به نقل از «ایرنا»

دیپلماسی اقتصادی ایران؛ چالش‌ها و راهکارها- امیرحسین طاهری*

تاریخ انتشار: ۲۷ فروردین ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۴۴۶۰۰۶

تهران- ایرنا- تأسیس تارنمای ویژه دیپلماسی اقتصادی از سوی وزارت امور خارجه که در پی بنیان گذاشتن معاونت اقتصادی در این وزارتخانه انجام شده است، اتفاق مبارکی است که باید آن را در راستای تغییر مطلوب نگرش‌های نهادی به درهم تنیدگی مسائل اقتصادی در عرصه روابط بین‌الملل ارزیابی کرد.

جمهوری اسلامی ایران از ابتدای تأسیس با تحریم‌های اقتصادی ظالمانه و خصمانه دشمنان خود، در حوزه‌های تجاری، مالی، نفت و گاز، حمل و نقل، علم و فناوری و زیرساخت‌های ارتباطی مواجه بوده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یکی از راهکارهای مقابله با تحریم‌های اقتصادی از طریق کاهش آسیب‌پذیری و افزایش بازدارندگی اقتصادی کشور، دیپلماسی اقتصادی است.
هدف از این نوع دیپلماسی افزایش توجه به فعالیت‌های اقتصادی برون مرزی‌ای است که توسط دولت‌ها و بازیگران غیر دولتی پیگیری می‌شود. اقدامات رسمی دیپلماتیک در جهت تسهیل دسترسی به بازارهای خارجی برای کسب‌ و کارهای ملی، جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و اثرگذاری روی قوانین بین‌المللی در راستای پیشبرد منافع ملی اهداف اساسی دیپلماسی اقتصادی را تشکیل می‌دهند.
توجه به دیپلماسی اقتصادی از طریق افزایش تعاملات اقتصادی با کشورهای مختلف جهان به عنوان مبنای ایجاد روابط راهبردی وقتی اهمیت بیشتری دارد که بدانیم پیگیری این روند چه در سطح برنامه‌های کوتاه مدت به عنوان یکی از راهکارهای مقابله با مشکلات اقتصادی کشور و چه به عنوان یک راهبرد برای ارتقای جایگاه اقتصادی ایران در منطقه عمل خواهد کرد. بر همین اساس در سال‌های اخیر افزایش پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری با کشورهای منطقه و جهان، استفاده از دیپلماسی در جهت حمایت از اهداف اقتصادی و استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای مورد تأکید قرار گرفته است.
با این‌حال همچنان نارسایی‌هایی درخصوص دیپلماسی اقتصادی کشور دیده می‌شود و ناگفته پیداست که این سطح از دیپلماسی با چالش‌های متعددی نیز در سطح جهانی و منطقه‌ای روبه‌رو است. بهره‌گیری امریکا و برخی کشورهای متحد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای‌اش از اهرم فشار اقتصادی برای مقابله با ایران، وجود بحران‌های متعدد مانند جنگ و فعالیت گروه‌های تروریستی در محیط پیرامونی ایران که سبب افزایش ریسک سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های اقتصادی می‌شود و در عین حال شناخت اندک از اقتصاد سیاسی میان ایران و شرکای مهم اقتصادی و تجاری‌اش از جمله مسائل و چالش‌های خارجی پیش رو است.
مواجهه دیپلماسی اقتصادی کشور با این چالش‌ها وقتی پیچیده‌تر می‌شود که بدانیم در درون نیز مسائلی همچون فقدان چارچوب مفهومی مشخص و منسجم از دیپلماسی اقتصادی، ساختار جزیره‌ای و متصلب نهادی دیپلماسی اقتصادی ایران (به‌گونه‌ای که گاه در یک حوزه بیش از 20 نهاد بدون وجود ارتباط معناداربا یکدیگر مداخله دارند)، تشریفاتی و بعضاً ناتوان بودن بخش‌های بین‌الملل دستگاه‌های ذیربط و نیز کمبود دیپلمات اقتصادی (به نحوی که بار عظیم دیپلماسی اقتصادی کشور در سطح کارگزاری انسانی، بر دوش چند رایزن تجاری قرار گرفته و روشن است نتیجه مطلوب را به دنبال نداشته و نخواهد داشت) و نیز ناهماهنگی کامل بین حوزه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی در وزارت امور خارجه و سایر نهادهای مرتبط با روابط خارجی یا دیپلماسی اقتصادی از چالش‌های موجود دیپلماسی اقتصادی کشور به شمار می‌روند. مشخص است که راه‌حل‌های عالمانه‌ برای مدیریت حداقل بخشی از این چالش‌ها در بازسازی اقتصاد کشور در دوره پساتحریم راهگشا خواهد بود.
تدوین یک دیپلماسی اقتصادی فعال در کشور می‌تواند بسترهای مورد نیاز برای گسترش تعامل با اقتصاد جهانی و در نتیجه بهره‌مندی از منافع آن را مهیا سازد و به بازیابی قدرت ملی در عرصه بین‌المللی و بی‌اثر کردن تحریم‌ها یاری رساند.
از همین رو، شکل‌گیری عزم و اراده‌ای جدی برای تحقق الزامات موردنیاز و رفع نارسایی‌های موجود بر سر راه عملیاتی شدن این نوع دیپلماسی، ضروری است. ارائه چشم‌اندازی مطلوب از اقتصاد داخلی از طریق تقویت توان تولیدی و صادراتی کشور با هدف افزایش فرصت‌های تعامل سازنده و هدفمند با کشورهای دیگر، تمرکز بر همکاری‌های منطقه‌ای به‌عنوان عاملی مؤثر برای تضمین ثبات و امنیت سیاسی و اقتصادی در مقابل تهدیدات خارجی، بسترسازی (تقویت تولید و توسعه صنعتی) در راستای بهره بردن از منافع عضویت در سازمان تجارت جهانی، در کنار تلاش برای پیوستن به این سازمان، بهبود ظرفیت‌های کارشناسی و سازمانی دستگاه دیپلماسی کشور از طریق تقویت بنیه کارشناسی و اصلاح قوانین و ساختار دستگاه دیپلماسی کشور و نیز همکاری و هماهنگی این وزارتخانه بـا سایر بـازیگـران دولتی، غیردولتـی و بخش خصوصی، معرفی توانمندی‌های اقتصادی ایران به زبان‌های رسمی کشورهای مختلف و نه فقط زبان انگلیسی، در راستای برقراری ارتباط گسترده‌تر و زمینه‌سازی درخصوص روابط اقتصادی توسط دیپلمات‌های ایرانی و توجه به تهدیدهای روز و بهره بردن از تجربیات موفق دیگر کنشگران بین‌المللی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند در این زمینه مد نظر قرار گیرد.
*استاد دانشگاه
منبع: روزنامه ایران، 27/01/1398
پژوهشم**1197**

