نکاتی درباره اجرای احکام قضایی
تاریخ انتشار: ۱ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۵۰۱۲۳۱
خبرگزاری میزان- برای اجرای احکام قضایی، کسی که حکم به سود او صادر شده است باید درخواست صدور اجراییه کند، یعنی وقتی رایی صادر شد، خود به خود اجرا نمیشود، بلکه کسی که رأی به سود او صادر شده است باید اجرای آن را تقاضا کند و به دنبال آن اجراییه صادر میشود.
به گزارش خبرنگار گروه حقوقی و قضایی خبرگزاری میزان، برای اجرای احکام قضایی، کسی که حکم به سود او صادر شده است باید درخواست صدور اجراییه کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
بر اساس ماده ۵ قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال ۱۳۵۶، صدور اجراییه با دادگاه نخستین است بنابراین کسی که حکم به نفع او صادر شده است، باید به دادگاهی مراجعه کند که دادخواست اولیه را به آن دادگاه داده و حکم نخستین از آن دادگاه صادر شده است.
بسیاری از مردم گمان میکنند در یک دادرسی، با صدور رأی به نفع خود برنده میدان هستند، غافل از اینکه تازه بعد از صدور رأی یک مرحله دیگر به نام اجرای رأی از راه میرسد. هدف ما از مراجعه به دادگاهها، گرفتن حق است که با اجرای رأی حاصل میشود و گرفتن یک برگ کاغذ به عنوان حکم نمیتواند هدف ما را تأمین کند؛ به عبارت دیگر، حکمی که به اجرا منتهی نشود، ارزشی نخواهد داشت.
از زمانی که یک اختلاف به وجود میآید تا زمانی که این اختلاف توسط دادگاه حل و فصل میشود، مراحل مختلفی باید سپری شود. نخستین مرحله، از زمانی که اختلاف به وجود میآید، شروع میشود و تا زمانی که حل این اختلاف با ثبت دادخواست در دادگاه به نظام قضایی واگذار میشود، ادامه دارد.
معمولاً این مرحله به چانهزنی میان دو طرف سپری میشود و زمانی که امیدی به حل مسالمتآمیز اختلاف وجود ندارد نوبت به طرح دعوا در دادگاه میرسد. قسمتی از این زمان صرف تهیه دادخواست، مشاوره با متخصصان و تهیه اسناد میشود تا اینکه بالاخره دادخواست در دادگاه ثبت شود.
مرحله بعدی رسیدگی در دادگاه و صدور حکم است. اما مقطع مهم سوم که گاهی از آن غافل هستیم، اجرای حکم است. معمولا کسی که حکم علیه او صادر شده است، راضی نمیشود با میل و رغبت حکم را اجرا کند. در این صورت نوبت به مراجعه به قوای دولتی برای اجرای حکم میرسد.
احکام لازمالاجرا
حکمی که باید اجرا شود یا به قول حقوقدانان «حکم لازمالاجرا» یکی از موارد زیر خواهد بود:احکامی که از طرف مراجع دادگستری در دعاوی صادر میشود.
احکامی مثل حکم داور که در خارج از دادگستری مستقلا در حدود مقررات اتخاذ صادر میشود. احکامی که از طرف مقامات غیر دادگستری صادر میشود، اما اجرای آن بر عهده دادگستری واگذار شده است؛ مانند احکام صادره توسط هیاتهای حل اختلاف کارگر و کارفرما.
برای اجرای این آرا، کسی که حکم به سود او صادر شده است، باید درخواست صدور اجراییه کند. یعنی وقتی رأیی صادر شد، خود به خود اجرا نمیشود بلکه کسی که رأی به سود او صادر شده است باید اجرای آن را تقاضا کند و به دنبال آن اجراییه صادر میشود.
در ماده ۵ قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال ۱۳۵۶ چنین آمده است: صدور اجراییه با دادگاه نخستین است بنابراین کسی که حکم به نفع او صادر شده است باید به دادگاهی مراجعه کند که دادخواست اولیه را به آن دادگاه داده و حکم نخستین از آن دادگاه صادر شده است.
اکنون طبق ماده ۱۹ قانون اجرای احکام مدنی، اجراییه به وسیله قسمت اجراییه دادگاهی که آن را صادر کرده است، به موقع اجرا گذاشته میشود بنابراین هم دادگاه نخستین دستور صدور اجراییه را میدهد و هم عملیات اجراییه تحت نظر آن دادگاه دنبال میشود و به موقع عمل میآید.
ترتیب اجراییه
گفتیم که اجراییه را دادگاه صادرکننده حکم صادر میکند و در قسمت اجرای احکام همان دادگاه هم اجرا میشود.
