به نقل از «مهر»

فلسفه به پایان خود رسیده است/ شیوه زندگی غربی افتخار ندارد

تاریخ انتشار: ۲ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۸۳۲۷۴۶

به گزارش خبرنگار مهر، رضا داوری اردکانی در سمینار ما و راه تامل در غرب خاطرنشان کرد: مسئله غرب را مرحوم فردید طرح کرده است و فردید ازغرب عقب نبوده است. یک بار مطلبی در مورد غرب نوشتم که بسیاری را رنجاند، به جای اینکه اگر غلط هم باشد باید آن را تصحیح کنند.

وی با طرح این پرسش که علم چیست؟ ادامه داد: می توان پرسید که غرب چیست و رفتن به سمت جستجوی اسراری است که نباید فاش کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

من اسرار را فاش نکردم و خود را متعلق به بخشی از جهان توسعه یافته می دانم که در تاریخ تجددمآبی وارد شده است. همه جهان، اروپایی فکر می کنند و با اصول و ارزشهای آن زندگی می کنند. لفظ ارزشها برای آنهاست و نیچه آن را به ما یاد داده است. حال که می گوییم ارزشها، ما هیچگاه به اعتقادات خود ارزشها نگفته ایم. می خواهم بگویم که من چنین توقعی نداشتم و این مطلب را در توجیه آن می گویم. در جوانی کتابی از آلبر کامو ترجمه کردم که با این جمله شروع می شد. عظمت کشور من قیمت ندارد. اینجا ارزش به معنای قیمت بکار رفته است که بسیار لفظ مهمی است. این کتاب در کل ۳۰ نسخه در ۳۰ سال فروش داشت. شاید قبول نمی کنم که داوری بد می نویسد. به هر حال این زبان ما است و خوانده می شود ولی گاه سخن هایی هست که در گوش کسی نمی نشیند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه اروپا در معرض خطر است زیرا فلسفه به پایان خود رسیده، اظهار کرد: اروپا بدون فلسفه، اروپا نیست و بحران علم اروپایی یکی از خواندنی ترین کتابهای فلسفه معاصر است. با غرب نمی توان شوخی کرد. وقتی یک جوان ایرانی می گوید جهان سوپرمارکت بزرگی است که هر آنچه خواستیم را می توانیم بخریم، این حرف غلطی نیست ولی رسوایی بی خردانه ای در آن وجود دارد. بدین معنا من وارد اروپا می شوم. هر چه خواستم می گیرم و آنچه نخواستم نمی گیرم. اینها در چه نسبتی با هم قرار می گیرند؟ پس شما که اینقدر عاقل و خردمند هستید چرا از غرب می گیرید در حالی که می توانید آن را خود بوجود آورید. وقتی اولین مقالات این کتاب درباره غرب متولد شد عکس العملی بدنبال داشت که گویی من کفر گفته ام و گفته ام همه جهان غربی شده و غربی زندگی می کند. این خوشحالی و افتخار ندارد ولی هر چه هست شیوه زندگی ما هم غربی شده است. هر چند که می خواهیم این طور نباشد ولی آن چیزی است که بوجود آمده و قدرت دارد. یعنی ما به رضایت خاطر انتخاب نکرده ایم. این چیزی است که منتشر شده و غرب جدید نیروی انتشار را در خود دارد و تجدد این گونه نیست که کسانی آن را تبلیغ و ترویج کنند بلکه هر جا برود نفوذ می کند.

وی افزود: غرب همه جهان را گرفته ولی نه با اسلحه. نوشته آلبرکامو دو شأن را نشان می دهد. اصل این مطلب قابل تعامل و درست است و این تفکیک هم موجه است و من هم جایی نگفته ام که غرب غلبه محض است. آزادی سیاسی، اخلاقی و اراده برای غرب جدید است برای اینکه تا دوره تجدد و رنسانس اصلا اراده در تاریخ وجود نداشت. ارسطو دو کتاب بزرگ در اخلاق و یک کتاب در سیاست و کتابهای دیگری نوشته ولی اراده به خیر در آن بکار گرفته نشده است. برای ما اراده از دین گرفته شده و یکی از صفات الهی اراده است. این اراده از علم کلام به فلسفه رفته است. در گذشته اراده مسبوق به علم بوده اما در دوره جدید می گویند علم مسبوق به اراده است.

داوری اردکانی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه ما در قرون وسطی مفهوم شرق و غرب نداشتیم تصریح کرد: اروپای قرن جدید اروپای قرن شانزدهم تا امروز است و غربی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته به آن اشاره دارد. برای اینکه ببینیم چه بودیم و چه شدیم. در این کتاب به این پرسش پاسخ داده ام که غرب چیست ولابد یک چیزی بوده که در یک فرهنگی می آید و می ماند و همه اختلاف می بینند که چرا این گونه رفتار می کنند. آن رفتار یک تربیت و درک و معنی دارد که ما درک و فهمی دیگری از آن داریم.

