به نقل از «ایرنا»

آیین «تَکم گردانی»؛ تجلی ستایش نوروز در فرهنگ آذربایجان

تاریخ انتشار: ۶ فروردین ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۲۲۶۴۷۵

تهران - ایرنا - «تکم چی»ها و «تکم گردانان» آذربایجان هنرمندانی هستند که در قالب نمایشی آیین‌مند علاوه بر تکریم و ستایش نوروز، مهمترین آموزه های انسانی را به واسطه رسیدن بهار طبیعت به کودکان، نوجوانان و آینده‌سازن کشور در قالب رفتاری نمایشی و آیینی آموزش می‌دهند.

به گزارش عصر سه‌شنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، اگر امروز ایران را به عنوان «گهواره تمدن» می‌شناسند ظهور تمدن در این سرزمین را باید در سابقه دیرینه ملتی شناخت که هویت فرهنگی را در لابه‌لای آیین‌ها و رسوم ستایش پروردگار بنیانگذاری کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

برای پی بردن به حقانیت ایران در شکل‌دهی «گهواره تمدن» بشر کافی است به کتاب قطور تاریخ سر زد و با مرور اسناد تاریخی ثبت شده بر این کتاب به شش هزار سال پیش سفر کرد.
سفری که در همان سال‌های نخست می‌توان به ثبت تاریخ سازی و پی‌جویی هویت و فرهنگ ملتی پی برد که وقتی تمام جهان را ظلمت جهل فرا گرفته بود، قومی در مسیر شکل‌دهی تمدن تلاش می کردند.
آیین کهن نوروز یکی از کهن‌ترین آیین‌هایی است که در تمام جهان آنرا به نام ایران می شناسند. آیینی با سابقه‌ای بیش از شش هزار سال تاریخ مکتوب که در سیر تطور و تحولات تاریخی، همواره بنای استوار بر معناهای بنیادین و بدون تغییر خود را در مسیر ستایش پروردگار از یک‌سو و احترام و کرنش به طبیعت از سوی دیگر متجلی کرده است.
نوروز با گشاده‌دستی، بدون در نظر گرفتن نژاد، جغرافیا، مرام و شیوه‌های سیاسی پادشاهان و امیران کشورها با اتکا به احترام به قوانین نظام طبیعت و رمز ماندگاری آن از یک سو و ستایش خالق طبیعت استوار و پابرجا راه خود را تا امروز ادامه داده است.

*** راز ماندگاری نوروز
رمز و راز ماندگاری و جاودانگی نوروز در پیام آن است. پیامی که از هزاره‌های پیش در زندگی ساده و بی‌آلایش مردم درارتباط با طبیعت تا امروز تنیده شده است. رمز و راز ارتباط مردم با طبیعت به عنوان مادرِ بخشنده و فراهم ساختن نیازهای حیات آنها به واسطه رنگارنگی فصل‌هایش، سایه گستر زندگی متمدنانه جوامع و کشورهاست.
علی بلوکباشی پژوهشگر نام‌آور فرهنگ و آیین‌های ایرانی در کتاب «نوروز؛ جشن نوزایی آفرینش» درباره راز ماندگاری و جاودانگی نوروز آورده است:
«پیام نوروز پیوسته آفریده شدن و تحول یافتن است و به جمال و جلال دست یافتن. نوروز آیینی برای حرمت نهادن به زندگی است؛ یعنی گردش و پویایی طبیعت. نوروز پیام شادمانی و زنده ماندن است و شادی و پویایی، بنیان‌های سازنده هر فرد ایرانی است. حضور آیین‌هایی که شادیِ مبتنی بر اندیشه و پاسداشت زندگی را نوید می‌دهند، سازنده آزادی یک ملت هستند، همچنین نشانی از به چالش کشاندن بحران‌های محدودیت آور. نوروز به انسان ایرانی (و تمام انسان‌های جهان) گوشزد می‌کند حقیقت در حرکت و تغییر است نه در سکون؛ یعنی به کمال رسیدن، یعنی خود را پیوسته آفریدن و دیگر شدن و تحول پذیری. جاودانگی نوروز در سودمندی آن برای انسان خواهان شادی، پویایی و زندگی و سرافرازی است، به همین دلیل در طول تاریخ ایران برای تمام اقوام ایرانی جاذبه و کششی غیرقابل انکار داشته و خواهد داشت.»
در کنار تمام داشته‌های هویت‌بخش فرهنگ نوروز برای ایران و ایرانی، جلوه‌های آیینی، خرده‌روایت‌ها و نمایش‌های گره‌خورده با رمز و راز نوروز، یکی از کاربردی‌ترین عناصر هویت‌بخش تاریخ تمدن ایران به شمار می رود.
به بهانه فرارسیدن نوروز 1398 مجال و مقال را قدر دانسته و در قالب سلسله گزارش‌هایی به معرفی آیین‌های نمایشی و نمایش‌های آیینی ایرانیان فرهنگ‌ساز می‌پردازیم.