منبع: ایرنا

کلیدواژه: سياسي ديپلماسي اقتصادي داخلي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۴۴۶۰۰۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پیوند میدان و دیپلماسی‌

  بنا برشواهد موجود دراقدامات صورت گرفته درعرصه سیاست خارجی می‌توان اعلام کردکه راهبرد کلان دولت سیزدهم درحوزه دیپلماتیک، شناوراست وتهران همه تخم‌مرغ‌های خود را دریک سبدنچیده واتخاذ این رویکرد، تصلب موجود در سیاست خارجی را که سال‌ها به این بخش تحمیل شده بود نقض و دریچه‌های جدیدی راپیش روی کشورمان قرارداد تا منافع و عزت ملی را محقق کند.
درنگ بی‌منطق دولت تدبیر و امید در عرصه دیپلماتیک و انتظار برای لبخند کدخدا، فرصت‌های زیادی را از جمهوری اسلامی ایران و ملت سلب کرد به‌طوری‌که هشت سالی که باید برای ارتقای سطح تعامل و زندگی مردم صرف می‌شد، معطل برجام و تصمیمات کجدار و مریز فعالان این عرصه شد و در انتها نیز با خروج یک‌طرفه آمریکا از این توافق، ما ماندیم و یک زمین سوخته که سال‌های زیادی توسط دیپلمات‌های خوشبین به امضای کری، بذرپاشی شد اما ثمره‌ای غیر از حسرت نداشت زیرا وعده‌ها یکی پس از دیگری لغو و رویکرد تقابلی غربی‌ها علیه ایران عیان‌تر می‌شد و این‌گونه بود که نه فقط هیچ‌ گشایشی حاصل نشد بلکه به‌دلیل نوع عملکرد ضعیف دپیلمات‌ها و خوشبینی به ساز‌و‌کارهای دیپلماتیک، تحریم‌ها و محدودیت‌های بیشتری به کشورمان تحمیل شد. در عرصه میدان نیز سردار بزرگی همچون قاسم سلیمانی را از دست دادیم و دولتمردان هرگونه تحرک علیه دولت‌های استکباری را به استقبال جنگ رفتن تعبیر می‌کردند.
 
