قضاوت درباره نقش تغییر اقلیم در سیلهای اخیر نیازمند زمان است
تاریخ انتشار: ۱۸ فروردین ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۳۴۰۳۶۸
تهران- ایرنا- کارشناسان برای وقوع سیل اخیر در کشور دلایل مختلفی را ذکر کرده اند که یکی از آنها نقش تغییر اقلیم است اما برخی از استادان و صاحبنظران این عرصه معتقدند قضاوت کردن در این زمینه زود است و اثبات نقش تغییر اقلیم در وقوع این سیلهای فراگیر، نیازمند زمان است.
چند سالی است که واژه تغییر اقلیم را به وفور می شنویم و به نظر می رسد ساده ترین راه حل این است که هر تغییری که در جو و زمین رخ می دهد از گرما، سرما، خشکسالی، بارش و توفان را به آن نسبت دهیم، مانند سیل اخیر که در روزهای اخیر، استانهای گلستان، فارس، لرستان و خوزستان را درگیر کرد و عده ای بروز آن را به تغییر اقلیم نسبت داده اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این در حالی است که به گفته «بهلول علیجانی» استاد دانشگاه خوارزمی قضاوت کردن و رسیدن به جوابی قاطعانه در این زمینه به زمان نیاز دارد.
وی روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: ما می گوییم اقلیم بی نظم است اما وقتی تغییر اقلیم اتفاق می افتد این بی نظمی تشدید می شود، بنابراین وقوع سیل های اخیر در کشور را می توان از دو دیدگاه بررسی کرد.
وی درباره نقش تغییر اقلیم در بروز سیل های اخیر در کشور افزود: اگر بگوییم وقوع این سیل ها نشانه تغییر اقلیم است یعنی یک حالت «ترین» یا پدیده شدیدی رخ داده و این خسارت ها را به بار آورده است همانطور که چند سال پیش در ایلام و گرگان اتفاق افتاده بود؛ از این دیدگاه می توان گفت که تغییر اقلیم در بروز سیل ها نقش داشته است، چون گفته شده که به علت تغییر اقلیم پدیده های «ترین» مانند خشکسالی ها، رگبارهای شدید و سیل ها پیش می آید.
وی ادامه داد: اما اگر بگوییم این تغییر اقلیم نیست بلکه وضعیت آبی کشور دارد به حالت طبیعی خود بر می گردد، باز می بینم که بارش ها در کشور بی نظم است یعنی به این صورت که یک سال اصلا باران نداریم و خشک است و سال بعد، باران به صورت رگبارهای شدید رخ می دهد، بنابراین به این موضوع می توان از دو دیدگاه نگاه کرد.
علیجانی اظهار داشت: اما اگر بارش ها سال آینده نیز تکرار شود آن موقع دیگر نمی گوییم تغییر اقلیم در بروز سیل ها نقش داشته است بلکه می گوییم داریم وارد دوره تَرسالی می شویم و مشکلات کم آبی کشور در حال برطرف شدن است اما اگر فقط امسال باشد نشانه تغییر اقلیم است.
وی ادامه داد: می دانیم که تغییر اقلیم در جهان و در ایران اتفاق افتاده، هوای ایران گرمتر شده است، نشانه های تغییر اقلیم را مانند خشکسالی، سرما، سیل و گرمای شدید که بی سابقه نیز بودند در سال های گذشته داشتیم، اکنون هم که شاهد بروز سیل در کشور هستیم ممکن است یکی از آن نشانه ها باشد اما اگر سال بعد و سال بعد از آن هم تکرار شود می گوییم این نشانه های تغییر اقلیم نیست، خشکسالی تمام شده و داریم وارد دوره تَرسالی می شویم.
استاد دانشگاه خوارزمی تاکید کرد: بنابراین برای یافتن جواب درست باید منتظر بمانیم اما فعلا اگر همین یک تک پدیده امسال باشد نشانه تغییر اقلیم است و فعلا نیز اینگونه فکر می کنیم اما امیدواریم سال های بعد بارش ها تکرار شود که آن موقع می توانیم بگوییم دوره تَرسالی ایران آغاز شده است.
وی درباره افزایش دما و تاثیر آن بر بارندگی ها در کشور گفت: افزایش دما در میزان بارش ها تاثیر ندارد بلکه در نوع بارش تاثیر دارد به طوری که بارش ها را رگباری و تند کرده است.
علیجانی در پاسخ به اینکه آیا می توانیم دلیل بروز سیلهای اخیر را به تخریب محیط زیست نیز نسبت داد، گفت: بله می توانیم آن را به تخریب محیط زیست ربط دهیم یعنی وقتی بارش ها رگباری می شود آب باران در زمین نفوذ نمی کند یعنی ظرفیت نفوذ زمین بسیار کمتر از شدت این بارشهاست چون مراتع و جنگل را در بالادست نابود کرده ایم بنابراین باران در زمین جاری می شود و سیل راه می افتد.