** پیشینه پیدایش و خاستگاه «تَکه» یا «تَکم»
سپهر فرهنگی ایران زمین به وسعت خاک این کشور وسیع و بزرگ دارای رفتارهای مختلف و متنوع در برگزاری آیین‌های ملی و مذهبی است. در زمینه نوروز نیز شاهد تنوع برگزاری اشکال آیینی و نمایش‌های مختلف آیینی در استقبال از نوروز هستیم. یکی از مهمترین و بزرگترین اقوام ایرانی، اقوام آذری و ترک زبان کشورمان هستند که در پس رفتارهای فرهنگی خود، چه در اعیاد و جشن‌های ملی و چه در مراسم مذهبی، آیین‌های بسیار متنوع، پیچیده، جذاب و البته سرگرم کننده دارند. از جمله مهم‌ترین آیین‌های مردم دیار آذربایجان در استقبال از نوروز به مراسم «تکم گردانی» و «تکم چی»ها برمی‌خوریم.
«تَکه» یا «تَکم» که به زبان آذری به معنای «بز نر» است به عنوان محور فعالیت نمایشی «تکم چی»ها به ایفای نقش می پردازد. آنها با استفاده از چوب، عروسکی به شکل بز درست می‌کنند و آن را با پشم سیاه بزهای منطقه آذربایجان می پوشانند، در کوی و برزن به راه می‌افتند و به عنوان نوید دهندگان و مژده بخشان آمدن نوروز با اشعار مختلف آذری و با حرکت دادن عروس «تکم» خود، آمدن نوروز را مژده و نوید می‌دهند.
محمدرضا درویشی پژوهشگر آیین‌ها و موسیقی نواحی ایران در کتاب «از میان سرودها و سکوت‌ها» خود درباره «تکم چی»ها و «تکم گردانان» آورده: «تکم‌چی‌ها یا عروسک‌گردان‌های نوروزی، بشارت‌دهندگان بهار و نوروز در مناطق آذربایجانی‌نشین ایران بوده‌اند. اینان با حرکت دادن تکم‌ها یا عروسک‌های کوچک چوبی تزئین شده و خواندن آواز به نوروزخوانی و بهارخوانی می‌پرداختند. تکم‌گردان‌ها آذربایجان در آستانه عید نوروز باستانی، با «تکه» - عروسک‌های بز - و ماجراهای شیرینش به استقبال بهار طبیعت و سال نو می‌روند.
تکم‌گردانی یکی از آیین‌ها و سنت‌های رایج در آذربایجان در آستانه عید نوروز و سال نو خورشیدی است. برگزارکننده این مراسم در حالی که عروسکی به شکل بز نر را در دست دارد و سر این بز را به این سو و آن سو تکان می‌دهد، شعرهایی شنیدنی دربارهٔ تکه و ماجراهای او می‌خواند. تکم‌گردان در هر کوی و برزنی حاضر می‌شود و از مردم در قبال خواندن شعرهایش و بازی دادن «تکه» عروسکی‌اش هدیه و انعام می‌ستاند.

