دماوند خاموش است **دکتر مهدي زارع
تاریخ انتشار: ۱۵ فروردین ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۳۰۱۶۱۲
خبرگزاري آريا - بررسي آتشفشان دماوند از دو ديدگاه اول اهميت خود دماوند به عنوان سيستمي که فوران آن خطرات بسياري را براي منطقه ايجاد مي کند توجه دارد و دوم با ديد گستره تر به نقش آن در يک سيستم زمين ساختي فعال و احتمال اثر فعاليت هاي سامانه آتشفشاني دماوند در توليد انرژي زمين گرمايي مي تواند ضروري باشد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
پژوهشهاي ما در مورد آـشفشان دماوند و البرز مرکزي از حدود سال 1381 در پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله و همچنين همکاري با رصدخانه علوم زين دانشگاه استراسبورک فرانسه ، با پروفسور ژک هيندرر دنبال شده است. البته اين موضوع بدان معني نيست که ما در تمامي اين سالها به طور پيوسته در مورد دماوند پژوهش کرده ايم، ولي در هر پروژه پژوهشي که امکان بررسي وجود داشته است، پژوهشهاي خود ، يا بخشي از آن را به بررسي آتشفشان دماوند و سامانه پيراموني آن اختصاص داده ايم. همواره نيز اميدوار بوده ايم ( و همچنان هستيم) که اين پژوهشها در رصدخانه اي مجهز براي بررسي هاي ژئوفيزيکي و ژئوشيمي متمرکز شود.
اينرو اين آتشفشان از جنبه هاي مختلف مورد مطالعه و بررسي قرار گرفت تا آنومالي هاي احتمالي مورد پايش قرار گيرد. نتايج حاصل از اين مطالعه به شرح زير است:
* بررسي زمين ساخت و لرزه زمين ساخت آتشفشان دماوند نشان از وجود سيستم امتدادلغز و کششي در اين بخش از البرز دارد همچنين وجود گسلهاي مهمي مثل لار مشا، شمال البرز نشانه اي از اهميت و ارتباط اين ساختارها با اين آتشفشان دارد. به گونه اي که تغييرات تنش در منطقه در ارتباط با هر يک از اين گسلها مي تواند رژيم زمين ساختي حاکم بر منطقه را تغيير دهد.
* توزيع زمين لرزه هاي تاريخي و با بررسي داده هاي زلزله هاي دستگاهي در شعاع 50 کيلومتري آتشفشان دماوند مشخص شد که روندهاي فعال لرزه زا در اطراف اين آتشفشان قابل مشاهده اند و از سوي ديگر در ناحيه غرب آتشفشان دماوند چنين محدوده فعالي کاهش فاکتور کاهندگي امواج لرزه اي ديده ميشود. بنابراين آتشفشان دماوند در محدوده کلي فعال ساختاري البرز مرکزي قرار گرفته است. در پژوهشهاي به عمل آمده در سال 2018 مشخص شد که يک آرامش لرزه اي مهم در محدوده شرق سامانه آتشفشاني دماوند ديده مي شود که مي توان برآورد کرد که با رخداد زلزله اي شديد (با بزرگاي بيش از 6 ) در دهه پيش رو به پايان برسد.
* اندازه گيري درجه حرارت در 26 حلقه گمانه در منطقه اکتشافي دماوند بيانگر شيب و جريان حرارتي ناهمگن در منطقه دارد.
* آتش فشان شناسان آخرين فوران آن را به حدود 7300 سال قبل مربوط مي کنند بعضي پژوهشها از قوران مهم و انفجار قله در آخرين عصر يخبندان (ورمWurm ) در حدود 24 هزار سال قبل خبر مي دهد.
* دماوند هم اکنون از نظر انفجار و فوران خاموش است ولي آتشفشان دماوند از نوع آتشفشان چينه اي است که با توجه به خروج گازها و بخارات فومرولي از آن و وجود چشمه هاي آب گرم ، به عنوان يک سامانه فعال شناخته مي شود..