بعد از اینکه درخواست صدور اجراییه را تقدیم کردید، مدیر دفتر آن را با گزارش لازم تقدیم دادگاه میکند و رییس دادگاه با توجه به درخواست و پیوستهای آن، شرایط صدور اجراییه را احراز میکند و سپس دستور صدور اجراییه را میدهد.
به این ترتیب نخستین قدم که صدور اجراییه است، برداشته میشود و مدیر دفتر دادگاه یا اجرا، اجراییه را بر روی برگهای مخصوصی به نام برگ اجراییه تنظیم میکند.
برگ اجراییه عملا توسط مدیر دفتر تکمیل میشود و چون این برگهها از قبل تهیه شده و چاپی است، فقط کافی است که اطلاعات لازم در آن منعکس شود.برای اینکه تصوری کلی از این برگ داشته باشید، بهتر است بدانید که در قسمت سمت راست مشخصات کسی که حکم به نفع او صادر شده و در قسمت سمت چپ مشخصات شخصی که حکم علیه او صادر شده است، درج میشود.
در وسط برگ اجرایی هم موضوع حکم و مشخصات حکم از تاریخ و شماره بدوی یا تجدیدنظر بودن آن و قید اینکه پرداخت حق اجرا بر عهده محکومعلیه است، نوشته میشود. بعد از اینکه مدیر دفتر این برگ را تهیه کرد به مهر دادگاه ممهور میشود.
تعداد برگهای اجراییه مثل دادخواست به تعداد کسانی است که در دادگاه محکوم شدهاند. اجراییه در دو نسخه صادر میشود یک نسخه از آن در پرونده دعوا و نسخه دیگر پس از ابلاغ به محکومعلیه در پرونده اجرایی بایگانی میشود و یک نسخه نیز در موقع ابلاغ به محکومعلیه داده میشود.مرحله بعد، پرداخت هزینههای اجرایی است. بعد از آن اجراییه به مأمور اجرا ارجاع داده میشود.
مدیر اجرایی حکم، پروندهای تشکیل میدهد تا اجراییه و تقاضا و کلیه برگهای مربوط، به ترتیب در آن بایگانی شود. به این پرونده، پرونده اجرایی دعوا میگوییم که غیر از پرونده مربوط به دعوا است که تکلیف آن با رای دادگاه مشخص شده است.در مرحله بعدی نوبت به ابلاغ اجراییه میرسد. مقرراتی که برای ابلاغ اجراییه وجود دارد مطابق مقررات آیین دادرسی مدنی است.
اجراییه به محلی ابلاغ میشود که در پرونده دادرسی، برگهها به آن ابلاغ شده است. شخص دیگری که در اجرای حکم پایش به پرونده بازی شود، دادورز است. نام او در زیر اجراییه نوشته میشود و کار اجرا به او واگذار میشود. پس از طی این مراحل، همه چیز برای شروع عملیات اجرایی آماده است.
به محض اینکه مهلت اجرای اختیاری رای تمام شد، عملیات اجرایی آغاز میشود. نقش شخصی که حکم به نفع او صادر شده، در این مرحله راهنمایی دادورز است؛ اما حق ندارد در وظایفی که بر عهده دادورز است، دخالت کند.اجرای حکم بر حسب اینکه موضوع آن مالی باشد یا غیرمالی، متفاوت است و در هر مورد دادورز وظایف خاصی دارد.
اجرای احکام مالی
اگر موضوع حکم عین منقول یا غیرمنقول باشد و امکان تسلیم آن به شخصی که حکم به نفع او صادر شده است، وجود دارد، دادورز عین آن مال را میگیرد و به وی میدهد و با این کار تکلیف ماجرا یکسره میشود. در این حالت اگر کسر یا نقصانی در مال بهوجود آمده باشد، شخصی که حکم به نفع او صادر شده است، حق مراجعه به محکومعلیه را برای جبران خسارت وارده خواهد داشت؛ اما باید با طرح دعوا به وسیله دادخواست مطالبه شود.
اجرای احکام غیرمالی
همیشه کار اجرای حکم به این سادگی نیست. ممکن است حکم غیرمالی باشد. اجرای احکام غیرمالی بسته به حکم میتواند متفاوت باشد مثلا اگر هنگام تخلیه، ملک در تصرف شخصی غیر از محکومعلیه باشد، دادورز باید بدون توجه به شخصیت متصرف آن را تخلیه کند یا اینکه اگر در محلی که باید خلعید شود مالی از اموال محکومعلیه یا شخص دیگری باشد و صاحب مال از بردن آن خودداری کند، دادورز صورت تفصیلی اموال مذکور را تهیه و به ترتیبی که در قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال ۱۳۵۶ آمده است، عمل میکند.
