به نقل از «تابناک»

مردی که عمری بر دانش ما افزود

تاریخ انتشار: ۱ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۸۲۳۶۱۹

نجف دریابندری از نسل مترجمان و نویسندگانی است که در فعالیت‌های سیاسی و درگیری‌های دهه سی فعال بودند و غالباً هم فعالیت حزبی داشتند. بعد از کوتای 28 مرداد و در فضای راکد سیاسی، دریابندری فرصت را غنیمت شمرد و نشست پای کارهایی که بخشی از گنجینه به فارسی درآمده ادبیات جهان محسوب می‌شود. امروز در مراسمی، نکوداشت او در شهر کتاب مرکزی برگزار می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مراسمی که با نمایش فیلم مستندی درباره زندگی و آثار او همراه است. به این بهانه درباره اهمیت ترجمه‌های دریابندری با عبدالله کوثری، مترجم نام آشنا، به گفت‌وگو نشستیم.

از سابقه آشنایی خود با نجف دریابندری بگویید.

آقای دریابندری را من حدود سال 40 بود که با خواندن ترجمه «وداع با اسلحه» شناختم؛ کتابی که در قطع جیبی منتشر شده بود. ویژگی خاصی در مترجمان ادبیات امریکای شمالی وجود داشت و آن تفاوت نثر آنها بود. این تفاوت نثر بین آنها و کسانی که مثلاً از بالزاک، استاندال و هوگو و کلاً آثار کلاسیک اروپا و فرانسه را ترجمه کرده بودند، کاملاً مشهود بود. ادبیات امریکا به مترجمی مانند دریابندری اجازه داد که زبان را از قید بایدها و نبایدها خلاص و همچنین در ترجمه از «زبان عامیانه» بیشتر استفاده کند. این ویژگی با آثار همینگوی آغاز می‌شود و در «رگتایم» و «بیلی بات گیت» به اوج خود می‌رسد. زبان بی‎تکلفی که سهل و ممتنع است.

آقای دریابندری جدای از آثار خلاقه، دستی هم بر آتش ترجمه متون نظری داشته‎اند. چه بخشی از اهمیت کار ایشان به این بخش مربوط می‌شود؟

جنبه دیگر آثار ایشان، جدای از ترجمه آثار ادبی و رمان‌ها، ترجمه آثار نظری و تاریخ تفکر مثل ترجمه کتاب خوب «متفکران روس» است. یک ویژگی خوب آقای دریابندری که نشان می‎دهد آگاهانه دست به انتخاب می‌زنند و نشان می‌دهند که به موضوع کتاب‌ها تسلط دارند، این است که شما کمتر کتابی از ایشان می‌بینید که مقدمه جامعی نداشته باشد. مقدمه‌ای که برای ورود به مباحث کتاب بسیار مهم و راهگشاست و اگر نباشد، خواننده برای خواندن کتاب حتماً با مشکلاتی روبه‌رو خواهد بود. به نظر من ایشان جدای از اینکه یکی از پیشگامان ترجمه ادبیات امریکای شمالی است، یکی از مترجمان متفکر ما هم هست. ممکن است من امروز بعضی از عقاید سیاسی او را قبول نداشته باشم اما هیچ کتابی از او نبوده که دانش من نوعی را ارتقا نداده باشد.

علاوه بر تسلط بر زبان مبدأ در ترجمه متون، آقای دریابندری مهارتی مثال‌زدنی هم در زبان فارسی دارند. این فارسی‌دانی و مهارت در معادل‌سازی‌ برای مترجمان بعد از ایشان -که نسل شماست- چقدر راهگشا بود؟

هنرنمایی‌های آقای دریابندری بسیار بیشتر می‌توانست نمود داشته باشد و درک شود، اگر فضای فرهنگی ما اجازه می‌داد. مثلاً ترجمه کتاب «چنین کنند بزرگان» که طنز شگفت‌انگیزی دارد. آدم باید خودش اهل قلم باشد تا بداند که برگرداندن چنان اثری با آن همه طنز و نکاتی که فقط با زبان روشن و لذت‌بخش می‌شود، به چه هنری نیاز دارد. اینها بخشی از ویژگی‌های مهم دریابندری است. ما از دریابندری چیزهای زیادی آموختیم. جدای از اینکه کارهایش هم همیشه برایمان لذت‌بخش بوده است.