وی اظهار داشت: گفته می شود در سیل اخیر در برخی جاها ارتفاع رسوبات تا سه متر رسیده است که علت آن تخریب خاک در بالادست است چون پوشش گیاهی از بین رفته و خاک در معرض تخریب قرار گرفته است بنابراین با کاهش توان جذب خاک به جاری شدن باران در سطح زمین و وقوع سیل کمک کرده ایم.
علمی** 9014**
منبع: ایرنا
کلیدواژه: علمي آموزشي محيط زيست سيل 98 تغيير اقليم
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۳۴۰۳۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نرخ بالای هدررفت آب در سیلاب‌ها / تعارض منافع مانع اجرای آبخیزداری در کشور
حمید سینی‌ساز کارشناس سیاست‌گذاری آب در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز در پاسخ به این سوال که آیا راهی برای ذخیره سیلاب‌های اخیر وجود دارد، گفت: هدف از آبخیزداری کنترل آبی است که شدت و قدرت پیدا کرده و ممکن است خسارت بزند و در نهایت عمده آن تبخیر شده یا با خروج از مرز از دسترس خارج شود. با کمک آبخیزداری، می‌توانیم این آب را در همان مکان بارش به سفره‌های آب زیرزمینی منتقل کنیم.
وی ادامه داد: این کار از نرخ بالای هدررفت آب در سیلاب و تبخیر آن جلوگیری می‌کند. از جهتی می‌توان با این روش از خسارت حاصل از سیل هم پیشگیری کرد. در واقع این آب ذخیره‌ای برای روزهایی است که باران و برفی نیست و نیازهای آبی هم تشدید می‌شوند.
کارشناس سیاست‌گذاری آب با بیان اینکه در کشور ما آبخیزداری چندان جدی گرفته نمی‌شود، بیان کرد: آبخیزداری در دوره‌هایی مورد توجه قرار گرفته مثلا برای سدسازی‌ها و جلوگیری از پرشدن رسوبات در سدها اما آبخیزداری تنها به این محدود نمی‌شود. در حال حاضر چند سالی است که بارش قابل توجه برف نداریم و عمده بارش‌های ما به صورت باران است. در چنین شرایطی حالت طبیعی ذخیره آبی در یخچال‌های طبیعی که به مرور آب شده و پشت سدها جمع شوند، کارآیی ندارد.
وی افزود: در سال‌های اخیر بارش‌ها تبدیل به بارندگی‌های ناگهانی در پاییز و زمستان شده که بسیاری از آنها در همان زمان از دست می‌روند. به نظر می‌رسد که مدیران باید رویکرد تازه‌ای نسبت به آبخیزداری داشته باشند.
بدون آبخیزداری مدیریت آب کشور ناقص استسینیساز معتقد است که آبخیزداری نه فقط برای جلوگیری از رسوبات سدها و یا پیشگیری از خسارت‌های سیل بلکه روشی برای ذخیره آب است. وی در این باره عنوان کرد: اگر این رویکرد مورد توجه قرار نگیرد، آبی برای فصل‌های غیربارشی باقی نمی‌ماند. نمی‌توان یک سال آبی را پشت سر گذاشت و به این موضوع توجه نکرد. رسانه‌ها می‌توانند کمک کنند که این رویکرد سوم در مورد آبخیزداری مورد توجه قرار گیرد. بدون آبخیزداری مدیریت آب کشور ناقص است و آبی برای فصل کم بارش نخواهیم داشت.
وی اضافه کرد: آبخیزداری روشی کلاسیک و علمی است که به شما کمک می‌کند، آبی را که بخش عمده آن هدر رفته، تبخیر شده و بخشی هم از مرزهای آبی و خاکی خارج می‌شود را ذخیره کنید. انتقال این آب به سفره‌های زیرزمینی هم تبخیر را کاهش می‌دهد و هم حرکت را کند می‌کند که مانع از دسترس خارج شدن آن شود. به این ترتیب در هر فصلی از سال قابل برداشت است. البته آبخیزداری به این معنا نیست که نظام بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی درستی نداشته باشیم که هر کسی از هر جایی که خواست، بهره‌برداری کند.
آبخیزداری در ایران قدمتی ۲۵۰۰ ساله داردکارشناس آب با بیان اینکه آبخیزداری ریشه تاریخی دارد، توضیح داد: دانش و تکنولوژی آبخیزداری به صورت بومی از چند هزار سال قبل تاکنون در کشور بوده و در اسناد تاریخی هم وجود دارد. سابقه وجود سازه‌هایی مانند آب انبار و قنات این امر را تائید می‌کند. مدیریت زیرسطحی بارش‌ها به دوره پیش از هخامنشیان بازمی‌گردد. اولین قنات‌های ما متعلق به دوره پیشدادیان است و قدمتی بالاتر از ۲ هزار و ۵۰۰ سال دارد. این نشان می‌دهد که نیاکان ما می‌دانستند که اگر بخواهند آب را در این اقلیم گرم و نیمه خشک روی سطح زمین ذخیره کرده، انتقال داده و مصرف کنند، عمده آب را از دست می‌دادند.