با نگاهی به مراحلی که باید برای اجرای حکم سپری شود، شما هم تایید خواهید کرد که اجرای حکم کار سادهای نیست؛ بنابراین باید در این برداشت که صدور حکم مرحله آخر است و همه چیز با آن پایان میپذیرد، تجدیدنظر کرد.
در حقیقت برای اجرای حکم باید تقاضای صدور اجراییه کرد. این اجراییه باید ابلاغ شود. پس از آن، کسی که در حکم نام او آمده است، ۱۰ روز فرصت دارد با میل و رضایت خود رای را اجرا کند؛ در غیر این صورت، رای به وسیله دادورز اجرا خواهد شد. در این مرحله اجرای احکام مالی و غیرمالی تفاوت خواهد داشت.
در اجرای احکام مالی هم تفاوتهایی بین اموال منقول و غیرمنقول وجود دارد. با همه این اوصاف، مرجعی که میتوانید با مراجعه به آن از همه زیر و بمهای اجرای رای آگاه شوید، قانون اجرای احکام مدنی است.
منبع: سازمان قضایی نیروهای مسلح
انتهای پیام/
منبع: خبرگزاری میزان
کلیدواژه: صدور اجراییه دادرسی اجرای احکام مدنی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mizan.news دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری میزان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۵۰۱۲۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مهمترین ویژگیهای سند جدید تحول قضایی؛ از تحول در نظام مدیریتی تا رفع موانع تحقق مأموریتها
سند تحول و تعالی قوه قضاییه، مصوب رئیس قوه قضاییه در تاریخ ۶ فروردین ماه ۱۴۰۳ مشتمل بر یک مقدمه و ۴ فصل است.
به گزارش «تابناک»، در اواخر سال ۱۳۹۷، فصل جدیدی از مدیریت دستگاه عدالت باتوجه به مطالبه جدی مقام معظم رهبری و نخبگان جامعه شکل گرفت. این جریان سازنده در ادامه راه تکمیل شد و در سال ۱۳۹۹ با بهرهمندی از تجربههای پیشین و همکاری اساتید حوزه و دانشگاه بهویژه ظرفیت برجسته نخبگان دستگاه قضایی، نسخه ارتقای یافته سند تحول قضایی تدوین و به عنوان مبنای عمل قوه قضاییه تا انتهای سال ۱۴۰۲ ابلاغ شد.
در آستانه شروع فصل جدیدی از مسیر توسعه و قوه قضاییه، تحول در دستگاه عدالت نیازمند جهشی دوباره بود. حرکتی که با بهرهمندی از دستاوردهای پیشین و شناخت نیازمندیهای کنونی، مسیر موفقیت و پیشرفت آینده را به روشنی ترسیم کند. از اینرو ضروری بود تا با بررسی کامل مسیر طی شده و حفظ و تقویت جریان تحولی آغاز شده، «تحول و تعالی» در دستگاه قضایی متناسب با نیازها، پیشرفتها و تنگناها در دستور کار قرار گیرد.
با تاکید مقام معظم رهبری و سیاستهای کلی برنامه هفتم توسعه بر اجرا و روزآمدسازی سند تحول قضایی و پایان دوره زمانی اجرای سند تحول قضایی در اسفند ماه سال ۱۴۰۲، روزآمد سازی سند تحول قضایی در دستور کار قوه قضاییه قرار گرفت.
در این راستا، «سند تحول و تعالی قوه قضاییه» تدوین شد تا برای یک دوره سه ساله از ابتدای سال ۱۴۰۳ آغاز و تا پایان اسفندماه سال ۱۴۰۵ اجرایی شود. سند تحول و تعالی قوه قضاییه، بهعنوان نسخه روشن، اجماعساز و جمعبندیشدهای از رویکردها و راهکارهای تحولی در تاریخ ۶ فروردین ماه ۱۴۰۳ به تصویب رئیس قوه قضاییه رسید.
در تنظیم این سند، به موضوعات مقابله با فساد و تحقق کارآمدی توجه ویژهای شده و بر اساس مفاد قانون اساسی، منویات بنیانگذار انقلاب اسلامی، رهبر انقلاب اسلامی و انتظارات مردم، پیامد نهایی تحول در قوه قضاییه دستیابی به «عدالت» و «رضایتمندی مردم» درنظرگرفته شده است.
سند تحول و تعالی قوه قضاییه مشتمل بر یک مقدمه و چهار فصل است.