در ترجمه مباحث نظری و فلسفی هم نوعی راحتی و بی‌تکلف شدن بیان در ترجمه‌های آقای دریابندری دیده می‌شود. در حالی که خود آثار، نوعاً حاوی مباحث پیچیده‌ای هستند.

بله. ایشان دقت و ذوقی مثال‌زدنی داشته‌اند که از طریق آن توانسته‌اند در آثار مختلف هر دو لایه زبان را به کار ببرند. از یک طرف زبان کوچه را در آثاری چون کتاب‌های همینگوی به کار ببرند و از سوی دیگر زبان غنی و سرشاری در ترجمه‌های فلسفی داشته باشند. هر دو اینها هم با مهارت و دانشی مثال‌زدنی در کارهای آقای دریابندری به کار برده می‌شود. ایشان به معنای واقعی یک مترجم با دانش و خلاق هستند چون اندیشه را از زبان مبدأ می‌گیرند و آن را نه تنها به عرصه زبان خود می‌آورند بلکه به مختصات فرهنگ خود هم درمی‌آورند.

گفت‌وگو از: بهنام ناصری

این مطلب نخستین بار در روزنامه ایران منتشر شده است.

منبع: تابناک

کلیدواژه: نجف دریابندری مترجم ادبیات جهان زبان فارسی معادل سازی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۸۲۳۶۱۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اهمیت توجه محمود نجم‌آبادی به نسخ خطی و ترجمه‌شان

به گزارش خبرگزاری مهر، یازدهمین جلسه از مجموعه نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» به منظور پاسداشت نگاشته‌های برتر ایرانیان در یک قرن اخیر، با بررسی کتابِ «تاریخ طب ایران» نوشته محمود نجم آبادی، با سخنرانی محمدحسین عزیزی عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم پزشکی و محمد صدر عضو هیأت علمی دایرةالمعارف اسلامی به میزبانی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران برگزار شد.

امین متولیان استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی که دبیری این نشست را به عهده داشت؛ گفت: برپایی نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» و معرفی آثار ماندگارِ مکتوب، ایده اصیل و ماندگار فرهنگی است که در مسیر معرفت و دانش کشور گام بر می‌دارد. با نگاهی به عناوین کتاب‌های معرفی شده در این سلسله نشست‌ها، می‌توان به حُسن انتخاب و عمقِ نگاه فرهنگی میزبانان پی برد.

وی ادامه داد: کتابِ «تاریخ طب ایران» حاصل چهل سال تحقیق، تفحص و تخصص دکتر محمود نجم آبادی در عرصه تاریخ طب است. بخش مهمی از این کتاب به اخلاق پزشکی، تاریخ پرستاری، و پیراپزشکی اختصاص دارد که به واقع نگارش آن نقطه عطفی در حوزه پزشکی، پرستاری، و پیراپزشکی است. به اعتقاد بنده این کتاب کلاس درس معرفتی است که امروز کمتر در دپارتمان‌های پزشکی ارائه می‌شود. بخش دوم شرح کاملی از تاریخ علم طب در قبل از اسلام، بررسی مراکز طب هندی و جندی شاپور، طب در بعد از اسلام تا حمله مغول را در بر می‌گیرد.

استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: کتابِ «تاریخ طب ایران» در سیر مکتوبات تاریخ علم یک اثر ارزشمند است، زیرا این کتابِ تألیفی به عنوان یک نوشته مکتوبِ برجسته و الگوساز قابل تقدیر است و توسط یک طبیب و متخصص در حوزه تاریخ نگاری به رشته تحریر در آمده است.

تاریخ نگاری پزشکی با تاکید بر خدمات نجم آبادی شکل گرفته است

محمدحسین عزیزی عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم پزشکی با اشاره به ویژگی‌های کتابِ «تاریخ طب ایران» گفت: تاریخ نگاری پزشکی معاصر ایران با تاکید بر خدمات ارزنده دکتر نجم آبادی شکل گرفته است. زیرا تاریخ پزشکی بخشی از تاریخ علم است. ایشان در تاریخ نگاری طبابت سراغ نسخه‌های خطّی، چاپی، مقاله‌های معتبر و دیگر منابع رفته است.