رضا داوری اردکانی در پایان با اشاره به کتاب درباره غرب تاکید کرد: در این کتاب جسارت شده به کسی که می گوید من می توانم همه غرب را آنطور که می خواهم تغییر دهم و من نمی توانم این کار را بکنم. اگر شما می توانید بگویید چگونه است و چرا تاکنون نکردید پس نمی توانید و دیگر چرا آن را مطرح می کنید.

کد خبر 4548262 مهرنوش محمدزاده

منبع: مهر

کلیدواژه: اروپا رضا داوری اردکانی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۸۳۲۷۴۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

علامه جعفری از شایستگی تفکر به صورت بالفعل برخوردار بود

خبرگزاری مهر-گروه دین و اندیشه-سمانه نوری زاده قصری: علامه محمدتقی جعفری فیلسوف بزرگ و شهیری بود که در دوره حیاتش همیشه از شهرت فرار می‌کرد با این همه خداوند به او شهرت عطاء کرد. اما پس از درگذشت وی آنچنان که باید و شاید به آثار ایشان توجه کافی و وافی نشد. کارنامه فکری علامه جعفری، کارنامه پرمحصول مردی است که وجودش وقف دین و دانش بود. تلاش کرد حیات برای انسان تصویری منطقی‌تر بیابد و در وادی حیات معقول گام بگذارد. علامه با بیش از ۱۴۰ دانشمند بزرگ دنیا مباحثه داشت که مکاتباتش با «برتراند راسل»، یکی از فلاسفه غرب، شهرت بیشتری یافت که او علامه را «فیلسوف شرق» نامیده بود.

در میان ۱۰۰ اثر علمی به جا مانده از علامه جعفری، مجلدات زیادی از آن درباره «تفسیری تفصیلی بر نهج‌البلاغه» است که نشان از اهتمام و علاقه جدی ایشان به امام علی (ع) و نهج‌البلاغه دارد. بسیاری این تفسیر را یکی از گنجینه‌های بزرگ جهان علم و دانش و معنویت به شمار می‌آورند و بسیاری جلسات سخنرانی و شرح نهج‌البلاغه او را به یاد دارند.

در این زمینه با منوچهر صدوقی سها داماد و از شاگردان علامه جعفری و عضو مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه در رابطه با آرا و اندیشه‌های علامه جعفری به گفت وگو پرداخته ایم:

*در مورد کارنامه علمی استاد علامه جعفری مقداری برای مخاطبان جوان ما که شاید شناختی از استاد نداشته باشند توضیح دهید.

تحصیلات استاد علامه جعفری در رشته‌های فقه و اصول است. اما آثار ایشان در این رشته‌ها کم و اغلب عرفانی و فلسفی بوده است. حوزه‌ها در گذشته و حال بر فقه و اصول تکیه داشته‌اند. ایشان در فقه به طور قطع مجتهد بودند. مرحوم بروجردی علامه جعفری را به عنوان حاکم شهر قرار داده بودند که حاکم شهر حتماً باید مجتهد مطلق باشد. مابقی آثارشان به غیر از عرفان، فلسفی است.

*چطور می‌توان در تالیفات استاد علامه جعفری چندوجهی بودن ایشان را متوجه شویم؟

مقاله‌ای برای بزرگداشت استاد علامه‌جعفری در روزهای پایانی عمرشان نوشته بودم که به گمانم ایشان را می‌توان گفت که دنبال انسان شناسی بود و به عنوان انسان‌شناس معرفی کرد.

*تالیفات استاد علامه جعفری را چطور دسته بندی می‌کنید؟

در کتاب «حصال المجموع» بیشترین مسأله‌ای که برای ایشان مطرح بود انسان و انسانیت است. ایشان تحصیلاتش را از تبریز شروع و ادبیات را به صورت موضوعی مطالعه کردند. در ادبیات عرب حجتی بودند زیرا از محضر مرحوم میرزا علی اکبر اهری در تبریز بهره برده بودند. ایشان می‌فرمودند از ابتدا که ادبیات و فقه و اصول می‌خواندم نظرم متوجه جهان‌شناسی بود. در حوزه سید عبدالحجت ایروانی در شهر تبریز شرح تجرید را خواندند و در ١٧سالگی به تهران می‌آمدند و در محضر آقا میرزا احمد آشتیانی منظومه و اسفار مطالعه می‌کنند.

در محضر شیخ محمدرضا تنکابنی فقه و اصول را فرا می‌گیرند و سپس به قم مشرف می‌شوند و در کنار فقه و اصول در محضر میرزا مهدی مازندرانی نیز حاضر می‌شوند. در سال ١٣٢١شمسی مشرف به نجف می‌شوند و در آنجا استاد فلسفه و مربی عرفانی ایشان شیخ مرتضی طالقانی است و در محضر شیخ صدرا بادکوبه‌ای حاضر شدند و فیزیک جدید و ریاضی را نیز تحصیل کردند اما علامه هیچ گاه به این تحصیل اکتفا نکردند.