فصل اول: کلیات
فصل اول سند تحول شامل کلیات میشود. این فصل در چهار مبحث به بیان تعاریف اصطلاحات مندرج در سند، پیشینه سند تحول قضاییه روششناسی و فرآیند تدوین سند و سیاستهای تحولآفرین، میپردازد که هریک از این مباحث دارای زیرمجموعههای خاص خود هستند.
مبحث «روششناسی و فرآیند تدوین سند تحول» مشتمل بر پنج مرحله است:
مرحله اول تحت عنوان «تدوین مبانی محتوایی اندیشه تحول قضایی» که شامل دو گام: تحلیل محتوای اسناد بالادستی و بیانات حضرت امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی و احصاء سیاستهای تحولآفرین میشود.
مرحله دوم، تحت عنوان «تدوین برنامه تحول» شامل هفت گام: احصاء مأموریتها، تعیین چالشها، احصاء عوامل بروز چالشها، انتخاب عوامل، تدوین راهبردها، تدوین راهکارها، و تعیین متولی و زمانبندی اجرای برنامههای تحولی میشود.
مرحله سوم این مبحث، به «تدوین نظام مدیریتی اجرای برنامه تحول»، مرحله چهارم به «تدوین طرحهای پیشران»، و مرحله پنجم به «تدوین نظام راهبری و پایش» میپردازد.
فصل دوم: برنامه تحول
فصل دوم سند تحول تحت عنوان «برنامه تحول» به بیان هفت ماموریت قوه قضاییه بر اساس قانون اساسی و راهکارهای تحقق آن میپردازد. مأموریت در این سند، به معنای رسالت قوه قضاییه مبتنی بر قانون اساسی و سیاستهای کلی نظام است.
سند تحول قضایی با شناخت وضع موجود قوه قضاییه در تحقق مأموریتهای قوه قضاییه در قانون اساسی و تحلیل چرایی فاصله آن تا وضع مطلوب، موانع کلیدی در مسیر تحقق کامل برخی از مأموریتها یا همان «چالشها» را شناسایی کرده است و اصلاح یا رفع این چالشها، اهداف کیفی کلان سند تحول است.
هریک از ماموریتهایی که در فصل دوم سند تحول بیان میشود، دارای چالش (به معنای مسئله کلیدی نشانگر عدم تحقق کامل مأموریتهای قوه قضاییه)، عامل (علّت ریشهای اولویتدار پدیدآورنده چالش یا استمراردهنده آن)، راهبرد (به معنای مسیر اصلی اصلاح یا رفع عامل) و راهکار (به معنای راه حلی مشخص به منظور اجرای راهبردها) است.
راهکارهای سند تحول برای رفع موانع تحقق مأموریتهای قوه قضاییه در قانون اساسی
در سند تحول و تعالی قوه قضاییه، مأموریتهای قوه قضاییه از «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» و سیاستهای کلی نظام استخراج و احصاء شده است. ترتیب آوردن مأموریتها در سند تحول، همان ترتیبی است که در اصل ۱۵۶ قانون اساسی ذکر شده است.
مأموریت اول: رسیدگی به تظلمات، تعدیات، شکایات، حل و فصل دعاوی و رفع خصومات
«غیرمتقن بودن برخی آراء و تصمیمات قضایی»، «اطاله دادرسی» و «اجرای ناقص و دیرهنگام برخی از احکام» سه چالش این ماموریت هستند که راهبردها و راهکارهای رفع این مشکلات در سند تحول مشخص شده است.
شناسایی و اصلاح قوانین و مقررات متعارض، مبهم و ناقص، بهرهگیری از ظرفیت متخصصان در صدور آراء و تصمیمات متقن، استفاده از فناوریهای هوشمند در فرایند صدور آراء و تصمیمات قضایی، ایجاد شفافیت در فرآیند رسیدگی و صدور آرای قضایی، حذف مداخلههای انسانی در ارجاع به کارشناس و ارائه نظرات کارشناسی از جمله راهکارهایی است که برای رفع این مشکلات در نظر گرفته شده است.
مأموریت دوم: احیاء حقوق عامه، گسترش عدل و آزادیهای مشروع
«فراوانی مصادیق تضییع حقوق عامه»، «محدود کردن سلیقهای برخی از آزادیهای مشروع»، «ناکافی بودن اقدامات انجام شده در امور حسبی»، «کثرت مصادیق تضییع حقوق ایران و ایرانیان در عرصه بینالمللی» از چالشهای این ماموریت است که راهبردها و راهکارهای رفع این مشکلات در سند تحول مشخص شده است.