وی ادامه داد: منابعی که در تاریخ پزشکی موجود است به سه قسمتِ منابع اولیه، منابع ثانویه، و منابع ثالث تقسیم می‌شود. منابع اولیه آن دسته از منابع ارزشمندی است که بدون واسطه و همزمان با رویداد نوشته شده است؛ منابع ثانویه مجموع آثاری است که درباره و یا در تفسیر و تحلیل منابع اولیه نوشته شده است و منابع ثالث یک موضوع ویژه ای را بر می‌گیرند و درباره آن صحبت می‌شود که زنده یاد نجم آبادی از منابع اولیه و ثانویه استفاده می‌کرد و از این حیث کتابِ ارزشمندی است. علاوه بر این، کتابِ «تاریخ طب ایران» از بعد جامعه شناسانه و باستان شناسانه نیز به تاریخ علم پزشکی نگاه ویژه ای داشته است. بنابراین موظف هستیم اندیشمندان و پیشکسوتانی را که باعث تحول در جامعه شده اند ارج نهیم و به نسل‌های آینده بشناسانیم که چه افرادِ ارزشمندی برای این سرزمین تلاش کردند.

عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم پزشکی با بیان این مطلب که دکتر محمود نجم آبادی انسان تک بعدی نبوده است؛ گفت: او علاوه بر فعالیت در عرصه تاریخ نگاری پزشکی، در حوزه‌های نگارش آثارِ پیرامونی نیز تبحر ویژه‌ای داشت و مجله «جهان پزشکی» را منتشر کرد. یکی از آثار تحقیقاتی و تألیفی نجم آبادی نگارش کتاب «طبقه بندی پزشکان و مجلس مشاوره طبی و حق‌الزحمه پزشکان در ایران باستان» بود که دوران حکومت ساسانیان را در بر می‌گرفت.

وی افزود: دکتر نجم آبادی علاوه بر کتابِ «تاریخ طب در ایران»، آثار مکتوب دیگری چون «تعالیم پزشکی صدساله فرانسویان در ایران»، «فهرست کتاب‌های چاپی فارسی طبی»، «بلای عظیم نسل بشر، سیفیلیس و سوزاک» و غیره را به رشته تحریر در آورده است که هر یک از این کتاب‌ها در زمره بهترین آثار علمی پزشکی بوده است.

توجه نجم آبادی به نسخ خطّی پزشکی اهمیت دارد

محمد صدر عضو هیات علمی دایرةالمعارف اسلامی دیگر سخنرانِ یازدهمین جلسه از مجموعه نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» صحبت‌های خود را در سه بخشِ سابقه فرهنگی و علمی خانواده، مروری بر فعالیت و زندگی و اهمیت دکتر نجم آبادی و آرای او در زمینه تاریخ پزشکی دسته بندی کرد و گفت: نجم آبادی در خانواده‌ای اهل فرهنگ بزرگ شده است. جدّ مادری او شیخ هادی نجم آبادی از علما و جدّ پدری او محمد نجم آبادی متولی مدرسه سپهسالار قدیم یا مدرسه عالی شهید مطهری فعلی است.

وی ادامه داد: نجم آبادی در سال ۱۲۸۲ در تهران متولد شد و در مدرسه آلمانی‌ها تحصیل کرد و با شروع جنگ جهانی دوم در مدارس دارالفنون، دارالمعلمین درس خواند و وارد مدرسه طب شد. وی به دلیل علاقه بسیاری که به علم طب داشت قبل از پایان دوره مدرسه کتابی درباره بیماری سیفیلیس و سوزاک نوشت. در سال ۱۳۰۹ به قوچان و بعد از آن به سبزوار رفت و در نهایت راهی فرانسه شد و در سال ۱۹۵۲ از دانشگاه پاریس فارغ التحصیل گردید.

محمد صدر با طرح این سوال که چرا نجم آبادی برای تاریخ علم ایران و به خصوص پزشکی اهمیت دارد؛ گفت: نجم آبادی با تسلط بر زبان‌های آلمانی و عربی به خوبی توانست آثار تحقیقی درباره رازی تحریر کند. در واقع آنچه در مجموع این تحقیقات حائز اهمیت است توجه نجم آبادی به نسخ خطّی منسوب به این دانشمند و ترجمه آن به فارسی است.

وی با اشاره به آرای دکتر محمود نجم آبادی گفت: پزشکی سنتی و مدرن در طول تاریخ پزشکی همواره مقابل یکدیگر گذاشته شده‌اند. اما دکتر نجم آبادی با این رویارویی به شدت مخالف بود و معتقد بود علم پزشکی هم در حیطه سنتی و هم مدرن برای تأمین سلامت انسان است.

کد خبر 6085315 زینب رازدشت تازکند