* مخروط آتشفشاني دماوند در يک سامانه زمين ساختي با گسلش فعال قرار دارد. وقتي آزاد شدن تنش در اثر فعاليتهاي ولکانيکي به حد 5 تا 7% افت تنش در هنگام گسيختگي گسلش برسد، احتمال تحريک گسلهاي پيرامون سامانه آتشفشاني و وقوع زمينلرزه وجود دارد. از اين ديدگاه لازم است تا تحريک احتمالي گسلهاي پيرامون سامانه آتشفشاني دماوند (گسلهاي مشا، لار، فيروزکوه، شمال تهران، کندوان، بلده، شمال البرز ) بر اساس فعاليت دائمي چنين سامانه اي با دقت سنجيده شود. خطر زمين لرزه شديد (به دليل وجود گسلهاي فعال و تغيير شکلي که در پوسته دائما در اين ناحيه رخ مي دهد) خطري دائمي است که ممکن است با فعاليتهاي سامانه دماوند تحريک شود.
* در آخرين عصر يخ زمين، دما در ناحيه ايران حدود چهار تا پنج درجه از نيمه اول سده بيستم سردتر بوده است. اين در حالي است که در تابستان 2018 (1397ش) دماي هوا در ايران به طور متوسط حدود سه درجه از نيمه اول سده بيستم گرم تر نيز شده است.
* از بين رفتن عمده يخچال هاي ايران در آخرين مراحل آخرين عصر يخ (حدود ٢٥ تا ١٠ هزار سال قبل) در بخش هاي مهمي از نواحي البرز مرکزي با بخشي از مهم ترين نواحي پهنه هاي گسل هاي لرزه زاي البرز مرکزي منطبق است و از نظر بازه زماني نيز با عقب نشيني ناحيه يخچالي در آمريکاي شمالي مشابهت تقريبي نشان مي دهد؛ بنابراين زوب يخ در دماوند به دليل بار برداري و رهايي تنش از گسلهاي تحت تنش مي تواند با وفوع زمينلرزه هاي بزرگ در البرز مرکزي مرتبط باشد. 4 زلزله در روز 10 شهريور 97در ناحيه مشا و به احتمال فراوان در اثر جنبايي گسل مشادر شمال شهر دماوند ثبت شد. براثر فعاليت دماوند گسل شمال تهران، مشا، لار، بلده، لاسم، کندوان، ايوانکي و... مي توانند فعال شوند
* سيل در گزنک در شهريور 1397 در به دليل سيلاب ناگهاني و احتمالا ذوب شدن برخي از سيرک هاي يخچالي دماوند در بالادست دره گزنک رخ داد. اين موضوع چنانچه به گرمتر شد هوا در اين فصل مرتبط باشد، و موجب تحريک وقوع شيل شده اشد، ولي ذوب يخ ها نميي تواند موجب ناديده گرفتن نقش ساخت و ساز بي رويه در دره ها و ايجاد هتل، ويلا و رستوران در حريم رود ها و تجاوز به بستر و حريم رود دره ها و رودخانه هراز در اياد سيلاب و خسارت در اين منطقه باشد .