ایجاد رویه واحد و مشخص حقوقی، تعیین ضمانت اجراهای مناسب در جهت صیانت از حقوق عامه، ارتقای شفافیت اطلاعاتی، حمایت از تولید و زمینهسازی برای جلوگیری از تضییع اموال اشخاص و اموال عمومی، مدیریت تعارض منافع، توسعه مشارکت مردم در فرآیند رسیدگی نسبت به تضییع حقوق عامه، افزایش تبعات محدود کردن آزادیهای مشروع، حمایت از نقدهای سازنده و منصفانه، شفافسازی ضوابط برگزاری تجمعات، پیشگیری از تخلف ضابطان، اعلام ممنوعالخروجی، پیشگیری از وقوع تخلفات مأموران بازداشتگاهها به افراد و ایجاد رویه واحد در رسیدگی به جرائم سیاسی، از جمله راهحلهایی است که برای رفع مشکلات موجب عدم اجرای این ماموریت در سند تحول توضیح داده شده است.
مأموریت سوم: نظارت بر اجرای صحیح قوانین
چالشهای این مأموریت شامل: «اجرای ناقص برخی از قوانین مرتبط با دستگاههای موضوع قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور»، «استفاده غیربهینه از توان نظارتی بر دستگاههای موضوع قانون تشکیل سازمان بازرسی کل کشور»، «استفاده غیربهینه از توان نظارتی بر دادسراها و دادگاهها» میشود.
راهبردها و راهکارهای رفع این مشکلات نیز در سند تحول مشخص شده است. از جمله این راهبردها میتوان به: ارتقای شفافیت عملکرد دستگاهها در اجرای قوانین، افزایش تبعات عدم اجرای قوانین، استفاده از روشهای نوین برای نظارت و استفاده از ظرفیتهای مردمی برای نظارت و استقرار نظام ارزیابی عملکرد قضات، اشاره کرد.
مأموریت چهارم: کشف جرم، تعقیب و مجازات و تعزیر مجرمان و اجرای حدود و مقررات مدون جزایی اسلام
«دشواری کشف جرایم» و «ضعف در کیفیت اجرای احکام کیفری و نظارت بر امور زندانیان»، دو چالش این مأموریت است که راهحلهای رفع این عوامل در سند تحول و تعالی قوه قضاییه بیان شده است.
صیانت از امنیت روانی مردم در فضای مجازی، کشف تخصصی جرم و تحصیل مشروع ادله، بهرهگیری از فناوریهای نوین در فرآیند کشف جرم و هوشمندسازی آن، تسهیل فرآیند صدور مجوزها و دسترسی ضابطان به اطلاعات، استفاده از ظرفیتهای مردمی برای کشف جرم، اِعمال هوشمند، شفاف و برخط اجرای آییننامهها و بخشنامههای مرتبط با حقوق زندانیان و ... برخی از راهحلهای رفع این مشکلات در سند تحول است.
مأموریت پنجم: پیشگیری از وقوع جرایم و دعاوی
«تزلزل در روابط حقوقی اشخاص»، «ضعف در حذف عوامل اصلی شکلگیری جرایم و دعاوی» و «ناکافی بودن تبعات ارتکاب جرم» سه چالش این مأموریت است که راهحلهای رفع این مشکلات در سند تحول پیشبینی شده است.
برخی راهبردهای رفع این چالشها در اجرای مأموریت پیشگیری از وقوع جرایم و دعاوی توسط قوه قضاییه که در سند تحول بیان شده است مواردی مانند: ایجاد تقارن اطلاعاتی برای طرفین قرارداد، احراز و اِعمال هوشمند شروط قراردادی، تقویت کیفیت خدمات دفاتر اسناد رسمی و تسهیل و تقویت خدمات حقوقی هوشمندسازی فرآیند شناسایی.
مأموریت ششم: اصلاح مجرمان
برای این مأموریت سه چالش شناسایی شده است که شامل: «صدور برخی تصمیمات قضایی غیر مؤثر بر اصلاح مجرمان»، «اثربخشی محدود اقدامات اصلاحی» و «عدم حمایت موثر از محکومان پس از اتمام دوره حبس» میشود.
عوامل ایجاد و راهحلهای رفع این مشکلات طی مدت مشخص در سند جدید تحول قضایی تعیین شده است.