وی ادامه داد: بنابراین آنها تلاش می‌کردند که آب را در سفره‌ها و زیرزمین ذخیره کنند و فقط وقتی آب به سطح زمین بیاید که قصد مصرف داشتند. اگر به روستاهایی که بافت قدیمی خود را حفظ کرده‌اند، نگاه کنید، می‌بینید که در پست‌ترین نقطه روستا (از لحاظ ارتفاع) آب انبار قرار داشته که در زمان بارش کلیه کانال‌ها و جوی‌ها به آن نقطه منتقل می‌شدند و حتی این موضوع نظامات دقیقی هم داشته است.
کارشناس آب اضافه کرد: میرآب شخصی بوده که مسئولیت نظارت بر آب انبار را برعهده داشته و در زمان بارندگی بررسی می‌کرد که از هر دهنه آب انبار چه میزان آب وارد می‌شود و چه کیفیتی دارد و هر بخش از روستا چقدر در این کار همکاری کرده‌اند که در زمان تابستان براساس این مکتوبات که اهالی هم آن را مضا می‌کردند، به هر بخش روستا براساس همکاری که در فصل پربارش داشته، آب تعلق می‌گرفت.
سینی‌ساز توضیح داد: به همین دلیل در زمان بارندگی همه جوانان روستا بسیج می‌شدند تا آب را به آب انبار منتقل کنند. ما این رویکردهای مشارکتی را بعد از اصلاحات ارضی از دست دادیم چراکه مردم نظاره‌گر شدند و تصور کردند که دولت وظیفه دارد همه کارها را انجام دهد. در مقابل مردم از نگاه دولت‌ها به بهره‌بردار غیرمجاز تبدیل شدند که اگر رها شوند ممکن است آب دزدی کنند. در چنین شرایطی تقابل منفی شکل می‌گیرد و مثلا اگر در روستایی کسی چاه غیرمجاز دارد، دیگر اهالی همراهی می‌کنند که لو نرود؛ چراکه خودشان هم ممکن چاه غیرمجاز داشته باشند.
دولت باید به سمتی برود که مشارکت مردمی را احیا کندکارشناس آب با اشاره به اینکه دولت باید به سمتی برود که مشارکت مردمی را احیا کند و امور را به دست آنها بسپارد و تنها نظارت و قاعده‌گذاری کند، عنوان کرد: مثلا در دوره خان‌ها البته منظور این نیست که دقیقا همان را اجرا کنیم اما خان، دهقان‌هایی داشت که کارها را انجام می‌دانند و او تنها در سیاست‌گذاری کلان که مثلا چه محصولی به چه میزان کشت شود، دخالت داشت و خود او برای آن محصول بازارسازی می‌کرد. اگر هم کسی تخلفی می‌کرد، مردم مقابله می‌کردند.
وی افزود: سازوکارهای سیاست منطقه‌ای هم به این شرایط دامن می‌زند؛ مثلا مسئولان در زمان انتخابات وعده می‌دهند که سهم بیشتری از منابع طبیعی نسیب مردم آن حوزه انتخابیه می‌شود. ضربه‌ای که مسئولان در رقابت با هم به منابع طبیعی می‌زنند، بزرگتر از ضربه‌ای است که مردم در تقابل با دولت به منابع وارد می‌کنند. شبیه به دزدی که با چراغ می‌آید، قانونا منابع طبیعی را قربانی می‌کنند.
کارشناس آب درخصوص میزان هدررفت آب در نبود آبخیزداری گفت: براساس بیلان‌های آبی که چند سال یک بار بروزرسانی می‌شوند، تقریبا بین ۶۹ تا ۷۱ درصد ورودی آب از محل بارش، تبخیر می‌شود. حدودا ۸ تا ۱۰ درصد هم به شکل خارج شدن از مرزهای آبی و خاکی کشور، هدر می‌رود. در مجموع چیزی حدود ۲۰ درصد از بارش‌ها برای استفاده باقی می‌مانند. البته همه این میزان آب هم استفاده نمی‌شود و باید هدررفت و نشتی آب در شبکه‌های توزیع را هم حساب کرد.
وی تاکید کرد: در واقع اراده مدیریتی کافی برای اجرای آبخیزداری وجود ندارد و علاوه بر این تعارض منافعی هم در این میان هست که اجازه نمی‌دهد این کار انجام شود. بحران‌نمایی در حوزه مدیریت آب برای مسئولان با تملک بودجه‌های بیشتر و به دست گرفتن امکانات و دور زدن کارهای کارشناسی همراه شده است.
انتهای پیام /
دومین جلسه رسیدگی به اتهامات تتلو برگزار شد