* در سامانه دماوند نشانه هاي تغيير و جابه جايي ماگما در اتاق ماگمايي بر پايه تغييرات ژئوفيزيکي و برداشت داده هاي حرارتي، و همچنين نوسانات خردلرزه هاي ثبت شده در 15 سال اخير قابل پايش است. اين موضوع جابه جايي ماده مذاب در اتاقک ماگمايي آتشفشان دماوند هم از نظر احتمال تغييرات پيراموني (رخداد زلزله و ذوب شدن يخچالها، وقوع سيل، به دليل گرم ترشدن زمين در محيط زمين در سامانه پيرامون قله) مهم است و هم از ديد بهره برداري از انرژي زمين گرمايي در سامانه دماوند، که ماده مذاب در اتاق ماگما به عمق 3 کيلومتري از سطح زمين مي رسد. در فرانسه و ايسلند از انرژي زمين گرمايي از لايه هاي داغ ماگمايي که در ژرفاي 5 تا 7 کيلومتري قرار دارد هم اکنون بهره برداري مي کنند. اين نشان مي دهد که سامانه آتشفشاني دماوند پتانسيل بالفعل و بهتر از ميدانهاي زمين گرمايي اروپا، براي بهره برداري از انرژي پاک و تجديد پذير براي منطقه البرز مرکزي، مازندران و استان تهران است .
بررسي آتشفشان دماوند از دو ديدگاه مي تواند ضروري باشد. ديدگاه اول به اهميت خود دماوند به عنوان سيستمي که فوران آن خطرات بسياري را براي منطقه ايجاد مي کند توجه دارد و ديدگاه دوم با ديد گستره تر به نقش آن در يک سيستم زمين ساختي فعال و احتمال اثر فعاليت هاي سامانه آتشفشاني دماوند در توليد انرژي زمين گرمايي و همچنين تحريک و چکانش جنبش در گسلهاي بنيادي البرز مرکزي و جنوبي، به ويژه گسل مشا و شمال تهران، و در نتيجه اهميت آن در اثر گذاري غير مستقيم بر توليد انرژي و همچنين بر رخداد يک زمينلرزه مخرب در محدوده و نزديکي شهر تهران و شهرستانهاي استان تهران و شهرهاي مرکزي استان مازندران مربوط مي شود.
تغيير در رژيم زمين ساختي حاکم بر منطقه مي تواند باعث فعال شدن ساختارهاي مختلف منطقه و از جمله دماوند گردد. پايش دائمي دماوند مي تواند تا حدودي معرف تغييرات زمين ساختي منطقه البرز مرکزي باشد، منطقه اي که به لحاظ جمعيتي از درصد جمعيت بالائي برخوردار است. به عبارت ديگر پاسخ گوئي به اين سوال که `آيا فعاليت دماوند مي تواند رژيم زمين ساختي حاکم بر منطقه را به گونه اي تغيير دهد که باعث فعال شدن گسلهاي مهم منطقه و به دنبال آن زمين لرزه هاي مخرب در منطقه البرز شود؟` از اهميت بالائي برخوردار است.
بنابراين سرمايه گذاري مناسب در اين زمينه مي تواند در مورد دماوند ما را از وضعيت تهديد به صورت به هنگام و برخط مطلع کند .
اقدامات زير مي تواند در اين زمينه راه گشا باشد:
- راه اندازي سامانه رصد و بهره برداري از انرژي زمين گرمايي
- نصب شبکه هاي لرزه نگاري دائم و دقيق براي پايش تغييرات لرزه اين سامانه
- نصب شبکه مغناطيس سنج به منظور بررسي آنومالي هاي جزئي و احتمالي اين سامانه
- پايش دائم ميزان عناصر چشمه هاي آب گرم منطقه و همچنين گازهاي آتشفشاني و انطباق آن با لرزه خيزي منطقه
- بررسي دائم تصاوير ماهواره اي به روز شده در محدوده اي وسيع تر از آتشفشان دماوند به منظور بررسي تغيير شکل هاي احتمالي
...............................................................