مؤثر و متنوع نمودن مجازاتها متناسب با نوع جرایم، تسهیل صدور تصمیمات قضایی مؤثر بر اصلاح مجرمان، ترغیب قضات به صدور تصمیمات قضایی مؤثر بر اصلاح مجرمان، استقرار نظامهای جدید تربیتی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، استقرار نظام ارزیابی عملکرد مبتنی بر نتیجه برای مسئولان و کارکنان زندان، توسعه نظام اشتغال زندانیان، ارتقای نظام حمایت و مراقبت پس از خروج محکومان از زندان، نظارت موقت بر مجرمان حرفهای پس از اتمام دوره حبس از جمله راهحلهای رفع عوامل ایجاد این چالشهاست که در سند تحول به آن پرداخته شده است.
مأموریت هفتم: حمایت از حقوق مالکیت اشخاص (سیاستهای کلی ابلاغی مقام معظم رهبری)
«تزلزل مالکیت اموال غیرمنقول» و «ضعف در صیانت از حقوق اشخاص در اجرای ثبت»، دو چالش در تحقق کامل اجرای این مأموریت قوه قضاییه است که راههای رفع عوامل مانع اجرای این ماموریت در سند تحول مشخص شده است.
ترغیب به انجام معاملات رسمی، اصلاح فرآیند و رفع موانع قانونی صدور سند حدنگار، افزایش صدور اسناد حدنگاری شده، حذف حداکثری مداخلات انسانی در فرآیند اجرای ثبت و ایجاد نظام ارزیابی عملکرد نتیجهگرا برای کارکنان اجرای ثبت از جمله راهحلهای رفع این مشکلات هستند.
فصل سوم: نظام مدیریتی اجرای برنامه تحول
فصل سوم سند جدید تحول و تعالی قوه قضاییه تحت عنوان «نظام مدیریتی اجرای برنامه تحول» طی ۹ مبحث به توضیح وظایف نهادهای مربوطه در این موضوعات میپردازد:
مبحث اول: برنامهریزی، نظارت و سازماندهی
تدوین برنامههای عملیاتی با محوریت سند تحول و براساس فرامین ابلاغی مقام معظم رهبری در هفته قوه قضاییه، بهصورت یکپارچه برای همسوسازی برنامههای سطوح مختلف و پرهیز از تداخل کاری با رعایت ملاحظات مذکور در این سند، نظارت و ارزیابی وضعیت تحقق برنامههای سالانه واحدهای سازمانی ستادی و دادگستری استانها از طریق ایجاد «سامانه یکپارچه برنامهریزی و نظارت قوه قضاییه» با تأکید بر موارد مذکور در سند، ارتقای حکمرانی مبتنی بر داده در قوه قضایی، جلوگیری از تخلفات آماری با تنظیم شاخصهای کنترلی مکمل و با تأکید بر ساماندهی آمار شعب اجرای احکام، ایجاد «پایگاه داده تحلیلی راهبردی و نظارت هوشمند» جهت ارتقای نظام برنامهریزی و نظارت هوشمند در همه واحدهای سازمانی و تحلیل و استخراج الگوهای شکلگیری جرائم و دعاوی و ایجاد دسترسی برای بخشهای قوه قضاییه با استفاده از مرکز ملی دادههای قوه قضاییه و جایگزینی سامانههای گزارشگیری عددی با سامانههای خودتحلیلگر، روندنما و تصمیمیار، بررسی ساختار کلان قوه قضاییه و ارائه پیشنهاد اصلاحی به رئیس قوه قضاییه، تنها بخشی از مواردی هستند که در این مبحث به آن پرداخته شده است.
مبحث دوم: منابع انسانی
در این بخش به موضوعاتی مانند: تضمین عزت و استقلال قاضی، ارتقای نظام جذب منابع انسانی قوه قضاییه، افزایش ظرفیت جذب دانشجویان ورودی در رشته کارشناسی ارشد تربیت قاضی در دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری به ۱۰۰۰ نفر در سال با تأمین زیرساختهای لازم، فراهمسازی زمینه ارتقای شغلی ویژه قضات زن در قوه قضاییه، صیانت از منابع انسانی و ارتقای سلامت اداری قوه قضاییه و طراحی و استقرار نظام انتصاب مدیران قوه قضاییه با رعایت ملاحظات پرداخته شده است.
مبحث سوم: منابع مالی و فیزیکی
از جمله موضوعاتی که در این بحث به آن پرداخته شده: بازنگری در نظام بودجهریزی و مالی قوه قضاییه، افزایش سلامت مالی و اداری با شفافسازی عمومی و برخط ضوابط و قواعد حاکم مناقصهها و مزایدههای قوه قضاییه و تدوین و استقرار نظام بهرهبرداری بهینه از فضا و تجهیزات قوه قضاییه با رعایت ملاحظات است.
