برای فروش نفت کشور استفاده کند، راهکاری که عدم کارایی آن در دور زدن تحریم‌های نفتی اثبات شده است. همچنین با اجرای این روش، راهکار ضدتحریمی عرضه نفت در بورس به شدت آسیب می‌بیند و ممکن است ظرفیت بالقوه این راهکار برای خنثی‌سازی تحریم‌های نفتی هرگز بالفعل نشود که در این صورت مقصر اصلی این ماجرا وزارت نفت است.

(۱) قیمت نفت ایران به دلیل هزینه‌های تحریم‌ها عملا کمتر از قیمت نفت در شرایط عادی می‌شود، زیرا پوشش‌های بیمه‌ای و ریسک شناسایی و رهگیری محموله‌ها و همچنین بلوکه شدن پول در بانک‌های خارجی به هزینه‌های فروش نفت خریداری شده از شرکت ملی نفت اضافه می‌شود.

انتهای پیام/

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: نفت انرژی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۴۷۳۲۰۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تحریم جدید برای ایران؛ فیک یا واقعی؟

پس از پاسخ پهپادی و موشکی ایران به جنایات رژیم صهیونیستی، تلاش‌هایی از سوی برخی کشور‌های غربی، به‌ویژه آمریکا و انگلیس برای اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران آغاز و ادعا‌هایی در این باره اعلام شد.

به گزارش تسنیم ، منابع آگاه اعلام کردند که در پی حملات پهپادی و موشکی ایران به رژیم صهیونیستی در پاسخ به جنایات این رژیم، مقامات اتحادیه اروپا در حال مذاکره برای اعمال تحریم‌های اقتصادی جدید علیه ایران هستند و در عین حال تلاش می‌کنند برای جلوگیری از رویارویی مستقیم بین جمهوری اسلامی و اسرائیل، از تمام کانال‌های دیپلماتیکی که با تهران دارند، استفاده کنند.

همچنین «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا گفت که واشنگتن طی روز‌های آتی تحریم‌های جدیدی را علیه ایران اعمال خواهد کرد. او گفت که این تحریم‌ها برنامه موشکی و پهپادی و سازمان‌ها و نهاد‌هایی را که از سپاه پاسداران و وزارت دفاع ایران پشتیبانی می‌کنند، در بر خواهد گرفت و واشنگتن انتظار دارد متحدانش نیز از این اقدام آمریکا پیروی کنند.

البته برآورد‌ها نشان می‌دهد دست آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها برای تحریم اقتصادی ایران چندان باز نخواهد بود، به بیانی دقیق‌تر شدت تحریم‌های وضع‌شده در طول این سال‌ها خصوصاً از دهه ۹۰ به بعد در بالاترین سطح خود بوده است و اقتصاد ایران تاب‌آوری و روش‌های دورزدن این تحریم‌ها را به‌خوبی آموخته است. از طرفی با توجه به رشد قیمت نفت بعد از بحران کرونا و همچنین نیاز کشوری بزرگ و صنعتی همچون چین به نفت ایران، یکی از موانعی است که دست آمریکایی‌ها را برای کاهش فروش نفت ایران بیشتر از گذشته می‌بندد.

رویترز در این باره می‌نویسد: پاسخ موشکی و پهپادی ایران به رژیم صهیونیستی احتمالاً باعث نمی‌شود دولت بایدن تحریم‌های شدیدتری علیه صادرات نفت این کشور وضع کند و دلیل آن نگرانی نسبت به بالا رفتن قیمت نفت و عصبانی کردن چین به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است.

درباره اینکه تهدید‌های اخیر مبنی بر اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران به‌ویژه در حوزه اقتصاد چقدر واقعی یا فیک است، با برخی کارشناسان حوزه مالی و اقتصاددانان گفتگو کردیم.

آل‌اسحاق: جنبۀ روانی تحریم بیشتر از جنبۀ عملیاتی آن است

یحیی آل‌اسحاق رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق با اشاره به تاب‌آوری بالای اقتصاد ایران در مقابله با تحریم‌ها گفت: موضوع تحریم برای اقتصادی ایران پدیده‌ای جدید نیست و حدود ۴۰ سال است که به‌اشکال مختلف اقتصاد ایران با تحریم‌ها دست و پنجه نرم می‌کند.

وی ادامه داد: در شرایطی تحریم‌ها اثرگذاری خواهند داشت که تحریم‌کننده و تحریم‌شونده اقتضائاتی داشته باشند. در شرایط فعلی نه ایالات متحده در شرایطی است که بتواند تحریم‌های مؤثری علیه ایران وضع کند و نه کشور ما برای دور زدن تحریم‌ها دست و پا بسته باشد، البته طبیعی است که تحریم‌ها هزینۀ ما را بالا می‌برد، اما این‌که اقتصاد کشور را فلج کند، هرگز اتفاق نمی‌افتد.

رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق گفت: یک زمان یک کار پژوهشی در یکی از ارگان‌ها انجام شد، که ضریب اثر تحریم در اقتصاد ایران را ۳۰ درصد محاسبه کرد، یعنی با وضع تحریم‌ها ما ۳۰ درصد گران‌تر زندگی می‌کنیم، اما به این نکته نیز باید توجه داشته باشیم که در چنین شرایطی که قیمت نفت بالاست و نیاز‌ها به نفت ما در جهان افزایش یافته است، حتی در حوزه تحریم نفتی هم آمریکایی‌ها چندان قدرت عمل نخواهند داشت.

وی افزود: به‌نظر می‌رسد صحبت از افزایش تحریم‌ها، بیشتر بازی روانی است و چندان جنبۀ عملیاتی نخواهد داشت.

شاکری: احتمال کاهش واردات نفت ایران توسط چین بعید است

مجید شاکری، کارشناس اقتصادی نیز در اظهارنظری، با اشاره به نیاز چین به نفت ایران گفت: بعید است آمریکایی‌ها بتوانند چینی‌ها را تحت فشار قرار دهند تا واردات نفت از ایران را کاهش دهند و نفت کمتری از ایران بخرند.

وی اضافه کرد: نکته‌ای که در این‌جا وجود دارد این است که چینی‌ها اگر وابستگی خود به نفت ایران را کاهش دهند، مجبور می‌شوند از دیگر صادرکنندگان نفت که در رأس آن‌ها روس‌ها قرار دارند، نفت بخرند، این در حالی است که وابستگی نفت چینی‌ها به روس‌ها، آن هم در شرایطی که ممکن است در انتخابات ریاست‌جمهوری پیشِ‌روی آمریکایی‌ها، موازنه قدرت در آمریکا تغییر کند و به‌دنبال آن مراودات آمریکایی‌ها با روس‌ها تغییر کند، ریسک بزرگی برای طرف چینی محسوب می‌شود.

شاکری افزود: البته به‌لحاظ فنی هم ممکن است آمریکایی بتوانند با فشاری که بر کانال‌های درهمی در امارات وارد می‌کنند، در مبادلات ارزی ما اخلال ایجاد کنند، اما به‌هرحال در فروش نفت بعید است اتفاق خاصی رخ دهد.

براتی: ظرفیتی برای فشار مجدد از مسیر تحریم برای آمریکایی‌ها وجود ندارد

مسعود براتی دیگر کارشناس اقتصادی با اشاره به اشباع ظرفیت تحریم‌ها برای ایجاد چالش برای اقتصاد ایران گفت: آمریکا و متحدین، ظرفیتی برای اعمال تحریم بیشتر نخواهند داشت، از سال ۲۰۱۹ به این سمت، سقف اعمال تحریم برای ایران پر شده است.

وی یادآور شد: استیون ترنر منوچین وزیر خزانه‌داری آمریکا در اظهارنظری در همان سال‌ها، بر این ادعا صحه گذاشت که اعمال تحریم‌ها برای ایران به سقف رسیده است و تحریم جدید که بعد نوینی برای ایران داشته باشد وجود ندارد، به‌طورکلی به‌نظر می‌رسد تمام دغدغۀ یک سال آخر ترامپ و ۴ سال بایدن، پیدا کردن راهی برای محدود کردن فروش نفت ایران است، که البته چندان موفق نبودند.

براتی گفت: ۲ دلیل عمده برای عدم موفقیت آمریکایی‌ها در اعمال محدودیت برای فروش نفت ایران وجود دارد؛ دلیل اول این است که تغییرات ژئوپولیتیک در دنیا و رفتار‌های بازیگران بزرگی، چون چین بر عدم همراهی حداکثری با آمریکایی‌ها است و تعاملات سیاسی سطح‌بالا میان ایران و چین در سال‌های اخیر. دلیل دیگر نیز تاب‌آوری بالای سازوکار‌های ایران برای فروش نفت نسبت به ابزار‌های تحریمی آمریکایی‌ها است.

وی ادامه داد: سازوکار‌های فروش نفت ایران به چین (نوع فروش، نحوه جابه‌جایی، نحوه تسویه و...)، نسبت به سال‌های ۹۶‌ـ‌۹۷ که ذیل توافق بود، به‌گونه‌ای است که عملاً آمریکایی‌ها خیلی نمی‌توانند برای آن محدودیت قائل شوند.