استاد زلزله شناسي مهندسي درجه هابيليتاسيون در هدايت پژوهش، در ژئومکانيک، از دانشگاه استراسبورگ -فرانسه، 2017
مدير گروه زلزله شناسي مهندسي پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله و عضو وابسته، شاخه زمين شناسي، فرهنگستان علوم جمهوري اسلامي ايران، تهران- ايران
انتهاي پيام /*
منبع: خبرگزاری آریا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۳۰۱۶۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مقابله با تغییر کاربری ۱۲۸۷۰ هکتار اراضی کشاورزی البرز
رئیس کل دادگستری استان البرز از رشد ۵۸ درصدی مقابله با تغییر کاربریهای غیرمجاز در استان البرز در سال ۱۴۰۲ در مقایسه با سال ۱۴۰۱ خبر داد. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، حسین فاضلی هریکندی با تشریح اقدامات انجام شده در حوزه مقابله با تغییر کاربری غیرمجاز در استان البرز اظهار داشت: استان البرز هرچند از نظر وسعت به عنوان کوچکترین استان کشور شناخته میشود، اما به دلیل شرایط و ویژگیهای خاص طبیعی و جغرافیایی و مجاورت با مرکز کشور در معرض بیشترین تغییر کاربریها قرار داد و هرگونه تغییر کاربری منافع اقتصادی زیادی را پیش روی متخلفان قرار میدهد.
وی با تشریح اقدامات انجام شده در دادگستری کل استان البرز در زمینه مقابله با تغییر کاربریها بیان داشت: استان البرز از تغییر کاربری غیرمجاز اراضی زراعی و باغها در وضعیت حاد قرار داشت که برای مدیریت این شرایط و پاسخگو کردن دستگاههای متولی در این مورد، یکی از برنامههای مهم، با ایجاد «قرارگاه صیانت از بیت المال و مقابله با تغییر کاربری ها» برای اولین بار در کشور عملیاتی شد که با توجه به ایجاد تحول در مقابله با این پدیده در استان البرز، مورد تقدیر رئیس قوه قضاییه قرار گرفت.
مقابله با تغییر کاربری 12870 هکتار در سال 1402
رئیس کل دادگستری استان البرز با اشاره به اینکه در سال 1402، مجموعا از تغییر کاربری 12870 هکتار از اراضی کشاورزی استان جلوگیری شده است یادآور شد: در عملیاتهای اجرا شده که به درخواست و گزارش جهاد کشاورزی و غالباً در مراحل اولیه تفکیک و قطعه بندی و در مواردی هم با تخریب ساخت و سازهای غیرمجاز بوده است به ترتیب حوزههای قضایی کرج با 4633 هکتار و چهارباغ با 2939 هکتار در جایگاه اول و دوم قرار دارند و شهرستانهای ساوجبلاغ و نظرآباد با 2845 و 1733 هکتار در مراتب بعدی جای گرفته اند.
رشد 58 درصدی مقابله با تغییر کاربری
وی با اعلام رشد 58 درصدی مقابله با تغییر کاربریهای غیرمجاز در استان البرز در سال 1402 در مقایسه با سال 1401 تصریح کرد: ارزش اراضی زراعی و باغهای استان البرز که از تغییرکاربری آن جلوگیری شده، بیش از 514 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
نقش سامانه کشت یار به عنوان بازوی کمکی
رئیس شورای حفظ حقوق بیت المال در امور اراضی و منابع طبیعی استان البرز با اشاره به نقش سامانه «کشت یار» به عنوان بازوی دستگاههای متولی استان در زمینه مقابله به هنگام با تغییر کاربری ها، خاطرنشان کرد: در رصد سامانههای پایش ماهوارهای در سال گذشته، تعداد 1119 نقطه توسط این سامانه هوشمند هشدار دهی شده و اقدامات برای بررسی و مقابله بلافاصله آغاز شده است.
وی با تقدیر از تلاش روسا و دادستانهای حوزههای قضایی استان که ماموریتهای خود در مقابله با تغییر کاربریها را با جدیت پیگیری کردند با اعلام آمادگی دستگاه قضایی استان برای حمایت از هرگونه اقدام پیشگیرانه و مقابلهای در این زمینه، ابراز امیدواری کرد در سال جدید با تقویت نظارت توسط دستگاههای متولی، عرصه به سوداگران این حوزه تنگتر شود.
انتهای پیام/