دفاع از حق مشروع
حالا با این سابقه ذهنی به این روزها نگاه کنید که حوزه سیاست خارجی، ایام مهم و پردستاوردی را طی می‌کند و اخبار مرتبط با نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران تیتر یک رسانه‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شده است و هماهنگی و هم‌افزایی شکل گرفته بین میدان و دیپلماسی، شرایط جدید و درخشانی را برای کشورمان رقم زده است به نحوی‌که حالا همه دولت‌ها اعم از دوست و دشمن به این واقف هستند که جمهوری اسلامی ایران با اتکا به ظرفیت‌های خود، ابایی از سرشاخ شدن با غده سرطانی منطقه ندارد و سرافرازانه از حق مشروع خود دفاع می‌کند؛ اتفاقی که موجب نگرانی آمریکا شده است و صهیونیست‌ها را مجاب و تحریک می‌کند تا اقدامی علیه ایران مقتدر انجام ندهد. 
 
آینده رژیم جعلی صهیونیسم
تحولات صورت گرفته در هفته‌های گذشته که ناظر برسیاست‌های اعمالی جمهوری اسلامی درمحور مقاومت است،به‌قدری اثربخش بوده که اجماع منطقه‌ای علیه آمریکا را در‌هم شکسته و آینده رژیم جعلی صهیونیسم و تعامل دولت‌های منطقه با این جرثومه فساد را در هاله‌ای از ابهام قرار داده و بر نقش محوری تهران در معادلات منطقه صحه گذاشته است.اولویت‌بخشی به توسعه تعاملات و همکاری با کشورهای منطقه‌ای به‌منظور افزایش همگرایی یکی دیگر از اتفاقاتی است که در حال جریان است و رئیس‌جمهور در راستای خط‌مشی سیاست خارجی دولت سیزدهم با سفر به پاکستان، دور جدیدی از همکاری‌های اقتصادی و سیاسی را که به ارتقای صلح، امنیت و توسعه پایدار می‌انجامد آغاز کرده است اما رسانه‌های مدعی آشنا به زبان دیپلماسی با سانسور این رویدادها و تمرکز بر حواشی رویدادهای سیاسی قصد دارند همچون گذشته دستاوردهای این حوزه را نادیده انگاشته و اقدامات صورت گرفته را زیر سؤال ببرند و عرصه سیاست خارجی را معطوف به برجام و مذاکره با دیپلمات‌هایی کنند که بر هیچ تعهدی پایبند نبوده و هر بار با یک بهانه من‌درآوردی به تحریم و بستن راه‌های گفت‌و‌گو می‌پردازند.
 
هم‌افزایی توان دیپلماتیک
در این میان نباید از نقش تعیین‌کننده سایر نهادها در تقویت امنیت ملی غافل شد؛ دستگاه‌هایی که توان وظرفیت خود رادرجهت تحقق به میدان آورده و با دیدبانی وتصمیم‌گیری، نحوه اجرای سیاست‌ها رابه بخش‌های مختلف از‌جمله وزارت خارجه محول می‌کنند. تاریخ ۴۵ساله کشورمان گواه روشنی بر این مسأله است که نیروهای نظامی و میدانی یکی از عناصر اقتدار کشورمان هستند و نقش غیر‌قابل‌انکار و بی‌بدیلی در هم‌افزایی توان دیپلماتیک کشور دارند؛ عرصه‌هایی که مستقل از هم برای هدف والای پیگیری منافع ملی در تلاش هستند جایگاه کشورمات در تحولات منطقه‌ای را ارتقا ببخشند.
 
خاطره تلخ
خاطره تلخ شهادت سردار سلیمانی به‌عنوان شاخص‌ترین مصداق برای میدان، در شرایطی رخ داد که حوزه دیپلماسی به‌طور کلی رها شده و همه ظرفیت‌های موجود به رضایت طرف‌های غربی گره خورده بود، در حالی‌که با ایجاد توازن بین دستاوردهای بزرگ در عرصه میدان که نابودی داعش یکی از آنها بود، می‌توانستیم از منافع ملی و منطقه‌ای حاصل از آن به بهترین نحو بهره‌برداری کرده و توازن قدرت و مناسبات بین‌المللی را دگرگون کنیم، فرصتی که با نادیده انگاشتن همسایه‌ها هدر رفت وهزینه سنگینی را برای ایران سرافراز و محور مقاومت به دنبال داشت.بدون تردید تمرکز دولت سیزدهم بر توسعه تعاملات با کشورهای منطقه و همسایه که مدت‌های مدیدی مغفول مانده ومنافع آن نصیب کشورهای برون منطقه می‌شد،فصل جدیدی ازدیپلماسی اقتصادی و تنوع بخشیدن به همکاری‌های تجاری ـ سیاسی و راهبردی است ونقش بی‌بدیلی در جهت پیشرفت اقتصادی و خنثی‌سازی تحریم‌ها با پتانسیل‌های جدید دارد و منافع حاصل از آن نصیب همه مردم و گروه‌های سیاسی فعال در کشور فارغ از حامیان یا منتقدان دولت و گامی در جهت اعتلای کشور می‌شود.