** هنری آیینی به وسعت فرهنگ دیار آذربایجان
در حقیقت «تکم چی»ها بخش هنری برخاسته از هنر غنی موسیقی آذربایجانی هستند. به گونه ای که همواره در کنار تکم گردانان، حضور نوازندگان خبره و چیره‌دست موسیقی آذربایجان را که از آنها به عنوان «عاشیق ها» نیز یاد می شوند شاهد هستیم.
یکی از مهمترین رفتارهای فرهنگی که نمود آن را در آیین نمایشی «تکم گردانی» می‌بینیم، شناساندن نوروز، فرهنگ آن و داشته‌های این آیین کهن به کودکان و نوجوانانی است که به تماشای نقل نمایش «تکم گردانان» نشسته اند.
«تکم چی»ها آنها را نیز مانند بزرگسالان به واسطه نوروز به احترام به طبیعت و همراهی با نو شدن سال و رفتارهای خوب و کنار گذاشتن رفتارهای شیطنت آمیز نشویق می‌کنند و نوید می‌دهند.
در حقیقت آیین نمایشی «تکم گردانی» به نوعی انتقال دهنده آموزهای مهم فرهنگ غنی مردمان آذربایجان و اقلیم این منطقه به شمار می‌آید که در سپهر فرهنگی کشورمان، مهمترین مولفه ایرانیان یعنی مهربانی، نوع دوستی، سخاوت، بخشندگی و احترام را در قالب این نمایش عروسکی در مواجهه با کودک و بزرگ به نمایش می گذارد.
گزارش از امین خرمی
فراهنگ**9266** 9053

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي آيين هاي نمايشي نوروز تكم گرداني

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۲۲۶۴۷۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

در ستایش سیتی: تیم فوتبالی که هندبال بازی می‌کند

به گزارش "ورزش سه"، منچسترسیتی یک تیم هندبال است که با پا بازی می کند. دقت حرکت دادن توپ به حدی است که می توان گفت انگار آن را با دست پاس می دهند. آنها مانند تیم های هندبال خوب، بازی ها را با حوصله پیش می برند تا زمانی که گزینه و فرصت گلزنی درست ظاهر شود. سیتی به هر بازی سرعت مورد نیازش را می دهد. 

آنها گزینه های زیادی نیز در حمله دارند و بازی را تقریباً به میل خود با گریلیش، دی بروینه، برناردو سیلوا، فودن و... اداره می کنند. گواردیولا توانسته ارلینگ هالند را در بازی هایی مانند دیشب برابر رئال، یک گزینه هدف قرار دهد اما در عین حال او حتی مرجع حملات تیمش نبود. 

هالند تقریباً یک مهاجم معمولی در شبکه تو در توی سیتی بود. ستاره نروژی، گاهی اوقات، مجبور است حوصله کرده و تماشا کند که توپ از یک طرف به طرف دیگر می رود بدون اینکه کسی فکر کند باید او را نیز در جریان بازی قرار دهد.

رئال مادرید دیشب مجبور شد با همه اینها روبرو شود، آتشفشانی غیرقابل کنترل که تقریباً غیرممکن است که دهانه را بپوشانیم تا گدازه هایش خارج نشود.

رئال ولی برای دقایق زیادی به این هدف دست یافت. در نیمه اول، آنچلوتی به گواردیولا شوکی زودهنگام داد. دروازه سیتی توسط رودریگو شکار شد و سیتی آنقدر حمله کرد تا اینکه در دقیقه 76 توسط کوین دی بروینه به  گل تساوی رسید. همین گل برای بردن بازی به وقت اضافه کافی بود.

بازیکنان رئال مادرید نیم ساعت پایانی را طوری بازی کردند، انگار اروگوئه‌ای‌های فیلم "انجمن برف (Society of the Snow)"، گرفتار شده در کوه های آند، هستند. آنها مثل قهرمانان فیلم، در بدنه هواپیما نشستند و منتظر گروه نجات ماندند. ناجی رئال، ضیافت پنالتی ها بود.

بردن هندبالیست های سیتی به ضربات پنالتی از قبل برای رئال یک پیروزی کوچک بود چرا که سیتیزن ها امروز تیمی هستند که بهترین فوتبال جهان را بازی می کنند اما وقتی رئال مادرید جلوی شماست، هیچ چیز حتی بهترین بودن در دنیا هم کافی نیست. 

بهترین بازیکن با دستانش ولی آندری لونین بود. قهرمان مسابقه‌ای که می توانست یک قتل عام باشد ولی برای رئال باشکوه به پایان رسید.