مبحث چهارم: قوانین و مقررات
در این مبحث به موضوعاتی مانند: انطباق آییننامهها، دستورالعملها، بخشنامهها، رویهها و فرآیندهای جاری با سند تحول براساس نیازهای اعلام شده به معاونت حقوقی و امور مجلس و الزام به تهیه پیوست انطباق پیشنویس قوانین و مقررات جدید با سند تحول، تسریع در فرآیند تدوین قوانین و مقررات، پیگیری تنقیح، اصلاح و رفع خلأهای قوانین و مقررات سالانه در سه حوزه اولویتدار با تأکید بر تحکیم و تعالی نظام خانواده، توسعه مشارکتها و نظارتهای مردمی، پیشگیری از وقوع جرم، بهرهمندی حداکثری از فناوریهای حقوقی روز و حبسزدایی، تنقیح آییننامهها، دستورالعملها و بخشنامههای ابلاغی رئیس قوه قضاییه طی بیست سال گذشته و تنظیم «سند سیاستی» پیش از تدوین پیشنویس لوایح مشتمل بر ابعاد و اهمیت مسئله، آسیبشناسی و علل بروز مسأله و راهحلهای آن و استفاده از «سامانه جمعسپاری» جهت ارزیابی و ارائه پیشنهادهای اصلاحی توسط افراد خبره و طراحی نظام انگیزشی مناسب برای ترغیب اشخاص به مشارکت در ارزیابیها و راهاندازی «آزمایشگاه سیاستی قضایی» با هدف پیشبینی تبعات اجرای لوایح قانونی و کاستن از ابهام و تفسیرپذیری قوانین و مقررات با کسب نظر از قضات منتخب پرداخته شده است.
مبحث پنجم: فناوری اطلاعات و ارتباطات
سیاستگذاری واحد در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و ارتقای سامانههای قوه قضاییه، تنظیم و ابلاغ ضوابط فعالیت و نظارت بر سکوهای بخش خصوصی ارائه دهنده خدمات قضایی و ثبتی و ارائه مجوز فعالیت به آنها، فراهمسازی امکان استعلام برخط اطلاعاتی که با تأیید شخص و استعلام از قوه قضاییه در اختیار ایشان و اشخاص حقیقی و حقوقی مورد تأییدشان قرار میگیرد مانند: گواهی عدم سوء پیشینه، ممنوعالخروج بودن، ممنوعالمعامله بودن و وضعیت مالکیت رسمی اموال غیرمنقول از جمله موضوعاتی است که در این مبحث به آن پرداخته شده است.
مبحث ششم: پژوهش و نوآوری
برگزاری رویدادهای حل مسأله بهمنظور تحقق سیاستگذاری مشارکتی قوه قضاییه با رویکرد آیندهپژوهی و با رعایت مذکور در سند، اجرای رویدادهای حل مسأله هر سه ماه یک بار با فراخوان، انجام (۹۰) درصد فعالیتهای پژوهشگاه قوه قضاییه با اولویت اجرای سند تحول براساس اعلام نیاز واحدهای قوه قضاییه و با راهبری آنها، انتشار عمومی، برخط و ماهانه آمار تعداد کل پروندههای ورودی، خروجی، موجودی و مانده به تفکیک حوزههای قضایی و ده عنوان پرتکرار خواسته و اتهام و میانگین زمان رسیدگی به منظور تسهیل دسترسی پژوهشگران به آمارهای دقیق، از جمله موضوعاتی است که در این مبحث به آن پرداخته شده است.
مبحث هفتم: تعامل با سایر قوا و نهادها
تشکیل کمیته تخصصی به منظور ارائه نظرات مشورتی به رئیس قوه قضاییه جهت طرح در جلسات شورایعالی هماهنگی اقتصادی سران قوا، شورایعالی امنیت ملی، شورایعالی انقلاب فرهنگی و شورایعالی فضای مجازی و تقویت تعامل قوه قضاییه با مجلس شورای اسلامی از طریق تشکیل کارگروههای مشترک با کمیسیونها بهویژه کمیسیون قضایی و حقوقی، کمیسیون اصل نود و کمیسیون اقتصادی و مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی بهمنظور فراهمسازی امکان همافزایی در فرآیند اصلاح و تصویب قوانین مورد نیاز در اجرای سند تحول، تشکیل کارگروههای مشترک بین قوه قضاییه و قوه مجریه جهت همافزایی در زمینه مسائل مهم مانند تدوین قوانین و مقررات، بودجه، اداری و استخدامی در سطح ملی و تشکیل کارگروههای متناظر در سطح استانها، اجرای «دستورالعمل جامع امور نمایندگان قوه قضاییه و نظارت بر مراجع شبه قضایی» و پیگیری ابلاغ آراء بهصورت الکترونیکی به ذینفعان، شفافسازی معیارها و فرآیند انتخاب نمایندگان بر اساس گذراندن دورههای آموزشی لازم و نظارت سامانهای بر عملکرد نمایندگان از موضوعاتی است که در این مبحث بیان شده است.