*در این کتب برای برون رفت مشکلات امروزی زاویه دیدشان چطور بوده است؟

در مملکت ما به برخی افراد، فیلسوف اطلاق می‌شود و نوعاً به اساتید فلسفه «فیلسوف» گفته می‌شود؛ در حالی که فیلسوف الزاماً خود فلسفه نیست و استاد فلسفه را نمی‌توان فیلسوف نامید.«فیلسوف» فردی است که بالفعل تفکرمی‌کند و می‌اندیشد. در ایران معاصر استادانی که اهل فلسفه هستند، فیلسوف اطلاق می‌شوند اما خودم که در حوزه فلسفه فعالیت دارم حق دارم این حرف را بزنم فیلسوف با استاد فلسفه متفاوت است. اکثریت افراد اهل فلسفه در ایران متاخر اساتید فلسفه هستند. بنظرم استاد فلسفه با استاد تاریخ تفاوتی ندارد چون که استاد تاریخ این درس را نقد می‌کند و استاد فلسفه هم این رشته را نقد می‌کند. علامه جعفری از نوادر اهل فلسفه ایران معاصر ما بودند که خودشان می‌اندیشیدند، از این حیث می‌توان فیلسوف اطلاق کرد که یقیناً علامه‌جعفری فیلسوف است.

*چطور به شناخت واقعی استاد علامه جعفری برسیم؟

علامه‌جعفری را در دو ساحت می‌توان شناخت که شامل ساحت و مسائل تخصصی و جامعه و دانشگاه است. شخصیت فلسفی علامه جعفری آن نیست که در کنار دانشجویان و تلویزیون باشد. ایشان چند کتاب دارد که هیچ شهرتی ندارد و حتی یکی از کتاب‌ها اصلاً چاپ نشده و نسخه آن در اختیار من است. کتاب «نهایت الادراک» کتاب عربی است که اگر ایشان همین یک کتاب را بیشتر نداشت، اطلاق فیلسوف برای نام او لازم بود. کتاب معروف دیگر علامه جعفری کتاب «ارتباط انسان و جهان» است که حاوی مسائل فلسفه است که در حدود ۳۰ سالگی چاپ شده است. اما هیچکس از این کتاب تخصصی آگاه نیست. استاد و فیلسوف علامه‎ جعفری از طریق کتاب‌ها و تفکر ایشان شناخته می‌شود.

*استاد و فیلسوف علامه‌جعفری در زمانی زندگی می‌کردند که علمای دیگری هم وجود داشتند. چه ویژگی ایشان را از سایرین اندیشمندان و علمای معاصر متمایز می‌کند؟

عمده‌ترین خصوصیت ایشان این بود که خودشان متفکر بودند. ایشان اگر یک متن فلسفی از منظومه و … بیان می‌کرد، در ابتدا در مورد موضوع نیز فکر می‌کرد.

*خاطره‌ای در این خصوص از استاد دارید؟

روزی علامه جعفری به مساله وجود آدم پرداخت که در این بین مشکلی پیش آمد و به بنده نگاهی کرد که حرفی نداری. من حرفی نزدم و فرمود که من استاد خوبی نیستم. اینکه من استاد خوبی نیستم به این معنی نیست که به خوبی درس نخوانده‌ام بلکه آن متون ایشان را اقناع نمی‌کرد. فلسفه اگر صرفاً روایت و نقد پیدا کند از فلسفیت خارج و همچون تاریخ می‌شود. فلسفه باید زنده باشد و فیلسوف تفحص کند و بیندیشد. بنابراین این قبیل اشخاص در محدوده متون نمی گنجد.

من به این فلسفه انتقاد می‌کنم. ملاصدرا بزرگترین فیلسوف اسلام است و در الهیات بالاتر از ابن‌سینا است. این فلسفه نیست که ما بگوییم ملاصدرا فرموده که ما هیچ حق اظهارنظری نداریم و به گمانم این مساله مرگ فلسفه است. اما اگر گفتیم تفکر با اساتیدی همچون ارسطو، فارابی، ملاصدرا و… تمام شد، صحیح نیست. انسان باید خودش فکر فلسفی کند چرا که این محاسبات فراوانی دارد و هرکسی نمی‌تواند فکر کند. علامه جعفری مرحوم قطعاً یکی از متفکران ایرانی بود و از شایستگی تفکر به صورت بالفعل برخوردار بود.

*چه پیشنهادی برای توجه نسل جوان به آثار استاد علامه‌جعفری می‌دهید؟

ایشان در بخشی به بدیهیات و علوم پیشین و در بخشی دیگر به وحدت و کثرت توجه داشتند. مسائل تخصصی استاد فراتر از دانشگاه بود. اما در مسائل فرهنگی همچون فلسفه هنر و علم تفکرات جالبی داشتند. من ایشان را به‌عنوان یک فیلسوف متفکر قبول دارم. اگر از لحاظ تخصصی نگاه کنیم حقی ایشان ادا نشده است.

کد خبر 5948972 سمانه نوری زاده قصری