این کارشناس اقتصادی عنوان کرد: جدا از این موارد، یک راه دیگری برای اعمال فشار به‌جهت کاهش فروش نفت ایران می‌ماند که آن هم توقیف نفتکش‌ها است که این روش نیز با توجه به حتمی بودن اقدام متقابل ایران در توقیف کشتی‌های طرف مقابل، روشی نیست که آمریکایی‌ها و متحدانش در دستور کار قرار دهند.

حسن‌خانی: بررسی لیست تحریم‌ها از ۲۰۰۵ به این سمت نشان از عدم ظرفیت جدید برای اعمال تحریم‌ها دارد

حسن حسن‌خانی، کارشناس اقتصادی با اشاره به بررسی لیست تحریم‌ها از سال ۲۰۰۵ به این سمت و همچنین تحریم‌هایی که در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ وضع شد، گفت: آمریکایی‌ها دیگر ابزاری برای نگه‌داشتن تحریم‌ها ندارند، به‌عنوان مثال آن‌ها پتروشیمی‌های ما را تحریم کنند و تحریم‌های ثانویه هم برقرار باشد. در شرایطی که واسطه‌ها یا همان تراستی که وجود دارند این تحریم‌ها نمی‌توانند مانع از صادرات ما شوند و صرفاً هزینه‌ها را کمی بالا خواهند برد. وی ادامه داد: ساختار تحریمی آمریکایی‌ها ظرفیت جدید ندارد که آن‌ها بخواهند بر آن بیفزایند، اما نکته‌ای که هست این است که آن‌ها با لابی‌گری توسط برخی از انجمن‌هایی که دارند به تجار و شرکت‌هایی که با ما کار می‌کنند پالس‌های تهدیدآمیز می‌دهند.

این کارشناس اقتصادی گفت: علاوه‌بر این انجمن‌ها، دیپلمات‌های آمریکایی نیز در ملاقات با برخی مقامات کشورها، پالس‌هایی به آن‌ها می‌دهند که؛ «با ایرانی‌ها همکاری نکنید.»، به‌عنوان مثال یک توافق‌نامه مالیاتی میان ما و کشور عراق حدود ۲۰ سال بود که به‌واسطه همین لابی‌گری‌های آمریکایی‌ها به تعویق افتاده بود تا بالاخره در سال گذشته به امضای طرفین رسید. حسن‌خانی اضافه کرد: بنابراین می‌توان گفت ما از تحریم‌های جدید آسیبی نخواهیم دید بلکه این لابی‌گری‌ها ممکن است برای ما چالش ایجاد کند که مشخصاً با یک دیپلماسی فعال قابل مدیریت است، به‌عنوان مثال فروش نفت ما هم‌اکنون به ۱.۸ میلیون بشکه می‌رسد و وضعیت وصول این درآمد‌ها نیز در شرایط مطلوبی است که مشخصاً از ناکارآیی تحریم‌ها در محدود کردن فروش نفت ما حکایت دارد.

طاهر رحیمی: تحولات نشان می‌دهد نقش ایران در تأمین نفت چین کمرنگ‌شدنی نیست

طاهر رحیمی، دیگر کارشناس اقتصادی گفت: سه دلیل وجود دارد که به‌نظر می‌رسد با توجه به این سه دلیل چین مشتری نفت ایران باقی خواهد ماند؛ دلیل اول این است که روسیه به‌عنوان یکی از رقبای ایران در صادرات نفت، بیش از این نمی‌تواند به امنیت مسیر انتقال نفت خود به چین اتکا کند، چرا که این مسیر از کانال سوئز و تنگه باب‌المندب می‌گذرد که با توجه به درگیری انصارالله یمن با کشتی‌های اسرائیلی از امنیت بالایی برخوردار نیست.

وی ادامه داد: دلیل دیگر این است که چینی‌ها برای مازاد حساب جاری خود، به‌دنبال سرمایه‌گذاری در سایر کشور‌ها هستند، این‌که چینی‌ها مشتری نفت ایران بمانند در واقع ریسک نکول را برای آن‌ها به‌شدت کاهش خواهد داد که این امر نیز به این موضوع کمک خواهد کرد که آن‌ها همواره علاقه به خرید نفت از ایران داشته باشند، بنابراین به‌عنوان مثال با چنین شرایطی ریسک سرمایه‌گذاری در ایران برای کشوری همچون چین نسبت به سرمایه‌گذاری در پاکستان یقیناً کمتر است. به گزارش تسنیم، این کارشناس اقتصادی در پایان گفت: نکتۀ دیگر هم این است که به‌نظر می‌رسد ظرفیت صادرات نفت روسیه به شرق آسیا تا سال ۲۰۲۲ عملاً اشباع شده است و بعید است آن‌ها ظرفیتی برای صادرات بیشتر داشته باشند.