مبحث هشتم: ارتباط با مردم
تسهیل و تقویت ارتباط مردم با قوه قضاییه از طریق ایجاد «درگاه یکپارچه ارتباطات مردمی» با رعایت ملاحظاتی مانند: تقویت مرکز تماس تلفنی و اختصاص شماره ۱۲۹ جهت مشاوره و راهنمایی مخاطبان در زمینه مسائل و پرسشهای حقوقی، اتصال سامانههای گزارشدهی مردمی به درگاه یکپارچه و تجمیع اطلاعات حاصل از تمامی مسیرهای ارتباطی و ارجاع هوشمند گزارشها و درخواستها به واحدهای ذیربط ملی و استانی، دادهکاوی اطلاعات سامانه بهمنظور آسیبشناسی فرآیندها و تحلیل مراجعات پرتکرار و ارائه گزارش تحلیلی فصلی به «شورایعالی قوه قضاییه»، افزایش رعایت حقوق مراجعان با اصلاح و ابلاغ «بخشنامه تکریم اربابرجوع» با رعایت ملاحظات مذکور در سند از موضوعاتی است که در این مبحث بیان شده است.
مبحث نهم: رسانه
تبیین نقاط برجسته عملکرد قوه قضاییه در موضوعاتی مانند: احیاء حقوق عامه، مبارزه با فساد، رفع موانع تولید و ارتقای امنیت اقتصادی و سرمایهگذاری مولد، صیانت از آزادیهای مشروع، جلب مشارکت مردم، تأمین حقوق متهمان، توسعه صلح و سازش، استفاده از نهادهای ارفاقی از طریق انعکاس مناسب اقدامات صورت گرفته در رسانهها، حمایت از تولیدکنندگان و توزیع کنندگان محصولات رسانهای و آثار هنری در حوزه حقوقی و قضایی و تولید محتوای مناسب برای ارتقای دانش حقوقی جامعه و ایجاد بانک موضوعی پروندههای قضایی جهت پیشنهاد ایده، محتوا و سوژههای جذاب، فراهمسازی امکان پژوهش در تکمیل پروژههای سینمایی، تلویزیونی، شبکه نمایش خانگی، مستند و فیلم کوتاه در قالب «کارگروه فیلم و سریال قوه قضاییه»، احصاء زیرساختها و امکانات فیزیکی تولیدات رسانهای و برنامهریزی جهت همافزایی برای استفاده بهینه از آنها، افکارسنجی از مردم درباره عملکرد بخشهای قوه قضاییه، تسهیل دسترسی اصحاب رسانه به محتوا، ایجاد دسترسی اصحاب رسانه به آخرین وضعیت پروندهها با حفظ محرمانگی از طریق توسعه شبکه ارتباطی با مدیران و خبرنگاران رسانهها، انسان رسانهها و نخبگان رسانهای، برگزاری سالیانه «جشنواره عدالت و رسانه» و حضور فعال در سایر جشنوارههای معتبر کشور، از موضوعات مهمی است که در این بخش به آن پرداخته شده است.
فصل چهارم: نظام راهبری و پایش
فصل چهارم و نهایی سند جدید تحول و تعالی قوه قضاییه به موضوع «نظام راهبری و پایش» میپردازد.
در این فصل، ساختارهای لازم و نظام برنامهریزی مناسب جهت راهبری و پایش اجرای سند تحول طی ۶ بخش ارائه میشود. این بخشها تحت عنوان: ستاد راهبری اجرای سند تحول و تعالی قوه قضاییه، مرکز پیگیری اجرای سند تحول و تعالی قوه قضاییه، کارگروههای مشترک، کارگروههای استانی، برنامههای عملیاتی و طرحهای پیشران به بیان توضیحات لازم میپردازد.
در فرآیند اجرای سند تحول به منظور تجمیع ظرفیتها و ایجاد تمرکز کاری و سازمانی، برخی از راهکارها که نقش کلیدی در پیشبرد اهداف سند تحول دارند به عنوان «طرحهای پیشران» در نظر گرفته شده و به عنوان مهمترین و اثربخشترین راهکارهای سند تحول، به صورت منظم در دستور کار ستاد راهبری اجرای سند تحول قرار خواهند گرفت.